De justitia Romanarum legum

291쪽

248 AC MAEs TERTII l. C. jure dotium, ac proinde non tam considerari debeat, ut mariti sui creditrix, quam dotis sua quasi dominari nec tam censeri sollicita csse de eo quod est mariti, quam ipsius, saltem naturaliter, proprium, d. l. in rebus so Cod de jure dotium d. l. Uiduis, a Cod quipotiores pignore. Quod si maritus credito res habeat, iis de bonis suis satisfaciat ut iniquum sit mulieris dotem ipsis assignari oportebat enim, inquit Imperato r, oni maritos creditoribus suis ex uasub antiasti acer , non de dote mulieris quam adsuos victus suasque alimonias mulier posiidet,d. l. iduis a. Quod creditores cum marito lucri& quaestus

proprii caussa contraxere mulier vero mariti,quinimo reipublicae, non sui caussa cum marito contraxit , hinc Imperator: uis enim earum non misereatur, propter obsequia quae maritis praestant, propterpartvspericulum, seipsam liberorumprocreationem, d. l. a siduis Iz. g. a. In messio. Quare creditores,saltem ex parte,de lucro captando certant , mulier autem non nisi de damno vitando non enim inquit Imperator, Io lucro fovemus

mulieres, sed ne damnvmpatiantur sui que rebus defraudentur

euramus,d. l. iduis Iz. g. a. at eos qui de damno vitando certant,iis anteponi,qui de lucro captando, certum est.

Objicies, quod jus creditoribus quaesitum, iis sine facto suo auferri non debeat. Resp. us hypothecae iis integrum scrvari ut maxime praelationem non habeant haec enim solius legis beneficio datur hujus quoque arbitrio modo ex tempore, modo ex caussa credendi consideratur, Cosan. Iract. de dote cap. I. Quinimo jus praelationis retinent; sed reliquorum mariti creditorum intuitu At mulierem non tam ut mariti creditricem, quam dotis suae dominam,hic justissime considerari, jam dictum.

Oppones quod privilegia non debent redundare in aliorum

injuriam, . nec avus. Cod de emancipat oberor. Resp. credi

292쪽

D IusΥ. ROMAN LEGUM Lib. IT. 24stores nulla injuria assici rati ex iam dictis constat: quinimo mulierem injuria affectum iri, si in do te sua, propria quasi substantia, non praeserretur,creditoribusque liceret quasi alterius, quam debitoris sui, personae bona arripere. Q. d. duis Ia Cod quipotiores inpigno in rebus Io Cod dejure dotium. Denique legem nemini iniuriam facere, I injuriarum s. g. r. D.deinquriis, legis autem beneficio mulierem hoc jure gaudere, d. Lainduis a. ol. in rebus Io. Dices quod provisit hominis cestire faciat provisionem Iegis, L . Cod depactis conventis at creditores expressam anteriorem hypothecam ex conventione sua habent mulier autem tacitam ex legis beneficio. Resp. illam regula duntaxat procedere cum lex disponit in subsidium hominis; quod in nostro casu dici nequit Denique in uno eodemque negotio, non diverso,uti hic praecipue cum in nostro casu manifestum sit eundem effectum tacitam hypothecam sortiri quem cxpressam, L δ. I. ult D quipotiores ιnpignor.

Dices, quod qui prior est tempore potior sit jure Resp. regulam non procedere, si concurrant qui jure praelationis gaudent, et L privilegiam de rebus auct.juae poss. Oppones quod jus commune potius sit jure singulari ejus militis 3 . g. militia missus I. D. de militari testam. Resp. hoc verum esse, quando in una persona actus aliquis jure communi valere potest. Denique simpliciter non procedere in toto enim jure generi per speciem derogatur L in toto o D de

Oppones Lubi adhue a se Cod dejure dotium argumento ducto a contrario sensu. Resp. hanc esse legis sententiam: mlierem quidem omnibus praeserri non tamen iis, qui maius privilegium habent Latilli non sunt creditores expressam

anteriorem hypothecam habentes, sed qui in funus impende- Di runt,

293쪽

sumptus necessarios in auctionem proscriptionemque bonoarum secerunt, arg. .ult. g. in computatione. d. de jure deliberan di. pauci similes ut non dicam argumentum a contrario sensu non procedere cum expressa lex est in contrarium ititae. d. l. assiduis Ia Cod quipotiores inpignor.

DUBITATIO XVIII.

3n aequumsit, eum, cui instrumento publico is hypotheeά cautum eis,praeferri anterioris pothecario, habenti scripturam privatam 'Constitutum est eum, cui publico instrumento de hypotheca cautum est, praeserri anteriori hypothecario habenti scripturam privatam . scripturas II Cod quipotiores in pignore. Quod nonnullis displicet hoc praecipue argumento motis Quod non oporteat cuiquam jus suum detrahi, g uo. Insis de his quisivi velalienijurissunt. . 2. D. eod. Quod beneficia in cujusquam injuriam tribuenda non sint, L ne avus . Cod de emancip. liberor. Sed respondendum,nullam anteriori hypothecario scripturam privatam habenti injuriam fieri, nec jus suum ci detrahi cum hypothecam, qua sibi prospexitii tineat Ius autem praelationis solius legis beneficio datur,&hujus quoque arbitrio modo ex tempore modo ex caussa credendi consideratur, ut supra quoque dixi. Nostro cassi urepractationis gaudet, cui instrumento publico de hypotheca Cautum est, propter sormamin modum eam constituendi: quod enim publice&solenniter geritur, supra omne fraudis suspicionem geritumi non ita quod privatim.Nam si sorte debitor posteriori alicui creditori gratificari velit, quid ipsi lacilius,

quam

294쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. etsi quam infraudem anteriorum hypothecariorum creditorum diem constituti pignoris anticipare quasi non hodie, sed ante biennium vel triennium cum ipso contraxisset pignusque constituisset. Hanc autem hujus praelationis rationem esse, vel ex

eo colligi potest quod , orte publica atque integra opinionis

trium velamplius virorumsubscriptiones eisdem diochiris contineantur, tunc, cui publico instrumento de hypotheca cautum est, non praeseratur cum illaidio chira eo casu quasi publicein supra omnem staudis suspicionem consecta habeantur, ae scriptura Ir Cod. utpotiores inpignore.

DUBITATI XIX.

ita quodscriptum sinu. principalibus 33. D. de rebus creditis inhumanum illiberale senusia ratione

fundatum si 'Modestinus ait quod principalibus constitutionibus avetur, ne ii quiprovinciam regunt, qui-ve circa eossunt, ne gocientur mutuam-ve pecuniam dent , fenus-ve exerceant. I.

principalibu 33. Diae rebus creditis.Si modo magistratus temporanei; non autem perpetui sint Lpraesidis 3 . . eod. Quam prohibitionem, prMipue eo casu quo provinciarum rectores mutuo aliquid sine usuris dare vellent inhumanam illiberalem, nec ulla ratione sundatam esse scribit Fran Connanus lib. I. comment. cap. a. num. I. Putatque horum edictorum non aliam cautam esse, quam ut Magistratuum avaritiae occurratur ad quam reprimendam nihil affert si mutuo dare Velabantur: In quo meo quidem judicio errat. Quid enim si messe facta fruges in provincia mutuo dent restituendas hyemali tempore in urbe Quid si sub levissimis usuris inprovincia nummi mutuo accipi possint in gratuito quidem mu-Li a tuo

295쪽

asa I AC MAESTERTIII. Qtuo dent, sed exsolvendos in alia provincia,ubi sub gravissimis

elocari possunt non longe melius sit generali lege om nem hanc cauponationem praescindere' praecipue cum ii qui provincias regunt,sola dignitate terribiles sinta I unie Cod si rector provincia oc. Et quamvis propter mutuum usuras non exigant , hac tamen occasione infinitis modis provinciales circumvenire queunt: potentiae a metu ad iniquas condiationes adigere, et t. pen se uis. Coae de his quaevi metus -υe caussa Quinimo licet haec prohibitionis ratio cessaret, alia ta men adhuc urget ne scilicet his artibus amicos sibi parentinea provincia cui praesunt quam potius justae sanctaeque admi nistrationis dignitate sibi devincire deberent aut quod pejus, res novas in ea moliantur' vel saltem impediant, conciliato sibi provincialium favore, quominus ea manifestentur quae

scire Principis quam plurimum saepe interest. Dicas hanc rationem in magistratibus quoque perpetuis locum sibi vindicare qui tamen in provincia sibi demandata

negociari, tam mutuo accipere quam dare possunt, ἀLpraesidi s . D. de rebus creditis. Resp. horum probatam fidem esse uti illorum,qui,quamVis temporales sint, ex speciali tamen Principis concessione negociari possunt, L non licet σε. D. de contrah emption I unic Cod de contract. Iudie Volenti enim&consentienti nulla fit injuriaci ac facilius potestate sua abutuntur, qui eam diuturnam non sore Vident. Hanc quoque ob caussam, licet concubinam quis ex ea provincia, in qua aliquid administrat, habere possit, .ult D de concubinis; uxorem tamen non potest, Lsquis sy. inprin. D. de ritu nuptia

rum.

296쪽

DUBITATIO XX.

njuri naturali adversetur occasione mutui dationis uras exigere 'DIstinguo inter usuras, quae ad normam justaein aequabilis compensiationis ejus quod interest ab eo exiguntur,

qui pecuniam mutuo accepit, ut vel negociatione, vel alio modo rcbus suis melius commodiusque consuleret in moderatae dici possunt. eas quae in merum lucrum,cum mutua-tarii damno vel alioquin a paupere: attenuato petuntur. Hae

nullo jure licitae illae vero omni permissae. Et quidem uri na. turali non adversari occasione mutui dationis usuras moderatas pacisci & exigere ex eo patet quod jure naturali quisque obstrictus sit,ut benefacienti benefaciat,l. ta es ab g. co uiuis. II. D. depetit. heredit. Et quidem nostro casu tam efficaciter, ut honeste omitti nequcat qui enim facultatem utendinum. mis alieni, sorte viduarum lupillorum, extra paupertatis necessitatem, sed proprii quaestus caussa affectat, cum aliorum iactura locupletari studet, quod non licet, jure natura Σοε. D. de Reg. juris. tiare, ne officii sui obligationis qua tenetur immemor, hoc fiat, justumin aequum est juris vinculo ad eas usuras teneri, quibus nec ipse,nec qui mutuo dedit,damnificentur, sed utrisque commode consulatur. Nec onus videtur esse quod quis obligatione civili ad illud obstringatur, ad quod obligatione naturali ex gratitudine obstrictus erat,ita ut sine ingratitudine non posset recusare Accedit quodsi tibi de beam a oo o. insine hujus annisolvenda, possum nunc tibi serre

Iooo eum acro ut alia mitti nonsolvam ante biennium in Doctores fatentur atqui hoc es dare nunc mutuum implicitum cum pacto ut icissim implicite remutues in e m.itaD.Leon. Lessius

297쪽

as J A C. M Es TERTIII. C. L Uitia se jure lib. a. cap. i. Dubitat. S. Praeterea quid de iniquo habet, tu, qui pecunia mea, tanquam sundo vel aedibus uteris frueris; ut fructum fundi tensionem aedium,ita pecu-nue usium impedimentum praeste, Tibi pecunia mea pro-fietat, mihi sit ociosa Quid ad aequabilem & justam compen. sationem distat id quod interest ab usuris r Srodius rer.judie.

lib. ..tit. o. de usuris cap. I. Objicies, contra naturam esse, ut nummi, qui steriles sunt, fructum serant usurae autem nummorum quasi fiuctus sint,l usurae 3 . D. de usuris l. cum servus Is I fructus. I. in medio D de legat. I. Resp. nummos quidem sui natura steriles esse legem tamen' ubique receptam consuetudinem eos quasi fructiferos fecisse, usu exigente humanis necessitatibus Lunde steriles dicuntur, qui usuras non pariunt l. debitor. 7. in e D. de usuris, i quid ergo I. g. usura .. D. de contraria tutetiis utili actione e contrario autem bene collocati, qui pariunt. I. Abene 33. D. de usuris. Prieterea quasi usum fructum innummis etiam constitutum esse propter utilitatem maximam, quae infacultate iis utendi fruendi, licet aliquando restituendis, consistit, g. consiluitur a distis de Uufructu La.D. de Uufrucru earum rerum c.

Objicies, quod dicitur injuriosum esse ab aliquo exigere, quod ipsi datum non est. Resp. quod in mutuo non nude ipsa

pecunia, quae mutuo datur, attendatur, sed praeterea lucrum

quod ex ejus usu percipitur; unde qui illam tradit, etiam lucrum in illa latens tradere censictur: eo enim se spoliat. Quod D. Lemius de W.sejure lib. a.c.ao.Dubit. II. ita declarat:Sicutis triticum destinatum sationi quosi careas carebis' uct mutuum des;plus potes pro eo exigere, quamper se valeat, quia in isti vi tute continetur fructus , o dum Pud das Amulias fructum in eo latentem Praeterea sprivas te hacpecunia lucro deisinata, non

solum

298쪽

m Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. 233slum ita eprivas, sed etiamsi lucri, quam ex EEper tuam industriam conceperas atqui haeses es,preci Uimabilis: t potinent les lucri, seu lucrumsperatum vendi ergopro ea potes aliquid exigi. Ex his facile constat creditorem usuras paciscentem' exigentem non locupletari cum actura mutuatarii

contra legem nam hocciosi. D. de reg. juris, sed econtrario, si nullae exsolverentur,mutuatarium cum creditoris jactura conditionem suam meliorem facere. Oppones,quod pecuniae numeratae caeterarumque rerum,

de quibus usurae exiguntur,nullus sit usus, nisii consumptae suerint at si quis ita usus sit, fecit consumendo, ut saepius uti nequcat. At enim pro usu, saltem qui aliquando fuit,aliquid dari fortassis non iniquum soret , verum nunc pecunia consumpta abest debitori. Resp. nuda illa: quasi momentanea distractionein consumptione non metiri pecuniae caeterarumque similium rerum utilitatem, sed successivo um: commodo mercium vel rerum inde comparatarum Turrogatarum,praeter ea fructuin accessione rerum, saepe admodum fructiferarum, quas mutuatarius pecuniis mutuo acceptis, ab alio comparare vel proprias in patrimonio suo retinere potuit. Quapropter cum indies debitor ex vario usu rerum mutuo acceptarum

lucrum serat, iniquum non est, si etiam continuum quid ad justam aequabilem compensationem ejus quod interest creditoris,qui commoditatem illam ei secit te ipso ea privavit,

mutuanti praestet.

Oppones, quod secundum naturalem aequitatem ei res quaestui esse debeat cujus periculo est , arg. l. is qui eommodatum I 3.gsquem quastum . . Commodati pecunia autem credita periculo debitoris sit, et L incendium 1 Coaesce tum petatur. prin Institui quibus modis re contrahitur obligat.

Resp. quod pecunia mutuo data soli debitori quaestui sit licet ille

299쪽

Σue I AC MAEs TERTIII. C. ille teneatur ad justam' aequabilem compensationem ejus

quod creditoris occasione mutui dationis Ob damnum emergens vel lucrum cessans interest. Praeterea quod pecunia mutuo data, licet non immediate, saltem mediate periculo creditoris sit cum ipsi tantumdem restitui debeat, L mutuum a. D. de rebus creditis ac solutionis tempore debitor non solvendo existere possit, vel cum pecunia aufugisses cujus periculi intuitu aequitati consentaneum est licere creditori usiu-tas paciscici quod enim se in tale periculum conjicit precio aestim abile est at pro eo, quod precio aestimabile est, precium quoque exigi potest. Nec dubitat quisquam,quin creditor exigere possit, ut mutuatarius ei dato fideju re aut pignore caveat ergo potest etiam ipse aliquid accipere , cum periculum fideiu ris subit. D. Leon.Lessus de Iuctitia sejure lib.a.cap. o.

Dubitat. I s. vers. quinto.

Objicies in mutuo tantumdem restitui,t mutuum .D.derebus reditis prin. Inst.quibus modis re contrahitur obligat.ac pro inde eandem quantitatem eundemq; usum, quem debitor accepcrat, in creditorem soluta pecunia transferri, ac tali modo ei plene satisfieri. Resp. hoc falsum esse, saltem intuitu gratitudinis: omnimoda aequalitatis. Qui enim pro mille modiis frumenti,quos mutuo dedit, post annum mille recipit,proprie&stricte loquendo tantumdem non recipit: potuisset enim, mille suos modios cum praedio eiusdem valoris commutasse,& ex eo fiuctus percepisse ; qui fructus,quam vis incerti, nihilominus pecunia aestimabiles sunt potuisset inquam mille illos modios cum aedificio commutasse, ac pro locatione ejus pensionem percepisse. Inde quemadmodum ei, qui equum alicui commodat, stricte loquendo satisfactum non censetur eo,

quod equus finito usu ipsi restituatur, nisi etiam ipsi vicissinaequus commodato datus sit Sic etiam aequalitati non prius

satis

300쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. 23 satisfactum reputatur quam si ei qui mille modios frumenti mutuo dedit, mille ejusdem bonitatisin qualitatis restituam tui, ac inmperna ille ipsi vicissim mutuo dentur quod cum non semper usui venit, cilla facultas utendi fruendi per integrum annum mille modiis frumenti pecunia aestimabilis sit mirum non est, ut aequalitati satisfiat, aliquid pro ea pendi. Objicies, quod mutuum gratis fieri debeat, i rogasti o. g.

stibi. I. D. de rebus credit. Resp. hoc verum esse respectu mutui praecis spectati tene tamen potest aliquid exigi pro spe

lucri, quam ex illa pecunia creditor acceperat, qua spe simul se privavit, dum illam pecuniam tradidit quo modo licitum est aliquid accipere ratione damni emergentis, D. Leon. Le iude sitia jure lib. a. cap. o. Dubitat. I. vers. Objicitur

secundo. Oppones quod a mutuo omne onus abesse debeat. Resp. hoc intelligi de onere, quod majus sit, quam nus mutuantis, D. Leon. L ius d. Iract. Dubitat. δ verisDices. Dices naturae repugnare de alieno lucrum sentire, L idemque Io. g. procurator s. D. mandati. Resp. verum quidem esse rerum mutuo datarum dominium in mutuatarium transire:

non tamen iniquum esse aliquid pro ea commoditate Tacultate lucrandi ex nummis mutuo datis, qua mutuans se privat' in mutuatarium consert, vicissim ad normam justeteri aequabilis compensiationis pacisci & exigere. Praeterea iniquum esse de alieno lucrum sentire, sine usta caussa, invito Screluctante domino, quemadmodum d l. idemque Io. g.Hrocurator s. D. mandati loquitur at ut ex mutuo moderatas usuras credito accipiat rationi , quae neminem cum alterius jactura locupletari patitur, consentaneum est: pra cipue, cum debitor expresse vel saltem tacite, ex eo quod mutuo accipiat, in eas consentiat. Ut mittana debitorem obstrictum

k esse,