장음표시 사용
301쪽
Tum, eluentiarum, aliamnique rerum tractatione, in cnpia. Pe picuitate etc., et Omnino in tota orationis orna inritali
cupit et alligenter situlet, is illiina et liligentissime et sae. pissimo orlegat nec eis est, quia scriptorem semel legisse anilii sere aliut est tuam nori legisse. Iam, i eum sae. yius cum sui ritu attentione perlegit, quid miruin, si ipsi
verba illius scilptoris Oh consuetudinem notiora sunt faci- Iiusque in mentem 1eniunt quam verba aliorum Causa igitur latet in familiaritato cum illo scriptore contracta. . De linat igitur contemto ius imitatorum Ciceronis hos ea.
Iumniari, tanquam verba Cicerotiis per se moliora ubique esse putent. Hoc quem tuam Philolo2 Orum sanorum purare inci odibile est Si quis tamen Futilologorum sit, qui credat, Ciceronis verba per se et extra contextuIn h. e. relationem dearum sibi respondentium ubi lue osse praeclara et alii temper meliora, is videat, quomodo se desem dat equidem ejus causam astore nolo. Interdum etiam ex sesiolis aliquid, minus accurate dictum, haerere et
Ut de his diceremus, lac t exemplum alio um. Quamquam Vocabuliun elaboraulam a labora duclum est, tamen huc reserimus omne, quod conscribitur, ist ino labore interdum sat, v. c. epistolas ad similiaresti Paucis defungemur.
De et orationibus s. scriptionibus in genere. Elaborare thesin s. thema est rem propositam pes spicue, suaviter, Mosi opus est, graviter explicare. Vis opus sunt ei praecepta, qui perspicue graviter ac suavi ter scribere didicit. Ad perspicuitatem dicendi resetimus quoque, ut supra jam mollitum est, id, quod alii dicunt
302쪽
'si II De elaborationibu . 793 eunt ad rsuadendum apte dicere. Persuademus argv- mentis nemo vero sitis perspicii dicit remo ea sinu, nisi eam argumentis stabilit.
Hic igitur haec paucula adhuc monebimus:
1 De nulla re diminus vel scribamus, nisi primum nota. Udii, siti nisi serie jussi simus a superiore, deinde, nisi eam plane δε intelligamus et sentiamus, hoc est argumen seu
uias sjus satis multas satisque firmas teneamus. et Haec igitui algumenta antea, quam scribamus, sedula Qκaminanda sunt . e. cum themate saepius ac diligenter comparanda, ut videamus, an pioptor e thema ipsiun credibile vo certum sit. Prodest hic illa chariae ex ordin mandare, atque ita oculis subjicere melius rem mens per
spicit, oculorum ministerio adjuta. In primis attendenda est connexio cum argument ruri mo exempla simul reserimus, tum singularum enui sationum, sententiarum, membroruit ac verborum. Hinc non modo ante elaborationem connexionem hane in utibversim meditari debemus, sed in ipsa quoque elaboratione, nando imum argumentum vel unam parrim a riae tractavimus et charta mandavimus, perlegenda sunt singula membra, singulae sententiae, et videndum, an benee aereant. Et sic in Heris gendum est. Ae, si omnia tractata et elaborata in riaeque commissa sunt, universus emtextus diligenter perlegendus est, et videndum, an sim suis exuri singulis apte cohaereant. Nec obest, olim con-
textum post aliquod tempus denuo perlegisse imo prodest gio. Saepe id, quod initi placebat, aliquant post displicet. Sed hie judicio opus est sius quisque ipsius mdex esse debet. Verbonii delectus et ordo attendendus quoque est. Hinc Icriptum rorum aliquoties perlegendum, et videndum, in f an hoe vel illo loco aptius graviusve vocabulum eligi, ut aptior, gravior, vetitistiorve ordo verborum institui possit ae debeati Ne initie hoe lassicit. Debemus etiam ieriptum ad tempus aliqstodis. c. aliquot dies seponere, et postea ad id diligenter perlegendum redire ac videre, quid emendari ae poliri possit Saepe vocabulum, quod antea serie vel aptissimum ridebatur, post aliquod temporis p ibim videtur esse viguidum et ineptum. Et hae ratio
303쪽
et 94 Appendis II De laborationibus
trina opus est, ne sorte non corrigenda corriganaus et eor in genda suo loco manere sinamus. Saepe enim fit, ut aliquis Id quod scripserit, corrigat quotiesciuique legat, et eandem rem tamdiu corrigat, donec corruperit Saepe enim id, quod statim ab initio posueramus, omnium optimum suit Prodest
hie aures amicorum acutorum, nec facile adulantium, consuluisse. Praeleg mus iis, si quid scripsimus, et, quid de eo
judicent, ita quaeramus, ut etiaim id valde vituperent, nos
s Habenda sedulo est ratio lectorum et auditorum nam non omnibus ubique eadem eodemve modo scribenda ac d eenda sinit ut supra monuimuS.
Quatuor in priniis solent vulgo esse ea, quae ser buntur: horationes a narrationes 3 episolae ad homines doctos 4 libri et disertationes de rebus ad doctrinam pertiq*ntibus. me singulis pauca dicemus. SECT. III De orationibus proprie se dictis. Oratio proprie ita dicta constare solet in linive sum tribus partibus, i exordio a themate 3 conclusone. Exordium proprie rion opus esset, nisi consuetudo inveXillet. Ac non nemini exordium maiorem saepe difficultatem creat quam tota oratio. Quale debet esse exordium Debet auditorem ad tuem pracparare. Et haec haud dubie gausa eii, cur inventum sit a priseis. Ergo debet tale es e, ut themati suo soli pracponi possit vel praeponi posse videa-tm . . c. Siciliem est historia literaria es sudiose liter rum utilis , possit in exordio agi de nonnisorum errsre, Putantium eam inutilem esse, vel de causis, cur ejus sudium a multis negligatur, vel possit exordium querelas continere de horum contemtu hsoriae literariae etc. In omni itaque Qxordio
304쪽
ex o di debet esse Ixxhema propestio aliqui, quam expli-
eare et argumentis confirmare debemus: ubi ea a Otalida, quae supra de causis earumque tractatione in P. 1 c. I de peti cultate Seet 6 p. I s diximus in exordio tameti brevitate quadam opus est. 2 connexis hujus thernatis s. pr ps it in iis cum themate orationis. s. c. si illem orationis est thissioria literaria est stud olis literarum utilissima, et exo idium s. thema Exoldii: nulli contemnunt historiam literariam Causa quia ejus utatuatena, tan melligunt Causae causa quia non tuam didice tantiste Connexio: Quare de hac talitate dicam s. dicere merae pretiuν erit. Vel sie: Exordii thema: multi putant hisoriam luerariam ad adolesentes literarum studiosos non pertinere. Causa duplex una, quia illifacile ejus suavitate ita abripi yo sui, ut e se deinde totos tradant ceterasque res negligani altera, quia tempus melius couocari e rebus magis necessarιι et utilibus tribui possit. Connexio eum themate orationis At habuyus non tollit usum nee sollere Hobet. Si propter timorem, ne re abutamur, eam plane negligere ea plane carere debemus, quid non negligendum qua re non earendum' v. c. igne, studiis literarum eici quo ad tempus attinet, non video, quomodo, eteris tamen rebus haud ueglectis id melius, collocari queat, quam in Vcenda historia literarιa. suo ut appareat, dicam dae etc. Totam rem
uberius explicari illustrarique debere per se patet. Quod quis hic a nobis pollulet 8 Interdum potet exordium etiam a persona dicentis, vel
ab occasione, loco, ubi dicitur, tempore te duci v. c. a quando quis primum coram auditoribus dicit, ubi v. c. de honore loquitur, quem ex eorum praesentia capit ita, aedeinde vel aliud ex Didi uni cum themate Orationis cohaerens addit, vel si tempus non suppetit, statim thema orationis pro sert. quando dies, quo dicitur, est singularis et maxime illustris, v. c. natalis Pifincipis etc. Attamen et hie decet exordii connexionem aliquam cum liemate rationis h. vare quod Deile fit, si v c. thema orationis isti diei consentaneum est, ae v. c. de virtutibus boni principis se de una virsute ejus vel in univerjuv de bono felici primi Fe, sit Hie uua nituntur ingenio ae do in dicentis.
a Thema ipsum est vel in tum vel finitum: a infinitum scindesinitum, h. e. cum res in universum
305쪽
Ioeum, refertur, v. c. cum sermo est de virtutibus vel modestia universa et Ac tum potest esse vel generalius. ubi de genere loquimur, v. c. de virtutibus in universum vel specialius, v.' de una virtute, ut motista, humanitate, it de pampertate, de clivitiis et . vel specialissimum v. e. de modestia erga inferiores vel superiores, de liberalitate erga homines, qui incendis fortunas amiserunt eici, it de m
desiae dissicultate, de via ad modestam, de utilitate pauper. ratis, desciivitiarum recto usu et b finitum s. definitum, h. e. quando thema ad certos homines vel certum hominem, ad certam urbem, certum tempus pertinet, V. o Pompedio imperium sit committendum etci', estque vel generalius, v. c. de virtutibus principis vel studio literarum ita, vel specialius, v. c. de liberalitate principis, vel specialissimum , v. c. de liberalitate principis erga eos, quibus incendium fortunas eripuit , aut erga suos tempore egestatis publicae etc. Quo generalius est thema, eo plus quidem materiae ad dicendum datur, sed eo minus accurate res potest tractari. Tirones plerumque ejusmodi themata sibi olbgunt Quale igitur thema oratori eligendum est i
id, quod maxime audito m attentionem conservat ergo
non vulgaria h. e. generaliora sunt eligenda. 'hid, quod
satis accurate et copiose tractari potest ergo non genera
liora sumenda. 4 quod ad movendos auditorum animos aptius est ergo generalioribus abstinendum. mineri quitur, quo specialius thema sit, eo melius ester hoc enim
I attentionem auditorum excitat et conservat is satis accurate et copiose tractari potest, curia contra, quo generalior res est, eo magis summatim tractanda sit et tantiam ejus capita breviter attingenda, ob materiae copiam 3 animos auditorum has movet. Gonus et Totum nimis remota sunt a cognitione et sensu hominum, ac partes
Totius et species atque individua sunt propiora et Malim ergo dicere v. c. de modesta eruditi aliusve hominis quam de moesesia universa; malim principem laudare ob unam
virtutem quam ob omnes, et malim de virtute ejus aliqua certo loco et occasione ostensa o lui quam de ista virtuta universa malim unam rem testam ducis bellici tractare quam totam ejus vitana Pertinent huc multa themata v.
e. An m rc profit Theologo vel quantum prest y an paupertas sit malum ' quomodo patripertas tolerabilis reddi possis paupertatem es adju;ricem doctrinae, it matrem O- destiae
306쪽
a Tractatio thematis. Huc omnia ea pertinent, supra perspicuitate, gravitate, et suavitate dicta sum. Paueri Hrgo dicemus. Thema est enuntiatio, constans subjecto et
Uaedicato mi igitur spectanda sunt in primis tria in anatis explieatiis, eonfirmatio, et illustratio. A Themaris oplicaris. Explicari debet, si opis est, fu, jectiun interdum praedicatum, iriterdum utrumque Subjectum explieatua vel ex historia vel per definitionem. Illa mastorum reique ipsus' henda est imis v. -thema est: divitiae recte usum Hae non opus est divitias ex care, quia quisque novit, quid per divitias intelligere debeat. Sin thema est Raupertas prias ainibus es inarer virtutis, Pr Z reipublieae etci, Oeendum est. paupertatem hic honen eam, quae mendieare cogatur, sed eam, quae labore
tamin conmaret, quantum ad vitam sustentandam estriat sic ii stema est Caser ob venimn Marcia datam admirodvis est, vel brevius risi a Caesar Marcello vitis Uadmiranda, explicandum est ex historia, qualis hae v inia siserit, quid peccaverit Marcellus, quam gravis inimicus melatis Berit, quamque hunc laeserit en tu consulto illo, quo Oeta jubebatur Galliam relinquere et Romae uis usam praesesis petere, qua re Marcellus umi--
pejori spes ibat, ut Caesar exercitu atque ita omnibus
opibus privaretur quia apud Romanos imperator , simul Romam ingressus erat, exercitum amittebat, nec amplia ejus docesse poterat et Sic, si thema est: operos ad amres, explicari debet, quid sit alere artes h. e. incrementum sis asserre, incere, ur florean etc. Explicatio potest Te vel laxe, io vel longior, prout res ipsa et auditorum ratio postulat. Si vel subjestam vel praedicatum per se statim intelli- gitur ridicula est ejus explicatio. Inepta sunt, qui omnia
onusino explicare volunt. B Thematis onfirmatio, quae est res omniuna maximo medellaria. Thema confirmamus, quando docemus, ipsum esse verum, a. e. praedicatum subjecto vere et haud dubie convenire idque fit arguntentis seu causis, . quo perti
Hem saepe exempla, quae non modo illustranti sed in non. Ddda nullis
307쪽
nullis rebus quoque eonficinant, item resimonia, praesertim in rebus historicis, ut supra in P. H c. I de perisicuitate S. Tetra dixinius mi tantum in argumentis Pauluinum morae: bimur. a Argumenta debent esse satis multa et satis firma h ebent rectera geri Fortius minus sorti postponem
dum, quia auditores postrema quaeque memoria melius . tenent Levia algumenta plane mittenda. Sunt, qui ea sortibus immisceant, velini mercatores bonis mercibus leves vel homines leves bonis numis adulterinos interdum immiscent. Ita prisci interdum oratores at iis hac re opus erat, quia non loqui sena per poterant, quae vellent. sed saepe defendere cogebantur homines improbissimos, i loquebantur coram plebe, quae argumenta numerare io pendere solet. At nos hodie, exin sponte loquamur et coram hominibus prudentibus, deque rebus gravibus, ac raro accidat, ut aliquid laudare jubeamur non
laudandum, cumque ipsam materiam eligere nobis liceat. non nis certis firmissimisque utendum est argumentis. Pauca argumenta, si certa sunt, magnam vim habere pos sunt nec res in multitudine sed in recta uactatione ammentorum vertituri
o Argumenta eo saepius reperi, in primis alii, si bis, ut vis eorum ex animis auditorum ne elabatur sed
d D prinus argumentari bent recte tractari, h. e. o, bet effiei, in eoruni vis vere appareat. Fit Lab .rebus I cqηsrmatum eonina per nova argumenta; temdenda eorum cometextime caum haemare Primum igitur .
arguinem Heber abis,minentis' infirmari, quo in non 'millis rebus pertinent exempla et testimonia item me sis et con paratione cum similibus illustrari et M. juvari saepe isti nova argumenta, quibus argumentiam .stematis confirmatur, iterum no M argumentis sitaruimo et haec saepe rursus aliis argumentis eo mari, mbent. Non hic definire et constituere licet, quoad in confirmatione argumentorum per alia argumenta Fra .grediendum et quando subsisten sim sic Quisque ora tor per se sentia et judicet necesse est, quando desinem dum sit h. e. debet scire, quid argumentis indigeat, quid non, quid manifestvin sit, quid non Posteriora tamen, quibus priora fulciantur, breviora esse debere per se intelligitur, ne confusio oriatur. Nam si omnia arum
menta postqrim, quae priorum confirmationi serrium
308쪽
Appendix II De elaboratismus et
aeque latctis actarentur, ae priora, quae sterna confirmant a liditor toturi contextun amitteret. . Saepe posteriora ista araeamenta una nuntiati alae, interdum duobus
verhis, conitare possunt ae debent. Sed nihil definiri hie potest, quia materiae ratio valde diversa vit, et alia latiorem alia breviorem argumentorum posteriolum confirmationem postularo potest. - Deinis debit in primis --que urgum ri, per quod thema confirmatur, com-xio in imare simae , h. e. debet doceri, quom do propter istud argumentum, recte explicatum, confidi muum et illustratum, thema ipsis verum esse debeat.
Hoc si per λ------. Hic locus communis nihil sero aliasin, quam a ictum ii id in omni et Niso, ut in logicis libellis vocatur: h. e. quod uni exsis convenit, id ianvenit quoque singulis: et quod contra de Niso diei potest, id aperte de singulis dici nequit sie, quod oli et rareri convenit, id convenit etiam pari etheciei et, quod de Ipecie dici potest, item etiam de indiuiduis dico H. E emplum tironum causa subjiciam Thema veitia, a Carseo MMetello dat si est res aintranda. Aminu uis; quis in res magna cur quia est dissicilis eur obpiditatem hominibus ii,sitam se ulciscendi, quod experie tia dccet. nexio: Iam omnes res ni 'a impuam admirationem excitant: quod experientia iterum reti Reperitis Hematis Ergo manifestum est, illam veniam esse rem magnam in nos hie nimis breviter rem proposuimus, quia tantum orditiem indieare voluimus. Nam aliis velinis, aliis sententiis, iisque pluribus rem explicandam et ornandam esse per se patet. Aliud exemplum. Thema historia literaria studioso literarum est valde utilis Argumentim per eam enim cognoseit viros eruditos eorum libros, vitam etc. ato ita vii K quantum sibi discendum restet, is incitam vita eorum legenda ad ipsos imitandos Connexis . atqui omnia, quae
studiosum ad discendum, Lad augmdam dQuinam instant, ei sunt valde utilia et commendanda.
omnis igitur confirmatio thematis per unum ars Ilientum, atque ita omnis tractatio unius argumenti est syllogismus logicus inversus Syllogismi logici conclusio est thema orationis, propositio syllogismi minor, ut dieitur, est argumentum thematis, et propositio syllogismi major est connexio argumenti cum themate seu loeus
-mmunis. Quod igitur Logici primo laco, id oratores Dd ultimo,
309쪽
ultimo, ponunt, et quod illi vitiino, hi primo Logies eduabus nimitationibus, quas, ut jam notas certas. sumunt et praeimssas vocant, iesum novam emines tionem illariam veritate nitentem, quam eo , -- eant. Oratores hanc eminitationem, quam Logie demum eliciunt, stitim ab initio ponimi, sub viminei hemmatis, et istas duas enuntiatimio, quas Logici ut notas praemiserunt, quaerunt demum ci exemptanque rationis: ia Logicae: in sequo silera n ad eas areisu distinetis inci. -- , finis utilia e commendanda, Atqui oporta Meraria incisa eum ad Mira aeris. F
Ergo est ei vinae utilis et ommendanda. Miratoriae: H ria Meserta es sudisse valde imi et ommendavia. Hoe est thema. Nam isti Heum ad acrius, seudas Merari Hoc est amm
Sed quis tabi et ea uissi esse ei commendanda sussis lirer rum, quae istum ad acrius discendum inesiasti hi est locus communis, connexioni duaraim praecedentium enumtiationum . . thematis et argumenti serviens. Aliud. Nemplum Q Rationis Logicae , sui uid magnum est, id est fimirandum 'Atqui venia Afra Hi a Cauare data es res magηo, Ergo haec es admiranda. 'b Rationis Oratoriae: Veni a Caesare Mareta data es res haud usi ad
Nam est res magna, h. e. propter dissicultates varias asa syerfici potess te
sed omnes res magnae sunt admirandae.
Disserunt itaque ratores et Logici ita aYLρgies e praemissis enuntiationibus siclusit enum tiationem aliquam, quae inde ne lario fluit quod assius est an oratores proponinu latae enuntiati in R
310쪽
es argumenta orimus i eum illa eminexionem desivisciUaemant quod dissicitius est.b Logici non singulas triuitiationes declariint, ibi rant etc. At oratorum est, istas niuitiationes rube xime explicare, confirmare illustrare. Ceterum ita est otii tori in omnibus argumentis agendum; et, quot sunt ei argumenta, tot sim ei Mogismi inversi quorum e messio est thema. Qui haec, quin insimus, tenet, et sicile esse puto arginientum tractare: so delectus aromentorum et elocutionis varietita atquct ubertas, quae immi postulatur, pendet ab oratoris do tima et hi enio Cotis hie supra dicta in ea mp. de re Dicinare, gravitate, et sui vitai dis s.
Q Themati illustrati per exempla et smilia vis κα α minori ad maius concluditur vel contra me. Eodem modo a menta ij. Ahimantur. III logus sis meus it mrorari proprie nihil aliud
est, quam finis orationis. Ac profecto, postquam thema satis explicatum est, finis orationis per se esse poterat et in libris dogmaticis, quando thesis satis explicata est, st tim desinere plerumque solemus. At
a Romani graecique oratOIes, unrum Ohationes innes in movendis axulltorum v. e. judiculnis plebis, animis herlahantur, sole hanti re ipsa satis explicata, eons mala et illustrata, anciem ad judic, vel populum propius se convertere, atque rem culi arsrumetuis summatim repetere et auditori hus in memoriam revocare a
doinde omia Rhetorices artificio id agere, ut amni auditorum ommoverent, ira, misericordia, cupiditate ete implerent, atque eo certius ad aliquid vel Irendum vel omittendum impellerent. Hinc finis orationis iis erat nova quasi rassatioci hincque epilogus f peroratio facta est pars quaedam orationis, aque extrema b Nostra eloquentia, Romana dueta est. Hinc item solemus non statim post κplicatum atque confimitatum thema orationem inire, sed aliquid adhuc addere ii, epilogo scilicet I argumenta breviter repetere. Et inde concludere, thena certum esse a deinde alii liuit praecepta et admonitiones addere, et, ubi fieri decet, thema ad auditores transferre, et eorum animos vel ad
agendum aliquid vel ad sugiendum incitare hanc luerinxem commovere et vel nastericordia v. c. erga pauperes