장음표시 사용
311쪽
et vel odio v. e. erga peeeata vel amore v. e. erga deum te vel cupiditate v. c. virtutis te. Implere. Utrumque recte prius, quia auditores
memoria tonent hinc repetitio prodest posterius, quia
commoti animoriam praeclare procedit, si allIument,
rum ope jam auditoribus de re persuasum est Noe et labantem magis impellere. At not. multi nimium
tribuunt isti perorationi ciliem ipsum et argumenta non recte tractant; deinde commovendis in fine audi. oribus vocis intensione figuris eici essicere student, ut illis de re ipsa, quam tamen argumentis rite stabilir de-huerant, ,ersuadeatur. In quo Errant. Nulla r tameDmmUVOntur animi, quam l'gumentisci et haec recte r ici; a, et, ut prisci a Junt i contorta Et librata, pr eae line 'roratione isti animos satis commovent. Neque igitii Jph mus inditore I hortari, incitare te. nisi aDgumentorum gravium ulli tractatio praecesserit. Vox
Parum prodest, et ad tempus tantum Plerumque, ubi vocis intensio desinit, etiam animi commotio delusit. At argvinentis creatur commotio diutissimo durans linea enim nititur fundamento firmo; ne commotio anim. quae vce sorti figinisque gignitur, est vera eonvivitio. x Nec rituom rere a πω uiatorum ubique eonas inire puteiri v. c. in oratione, ubi materia, ad dom inamoeninens, explicatur, et, ubi nihil nisi docetur, quis hic animos eo novem Omlinoque coram eruditis di, cens ego vix audeam eorum animos voce et figuris eommovere, quia, ut ego nulla re iis argumentis ad rem . redendam et vel agendam ., omittendam incitan i, leo, ita et alios illis solis moveri puto. Cum igitur mos ita serat, ut epilogus sieror stan in debeat, quid in illa faciendum est a repet inruringumenta, sed commutatis verbis, una cum themate 'addantur aliquot consopitiones, interdum praecepta et admolutiones, vel resutem opinio aliorum nobis c u ria omninoque multa, quae alioquin in exordiis poni solent, ibi trinari possunt ubi tamen se ex auditorum reique ratio habenda est diligenter. Non de hema
praecepta dare viris prudentibus etc. Interdum tiam epilogus ad solum dicentem peririere potest. et commere v. e. s gratiarum actione pro praesentia et attemtione minorum, si v. c. coram sapientibus viris de is ad doctrinae partem pertinente disceris ver in commen-
-- ω, v. quando quis loco abiens minores
312쪽
. . valere jubet vel in promissiqne iniciorum v α quam do quis munus solentis oratioti auspicatur et: -- e terimi orationem elaborare multis non tam dissiciis
esset, ni difficile multisque artificiis opus esse crede renti Qui ingenio valet doctrina magna instructui es. . se in estimano saepe exereuit, et rem, de qua dicere vult , recte intelligit, ei mile erit dicere vel te multis
De narrationibus. Narratio est explicatio rei actae, estque duplex: Primum, quatenus est membrum orationis proprie dicitae, vel explicationi in primis thematis servit et modo ei praeponitur modo postponitur, vel ad illustrationein argumenti pertinet et exemplum appellari solet. Utra
que nar ati, ut Ceteras vir tutes narrationis habere debet, ita non itimis longa sit necesse est id quod per . se patet, quia est tantum particula parva orationis. Haec narratio est,es Inplexi e ubi res narratur, ut ' gesta est, vel ornata. h. cuit singulae eius partes ex 'dem modo, quo argumenta tractantur, gumentis confirmantur et descriptionibus locorum etc. illustrantur. Hoc in oratione, cujus thema historicum est. jus argumenta es tas arcessuntur, locum habes; sic cicer savius, v. c. pro Rostio Amerino, ostens Drus Roseium non fuisse patris sui intersectorem, mari
In narrationibus utitur, v et o lum non tum Romae fuisse, cum pater interfectus esset, nuntium caedis
huius non ad Roscium sed ad alium venisse ete siε in Verrinis docere studet Verrem et Romae et in si cilia contra ius et fas egisse cives et provinciales
vexasse diripuisse, occidiste etc. Id quod non aliter declarare et confirmare poterat quam per narrationes. Hae quia loco argumentorum erant, imo argument
ipsa etiam, ut argumenta triatiri et ornari nec λι-pliciter poni debebanti Eiusmodi narrationes ornatae
313쪽
κα ὶ laudibus magni ducis bellici locum habent, ii si ejus victoriae singulae namntur, non pliciter eas narrari sed ex seis causis duri et cum aliorum victo iis
magni comparari debere percie intelligitur. Et se in omni laude magnorum virorum narrationes virtutum illorum debent esse ornatae.
Drinde', quatenus narratio est peculiare se somnis genus cum v. c. vitam principis aliusque magni
viri bellunt aliquod, vel res totitis populi trade ab origine vel multorum populorum etc. exponimus, omninoque historici aut biographi partes suscipimus; qua is hiere Livius, Caesar, mos etc. Et de hac na ratione hic proprio sermo est Hic vitandae siuit --nes Paurae commovendis assectibus inventae aliaquo orngrvierit: huc spectantia. Historicus et biographus debet fidelis esse h. e. rem narrare, rout acta est: ac, s res gravis est et ad ciuida, ea per se commovero debet legentium animos is ipse tammovere animos studet, videtur vel dissidere narrationi suae vel nimis ea captus es e quod vitium est Peccavit hic nonnumquam Florus. Nihil est dissicilius quam praeclare ira rare . Homines ornitu nimis dediti sunt, nec rem
.equo antino con mire sicile possunt, sed vel amat. et probare et odisti et improbare eam solent bulbine
eruditi historicum neque patriae suas neque religionis nec sectae philosophicae nec alius cujusquam rei rationem habere. Quotus vero quisque est, qui ista omnia
in narrando oblivisci possit praesertim sciit animo
humano et facile ipse moveatur re qualitati Et hodis Plerique scriptores student animos ita fingere, ut facile moveantur et liquescandi Quae res non magnam spem nobis injicit, multos aliquando bre, qui bene narrent: e sim contra odarum scriptores nunquam desere veri. millimum si quia his copia datur animo commoto loquendi. Faeilius est hominibus ingenio praeclaror aeditis commoto animo dicere ac scribere quam pla-
314쪽
eido. orinia, quae ad narrationem honam iactauit, tam pertinent, hic proserre non est hujus loci.
Notabinius duntaxat haec duo: o de virtutibus uniuerss. omnis nariatio debet esse vera, perspicua, et suavis. Haec judicio et scientiae scribentis relinquenda sunt; attamen duobus, bis explicabimus:
I vera est, si is, qui narrat, rem recte narrare et Iotest Et vult. Utrumque conjungi dehet inrei chim vult aliquia Tect narrare, at non potest, iii et justa retricientia deest: interdum potest aliquis recte narrare, at non vult ea, qua xctet scit, adpliter referre. Recte narrare potes is, qui rei p. intei fuit ae lini ut de ea lucticare recte potest.
Quia tamen nos Di me omni hus rebus in te lesie non pos,
sumus, etiam eum dicimus rem reste narrare poste, qui eam ab aliis, recta rei scientia et voluntate fideliter narranda praeditis, didicit. Recte narrare vult is, qui est veritatis pedi petuo amantillimus, et, ut ipse non itis vera audire cupit, ita aliis non nisi vera nai rare gaudet. Talis laomo non cu rat homines, non praemia non damna, non opiniones. non laudes , non Vituperationes, non sectas philosophorum re nec patriae nec religionis, nec amicitia nec inintuet-tiae, habet rationem, et narrat ita, tanquam solus sit in hac terra ac nemo sit, a qui aliquid exspectare vel metu re queat, et tanquam ibi soli narret narrat itaque remita, ut actam esse certo scit ejusmodi homines multi reperiri possint, quaeritur. Porro talis homo non nisi veritatem spectat; haec sola, ut se loquar, per illius calamum loquitur, atque ita omnia ornamenta quihus narratio grainvior, suavior, prohabilior fiat, omittit. Veritas per se gravis, suavis, et probabilis satis est. Omittit igitur figuras rhetoricas 'animis lectorum movendis et incendendis aptas, . exclamationes et interrogationes crebriores etc. Non enim
affectus excitare studet sed hi sponte, re ipsa oriri debent. Veritas per se satis commovet, incendit, reflectit
Ete. modo satis si intellecta Fateor, rem magnam saeprasclipturi ipsi u animunt Din movere, incendere, Rique adeo abripere. At runc ignem exstinguere, animum cohibere,
et uno verbo se incoi debet. Quod quid aliud fere est quam naturam Expellere Magnum hoc esse ni sat Amentiar. At propterea munus historici maximum quoquctus minc fit, ut historici lini Miciuat, ea in nosti homi- nes
315쪽
. ne malint fictita namtiones onscii in quia hie ingenio indulgere possint, quod in veris narrationibus non licet. Et tamen nihil generi humano utilius esse crediderim nari rationibus veris et historia: sc quidquam magis optam dum est quam multitudo historicoriam. ingere liquid insem ope quis nequit a vere loqui non est cujusvisi minis. Fictae res tantummodo delettiuit et tempori meim, do egregie sex fiunt; at veritas animos hominiam nutrit, erudit, sapientia instruit et eorrigit imo etiam dele quidem ei assuetus es. Paene oblitus essem monere in narrationibus, quatenus est genus scriptionis. opus esse reses nominare, quorum auctorkate narratio Ostia nititur,
et eorum gravitatem demonstrare.
et perspicua est, si nihil omittitur, quod ad rem plane
intelligendam pertineat, si ordo rerum ac temporum diligenter servatur, si nihil alieno loco immiscetur, quod se- leni narrationis interrumpere atque animum legentis per- turbate inrertumque reddere possit si in leti revitas di-- centi vitatur, si verba usitata et latis nota reinque optime exprΙmentia usurpantur, si ordo vorhurum et naturae
idearum conveniens, de qua re supra dictiun est Add. et P. II c. I de perspisuitate daceris. suavis est a si perspicua est omni enim perspieuitas laetet. Etiam narratio omnis, si quidem res non indignas auditu continet, lacile placet, modo intelligatur. - si justa bre ita servatur . e. ut non nimis diu res vel aliqua ejus particula dilatetur quod judicio scriptoris re- inquendum ost. in primis varietate rerum, a simul varietate elocutionis it si inexspectata multa continet, si praesertim exitus mirabilis est; it descriptionibus homi-- num et rerum venustis it genere scribendi veget nee
tamen asse to etc. Cf. supra cap. 3 de juavitate disendi. II Diuiso. Narratio ost vel impla vel pragmatica.
Sιinpux est, cum tantum res cum suis partibus ex ordine, quo singulae actae sunt, simpliciter nariatur, ita tamen, ut ' plane intelligatri non additis iudiciis de ea vel do jus
Tatione te. Talis est nar ratio Nepos is, 'aesaris. Prag- Iarica, cum non solum res Per partes perspicue narratur,
sed etiam, si patito niator est, e primis initiis ducitur Et additur, cur ita saeta lit, nec aliter lieri potuerit, quid γ calionem praebuerit te. cit judicia de natura rei, de cym' sis, quatenus, hoe vel illud es cere possint, de moribus po- rudi imperatori , aliusve viii notabilis, Per cium res m P
316쪽
Z nidis II De Alboratio sitas sor
tia gesta si adduntur et loci eo nune tractanon eis. P ex ejusmodi narratione lector fit prudens h. e. discit ea se rebam indagate et veras a schis, quae saepe serio pro metis venditantur, discernere, et judicare, quid et hae vel illa re sequi soleat, potestque in rebus agendis ipse vitior fieri aliisque praecurea consilia dare. Tales sunt magnam partem narrationes Livii et Tacit , ut Polybium, quia Gras,
Eri Arum scribendariti praecepta accurata es sumientia omnium minime tradi possunt. Nam niabteria, illae in iis scribendis tractatur, est tam diversa. a Personae, quae scribunt et ad quas scribitur, sunt tam diversae v. c. aetate, gusta, honoris gradu, omninoque Matione ad se invicem, ut praeceptis ista omnia comprehendi minime queant. Aliter enim scribimus de Eadem re ad amicos, aliter ad inimicos, aliter ad inferiores, aliter ad superiores, aliter ad homines super
bos aliter ad modestos, aliter ad notos, aliter ad isn
Epistola universa est scriptum, citius hoc est consilium, ut absenti idem dicamus, quod ei, si adesset. dimu ssemus. Ac si semper ad homines amicissimos
seriberemus, nulla dissicultas Aret, quia hic iisdem ve his, quibus in colloquendo cum praesentibus illis usuri fuissemus, uti possemus M, credo, epistolarum ad amicos mittendarii praecepta non dantur vel non dari opus est hic enim animus loquitur sed earum
potitis, qua ad ignotos vel a nobis alienos, ac praecipue ad viros principes et amplislimis muneribus fungentes, scribimus. Gellerius in praefati ad epistolas suas ait, nihil esse iacilius quam epistolas scribere, modo naturam ducem in cogitando et scribendo sequamur. Recto, si ad amicos scribimus vel saltem ad eos; quorum conditio, sensus, et gustus istis unus est,ira
317쪽
sertim si nobis non sunt inulto superiores nobilis ire, honoris amplitudine em At non, si ad alios cum praesertim sensus honunum et gustus sit in multiple;
tam unius et . Paucissilii igitur an im Me dicemis:
I In omnibus, quae scribimus, videndum, ut Iect o ea et intelligat et credat hinc multa huc pertinent dicta in cap. de peris ιcuitate. In primis, quando alicui aliquid comfirmamus, tacuis hoc fulciendum est ut ieetor videat nos serio et ex aninu loqui, nee talitur Inore vel aduhitione ductos Si quid . . audamus, vitupetianius si cui gratulamur vel doloret I nostrum significalnus, si promittimus, si spem istumve aliquem declaramus te. haec Omnia argumentis, modo breviter, modo late confirmati et niti. debent. V. c. nolim scribere alitui gratulor tibi, quod munus tam amplum nactus es, et hic silere vel doleo, quod uxorem amimi , nec quiaquam amplius addere. Ialim v.' scribere: Gratulor tibi vel maxima laetitia assectus sum, quod muni nactus es, quod tu in primis bene metare potes,
vel quod nemo te praeci tui ornare ores, vel quia uis imis responist, quod occasionem tibi praeber, multos v. doctos, miseros te halinanssi, et merita niuisor ira miis a ciniae Doleo vel lugeo eum Omnibus bonis e eryram tibi esse conjugem, ut riuabus excellentem, quae tibi Mnmae suxyrari et a uruento erat, quae amica uinumeras solaris et recreabar re At per se patet, veritatem uequoque quondam esse, ne homini omnibus virtutibus carenti innumeras virtutes tribuamus. Π Humanitas in primis ubique observanda est, v α humanius est uuia tibi rex minis tam a bin credidit, non iam tibi quam toti etesiari e reipublica gratulor, quae quantum utilitatis ex sua H udentia et aniore atriae prura si jam animo praevideo etc., quam gratuis risibimum si rege acceptum. Sic si quid petiuius ab Siiquo eum
conditio e peteridum in v. e. A dipii Amus, pos Ar; A HA messis es, a quo peritur , - etc. sic, si recusare aliquid cogimur, hoc ita faciendum, ut appareat,aim invitos recusard v. e. addenda est tristitia, o inos dicimus, quod nori potuer u vel non possimul ex itum aliquod sui Eere me. Et quis omnia signa hum a uatis memorare querit C supra e brae sua us M. In prima
318쪽
. . Apendix II De elaborationibus' o9
vx1mis deeet ubique de nobis nosti istiust vilibus ingenii
et aitutibus modeste loqui, nos non laudare, Item nos, nciantum fieri pollit accommodare ad ejus, cui scri hinnis, s .iastum et Intelligentiam, ne V. c. aliquid vehementer lauci Emus, quod ille vehementer Oderit, Vel vituperemus val-.des, quod ille impense amet, Vel decie muli loquamur, qua ra ille non intellistat etc. Sed haec omnia nemo scit atqcie ita se accommodate ad ea potest, nisi, qui eos, ad
quos scribit, satis novit. Quotus vero quisque is, cui haee cognitio ubique contingat III Observantia erga superiores, in primis viros summa dignitate summaque honorum amplitudine cun imos, nun- Urim negligenda est. Licet enim nonnunquam hi ipsi dieant se istam observantiam repudiare, nosque adeo mheant secum ita loqhi, ut eum nostris miliaribus tamet, haec verba curare noli debemus, si quidem prudentes
esse volumus. Quare v. c. ne dicamus: rerum; scribo ad
Te vel crem die, Comes Illustrissi/η , vel cum Cicerone: Od te sciribendi- putanti sed . . ad Te scribere usui se . nudis pietatis meae es NH, pietas a me flagitabat o rium, labar plerati mei doneetare εο pQui x et similes quid 'mine consuetudini dedendum, a qua saepe pendet observantia hine honorum nomina i titulos , ut vulgo meant, non negligere vel latinius exprimere debemus; sed
morem sequi Nam iit colendis hominibus non quaeritur, quam latine, sed quam obscrvantWr, lati muri Si quis me interdum bene latine, ae simul observanter, et vero etiam perspicue exorimere sciat, ejus judicio res relinquenda est Nee aulam video, cur non illa absimilia, . Serenitas, Excellentia tua et: a nobis usui pari possint. Non enim vivimus aniplius in republica romana, ubi omnes erant panegi Et ne dominum quidem quemquam appeu labant, sed alit uni dicebant v. c. Iu Caesar Tu, Cicero ete. Et Ciceio, si nostris telli potibus ura eret, aliter elium It ta-
Iibus rebus sexiberet Hinc nec cui Cice Ione initio piis solae scripserim v. e. Dannes Hilaricus N. N. S. P. D. Comiti Brugirus ito, nee Conrat Ilius rissimo Ialuten plurimaru ἀιcι Io. Frideriorum N, sed Comes Idustrissime ete. Aliaxatio est nostiae aetatis, alia fuit Cierionis. Sic φ obse vantius est dicere ibi me, quam me ibi Ete.' IIII In epistola deloetus et ordo verborum debet esse Euratior quam in sermone licet in utroque idem dicamus. Nam sermo s. colloquium cum praesente, ubi finitum est,
319쪽
ν ordatur semper post aliquΩ tempus, qualia verba et qua lam eorum ordinem tum usurpavorinius. At epistoli saepe servatur ac saepe fit, ut ali luoties perlegatur, ut adeo,n quid neglisgenter scriptum sit, id, nisi in prima, at in
repetita lectione animadvertatur. t. epistola ostenditur
interdum aliis, qui judicare possunt et Omninoque plus diligentiae in epistolis exspebatur, quam in sermone cum praesentibus, quia illic plus temporis conceditur, quam hic. Sed orauimenta oratoria, figurae et , absint: nam epistoris remotu vulgari longe Messior est quam orationi. Finis epistolas non debet esse Cura, ut visas, non tanquam per se hoc reprehendendum sit, sed quia nimia vulgaris est haec Dimula, et sapit nimiam imitationem Ciceronis. Sic constat inter eos, qui bene latine scribere creduntur, subscriptionem nominis eum contextu epistolactnon cohaerere debere v. c. rejiciunt thoe - mihi tria buas, qui perpetuo manebo, Comes lavstrassisne , vel Vir Idus iris, tu nomni illum i addictus N. N. sed ita malunt in ia: - mihi resimas.
comes Illustrissime vel Hir Illustris ei: Tu Nomiii Blastrissimo vel Blastri dicti ui
N. N. In ejusmodi rebus, per se non niagnis, multum valet mos recep . Et launc sequi obemus, si ostendere nolumus. Attamen non video, cur subsci iptio nominis cum ipsa epistola non cohaerere en possit, praesertim cula more epistolarum stancogallicarum per hane connexionem non Parim observantiae humanitatisque declarari possit
VI an adjectivis muneris amplitudinem, generis splendorem et: indicantibus, quae vulgo titubιni honoris, en Tret, die Titulatur, appellant, servanda est magis consuetudo,
quam elegantia stili Ciceroniani, si hae cum illa conjungi. non potest mendimus homines, si iis non honoris titu lum consuetum et solennem tribuimus, quia cum hoc titulo cin yinctus ' honoris gradus, ordo et locus, quo in comveralibus Maninimi setiuntur. Apponam hic ejusmodi as
esuriet honoris titulos, prout vulgo usurpari solent: ad Regem ab initio epistolae ira Eribitur: AN Serenissime ac Potentissime,
320쪽
et in fine epistolae iterum: Me Seren et Gentiss. . Doin longe Indulgent. mini Tu Augustissimo de totissimus N NIra et ad Imperatorta romanum, nisi quod post Potem sis e etiam addi sui et Invictissime. I ad Prinevae Eleuores, Me , an rarios , a
Domine Indulgenti me, et in fine iterum:
'inreps lector Dux Marcis etc. Sermissime, Domine Di ingeniissime, Nomini Tu Serems o
N. N. . ni nulli, si ad Electorem Principem scribunt, M'dunt Potentissime post Serenissime. M ad Omitem Imperii vel etiam mirem Univer romes Illustrissime, Domitis o saecenas Grai Wsissime, it vidi oemotissimo eu qui duo versus in fine repetuntur, deinde seqvitur:
in Tu Blastrissimo ἀσο us vel adicti MN. N. ad Gilis Peritastris te. Si vero summo re. Publicae munere ninguntur, quales nobis sunt ii, qui Sta sus Mini tri appellantur , dicitur etiam illustri e. Etiasne seisi In P., in ι'. Illustrissim deuotus es adium ui
s ad eos, qui non - Hlis, vario scribi solet pro munerum ratione. Qui munere Migitntur, quo alioquin no-hiles langi solent, vel qui inter eos, qui non nobiles sunt, amplissimini mimus administrant, quales sunt Consulms, ad os scribitur Vir IEUris vernacula mohibeborner, Delude sequunm vulgo μ-Mιsissime et qua' adjectio creduntur vulgo respondero vernaculi,