“Imman. Io. Gerh. Schelleri ”Praecepta stili bene latini in primis Ciceroniani seu Eloquentiae romanae quatenus haec nostris temporibus in dicendo et scribendo usurpari potest

321쪽

essier. Hic quisque vialere debet, quid cuique conveniat. Regnat enim in hoc genere magna confiisio. Alterum versum quisque pro relatidiae, quae inter ipsum est Et ii, ter eum, ad quem laIIhet, apponere dehet v. c. Vir Idustris vel 'irenobili*ime, Parrone vel Fautor magni ae mande: sic et in fine luem tu versus repotitur, et pro relatiora vel necelsitu cline varie Lihselibitur, v. c. onmn Ilio ria ctissimus , addictas si ad inferiorem scribitur, irit Ordum se clauditur Tui sudicli unus, omissis duobus istis,ctrlibus. Habemus et Excellentissime Celeberrime, quae non iacilli rosesibrihus Academiarum tribuum it. Praecesseruissime it. Amplissime et Consubissime, quorum posterius ura . Consultis solis, prius et his et interdum aliis tribuitur. Cuinam enim propri conveniat τε Amplissime , nemo certo scit; it. φροσientissisne quod Medιcι tribuitur. 6 ad eos, qui munere Sicerdotum unguntur, quo per

tinent quoque quise et Mastose et alii similes, ita sesbitur: a ad Papam romanum Sanctissιme Pater. i ad Card inales Eminenti isme etc.

reniantes Generin es et alios quoque Verotendentes it.

Fr es res Theolopa Mademicos: Vim sum e voera Eser iactissime. e ad Inspectores s Superinfeniantes in minoribus 'pidis titulus enim hodie saepe variat pro oppidi vel paseritate vel mairnitiidine , Archidbaconos in majoribus oris dis et Putorgis Vir maxime uenerabilis ex doctissim etc. s ad Arratissimis istinorum oppidorum, Di chivmi, Pastores rure degentes eisque sere similes: Vir plurimum reverem et Ocnssime etc. Haec posui, primi 're re cepta vidi Quae si cui non placeant, is rion me sed mo em debet reprehendere.

Initium epistolae rem interdiam facit per sit mullam Si vales, bene est, ego qui δε- - ο qua vigaris mula inter amicos uti volet, ei non invidelissimi in Alii statim a re ipse initium fieri volunt nec hoc iniquum est, nictorio inter mi s. Interdum per ambages quas dam ad rem perveniri solet v si quid petitur, quod disseno videtur impetr tu, vel si qua te tractatur, cautionem

322쪽

III Qui latine seripsit ad aliquem, is ne titulum Q remum , ut vocant, se instraptismem die Au tari , lathus voxhis potuit, sed more ae simul perspicuitate ita j onte. Dariesce, . v. c. . ni Misce et A Amsi r et Nam

n uid ei, qui epistolam reddit, opus est seire, em esse lat, oro tino non satis recte tuadet, si inscriptio latina eriquia eam sorte non intelligit. Getera in latinis epistolis aeque observantur atque in hoodiscis v. st ut italum extermina infe limrem non eidem pii 'lae, qu literae ipsae continentur, impon mus, sed alii Eliariae, illi reumdatae, Ἀπνοωσο, vulgo

coloret. Postulat hoe et humanitas et necessitas. Potest enim epistola isto involuero earens in aperiendo satae sem- di. Tectior quoque est epistola involuero instructa, nee Periculiun est, ne quis furtim eam legat.

SECT. Ira liballis ad doctrinam pertinentibus. seribuntur et saepissinio libri vel libelli, in quibus

materia ad doctrinae partem aliquam pertinens tractatur, V. c. dissertationes, programmata etc. De his

multa dici nequeunt, quia, qui ad tales libros scribem do ac dunt, ipsa sine cortice, ut aiunt, natare sciunt.

Tironum causa an nebi inus tantuin, in ejusmodi libellis servandam si perspicuitatem, semitatem, i terdum gravitatem dicendi.

Addamus paucas cautiones: I mic non ea exornatione argumentorum opus est, quas

in orationibus postulatui: Lectores enim sunt eruditi et hi pei se possunt argumentorum pondera aestimare et metiri. modo perspicue et ordine tradita sint. M Abstinendum est ab aDctibus eommovondis. Res est sinis liciter proponendar eausis suis confirmanda. Figuraeiqique gravitati servientes pleraequQuo vitandae vel sabetem modice adhibendae Lector eruditus vuli argumentis Mnci, non verborimi lenociniis abripi imo haec ei timo--m inpetui', ne sorte decipiatur. Exi , t ille expliea tionem ex sonsemationem rei, non commotionem anima. Si tamen res pravis immisceruit Davitas dicendi assumenda

323쪽

a Verbi, in sim citas, eum iusto eorum ritate et tum verborum tum enuntiationum apta connexione, in pinnis eommendanda est. Quo enim ma)or est verborum orna tus, eo suspectu, est res, quam tractas. Et ista simplicitas in libris dominitas tam necessaria, sorsu est illa vina negligentia, quam multi, auctore Cicerone, laudant: scili,cet grata est, quoad magis rerum quam verboriun curam habuisse scriptorem apparet. Et haec est omnium exussit xiii do rebus ad aliquam eruditionis partem pertinentilinseribentium.

Haec do elaborationibus. Sunt et alia scriptionum genera, . c. dialogi d inscriptiones, quales ia marmoribus priscis exstandi At raro ejusmodi res hodie occurrunt. Ac si quis sermonis vulgaris peritus est, hominum animos satis cognovit, non ingonio caret, ac praeterea perspicue graviter et suaviter scribbere diruit, is, ut in aliis rebul, ita in dialogis com deribendis non infelicem operam praestabit, dummodo

materiam, cui par sit, tractare velit. In inscriptionbbus spectatur brevitas et acumen. Materia praebetur

ab ipsa re, quae inscriptione ornanda est aed, sicio publico ab homine, cujus memoria inscrip

tiOII v. c. ii statua etc. conservari debet.

De variis divisioni hus generum dicendi apta

pristo. memoratis. Cum in libellis rhetoricis vulgo variae generum di cenes partim a recentioribus dividendi studiqis partini a priscis inventae et a die runtioribus, ut fit, eon

ser alas et retentae divisiones memorentur nos etiam

324쪽

rrima divis est in gemu diramsi vel potius in Drum , sic Cicero, h. e. materiae demonstratim , deruferatiυum, et judiciale Primum dicunt versari 1ni naeo vel vituperando Alterum in suadendo vel dissua

denae, Tertium in accusando vel d/fendendo. Sed sorsi suavius erit, Cicerotas ipsius explicationem horum trium generum legere. Sic igitur ille Inventia, s ait sermoteles autem, qui ut arti oratoriae plurima ad Iumenta a quam .enta subm Uirami, tribus in gen ri s r m versari rhetoris i. e. ora toris Osriun ' putavit, demonsrativo, deIiberativo, judiciali. Demon 'frativum est, quod tribuitur in alicujus certae personae laudem aut vituperationem. Deliberativum es, quod positum in disraptatione et non Intione trusi, habet in se sententiae dictionem. Iudiciale es, quod, positum in j dicio, habet in se accusationem et defensonem aut petitionem et recWationem. Et, quemadmodum nosra quidem

fert opinio, oratoris romani ars et fariat as in Lae mmteria tripertita versari misiman Cicero hie l .

qui tu Ilo de tribus generibus dicendi in universum sed de materia tripertita, in qua orator romanus tempore reipublieae liberae versari solebat et debebat. Et ipsa nomina delibaresivi et judictans docent, non nis deuratore sermonem esse, qui vel deliberal di causa pro rostris sat et legem aut suadet aut dissuadet, it in cu

ria senatum ad rem impellere studet, et in foro uia, cibus persuadere cupit, ut nocentem condemnent, in nocentem absolvant, eive, cui bona ereptasnt, resti . tuant etc. Recte igitur ista divisio cadit in illa tempora et in illum statum reipublicae Temporibus Caesarum, em omitoribus non amplius liceret reipublicae com sidere, cum populo de iugibus agere est , eloquentia non amplius erat deliberativa sed tantum udi talis 'tandem et in judiciis auctoritatis suae maguam partem Ee 4 Musit.

325쪽

ti mi VII o diu vibus νηι e Samisit - Quaeritur igitur, an ita dirisio nostris temporibus utilis sti sunt, qui eam non omni utilitato

carere putent. Recte. Nihil. enim est, quod non quod an inodo saltem prosit. At non quaeritur, an quodam modo prosit, sed an ea carere plane postim S. Solent quidem et hodie oratores laudare, reprehendo suadere et dissuadere. t. defendere aliquid sed quo iure haec possiimus vocabulis generis demonstrativi, deliberativi et iudicialis insignire Memoria tiron In non Oestbtilis, litorum utilitas est vel nulla vel parva et quibus carere illi possunt, obruenda est praese tim cum rerum hodie discendarum t tanta multitud ut ad omnes vix tempus suppetat, et ut magis utiles et necessariae Praeserendae sint minus utilibus et minus necessariis.

gulorun , praesertim duorum priorum, characteIeIn

accurate definire, a quia ntiquitas nos de eo non tis erudiit, D quia Cicero obscure et varie loquitur in Oratore ubi cap. Duriana fulmissum et humilem oramiorem eui tenue dicendi genus convenit; et cap. Io luitur de tertio illo inplo, topiosis, grιπι Ornato, cui sublime genus convenire videtur et Cap. 26 extr ex cap. a inter utrumque interjicit medium quoddam,

quod sit uberius humμ etsubmissius amissmo, quod tem'Pexatum genus dicendi appellare possis o quia vocabula

ipsa sunt male lecta nam tenue et mediocre, de quo Cucer cum laude loquitur, proprie in contemtum dic,

tuis erat, stemissil deinde non dicendi genus estum e mesocre, sis me, sed materia, quae tractatur, in riuus, discris finimis ut adeo remus dicatur

uti d Grus tenuibus mediocribus, sublimibus. Ηος triple genus, prout intelligo Pse, paucis expi

etabo.

326쪽

1 Tenue, quod Cicero etiam vocavit subtile submissum enucleatum , humile s humilis orator Cic. r. 23 in. , forsan

melius dicatur si=λιγλle. s. ornatu careus, pertinetque ad res tenues h έL Ornatus ni capaces . in quibus oratori non licet ornit in sylliam lumina addBre et assectias excitare, sedulsi tantum rem subtiliter et eleganter h. e. recte accurate, Peripicueque narrare et Explicare debet breviug: hi nihil aliud quaeritur, nisi ut lector auditorve rem mat et veram se credar. Quaeritur igitur, ubi istud implex beendi genus scienue, si ita vocare mavis, usurpandum sit. In rebus, ubi non nisi veritatem apparere volumus neque animos aliorum commovere cupimus, v. c. I in narrando, si hominibus rem narramus, quae ad ipse non pertu et ne 'que eorum animos tangere et movere potest, quam vulgo vocant rem indisserentem, et in qua narranda nihil aliud stil- demus ei licere, quam ut illis nota fiat, .m quando nobis res inmericanae, Asricanae etc., narrantur. I in gem red malico, quando v. c. locum biblicun . locum scriptoris prisci, praecepta logica metaphyllea, physida te explic In has idque eo animo, ut sensus intelligatur. In quihus omnibus non licet ornamentis rhetoricis locis communibus, exclamationibus, interrogationibus crebris, anapta Ora te. uti quia tota ista res ad mentem, non ad animum perti

dianum imitamur, . c. in Comoediis. - de rebus parvis loquimur h. e. vulgaribus quales interdum orationi ornati . simae quoque immiscentur: non omnes enim res possunt. esse graves ac magnae Sed puerile laret in rebus parvis uti innamentis. mae tenui . e. simplici oratione et tradi

tione usi sent Caesar, Nepos, Cicero in libris oratoriis et philosophisis hi sunt enim dogmatiei interdum etiam in oratiotimus it Iarius saepe sit ipliciter namu rie sines illis ametitis. Hae sinplies renim tractatione, modo recte et loco adhibeatur, nihil est starius: hine patet, quam indigno ea appelletur telinis ae nemini in mentem potuisse veniri ei istud nomen contemtionis pleniun, iuuere nam tinuis non de Iaudo dicitur, nisi ei, qui copiae dicendi et aliis ornamentis ad ubertatem ciborum et a tuis exesuuidos spectantibus assemus, contemtili ac pro rebos hionil is ber omnia ea, in quibus non copia dicendi summusque o

natus regnat. Et in iis siere Graeci talis it eorum viseu Ius Cicero quem deinde secutus est Quintillanus eum Eue aliis.

327쪽

allis Bonus Ciem pro excellenti inertio, quo instriimas erat, interdum ipse smisit, quam lmidabilis esset ista sim cratio dicendi. Extollit eam valde interdum sed praeceptis Graecorum assuetus et aliorum opinion abreptus illam hi terdum deprimit, et interdum de ea ita loquitur, ut, quid velit, ipse nescire videatur. Legatur eius Orat. 23 a6.

HYMMiseri quod se vel dieitur de rebis mediocri bin, quas tractat sed eae, quae sint, definire non ausim vel do

se tractatione, ut non tam sit omatus expers, quam rem qnec tamen tam ornatum, quam sublime Cicero mire e plicat Orat. 26 extr. dieens Uberius es aliud aliquantoque

robustius , quam hoc humile tenue , de quo dictum es su, missus autem , quam iliud, de quo jam dicetur, amplissisnum

mumque es in hae orationis jorma uavιtatis. In qua mutiι soruerun etc. Hoc non est explicare, non claaracterem detinue. Cicero tantum die t esse omistius humili ea minus ornatum quam illud ampli fimum . . forsati subLeme. Ego Puto, si hic titare licet, Ciceronem per mediocre intellexiste gravitatem illam dicendi. Quia vero res alia alia gravior est, atque ita nutimem ntria ira dicendi pollulat, Cicero

ver tertiu=n oratorem i. e. teititam Enus dicendi atm Flum, copiosum , graver , ornatu i appell:u fat. Dil . hinc orationem, qua res minus Elaves tractamur ad ali

quod discrimen servandum, appellavit mediocrem. Haud dubio Cicero melius fecisset, si duplex tantum genus locendi constituisset, unum simplex, alteriam malum:

deinde hic dixisset, alterum tamen altero osse ornatius et copiosius pro ratione materiae. mirum est , has divisiones omnes esse tripertitas, quasi in numero terruiuio aliqua praecipui eb persecti insit. . Med ioco igitur sisemperato genus dicendi magis pectimo diceretur vim diremti, tam rius h. e. quo non modo res explicatili , sed etiam πω vi pulchri concinnitas membrorum ete. et figurae quae dam ad assectus modice excitandos usurpantur quo Perisnet parcus usus exclamationis, anaphorae, aliarumque go a arum talium. Si Coro seri se vigetur si i , in libria philosophicis v. α in deseriptione naturae et corporis limmani de M. D. II, it in libris Rhetoricis passim it abvius etia

328쪽

pro orari e de re filiam Non enim orari'. h. e. verba, Iublimis, neque ita genus dimisi est lablime, sed res sol in 'sunt sublimes. si quis vero 'ratione sublimi sine re sublimi uti audet, utque de re aliqua parva ita loquitur, tanquam sits limis, hoc vocatur frigus, tumor frigus, quia animi non

moventur et incenduntur: ιηim , quia in verbis magnificis

nihil inest, velut in tumore proprie dicto nihil solet esse. Iani, i quaerimus, quid si sub ora rearimus et quomodo emeiatur, debemus antea quaerere quid sit res Dblimis ii auid es res Iublimis 'sublime est proprie id, quod edicitur in aere atque ita supra homines. Hine sublimis aliis

de Rontulo ap. Liv. I i. e. in eoelam allit. Res itaque sublimn est pi oprie talis, quae in homines ob di uisatem non cadιt atqtie it; proprie tantuni de clivinis factis dicitur: i deinde, i do honiinthus dicitur, est res talis, quae ob dissicultatem summam perrara est, quae sere a nemine, saltem a paucissimis, Emei potest, atque ita se quasi exinai numer 'Terum humanarun consuetarum, seque e circulo mortalium . altius tollit et homb talem rem patrans si quidem homo eam patrare potest dici), supra ceteros mortales se tollit aesul, lilia is exstat. Inter ejusmodi res sublimes, quae semperhonae esse debent, reserendus est in primis contemtus earum rerum, quae mortalibus vulgo tantae curae sunt, ut ab iis plane pendeant, in iis felicitatem vel infelicitatem summam ponant, ysque adeo instar deorum venerentur e Lmeant, V. c. divitiarurn, ovoris quo existina alio . opinio bona te. pertinet , offfensonum gravium et nἘπις. Haequatuor res a mortalibus ita magni fieri solent, ut eum, mistas contemnere possit, pro stillio habeant dit aperte, ut amentem, derideant, et contra eum, qui illas cum vulgo magni faciat et laudet, pro prudente habeant et vere naturaeque conveniente judicare atque agere credant. Perraro

igitur propter harum opinionum conruetudinem et propter cupiditatem ipsam hominibus insitam accidere, ut homo ictas res contemnat, quis dubitet Provom hic ad diuturnam ex , Perientiam hominum prudentum et senum. Iam si quis eo sortitudinis pervenit ut eas res vere contemnere: queat, magna pars hominum stupet, admiratur, et sublimem iam ab eo albim esse credit. Sic quod Socratos mortem et divitias contemsit, haec res rublimis. M in iudicaxnda hae re, a cautio est na omnlcra istum coiitemtum sta

ita pro re sublimi habeamus. Debet is es' venis, vivi -

329쪽

orius, et cum dissecitatibus eonyinetis. Nams quis ora, vitias et honores tandem contemnit, quia has res nummulis eos esuriimissis videt vel quia eas haud novit ne e usiam, pare scit vel, si quis vel senex vel morbo diutumo gravique eonfectus mortem contemnit, quia effugere non potest vel quis essensiones v. e. periorum, quia se inita non potest, contremit, talis eontemtus non est res sublinus, sit. tem nondum eonum est, si rem sublimem, quia non est dis ilis. Contemnere enim, quod non novimus e non eonsequi nos posse scimus si vulgo contemnimi a regna

vel mutare non possumus, non dissicile est. Talis contemtus non est verus, non voluntarius. Saltem non certum Reum esse verum ac voluntarium. Sic avsi quis divitias, quia va in dis illimus est, vel honorem quia BD iani Rhund D m, tus est, Vel vitain, lula diutilliine vixi aut molestam vitam gerit, vel issentiones graves, luta an laep ultus e 1 aut timido, ignavo, lentoque est in aenio Onmes omnino iniu- Iias ferente, contemnit, hoc itidem non dimet, atque ita

non sublime est. - At si quis pauperrinius divitias tibi honeste oblatas spernit, atque paupertatem illis sponto et eum judicio praesert si quis gravissime laesus, cum potestatem sui uti cendi vero traheat tamen se ulcisci non vuIt, imo inimicos heneliciis sponte cumulata, si quis adolescens, sanitar corporis fruens, in honoro et divitiis vivens, mortem i sponte ob bonum publieuni suhit, hae in prosocto reo sublimes si Curius pauperrimus ille consul, repudiata illa immensa vi pecuniae ille t anxillus et Fabius Cunctator, opem serentPs, ille Romae, a qua praeter dignitatem inextilium ejectus erat, hic Minucio, a uo gravissime laetiuerat, cum uterque se egregie ulcisci posset semota coinsules, morte pro patria ponis subeunda eici, vere declara

runt, se esse sublimes vereque sublimes res gesserunt Le. trie, quales non facile holito patrare potest. a Puamis iraim rem es sublimis ' Quand per eam

manifeste apparet, rem, quae traditur, esse vere maximas extraordinariam, ae sublimem h. e. tale m ut raro eam quis

quam hominum perficere Disit, atque adeo ut vix credibilasse, hominem tale quid eme vali α s aut id emcisur Potest o saepe per simplicem oratio' eri: sic v. e. Moses singularem mittit item pol me divinae egregie declarat his verbis simili- cibus urna e Metoriis ones earentibus: Etiam dita:

330쪽

fiat lux et facta est lux. Seriptor vel lator debet modo rei magnitudinem vere non modo senti, sed etiam intelligere . . attributa et signa certa mali nituclinis scire et 'ea recitare. At, quia primum, qui de magnis ae sublimibus rebus loquitur, mota est semper mente, cu)us enhrianiniuria non commoveat res extraordinarii deinde quia auditor testorve non semper Verani magilitudinem rCiuri magnarum et extraordinariarum paucis, iisque simplicibus, ve

bis expressam, sentit in primis imperiti ioni lites do plehe, qui, ut de honestate vestis plerumque ad laonesi attin viii. atque adeo ad doe finae magnitudinem famne colebritatem

etc., concludere solent, lenta . nam reni implici verhoium larma expressam non facile ut in agnam rena a in Oseer POL

sunt hinc solent pleMamque scriptores, rei sublimitatem tractantes, omnia ea adhibere, quibus magnitudo rei vel imperitissimo apparere possit, et I singuli magnitudinis signa seu argumenta late copioseque exponere, comparationi-hus illustrare , argum entationibusque grai itatem . adjuvare etc. avfiguras, quae gravitati rerum indicRndae serviunt. et ut animum dicentis commotum declarant, ita aitimos a iclitorum commovere possunt, adhibere gyperiodica verbo- conclusione, numerosaque coli asono, item voces,ulis

prodiimoribus et sonantioribus uti ete , ut de vocis subsidio nihil dicam. Sed ista omnia satis jam supra in P. II v. M proisin dicta saeuit. Ae s an grati . nihil est nisi F-rne. Certe Cicero Or. 8, ubi de tribus generibus dicendia i postquam de tenui et temper iro dixit, tandem de terti

dicturus ait: Terrius i. e. orator, atque ita teritum dicendi genus ei in amplus, copiosus, gravis, o a tus, in quo fecto iis maxima est me es enim, cujus recto dicendi eopiam ad iratae Πητο, eloquentiam in civitatum pis imum, etc. Hujus eri tire est tractare amim , --umi modo permovere: haec modo perfrinyt, modo irrepi in sensui, 'leris novas opiniones, evellis binas. Ceterum ex iis, quae duimus, pateb

i neminem posse sublimi oratione uti, nisi re alimi ut a

tur et stulti sunt, qui antea de illa quini de hac cogitanti Tirones citius et crebrius debebant rebus magnificis et subli- mibus cognoscendis, cogitandis, et secum meditandis assue , fieri, ut magno genetososque sensus mature imbiberent, quam de sublimitate orationis erudiri eave exerceri. Qui

niustas res sublimes novit, eas P -- intellisit et sentit, ei