De justitia Romanarum legum

401쪽

3ue I AC MAESTERTII . C.

d. Novesi sy. cap. I arg. l. I. D. soluto matrimonio La. D. dejure dotium. Unde recte insertur unam tantum detractionem fieri posse cum mi duae admitterentur, Vix esset, ut eae ad dotis vel donationis propter nuptias constitutionem 4aon sufficerent

nec si1ngulari jure quod est in dicta NOVella s. cap. I. opus suisset. Nihil adversantur,c . Esnutius 6. cap. Raynaldus 1 s. ext de Iesamentis. Quia fateor indictis locis filium fideicom naisso gravatum duplici deductione utici Atque ita tempore Innocentii tertii&Gregorii non Pontificum obtinuisse Madhuc consuetudine ubique pene strVari,Guido Papae quaestione 1. Nesad. decis II Nec tamen propterea sequitur jus civile a bono dequo deviare cum alia lege major adhuc portatio filio servari possit Veluti consuetudine Flandriae, qua nulli testari, nisi de triente bonorum suorum perinussium est besse liberis vel etiam aliis successis ribus semper reservatori nec tamen propterea quis dixerit jus canonicum quod semissem tantum liberis addicit, bono: aequo adversari.

DUBITATIO XLIX.

s.color qui querela in Vis testamenti quaeritur,ver citati contrariussi 'CUm Marcianus mLa.D. de in icioso lsamento dixisset, quod Hoc colore in icioso Iesamento agitur,quas non sanae

mentissuerunt, ut tesamentum ordinarent se hoc dicitur non

quas verefuriosus vel demens satussit: sed recKe quidemscii iesiamentum sed non ex ossicio pietatis nam si vere furiosus esset, mel emens, nullum es testamentum. Idemque Iustiniantisprin. Insit. de inpicio se sam Dubitatum stio , num color ille veracitati non adversetur cum sermo nosterisse debeat, Ita,

402쪽

DE UsΤ. ROMAN LEGUM Lib. II. 3 30 Ita, Non, Non, Matth. cap. s. vers. 37. Enimvero sciendum cst, quod, quid notriciosii testamenti querelam movet, ipsam veritatem nude simpliciter profiteatur . ait enim se exheredatum vel praeteritum esse, allegat quare exheredari elpraeteriri non debuerit, ut est in L in uiosum s. D. de in te testam. Color autem cujus fit mentio in d. l. 2. D. si priu. Insit de in s. testam magis ad caussam primum introducendi querelam inofficio sit testamenti quam querelae institutioncm deinceps faciendam referri debet olim enim lege a labb libera erat undiquaque potestas testandi patribustam concessa Lverbis IzO. D. deverb.signi'. quae suae expressa lege, alio-ve jure quod pro lege servatur, nunquam imminuta vel restricta fuit, T. prin. In fit de lege Fastidia . . s. Instit desideicom hereditat. l. II. D. adleg Falcid. l. s. l. pen Cod eod. eum smilibus. Pro querela in officiosi testamenti aliquamdiu neque lex, neque ullum aliud limite jus ordinatum fuit,arg. l. non putavit Τ. in prin. D. de bonor. posses . contra abb. cum tamen liberi vivo patre quodammodo rerum paternarum domini esse eoq; defuncto non tam in alienis bonis succedere, quam liberiorem rerum suarum administrationem nanctaei viderentur, Linsuis I r. D. de liberis posthumis L I. g. largius a. D. de succelsorio edicI. ac proinde iniquum videretur, si sine ulla caussa, contra naturae ipsius votum, bonis illis privarentur, et Leum ratio . in prin D e bonis damnator Quapropter excogitatus fuit titultis qui hoc loco color dicitur quo, non Obstante iniusta exheredatione vel praeteritione, liberi nihilominus ad successionem suorum parentum admitti possent. Titulus ille in eo positus suit, quod recte quidem factum cst

mentum esset non tamen ex ossicio pietatis, d.4.2. D. O prin.

Instit de inosse testam , atque ita non quidem a plane furioso vel demente, sed quassisurioso vel demente ordinatum. Est

403쪽

36o JAC MAESTERTII J. C. enim veluti furor quidam&dementiae species , relicta omni naturali propensione stimulo. in proprios immerentes liberos laevire: sive ex falsis adversus eos suspicionibus, sive temerariis&iniquis odiis, sive denique novercalibus delinimentis instigationibusque eos inique exheredare vel omittere, L non ea ii de inusic testam.

DUBITATI L.

Anjustumsitfeminas aequo jurepartes hereditarias cum masculi sortiri 'BOdinus lib. s. de rep. cap. a. num. 33S ait pestem civitatibus perniciosiorem accidere nullam potuisse , quam quod iustinianus Armeniorum legem quae non solum filias, sed etiam sceminas omnes ab hereditario jure prohibebat, ab- .

rogarit,in Reminas aequo jure partes hereditarias cum masculis sortiri voluerit, Novesi 2I. Verum ab aequitate ipsum deviare ex eo animadvertere licet, quod scemineum sexum injuriari, sit ipsam naturam exhonorare, d. NoveP. 2I inpraef. quae utrumque sexum in unum eundemque finem edidit, Q. l. maximum inpris Coae de liberis praeteritis l. lege duodecim I 4. D. delegitim hered multasque mulieres multis viris ad

multa praestantiores vel Platone teste produxit & maligno

interdum fortunae errore etiam Virili inimus muliebre corpus sortiatur ut de Lucretia queritur Valerius Maximus lib. F. cap. I. invenianturque foeminae, quae virilibus curis foeminarum vitia emerint,Tacitusti is annal. Virtus quippe nemini praeclusa neque sexum aut censum cligit, Senec. Epist. 3. Et ita omni aevo reperta fuere mulieres, quas natura solertes, industria literatas , educatio pias experienta sapientes secit. Movetur Bodinus quod cum foeminae ubique numero

404쪽

DE Ius T. RO AN LEGUM Lib. II. 36 Imares vincant, utpote quae a bellis,peregrinationibus,aliisque omnibus periculis, quae viris obeunda, eximantur necesse est familiarum jura violari, praedia gentilia distrahi: paucissimos

esse maximis opibus amuentes, cum eae ad generos extraneosque transferantur. Resp. nihil interesse, an per filios, an per generos commoditatibus publicis consulatur, & utrum novos ex Curiales faciat, an foveat quos invenit, Ls qui naturales 3 insine Cod. de naturalibus liberis. Ab opibus nec da. ri, nec ab inopia veram nobilitatem adimi, utpote quae animo non censu aestimatur: nihil absiurdius esse aut perniciosius, quam dignitatem quaestu,ordinem pecuniis, nobilitatem opibus metiri. Reipublicae interest matrimonia frequentari; quod evenit ubi bene dotatae sunt Reminae, Q. LI. D.solutomatrim. l. a. D. de jure dotium. Facilius enim possumus paupertatem laudare, quam serre ut inquit Seneca.

DUBITATIO LI. n leges Caduciariajust ublatasin 'LEgibus Caduciariis, Iulia inquamin Papia Poppaea, in

ter varia carundem capita de quibus Duarenus lib. I. Di φ. o. ipsius in comment ad Tacit. lib. I. Annal. cautum crat ut qui post vicessimum quintum annum caelibes essent,nihil ex testamento caperent, nisi e proxime junctorum Orbivero non nisi dimidium. Quod primum a Constantino, Constantio constante Imperatoribus correctum est l. I. Cod. de ini m. paenis coelibat. Deinde ustiniano Lunie. Cod de Cadue. tollandis verum si Bodino fides, perniciosissimo exemplo

lib. si derepi cap. a. num σε a. Qu*d mihi non probatur: cessante enim ratione finaliin dispositiva legisin ipsam legem

cessare necesse est, utpote deficiente legislatoris intentionc f. et adigere

405쪽

adigere 6. . quamvis a D dejure patronatus i. a. I. R. D ad SC. Velisian. l. non solum 67. g. I. D. de ritu nuptiarum . non eo Io. Cod.deprocuratorIbus . I.I. o.D.dei dilit edict. l. ult D de rer.

disis Atqui hoc caput in cum potissimum finem rogatum fuit, ut exhausta viris bello civili lassiduis cladibus civitate, homines ad matrimonia frequentanda liberosque procreandos, quibus aliquando respublica adversus hostes uti posset, incitarentur. At enim subsequenti tempore, cum mirum in modum populus Romanus denuo auctus esset, haec ratio cessare incepit. Accedit quod indistincte omnem sub metu poenae ad matrimonium allicere satis inconveniens videatur prae cipue siquissint qui dono continentiae praediti sunt, et I ad Corinth. cap. 7 vers 37.

DUBITATIO LII.

aequumst absolvi, qui rem metu ablatam arbitrio Iudicis restituit ZACtio quod metus caussa post annum in simplum datur,l ite cum I .g. I. D. quod metus causi. Intra annum, qui metum intulit, si rem metu ablatam arbitrio ludicis non restituat, in quadruplum condemnatur d. l. I . . in hac actione 3 in ecsm g seq. D. quod metus caussa si quadrupli s. Iuncto g. item actio 7. Insit de action si restituat, ablolyitur, d. l. items .. g. haec autem .D. quod metu causa g. item acZior . Insit de actionibus Si absolvatur, inquiunt, quae tum poena delicti admissi Respond. quaestionem hanc insubtilem esse. Actioinim quod

metus caussa , non propter delictum admissum in inserenado metu in quadruplum datur , sed in poenam untaxat contumaciae rei conventi rem metu ablatam ad mandatum Iudicis

406쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. 363cis non restituentis, d. l. items I . . in hac actione R. in ei. quod metus caussa I .item actio 7 Insit de action quippe in hac

actione non quaeritur, utrum S qui convenitur, an alius metum fecit. I. item si I . . in hac actione 3. D. quod metus causi non interes s. od eod. sed se ex dolo I s. I. ult. D. de dolo malo. Ideo autem propter delictu admissiim in inferendo metu non datur , quia metus plerumque in persona quae metuit sine ullo metum incutientis dolo generatur, Q. d. I. itemsi a g. s. D. quod metus caussa qu;a poterat . in ei id SC. Trebest quem propterea punire iniquum foret,arg. .sancimusa a Cod de panis. Quod si vis adhibita fuerit, parata est actio ex legesi quis in tantam . Cod. unde vi vel interdictum unde vi g. recuperiandae . Insit. de interiuctis. Iot. tit Cod unde vi. criminalis-ve accusatio ex lege Iulia de vi,tot tit. D. adleg. Iul. de vi aut actio vi bonorum raptorum,f' n. Instit de vi bonorum raptorum , aut alia admisso delicto opposita.

DUBITATIO LIII. An suffiens in omni Casu actio ex lege Aquiliasit hct

an recte non detur in heredem I Ninctione legis Aquiliae aestimatur, quanti res plurimi suit vel anno proximo, vel diebus Niginta proximis prin se g. capite is Insit de lege Aquilia La. in prin. l. ervus 27. . terrios. D. eod. Hinc quaeritur. Hodie cum damnum datur res plurimi est quae poena tum damni datia denique an recte non detur in heredem' nimvero sciendum actionem legis Aquiliae prigine matura sua persecutoriam rei, resarcitoriam damni dati csse, non poenalem, L pr.etor . A. I. D. deInjurais l. 2. Cod de lege Aquitia si cnim natura sua poenalis esset,cum criminali accusatione ex lege Cornelia de sicariis aut ulla alia. ZZ a poenali

407쪽

poenali concurrere eodemque libello cumulari non posset, L plurabs. D. de obligat se action arg. sanctio. I. insinem .de

paenis l. senat-I . D. de Accusat cum qua tamen concurrit cumulatur,l.ex morte 3. Cod. de lege Aquilia.I. liberum . s.

eod. Accedit argumentum ex I. his autem p. sit eod. ii verbis, quae transiturafuisset si ultra damnum nunquam lis ae mmretur. EnimVero per accidens evenit, ut duobus casibus actio legis Aquiliae incipiat simul poenalis esses adeoque mixta,partim persecutoria rei, partim poenae g. vi autem bonorum s. Instit de action Primus est,si res plurimi suit, vel annoscit terito, vel diebus triginta proximis d. g. vi autem bonorum s. In ιt δε-im.&hoc est quod voluit Imperatori g. his autem y Instit de lege Aquilia, cum ait non tanti teneatur,quanti

hodie erit,sed quanti in eo anno plurimi fuerit qua ratione creditum espaenalem esse huim legis actio . Atqui quod anno preterito vel proximis triginta diebus res plurimi fuit, accidens est respectu facti ejus qui damnum dedit inde in aeg. his autem y dicitur sed aliquando. Ideo autem augmenti illius,cum contigit, ratio habetur, ne nimium damni Metur dominus,eptiesentata ipsi minima duntaxat rei aestimatione, arg. l. pen. D. de condict. triticiar. dolus aut culpa damnum dantis non ut aequum est puniatur, g. a. Insit de lege Aquit. I. M. D. eod.

Secundus casus est, si is qui damnum dedit inficiatus fuit se damnum dedisse, g. vi autem bonorum Is . Insit. de action. quae&ipsa inficiatio respectu damni dati accidens est. Atque horum accidentium intuitu in et shanc actionem S. D. adleg. Aquil cum actionem legis Aquiliae poenalem esse,nec ideo in heredem dari dicit: Cur autem actio legis Aquilio natura sua persecutoria rei, non etiam poenae sit haec est quod licet saepe propter damnum dolo datum decernatur, atque ideo ex maleficio nasci dicatur, arg. s. ult in . de obli-

408쪽

DE Us T. RoM AN LEGUM Lib. II. 363 de obligat juncio prin Instit de obtigat ex delior attamen quoque propter culpam etiam leVissimam datur 4 2. Insit. de lege Aquilia. D eod. nec , stricte loquendo poena praestatur, ubi, non dolus, sed tantum culpa est. Nisi forte ea, quae ad reip. salutem spectant objicias, maxime bellici in quibus nimia ducum ignavia vel imperitia capitalis est,tacis.

rer. d. lib. 2. rit. O. cap. I. o 2. Accedit quod cum actionec lege Aquilia quaevis persecutoria poenae concurrat l. s. Cod de lege Aquilia cum ilibus. Ex his facilis est ad utramq; difficultatem propositam respon-

sio scilicet, sit damnum culpa duntaxat datum sit, actionem legis Aquiliae sui sicientem est, quamvis hodie cunγdamnum datur res plurimi sit nec recte in hete dem dari , cum durum cssen, culpam saepe levissimam tam acriter vindicarici si vero dolo malo damnum datum sit,actionem legis Aquilia rei tantum persecutoriam esse, non poenae, ac proinde aliam poenalem, veluti injuriarum, propter dolum, ei adjungi codemque in libello cumulari posse, i quiservum 3 . inprin. Diae obligat. est action. l. praetor I. I. I. D. de injuriis l. r. l.-3. Cod. de lege Aquilia, cum similibus. Nec recte in heredem darici cum nihil ad eum pervenit pac sibi dominus imputare debeat,quod cum

defuncto litem saltem contestatus non fuit,l. omnes 9. D. δε reg.juris,arg. g. non autem I. Insit deperpetuis ortem action. l. omnes 26. sciendum 1 S. D. de obligat est action. l. parnalia 16 . D. de reg juris Linic Cod ex delict. defunct. Caeterum ure Canonico in compensationem honestae sepulturae securitatem animae desuncti, si non actione aliqua, saltem ecclesiastica censura heredes , licet cum defuncto lis contestata non fuerit, attamen ad resarciendum damnum teneri videntur, cap. ult exi de sepulturis .cap. in literi s. ext de

raptoribus.

409쪽

An actio qua Medicus propter imperitiam convenistir, ex delictosi' Udex dolo malo, veluti gratia, odio , vel sordibus corrus otiis male judicans, in delictum incidit, .fliusfam. s. s. I

de Iudiciis l. ult. d. depoen. Iud. qui male Iud. l. 3. U. D. de is euul repetundar. Aa per im peritiam male judicans in quasi delictum,prin. sit. de obligiu qua quasi ex delicto l. s. g. si deae 4. D. de obligat Fadrion. l. ult. D. de variis extraord. . cognit. Ab hoc non differt Medicus, qui non dolo malo, sed per imperitiam tantum male secuit, noxium-Uc pharmacum

praebuit, . Imperitia . Insiit de lege Aquil infine se seg.

Si dicas Medicum ex lege Aquilia teneri, d. g. imperatia . Actionem autem ex lege Aquilia ex maleficio esst,prin Insit. de Obligat. quae ex delictonas. Resp. hoc Verum esse cum damnum dolo quo etiam casu judex ex delicto tenetuo datum est,non cum culpa,ut nostro: ne alioquin dicere cogamur da- uinum vel icvissima culpa datum delictum esse, cum delictum sime dolo malo committi non dicatur nisi forte ut supra etiam dixi delicta militaria excipias. At per legem Aquiliam dolusin omnis culpa etiam levissima vindicatur . D.adlegem Aquiliam. Dicitur autem actio ex lege Aquilia ex maletici potius quam quasi ex maleficio esse , quia saepe propter dolum datur G. ita sa in sine prin. . ad legem

Aquiliam leges autem iis potius casibus aptandae sunt, qui ste- ienter facile,quam qui rarius contingunt, 3 cum 7seqq. D. delgibus. Omittendum tamen non est facilius Medicum ex

imperitia sua quam judicem teneri: quae in hoc levis culpar est

410쪽

D IUsΥ. ROMAN LEGUM Lib. II. 36 est,in illo saepius latam esse. Medicus en ina artem medendi profitetur, non ita judex,qui nonnunqua invitus judicare cogitur. Quod si hic quoque artem boni aequi ut iurisperit omnes Lis .inprm. 4. L. D. de Iusitia sejure profiteatur ejus tamen imperitia non tam periculosa quam Medici est iudex enim superior cyoluta ad eum appellationis caussa damnum quod inserior imperitia sua dcdit,corrigere potest, &,quae Advocatis partium desunt, Iudex supplere, tot tit Cod ut quae δε- sunt advocatis se. Quod in medicina vix obtinet. l

DUBITATIO LV.

aequumst raptorem in triplum furem aurem manifestum in quadruplum teneri '

FAteor neminem magis alienam rem contrectare quam qui vi rapit prin Insit de vi bonor raptor ideoque raptorem larem improbum dici, d.prin Insit. improbiorem I. 2. g. ceterum Io. D. de vi bonor. rapi qui delictum suum publicat , praeter fraudem vim quoquc adhibet unde ellam publicum crimen committit, i. a. Asin re deposita a . D. de vi honor. raptor. cum fit riciam amoveat suumque maleficium celet,prin insit de vi bonor raptor iusne Fateor quoque eam ob caussam vi bonorum raptorem gravius,quam furem,puniri debere,..prin Instit de vi bonor rapi insine graVius autem non puniri nego Praetor enim actionem Vibonorum raptorum non introduxit,nisi in eum casum quo non alia quam i ii nec manifesti actio competeret, .s quis sata ult D de furtis se arg. l. I. D. deus bonor raptor. 9 .squis S. D. de furtis. In casum, quo actioni furti manifesti locus esse potest, pernovam aliquam actionem prospicere noluit, cum illa ipsi Iusti- ciens videbatur, utpote in quadruplum, praeter rei ablatae restitutio