장음표시 사용
11쪽
inum constructurum, statim addidit. Cum ctapleti fuerint dies tui dormieris cum patribus tuis,s aream semen tuum post te.Vnum tamen est qliod lianc expositionem excludere uidetur, quoniampronomen lahem,id est,illi est mascu nigeneris in liebraeo,& no uidetur posse ad obstetrices referri: quamobreni luida ad hebratos ipsos no indocte referunt,ut sit sensus. Maia timuerunt obstetrices Diam, n5 occidendo mares,
aedificauit dominus hebraeis domos,id est, numerosim sobolem dedit: o domus aedificatur, ut diximus. Vnde prycessit,quod populus cretaerit.
Sed ad liocpotes dici:quod apud nebraeos stet
si me usu uenit, ut pronomina masculina pro foemininis ponantur det contra: Nam Rutsi primo dicitur de duabus sororibus.Vehemati,id est , dcillae,scilicet sorores ueneruntiubi pronomen uellem a est masculini generis,dc ponitur loco steminini.2.uero Deum. .stemininum pro masculino ponitur: ubi dicitur Velienah.i.3 illi uenerunt,ubi pronomen Velienin est foemininu, de masculos refert: QDod Alphonsus inmoreiis in agrammatic cap.6.de pronominibus, annotauit. Aliqui exporiunt Fecit eis domos, id est,re familiarem dedit,ili auxit, iuxta illud Gene.ro. tibi Iaacob dicit.Et nunc quado faciam ego domum meain, id est,quado rebus meis prospicia Confiilto omittimus hie liebraeorum mendacia dicentium, teram harum fuisse Iocabet, sc alteram Miriam deuinq; alteri domu regiam, teri uero sacerdotalem edificasse: quoniam arbitramur has non fuisse hebraeas, sed aegyptias.
Omnem silium natu id est, post natiuitatem suam, seu moxnam,in riuum proiicietis, aut
tu flumen: cd omnem filiam uiuificate.
i Disputat hic noster Caietanus, an hoc praeceptu fuerit commune ad omnes infante tam liebriorum,quam Egyptiorum,uel potius ad solos hebraeospertinuerit: Dicit autem secundum foramam dirisse commune, nec fuisse ita crudele, ut
uulgata aeditio sonat: quod uidelicet hebrae rum in tes essent in flumen proiiciendi: qu niam hebraicus textus non dicit in flumen, sed in riuum proiicite: ubi non submergebantur. Et licet praecedum commune fuerit, credit tame ministros a rege instructos, in solos hebraeos saeuisse.Sed salua tanti patris reuerentia, DP situm utriusque uidetur esse uerum , scilicet quod praeceptum ad talos infantes hebraeorum pertineret, & de submergendis ei dilatum sit. Suavis enim literae cursus prae se fert, quod postquam rex uidit industriam suam de obstetricibus non profuisse , ut calide masculos in egressu
uuluae occiderent, conuerterit se ad apertam saeuictam , ut scilicet quisque depopulos io occideret,infantes masculos submergendo, seu proii-
ciendo eos in flumen. Nam textus habet. on nem filium natum in riuum proiicite,& omne filiam uiuificate. Si enim filia erat uiuificanda, ergo masculus occidendus:tum quia hoc intendtat rex, scilicet minuere populum masculu: quod non nisi per mortem fieri poteratine inimicis adderetur populus.In coiectura nominis te rati etiam deceptus est,siloniam non solum riuum, sed flumen significatiui patet insi cap. . ubi dicitur, omnes aquas quae erant baior,id est, in flumine in sanguinem fuisse uersas.Si enim soli riui uersi essent in sanguinem, non fuissentata ficti Myptii, cum flumina ad bibendum haberent. Ite H. aemos. S. clitior, id est, sicut fluuius Egypti. Et Erechil ro. Mihi ieori, idest,meus est fluvius. quia Pharaonis filia cum arculam uidit in flumineognouit puerum esse de ins uitibus hebraeoniin: quod non esset, si praeceptum
esset omnibus conini une. Neque erat licitum ponerem arca puerum, 1 submersione tutum, sed
hoc fecit mater Moieli furtim, ut filium posset casu uiuificare: Non enim edictum erat de exponendis in rivo pueris, sed de proiiciendis, ut intextu dicitur. Et si aegyptiorum intentio erat
populum hebraeorum minuere, ad quid quaeis
uolebant eos exponi, ut ad militiam nutrirentur,ut Caietanus dicit.Quod uero ultimo assertinexcusabiles Iudeos si obediret huic pracepto, dc innocentes puellos occiderent. Non consuehoc praeceptum Iudaeis datum: quoniam textus
dicit,regem populo suo eraecepisse:& per populum suum uidetur gentiles AEgyptios intelli e re et quoniam non crederet Iudaeos ita madeses futuros in filios suos, ut hoc exequerentur. de admodu enim prius per obstetrices AEgyptias, non per hebraeas uoluit pueros occidere: ita nucper suos, non per hebraeos Et sic indubie tenendum est pntceptum de solis hebraeis submerge dis, non in communi datum: quoniam Agyptii nullo pacto illi obtemperarent, si eis prae iperet filios exponere periculo submersonis. Sed mirum ualde est inter hebraeas non fuisse obsteis trices de populo Dei.Sed huic admirationi dicitur hebraeas, cum seruituti essent addicta, non didicisse huiusmodi munus:& forte a rege cautum erat, ut sole illi AEgypti ,hanc rem cur rent: ut quod uolebat expleret, occidere, scilicet
H ex sunt nomina filiorum Israel.
Qi iam memor promisit onu suaru dominus sit, aduertere hic licebit. ia enim
promiserat Abrali semen suu ad instar stella
12쪽
n x o D I. I. . rum,& pia ieris multiplicatum,uoluit eos nucenumerari,ut postea contaret quam breui annorum sputo,in tot centenaria, aut millia creuerint,ut iam diximus.Quod etiam Iaacob, dum in aegyptum descendebat pollicitus est dicens. Ne timeas in aegyptum descendererquia ingentem magnam ponam te ibi. Cuius promissi non immemor.Deutero. Io. Iudaeis dicit. Moniamin. o animabus descenderimi patres tui in mgyptum,& nunc posuit te dominus sicut syellas coeli in multitudine.Qua in re admonemur implere uota nostra, ct quae Deo promittimus que admodum Deus facit nobis. Similitur opera Dona multiplicare:quemadmodum Deus multipli
ceat nos.uortum est Ioseph fili, Frueti
creuerat. Non consueuit Deus opem suam suis auferre,& si unum adiutorium deest, aliud affert. Cum enim Ioseph,qui suis auxilio, de robori erat,ab hac luce sublatus esset, ita multiplicauit & roborauit eos Deus,ut nemo eos posset
omnino desere. Surrexit rex nouus in a
ignorabat Ioseph Paerum erat ge
sta preclara ignorare,nisi & persena notissima tenorasset.H est munus quod ex laboribus &' sudoribus suis acquirunt, qui communitatibus inseruiunt: ut tacita tam ipsi,quam praeclara eorum gella perpetiit obliuioni tradantur. Quamobrem debent principes obniti, ut quae eorum tempore bene gesta sunt,remunerare, ne pollea contingat ea tenorari .Et si Assuerus,quq in eum pesserat Mardocilaeti tam facile obliuioni tradidit,qualiterquet pro communi bono gesta sunt,
in memoria erunt Eccepopulus Frael mustus e fortior nobis QE. Haec est invidorum
porta ut alias annotauimiis, alios plures, de fomtiores se semper existimare, ut non nisi paruulos
ct pusilli animi inuidia oecidat. Vbi simul aduerte, qualiter reges indies, in tyrannos conuertantur.Raro enim qui principesCliris Iiani iure,auae iniuria occuparat,rellituunt ut videmus in uri
bibus, regnis,dominiis,qui semel rapuerul,qud postea sibi usurpant & inuitis ditis retinent. Et quod magis dolendu est, non deesse in iurispmdetes, ac uieologos,qui regum tyrannide,humani hac diuinis legibus defendant. aer spieutessimus in min. orant, assim malitiam sua
maximam sapientiam, ut eos nunc mundus sapientiores arbitretur,qui astutiores, ct malitiosiores fuerint. Illa sunt astutorum consilia impi cum dominus doceat, non esse mala propter bona facienda, Sc du publicum bonum augere u lunt, ipsum minuunt.Et aduerte hacq tei lite tyrannus, ut malis cositatis medearia
mala praesentia perpetrat. Vbi similiter disce, iaci
este malo,malo alio,praeser iiii mitori, occurrendum:quemadmodum diximus de Davide: qui homicidio,adulterium uoluit operire, illim o currere quemadmodum etia diximus de Ada.
Siliu uenerit Div.Cdsidera quaeis qui aramis,quibus moenii qui militi , futuro bello
occubere uoluerit iste,nepe occisione innocetur de qui arma pollire debuit, ciuitates moeniis cinis gere,milites, dc globos parare, in unum facinus,
de necadis pueris colurat. Assendat de terra.
Hoc malum peccatores sequitur, ut non talum peccata pereeum sed laboreri quo ad possunt, ne ab eis desistant. Et hinc discant homines,qymalum sit, alienu praesertim sibi utile, detinerer quoniam postmodum, cu maxima difficultate
restituunt: immo ne restituant neruos tendunt.
Posuerunt per eos principes tributorns quatenus eos assidibant, eatenus muD
tiplicabantur Tales sunt tribulationes,& pas
siones sanctorum,ut per eas in immensium cres cant. Tribus modis conat' est Parhoi Iudaeos affligere. Primo famulatu duro, in operibus uiliis bus tum ilicet & lateris: seeundo marium suffocatione, per obstatrices: tertio aperta iactatione
in flumen.In quibus disce, quod quemadmodus e i, semper in bono proficiunt, ita impii comtinuo deteriores fiunt r.ad Thimo.s .habet Pacilusem os, Sc seductores in peius proficer errautes,& in errorem mittentes.Et malitiam eorum qui doniinu oderunt, semperaeficer habet Psal Postquam enim isti uiderant sibi non prodesse, ex insidiis agere: in aperta mala prolapsi sunt.
Dixit rex Aerapti ob petricibus hebraea
rum.Volunt cui Lepius admonui impii, mala alienis manibus face sed quid iis prosit, ostendit factum David: qui cum Vriam gladio fili
rum Hamon occidisset, se innocentem arbitrabatur, sed non fuit.Timueriit ob Ietrices de
Quid his taminis fortius mundus tunc temporis habuit quae animositatem regis non timentes, masculooontra eius impertu seruauerunt A quibus distant aulici omnes, timendum in gis esse Deum, quam regem: qui ut uolutatibus regum obtemperent,Dei mandata non curari
dc principes prodiis colunt. Non sicut muis
heres Aegaptiae diebrie esunt. Debent fin
minat robus ita esse & sese roborare ad ardua petaagenda.Similiter docent nos,beneficia quae aliis facimus te ere:& aliis tribuere, potius qua nobis,quemadmodum de Christo legimus,qui bene cita salutis quae ipse erestabat,in fidem coli cabat sanatorum.Et disce,non uocare alique in adiutoriui ad rem quam per teipsum poriis i A iij cere.
13쪽
EXODI. I. A Deere. Benefecit Deus obstetricibus Bis solui
tur, ii sanctis administrat 'mela deo , Se item salictis. In etiam disce, aliter Deus fit creditor eorum bonorum, quae sanctis fiunt,& simul aduerte,non italum bona in te colata, sed etiam sinciis exta ibita, persoluere,queadmodu Deus. Similiter cogita, deusoluere ea operased q alias
tenemur.Tenebanturenim nature lege,obstetrices mares nSperdere,sed etia hoc soluit eis deus.
Praecepi opuloraim ualde est,q Ff eminae
in malo regi obte rare noluerint, uiri uero facile ut illi submergerent,quos illis seruauerant.
ASut uir de domo Levi,id est,de
lia Levi. Sed, quis ille uir merit,iems noexplicat hie, sed insea 6 capite dicit Han-rram accepisse, loclaebet amitam suam in uxore,
ct illam illi peperisse Moseli,& A liuo Ex qui colligitur, huc virum de domo Leui,mille Han-rram: matrem uero Moseli,uxorem eius Iosae
bet idit illum quonia puta eripst. Dictio
tob, bonum proprie significat, sed uocat hebrai
mus, pulchrum,bonum,nundu enim tanti erat aetatis,ut bonos mores,quis in eo cernere posset.
Uondit eum tribus mentibus aut luna
tionibus quomin hebraei, per Lunationes meses suos supputat. Nam Iarrach hebraeis est luna.
ccepit illi arcam iunci d et , iunceam.Tam nobis,quam hebr fis ignota et uppria fignificatio
uerbi, gam a quo gonie,id es Liacus. Dicut autes gluticare bibere,quod si veru in est,iuncus dicetur gome, bibendo,quod cum circa aquam cres at, aquam bibere uidetur. Fundant autem lianci aiuncationem, in eo quod Gen. .dicit seruus Abialiae Rebecae. Haginient,id est, Spin seu bibere fac me,Parum aqu(, de hydria tua.Sed sunt quidam alii lcripturae loci,clitibus haee significatio non bene quadrare uidetur,ut Iob. sy.ubi dicitur In impetu,& ira legame, id est, bibet terra: Item Habachuc i Megame, id est, bibens facies eorum,uentus orientalis.Pollet etiam dici uerabiam gama, significare inirrere, trafire uelociter. NE loco Iob citato magis couenire uidetur,si uer lasciarrere.Cu enim ibi loquatur de animosit te.& uelocitate milium est in praelio,dicit:in impetu,& ira curret,uel transibit uelociter terram. Vnde sanctes,qui ui linico uertit, bibet terra, in loco Iob citato uertit Effodiet terram. Et si placet illa significatio.scurrere, aut uelociter transire,illud Gene citatis,uertendia erit. Currere fac qita sis nunc mihi parum aquae, de livdria tua. Et goine. i.iuncus sic dicetur,quod facile transeat,&Penetret sua cuspide, aut quod ex eo fiant liuiu inodi naues uelocissimi curi . aute ex liuisce-
modi iuncis fiant Em pd nauigiuidu, resin Italae.i8 ubi habetur.inii mittit per mare legatos,& in uasisgonae.i.tunci seu iureis, super faciem iram.Accepit ergo mater Moseli arcula lucet:
in qua infante inclusit. Bitumiauit eam ritu mi pice. Dixi de significatione uerbi chamor,q Fhic bitumiare uertimus,capite praecedera, ct Gene.ii. quod .cchamaar signincet lini rela .m rubro, q&creta uocatur. Nos dicimus barrarco barro. No intelligas ergo, q& bituminaueritea alio bitumine,qua rubro luto,aut heia,& super hoc lutu leuit piae.Posuit in iunceto, A
per labiuseu ripam fluminis. Varia hebros
cem uertimus.Dicut enim uerbusigninore finire,& deficere. Nome uero soph,fine.Suph auteiunm,uel iuncem,algam & mare rubr seu algosum, suptiali turbine. aute uerbu ligitificet finire,&deficere,ex multis scriptura locis collat. Na Pita. s. habes Saphv. i.defeceriat, consumpti sunt.Item Hamos. s.Ve saphu .i deficient domus multie.Sic Hes er.y.& Iim:.66.Item Ierem M.8. Quod aut inpli,sigitificet fine, costat Eccle.s. Aprincipio,ue ad .i.& usq; soph.i. fine Et cap T. In quo est soph.i.finis,seu terminus omnis uiuetis QPod uero iuncu significet, iactu est ex Isai; m. io ubi dicitur. Calamus ualupi, i & iunetus excidentur. Et meo iudicio si incat iuncu ut iuncem a terminando,seu finiendo,*.ssit termin interaqua,&terra.Solet enim nasci, in extremiatatibus terrae,iuxta aquas.Turbine uerori cito defici at,aut quia est terminus,inter plumam, deserenitate:aut quia holas finire de occidere solet. Dupliciter aut possumus huc locu uertere, tu
ta duplice nominis seph ignification3. Si enim tui acetu significet sensus est. Et posuit. Larcamini ucem, super labiu, aut iuxta labiu fluminis. i.in
iunceto,qaerat ii ixari ipsius fluminis. Si autem extremitate,& fine significe sensus est. Et osui discalcatii extremitate,super,aut iuxta im tu,seu ripam fluminis Et uult, meo iudicio diis ere, eam posuisse arcam in iunceto,in quo erat aqua,sed no profunda,cu itines ibi essent. Et erat arca erope ripam fluminis i .prope terra. Vocat aute hebraismus extremitate terrae , iuxta aquas
labiit:quod modu labii habeat. Naquae ibi ponatur,facile aqua absorbe sicut os ea q sunt in i biis. illud aute Ionae.a sic uertedu puto. Abyssus operiet me: seph .i iuncus, seu alga illigata es capiti meo.Vnde mare,qcr nostri rubrii uocat, pellat hebraismus mare Silph cap. io. sequenti, aut quia finitum es h ripis, nec extenditur more occeani, Aut quia algosum,& iuncosum est.
Et puelle eius ambulabant iuxta locum
fluminis Hebraice est iuxta ut super manum fluminis
14쪽
EXODI. II. fiuntinis. Admonui in explicatione liebraismota rudiebrai sinu uocare,manus diuerticula,q aut Imagno occetano egredi titulici hos vocamus bi
chia maris,& ualles la magno campo otia habet. Un lite p manu fluminis,meo iudicio, intellii triuii alique fluminis uxta quem puell* ince-ebant. Gradiebantur enim per ripam fluminis, iuxta riuum a flumine magno egrediere. Quod aute sequitur.Et ni sit arcam in medio iuri. ceti, explicatum est praecedenti annotatione.
Et aperuit, en uidit eum,-puer ferati nasculus, ecce puerflebat.Sesus est, quod
posts aperuit, cognouit esse puerum sinasculu, Et ecce puerilebat.Quelitere sensum multi ex
nostris non aduerterimi Et miserta est superet m. Verbum chamat,primum significat parcere , de ex consequenti misereri, quod sit crausa ueniat Posset etia uerti,& pepercit ei. Noluit, ut 'bmergeretur,quemadmodum alii submerge
bantur. Vominauit nomen eius ussi, tani dixit. si 'tam ex aquis traxi, uel eduxi
illum. Non est omnino certum Masali signifim- re ere,ex hoc in loco,& ἐ.2.Samuelis.22. tibi dicitur. Ianissent .i .eduxit me, de aquis multis, de ex Pi d. 18.uidetur hoc sienificare.sonat ergo Molet, eductum, uel extractum:& ratio nominis in litem subditur.Aben Earali dicit eu lingua aegyptia uocatum monios, quod hebraice
sonat Moseli. Egressius est ad fratres suos,
scilicet,ex aula regia, scputare fratres, opus Quinin agro facere ad quos extra tricenia egressus est.
Vidit onera eorum,id est, quae onera lubibant, aut subire cogebantur,qua grauia erant. Et res
pexit hucatque illuc. . ut uertit se huc,
atque illuc,quia uerbum panah,proprie significat uertere se,& ex consequenti respicere: quod respiciens uertat se, ad locum quod respicit.
Ecce duo uiri br et rixabantur. Verbum
natat, significat proprie eleuare se,aut uollire ut patet Hieremiae. X. Date alam Moab,quia Naso tale,id est,eleuando eleuabit se, aut uotando uolabit. Inde nos ali i .phino, sic dicta,quod aue eleue aut a uento facile leuetur.Quod aute hebraei addunt in his hil,& nipliat signifficiare riva- Sliti e , omni penitus ratione caret: cum ibi proprium significati im conueniat: ut patet. t. Resum .iy.ubi ipsi uertiant. Et erit ad desolandum maceruos inlim .i.desolatos ubi meli' quadrat in aceruos eleuatos, seu eleuationum.Vnde lite uertendu melius puto. Ecce duo uiri hebraei: Cetrabatur. s. alter in alterv. No enim(ut sepius
admonui lilianter fero liuitismodi aequiliocationes, cum propria significatio potest tollerari.
Dixit impio. Iguora est cineo iii licio) propria
significatio uerbi rasi xcui hebraei ori istas fignificationes tribuunt. Limpium est impie adire, ddemnare,pauere,inquietum este,quod mihi si num praesentit simu est ut sepius testatus sumbeos propriam isnorare.Videtur aute magis proprie significare, impie agere,quam quiduis aliud. Vnde rasia nomen,impium significare puto: restsi nondum mihi plene certa est. Vocat autem hie impiu qui culpabilior erat inter duos rixates
Nunquid occidere me tu dicissSi in hebrio
est, sed sumitur dicere pro decernere ac si dicat. Nunquid occidere metu decreuisti. Certe nota, seu sita rra. Arbitrabatur enim esse absconditam. Et aduerte hebraeos ponere achen, pse radicem,sed puto esse potius,a radice clivia, id est firmare & certificare: unde achen, id est certe.
Sacerdoti radian erant T. Le. Admonui
Gene. .dictionem cohen, significare no talum sacerdotem,sed principem. tu, ex scriptura firmaui: ibi si placet vide. Et hauserat Verbum
d ah,uidetur proprie significare leti ue,eleti arer ut patet Prouer. rs. Daleiu.i .eleuatae sunt tibiae claudi. Ex cole lueti uero haurire,maxime cum
stula: quod nillil aliud sit, quam elevare.Et pleuerunt canales. Significat Resiit, proprie
trabem:&quia canales,ex trabibus fieri s.lent,u'cantur canales.Rehatim .i.trabes. Caticorum. primo liabes. Rahitenu .i trabes nostrae,s eu la
que nostra abiegna Voluit uosth habita
re uiro. i.cu uiro,Varias significationes assignat liebraei uerbo Laa quod uoluit uertimus, scilicet uelle, acquiescere,incipere,& iurare: cum reuera solum significet uelle scocauit nome eius
Gersm. Dixit peregrinus fui in terra a.
liena. Non putes totum nomen Gersom, intem prem peregrinus,sed selum ger. totum autem nomen sonalperegrinus ibi. Audivit Deus clamoreme Significat arach clamare: sed addunt sine ulla ratione hebraei aliam in his hil,&niphes.si congregare, quoniam ubicunq; ipii
uertunt congregare,optime quadrat proclam. ire: ut patet Iudicu i X. id tibi, quia nimiaita, id est, congregatus es.Vbi tam bene uertas, quia clamas, ponendo passauum pro activo, ut sae
pius hebra, accidit. Et vidit Deu lios Israel. Et cognouit Deus, talicet mala quae eis
fiebat: aut uidit eos, de cognouit este filios san--orum Patrum: cum quinus m diis pepigerat.
15쪽
i I. EXODI. APITIS. II. AD NOSTRAM
ABiit uir e domo Levi, accepit
. filiam Leut Constat ex hoc loco, conis suet: idinis fuisse, ante legem, accipere in uxore, mulierem stirpis suae:quod de Abralia seruauit.
Cene. .&Isaacli Gene.18. Nen: ii imperanda Pum,lianc consiletililinem citra tamen ecclesiae prohibitionem Nam mores tominum,gc mi illexum eiusdem tantili ,magis noti sunt,& pax magis conseruatur, Sciuuatur familia. Vidit eu,
quod pulcher esset, a codit tribus meis
sibus Vbii elli pulchritudo in praecio est,& rectis
amabilis: necli immerito: Non enim mirum est, ut nobis amabiliores illi sint,quos Deus selegit,dcfecit teris, aut doctiores,'ut pulchriores,aut
rectiores Acepit sibi arcam, x iuncis . ,
rabilis artifex omnium rerum amor: qui matre arcam facere, qua puerum poneret, docuit: qua pice,& creta bituminauit.Neq; cui Mnda el ,mulier h. ec,quasi occidere uoluerit infantem, sed tiniuit satellitem submersorem,& posuit puerum prope riMm in ivnceto, inspectante sorore : ut facile illi posset aliquis succurrere.Videtur enim, tempus opportunum seleeisse ad hoc opus quas do filia Pharo, erat descetura ad flumen. Vbi l similiter disce,qualiter diis ad opera sua,cuncta
opportune disponere solet. Descendit,ut se la
naret. Anobilis semper fuit, puellis mundicia. Memento etiam uerecundia: forminea: Cu enim filia Paroli,uoluit lauare se, puella eius abiere,&gradiebantur iuxta ripam fluminis.Aduerte etiasionestatem. Nam filiae regum,inter puellas,&in societate, enutiiri debent, neq; ung sine ea
domum exire. uiserta eius ait, de pueris hebraeorum sit iste.Inni ira est fodiminis misericordi ,etham si adueritis Miris edictum facere uideretur, masculum hebraeum seruans,maluit tamen patre. quam misericordiam offenderet Do cet etiain nlios,non debere odio prosequi, quos Hrentes, sine ulla ciuisa odio prosequuntur.
Vadam, Id uocabo tibi mulierem laflante.
Qui domino,rem quam faciunt, c5 mendant, eo consequuntur,ut queadmodum uolunt, eueniat, sicut deseruo Abrat e legimus. Putarem ego,matrem,& fili Unte hoc de re pueri tra dira se,& ad optatum illis euenit se. Vbi simul disci-m iis, dubios aut oblitos bonorum opem m,quae ad manum liebent,admonere. Ut faciant bona, quae tunc temporis tacere possimi: quonia dum animus in dubio es , Hulo memento hue,uel illuc impellitur(ut ait comicus. Cuius simile lia-beLSaniuel.r. ite . Vbi cum servi Dauid i-
dissent eum, ad misericordia in domum Saulia pronum,& inquirente, an aliquis de domo eluc superfuisset cum quo uteretur misericordia d mmi dixerunt superesse nepotem,filiu Ionathyin quem optime dona opera collocare post qae& fecit. Dabo tibi mercedem tuam. Miseria
regum est,ta lea suis decipi.Nam famula in trem suam precium liabere uoluit, pro eo,quod
iure naturae tenebatur iacere. Neq; tamen ten batur illa reuelare rem, quoniam maius malum
imminebat,si prodereliquaqd filia Paroh, pro nutriendo puero,preciu exolueret. Fuit ei hi Sitim. Considera uiscera pietatis,dc disce. Non sat illi fuerat, pepercisse,& enutrire fecisse,nis & i in filii im adoptass et Quo docentur foemina no lbiles , quae prole caret, Huperum filios enutrire, i& adoprare.Solent enim beneficia extubit sem
per ad maiora prouocare. Egressus est ad fratres suos. No est oblitus generis sui infimi,
& laboribus assiicti, iuuenis in aula regia nutritus,& a filia Paroti,insitum adoptatus. Ouo docet aulico ex infimis eleuatobnon obliui ci ae- Ibere sitorum. In quo etiam discant,qui in subli- Imioribus constituti sunt abores,&dolores miserorum,maxime , suorum cosiderare. xcuse
sit amo prium. Non factum, detelium maximum erga suos, in Moseli cosiderandum puto. bi etiam consider quam caute, malum operatus sit,ut prius huc, mi illuc respexerit, quam occideret. Et si qui occisus fuit,exactor erat, ut multi purant,caulam communem nos agere docet,& communem iniuriam uindicare. Dixit
impio Vt quid percutis fratrem tutims Do
cet nos hic Linctus Moseli,Mcificos esse, & intufratres componere pace,ac culpabiliores arguere, aetiimentum a frateriaitate sumens: quae nos maxime deterrere debet, a nocumentis in proxi
mum. Qiis posuit te uirum principem,
iudicem S solis prinApibus,3c iudicibus, ex
officio edpetit uindicare,& punire mala.In quo simul ostenditur,impios noliti, incipem,aut iudicem super se liabere, malaq; sua impunita fore desiderare.Et quem mitem reatrem noluit audi re, postmodum principem,& iudicem pertulit. Et qui x cognouerat dominusMosel, telum habere .ad bonum commune, & ad pacificandum inter fratres: forte ideo praiecit eum. Ni quid occidere me tu cogitas oc est munus quod referunt,qui inter discordes componunt, dura uerae obiectionem occulti criminis,& nonnim qua ab utro m discorda tu percutiuntur, quemadmodum Christo domino accidit i cum inter
16쪽
EXODI. II. Ater nox, patrem coelestem, componere pacem uoluisset, b eo, dc nobis pcussus es .Habet enim Isaias capit.M .Propter scelus populi mei: percussi illum Et apud alium. His plagatus sum in me-
illore,qui diligebat me Vere ficita es res.
. No arbitrentur, qui male agunt,ses ac uicia sua ignorari cum nihil sit absconditum, quod non
sciatur. Audiuit Paro quaesiuit occu
dere Nullum debet esse malum,ignotum regi, aut impunitum quoniam omnium male gestoriam,ab eo exigenda est ratio.Similiter ab initio, Iioliticidium,homicidae morte expiatum et . De
quo vitaim diximus Gene.' . Fupit uoce
Quando non morte homicida plectitur, saltem perpetuo exilio plectendus est.Su Texit ,so.
sq,c seruauites Mirabilis est huius uiri ae-
qilitas,in defendendis imbellibus. Prius hebraeuab AEgyptio defenderat,nunc uero puellas pastoribus: quo nos docet, imbecilibu presertim
foeminis ope ferre Vir Agyptius eruit nos.
Enarranda sunt benefici in nos collata, cum benefactore, ei qui potest, de debet remunerare. Quod Rehuel statim fecit. Debentq; parentes opera bona in filios suoscollocat retribuere.Eetales cogendi sunt. Vnde sequitur. Cur dimissu illusDebet enim benefici,etia inuiti remu
nerari. Dedit illi Sippo rab. Astutia magna
est,ut que detinere uelis, uxore liges .Quoniam non sunt comtiades , qui ita homine detineant, quemadmodum uxorcu liberis.Sic fecit Laiauinacob. Peremnus si in terra aliena. CV
suetudo apud Iudaeos erat,vocare ab euentibus filios,quemadmodum fecerat Ioseph Gene. i.
Agyirarunt, aut clamarunt Fb Israel
propter opus. Et si Deus pia,&iusta desiderinaudiat, Sc orationes, promptior tamen est,ad clamores audiendos.Vbi simul disce,n5 quoscunq; eum exaudire clamores, iniustos enim non audit sed eorum, qui iniuste ab aliquo grauantur. Ipsi iuste propter durum opus clamariat, & ille,
hac de causa exaudivit. cordatus eu pasti
cum Abraham. Cum alicui sebueniendua est,omnes cauta quae prouocare misericordiam possunt, sunt in memoriam reuocmidae: sicut fecit hic Deus: iiii &Ppter clamores,& Ppter Pactu dii patribus,subuenire ii oluit filiis Israel. Naque modii qui alicui male facere uolut,oes oeuiendi Musas, in memoriam reducunt,sic& be
nefeci omnes benefaciendi mihi Deus Filios ruet is cognouit Deis Ostendit locus iste, D M o R E s. s
quam exacte, M omittate Deus aduertat mala, quae in suos fiunt,ut consideret qui faciunt, quales sint pomas daturi. Audi eum apud Ierem. t. capite.Sanctitas inquit, ino Israel,primitiis ini-gum eius.Omnes deuorares eii: telinquunt, ma tum ueniet super eos. Nam quemadmodu , qui sancta Dei, ac primitias e comedit, grauistimas daturus est punias, quales dedisse legimus filios Heli.I.Samue. r.ita,& qui populum Dei deii rant,& in pios saeuisit, daturi sunt. Vnde & illud alterius Prophetae Qui uos tangit, tangit pupillam oculi mei Cauendum ergo ualde est,ne 'tie Zachaispiam cinctorum Ledas, cum scias eos seuerissi- riae.timum uindicem liabere.
Jheb , pascebat oues Athro socerisu sacerdoti ut pricipis a silia.
Qui ante dictus est Rehuel .r. capi . nunc dicitur Iitlim quonii re uera binomius fiuit. Disputant luc hebraei, an iste Ii uiro,sit idem cum Rehuel: Et multi ex eis, Si nostris tenent Reli uel misto Patre Iithro, Chobab uero,& Iitlim,eudem fuisse, ad quod ex his mouentur.Primo,quonia Numeri.io dicit Moseli, ad Chobab Nequanis derelinquas nos: iuia idcirco nosti, quod dum maneremus in deserto, fuisti nobis pro oculis. Collae autem excap.i8.huius libri, lithro fuisse cum eis in deserto,ergo Iistro,&Chobab sunt ide. Sed ad hoc dicitur, quod ta Iithro, qui & Rebuet, TChobab filius et iis, fuerunt cum Mosel, ,in deserto, scilicet Dater,& filius.Sed pater,qui & Iithro, reuersus est in terram suam,Chobab uero mansiiciam tbrore,& Moseli, in deserto, & pollea iii terra sancta habitaui tinter Iudaeos: ut patet Iu- di. .ubi dicitur Et Cheber Cheriaeus, cliui is esti calli,de filiis Chobab,choren i.cognati,seu affinis Moseli.Non uereas hic soceri quonitam testibus etiam hebraeis Choten, non solum socerum: sint cognatum,seu affinem,ratione matrimonii et significat Hoc enim decepit tenentes hoc: quia
Iudicum. .pro cognato uerterunt soceru: quod etiam fecerunt Numeri .io.ubi dicitur. Et dixit
Moseli, ad Chobab,filiu Rehuel Midianitis Choten,id est,cognatum, si ad Chobab referas,aut socerum, si ad Reliuel .Ex quo loco costat Chobab, fuisse filium Rehuel.Nam uerbum chalaia,significat connubia iungere, affinitatem ratione connubii contrahere. Vnde cholen,idest,socer,cum quo ratione connubii affinitatem contraiiit g ner. Sintiliter cognaturii seu sororium, quod ratione Ibroris, neruo, seu civitato, affinis sit. Chatan uero est gener, de sponsus. Moneor
autem ad sentiendum. Relius fiuile socerum Moseli:
17쪽
EXODI. III. Moseli:quonia dicit textus precedeti capite, puel his uenisse adRehuel patre suum, ita uero.is. dicitur Iitlim socer oseli,adduxisse illi uxore, filiam suam. ii de costat eunde fuisse Rehuel,&Iisim q. y etia diu' Hieronymus sentit, S: rabbi
Ionali Et hanc annotatione seruare memeto,
citatis locis Vnde luc dicitur,Moseli pauisse oves litiiro soceri sui Si ergo Iitliro est socer,ut hic dicitur,& Rehuel pater uxoris, q& est idem quod socer, uitur eunde fuisse Rehuel,&lithro.
Duxit oves post desertuiti,quod .icerat prope eum,aut post desertum i .ultra desertu Para, Est enim mons Choreb,post seu ultra desertum Paran. Et aduerte, ly Sinai,est nonae deserti, in quo multi sunt montes: mons uero, in quo diasaparilii Moleti,uocatur Choreb, aut Cliorebati, ut hic uomitis .Sis etia adnionit uerbu n. ab ,
qd hie(turba doctorii sequutio uertimus ducere,significare etia stimulare, minari,ut Hiero. aliquando uertit.f. i. Sarnue.so. Vocati iratate mos
Choreb, mos Dei quia ibi Deus saepe fuit uisus, ct crediderim, antehac no sic vocatum. De meis dio rubi. Hebraice de corde rubi. ocat enim hebraismus medium coriquoniam cor est in medio humani corporis Et nescio an seneli, proprie rubii significet quonia dictio rara est in scripturis. Ponitur iterum Deutero 33. Neq; delinit qui desertu uertat, sed no bene. Dicit aute de corde, seu medio ignis,&de medio rubi quia ignis erat in medio rudi,dc in medio ignis angelus: qui loquebatur. bus non comedebatur , est,
non comburebatur. Dicit enim hebrais inus, n5 solum homines comedere, sed ignem, Se gladiu.Psal .iuuenes eorum comedit Dialius. Recedanusi uidebo,Sensus est. Recedam a loco in quo stim,& acceda,& uidebo . Ex nostris aliquiuertunt. Diuertant nunc. Alii declinabo. Verdurante subsignificat recedere. Videbo uisionem Zam magnam.'Eti m uerti posset, eleuatam,
excelsam . honiam reces it ad uidendi , scilicet a loco in quo erat Ne appropin is huc.
Radix nominis.(l alam, significat conterere.
de uerti posset. Ne appropinis: & ibi punct'. Postea sequitur. Cottitis cilicet erit tibi di
appropitiquaueris, quo tamen multis in locis,
uidetur signifim e hue, aut hic, ut Gene.is.& Iudicii i S uidetur prior lectio germanior. Solue. verbum salia, significat proprie dimittere,& spoliare,& posset uerti. Dimitte , seu spolia calceos, de pnibus tuis:aut, ut hebraisinus habet, te sit p
redes rivos idem Ouidi Dectione populi
AD LITER A M. mei Melius humiliatione: quoniam,ut (s pili, admonuid an ,duo significatae respondere, dchii miliare, sc est sermo de humiliatione, de sub lectione, qua ab AEgyptiis deprimebantur. Idioniam comoui dolores erius.Verbia cast,
a quo mi icob,lignificare, licitur dolere,&dolore cere.Sedes locus I Re .s.quo haec signi sic tio nsi bene quadrare uideriiri ubi dicitur.Et omnem agrii tachibit i dolore afficietis lapidibus i. obruetis unde magis uidetur significare percutere, quam dolere: sed quia dolere pluribus locis couenit, admiramus hanc significationem. Ahendere facta emn. Hoc dicit, quia terra H missionis,altior AEgypto es . Etiam uidi coar
arctant eos. Licet hebraei, uarias significationes tribuat uerbolachari. sopprimere, iii in inferre, de coarctare: ultima insufficere uidetur omni locis,quibus uerbii ponitur: q uidetur propria: ut patet. N umeri .ra.Vidit asina angeluia domini,uatilachets.l.&coarctauit se ad parietem. AD
diabantur enim filii Israel in I gypto,ut no possent inde exire, li etiam ad onera dura Hoc tis
bis iiii, quoniam ego mi ite i in h6c codinosce quod ego te misi. Postquam eduxeris
populit meum,coletis Aut seruietis duo u
monte isto Et utiletur esse sermo de seriti tute cultu ac si dicat, clim uideris populum liberarii
ab H ypto,& colere me, in hoc monte, gno ce te a me missum .A ut uidebitis, uos iam non
seruire aegyptiis,sed milii Ero qui ero. Sic draces filiis Frael Erit ni it me ad uos.Vert
runt hic fere oes nostri.Su,qui sum. Vnde ortae sunt tot istiones apud Theologos. de nomine HDei: sum , qui sum: sed si adiuertistent vii id cina Choc uelit si nificare,no tam facile mutastent lite iram hebraicam.Ad cuius notitiam aduertendis, i hoc inter veru Deum,de idola interesse, quod illa,sicut tepore inceperat in quom tepore desinent esse, iuxta illud Deuter.3r. Noui,recentes li
uenerunt quos non coluerunt patres. Deus au
tem uerus, sicut nunqua incepit, ita nunq esse desinet ut collat ex iniit is scripturae locis. El.i.ex Isis a ubi ipse dicit. Ante me no est formatus. Deus:& post me no erit,&. Ego primus, ego etia nouissimus.Ite Iere. .&.r Ego sum deus de longe,& non de prope. Et Gene ai. habes. Abraliam uocalle, tum offerret,nonae diti fortis,ppetui .Hoc est ergo illi peculiare, ist inter Deo sit prini de nouissim'. assuero ocs alii,deficere debeant cons at,ex Ieremita io cap. ubi dicit. Vavitas sum sculptili opus irrisione dignum, te Pom
18쪽
pdire uisitationis peribunt.Ite Is .et. Humili Ut se titiidoliomum,&eleuabiriir diis ibi 'in die illa,ct idola penitus cocidit.Ide Hosae s Isaiae.
significare Moseli' hebri is,se est. Detuu Deu, . seu Deu qui semper erit,ac si dicat ero,qui sempero,& sic uices filiis Israel .Em, misit me ad vos. . qui semp erit, misit me aduos.Autem,qui ero, scilicet erga uo ac si dicat:ero qui fui erga vos, in promissionibus implendis, no mutabor, licet uitiis sim hucuique dii simulare: iuxta illud Maia laclitae.s .Ego Deus,& non mutor,& uos filii I rael, non estis consumpti.Sed trima lectio uideturgermanior.Vnde,& rabbi Salorri. super huciora sic habet.Cu diis Mosel, dicit Ero, qui ero, senius est.Erocii in eis in praesenti tribulatione,
qui ero cum eisin afflictione reliquorum regnorum .Mihi tamen prior lentas magis arridet: iue beatus Ioannes primo capite.Apocali p. probare uidetur,cum dicit Pax vobis ab eo, qui erat, qui est,& qui ueliturus est. Per hoc summa Dei aeternitatem describere uolens. Accedit ad hanc sentetiam, quidam non cotemnediis auctor hebrius,' qui uocatur rabbi Hi Echunt,qui locum explicat, u primum ero,sit nomen Dei.2.uero. squi ero, sit eius expositio quasi dicat.Moseli, nome meues ero,rmo,quia ero in saecula saeculorum,absq;
fine. Dominus Delu patrum,' rorum
Deus Abraham Dr a nomen quo ab omnibus diis dis inguebatur,& quasi peculiare sibi: quia Israelitae illud non nouerant,ostedit non ,quo ab eis facile cognosci poteratiqF scilicet esset Deus qui patribus eorum pollicitus fuerat redemptionem,& terram Chenaliam. Hoc
nomen meum insecutum, baec memoriamei, aut memoriale meum in generatione, generationem. Aliqui putat relatiuu hoc,
referre noliten Ero, qui ero. Alii aute secundum nometa. s. Deus Abraliani, Deus Isaac, dc Deus Dacob,sed ut mea fert opinio,priorum sententia ueriόr est.Et ratio est: luia prius est navis apprium nomen Dei,distinguens illum a falsis, per illud cognoscitur ab omnibus nationib',& no psecundum q&,scilicet sit deus Abraham, Isaac,&IMacob, ostendit tamen Christus seruator noster Mattia .ri. secundo nomine, Deum non talum apud eos,qiii hic uiuunt, sed etiam apta beatos notu esse, dii indicit: Deum Abrahae, deum esse uiuentium lii G& eorum,qui apud deum uiuuti Est ergo sensus Hoe,scilicet nomen,em,qui ero seu aetemus,est nomen meum in 'metuum, id est, quo nie perpetuo ii ominabo. Et hoc memoriale meum, id est,& hoc nonae est,per quod oes recordabuntur mei: cum ex me aliquid uoluerint,aut cum aliquis dixerit de me quicqua. Na
per hoc, quod est semper esse/b omnibus natio nibus, cognoscitur dccoliti ir. Aliqui rabbini hie
lepunt.Hoc nomen meum occultum,seu ad o
cultandum: quonia halam,occultare canificat: qβψ innuatur hoc nomine tot mysteril eontineri, ut non nis probo uiro, cabalaeq; perito, ut dicunt, sine reuelada. Et dicunt deum de priori nomine. s Ero, qui . Et haec est ratio, quare multa Ilidaei de hoc nomine fabulantur, quae si uidere delectat, lege Gallatinum .et. lib. cap. .
. ordasso, recordatus tum uestri,
Ium est uobis in Aethrescilicet recorda
tus sum.Admonui saepius uerbum pacliad, proprie significare recordari, excosequenti uero, numerarmis: visitare: de uidetur hari: significatio melius loco congruere. Ni obliuioni eos tradidis le, uidebatur: qui ad quadringentos annos, aut ut alii dicunt.rio eos pini serit ab AEgyptiis affigi: ideo institues liberarem e eorum recordatum
asserit. Et dixi d est, decreui. Ab a Utione
feraptiorum Mesa ab humilitate qua uos humiliant aegyptii .al terra Lentem lacte, , melle est, ad humum pingue, & duleem,id est, cuius fructus dulcissinii sunt: usuri mel,& est hebra sinus. Dominus Deus heis braeorum occurrit nolis. Hebraich, obuius factus est nobis Et debet intelligi quod occurrerit
eis quasi iratus:quod,scilicet eum non colerent, ex patrum suorum obligatione. Vnde sequitur.
Ibimus uiam trium dierum in desertum, lacrificabimus domino deo noctro.
Postet e nil egi:(quoniam iterbum clam ,uia isdem si edetur esse eiusdem significationis cum cliara, laeuocare significat)Deus hebraeorum inuocat' hsuper nos,idest,est noster deus,quem inuocant',
& eui sacrificamus,& quia sunt' sui, ibim' nune uiam trium dierum in desertum,& sacrificabiamus domino deo nostro. Aut.s. Deus hebraeorum uocauit uos bimus nunc,' caetera. Viia
dentur enim uocari a deo suo, ad sacrificia in desertum,& ad hoc cogi. Neq; metiuntur, quoniadominus dixerat Moseli,hoc eode capite , quod post exitum, essent illi sacrificati iri in mole Choreb. Vnde Mosel, itidetur nuntius dei, uocanti
populum ad sacrificia sua in deserto. Ego noui
ouod no dabit uobis rex . rapti, subaudi,
moritate egrediendi. Aut melius,ut hebraice habetur. Novabit uos rex Esuptium uos habeat, seruos suos.Aliqui ex nostas uerbum natan, qaedare significat,hic uertunt:No ctaedet. Sancto permittet Sed cum uerbum in sua significati ne tollerari possit, non est opua illam mutare. . Et noli
19쪽
oui uertunt.Neque in manu valida,id est, etiam ii Lebus aegyptus diutiatur. Ahi, nisi in manu
Mali ut uulgatus uertit: & haec interpretatio, germanior est. Alii quom interpretatio non est contemnenda,interpretatur.Non dimittet n's rex aegrati,& no in manu forti,id est, non quia manus eius sit mrtior, aut . obustior me seu me epmittere ad malo eius. Sequens 'te textus secunda magis .iubare uidetur. Vbi uides liebni limum,per manum ualidam, intelligere punitio
me graue,qd manu pratao fieri soleat Et nutistam Branum mea,id est, percussionem. In omnibus mirabilibus meis: aut separis, quoniares proprie separare significat.Vocat autem punitione 3c mirata a separata: quoniam nemo, . nisi ille potest illa tacere ut quia talia non sunt
ilici. Et postia: Hebraich. Et post sic id est, Postquam punitionem in eis fecero. Et postulibit mulier a uicinas es' a cohabitatrice Aa, id est, ab ea: cuius domum habitat. Namagna pars hebraearum ancillabantur apud H-gyptios: dc pauci ex liebraeis domos proprias habebant seorinna:quemadmodum apud nos Ethiopes,& Sarraceni seruituti addicti. Dicit auis tetit,huiusmodi ancillas hebraeas petituras 1 sui, dominabus: in quarum domibus morabantur vasa, quoniam solent dominet,cum festum celebrant serui, aut ancillet ornare,de induere eos a
bitrantes le in ornatu ancillarum, ostendere diis uitias, Sc ornamenta sua: ut apud nos fieri selet, in sesto diuae uirginis de Rosario: quando omnes Acthiopes sericis induuntur: dc torquibus,de aliis iocalibus ornantur a dominis suis.Dicit ergo. Anicinasia 'ropter hybros liabentes proprias domos Et a cohabitatricesua, propter illascuae ueluti sera , in domibus alienis habitabant, Aduerte tamen, quod hebraicet liabetur.Ab habitatrice sua,& a pere rina domus tuae: dc est sensus,quod postulabit ab e apud cuius domu h biraeut dictum est, idest,a uicin de a peregrina, id est, ab ea: in cuius domo peregrinatur, id est, ueluti peregrina manet, non habens propria do
nia Ponetis super filios usm,scilicet indu
e, o, dc ornando eos alienis uestibus,de ornametis:autponatis sarcinas super filios, de filias u
stras.Sed prior sensus gemuimior eis. Et uossipascebat pecora Athro. Audis hic quibus hominibus , de quibus in locis, Deus sua secreta Lucta. reuelat: Nempe pastoribus 8c deserta loca incolentibus. Pastoribus enim uigilantibus, ac custodientibus uigilias noctis: Angelus apparens.
Saluatoris ortum, nuntiauitEt dominari II saeae. a. te Synagogam in dese in ducturum preliciti ibidemq; ad cor eius locuturum,id est, blanda, de quibus eam consoletur, dicturum.
In flamma mih Solet Dominus imaginibus
ipsis,dc figuris ostedere,bona dc mala suis seruis uentur d praesenti Migne enim, i in meita rubi ardere uidebatur Neque tamen ipsum comburebat: adumbrabat populum suum, quasi in fornace serrea a grati detineri: non tameposse ab igne ardenti comburi. Vnde, de apud habes. Nue se dicit Dominus,seruans te Iaacob, dc formans te Israel.Ne timeas, quia redemi te:
uocaui nomen tuum: meus es tu.Cum trans ris per aquas, tecum ero: d flumina non operaeete.Cum ambulaeueris per ignem,non combur
ris: dc flamma non ardebit in te. Vbi etia aduerte quare Israel Dei,id est,eccles rubo significetur, ut, statim ostedat omnes qui tetigerint eam, ab spinis eius pungendos. Nullus enim cuius que potenti aut conditionis, Ecclesiam unquam laesit, qui non maximas,3c grauissimas piamas d ret Hoc interest inter bono de malos,quod bo- Notmni sunt uiride lignum:quod non fuisse comburitur,aut inflammatur: mali uero sicca sunt lignat quae ianis tribulationis,in momento deuorat. QIou enim sancti uiridi ligno assimilentur,Saluator ipse testaturqui apud Luca conuersus ad
foemina post se in die sui gloriosae passionas plarente ait. Filiae Hierusalem, flete super uos,non super me. quoniam si in ligno uiridi hoc faciunuin arido quid fiet id est,si in me, qui uiride lia
num sum, sic passionum ignis ardet, in uos, Dies is aridum, quid fiet Ardet in sanctis flamma, dc non nunquam grauis: ipsi tamen non solu noc'nsumuntur abisne,sed suam semper seruant uiriditatem: dc insuper pungunt. Quamobrem, eum dies iudicii apropinquauerit,Deum impios aridos inuenturum, Lucas ipse commemorari Arescentibus cinquit hominibus, prae timore.
Sic de apud Mattheu uocantur impii paleae, igni inextinguibili comburendae. Vivebo si ioce
hanc ma a. Non probii et Dominus myst ria sua uiris sinetis,sed uult,ut reuerenter ea tri etent: ideo praecipit Moseli calciamenta latuere. Et admonet locus iste,quanta reuereti calcata sunt loca sine a,cuius rei pulchra audi ineptu. Cum enim Philis ei captam arcam Domini,p nerent in templo Dagon Dei sui, dc mane truncum eum inuenirent stiperpauimentum: inr uerentiam eiu de caetero non calcabant loca,
quae caput idoli tetigerat,limen, scilicet.Si ergo idololatrae, tanti faciunt loca,quae membra idoli tetigere: quanti ii Christianis facienda sunt suma. Sintiliter docemur uenerari loca, quibus dominus,aut apparuit,aut miraclitu aliquod ostedit.
20쪽
Deus patrarilae est quod inferius dicit.
Hoc nomen meum: & lioc memoriale meum.
Abscondit uos aciem suam Communis
animi conceptio fuit apud Israelitas,utqui Deuuidi et,non amplius uiueret: ut patet de Iaacob Gene set.& infra. .Ad principes Israel non misit manum.&.s; Mon videbit me homo,& uiuet.Item de Manoacti Iudi is. Videndo uidi
afflictionem populi mei. Putant iusti Deum
non coliderare mala quae ipsi patiuntur, ipse uero dolores,& labores eorum considerat, Sc cogitat liberare eorum,sc suis oculis uidet. Quod tam ipsi, quam tyranni considerare deberent. Ipsi quidem,ut consolationem caperent, tyranni uero, ut timerent:&cessarent. Dicit autem se uidisse afflictionem, dc audisse clamorem, & clamoris causam, quoniam omnia mala,quae eis fiunt, diligenter cos ierat. Discendi ut liberarem, ut ascenderefacerem Nonne de coelo,&desede tua domine, eos poteras liberare ab omni niato Nonne Angelum ad illorum liberatione mittere Quid opus est ut descendas: Gaudet Dominus, ut leuiora faciat quae taleii patititur mala,sese illis immiscere Iuuicum. Io. dicit textus, quod cum domin vidisset afflictos filios Israel, angustiis assecta est anima eius propter laborem Isi l .Et is .m.In omni angustia eoru et mitangustia,& angelus faciei eius salvos fecit eos.
Ad terram bonam, lata, stringi uidentur
sancti in hac uita de copediti quasi captiui, que admodum colligitur ex uerbis Saluatoris Lucet.ri ubrdicit. Respicite & leuate capita uestra,quonia appropinquat redemptio uestra, sed post hae uita soluuntur. Pro summis malis summa bona mutare Deus solet. Et nunc ecce clamor. Quoties repetit se audire clamores filiora Israel, ne ederelictos putarent:&ostenderet se illotu clamores curare. Alanc ueni mittam te ad rob. Ecce quos eligit Deus ad negotia sua: nempe qui inhabiles uidentur: ut habiles faciat, Ssciant homines,opera Dei ad quet assumiatur,
non esse sua, sed Dei Quis enim non miretur,uidens Deum,hominem balbum,oratorem ad regem destinare,& pastorem pec dum, ducem puli constituere Coeitaui leolus otiare dHecutores in reges,deduces comutauerit dc Chribus piscatore, praesule ecclesiae fecisset, pondera quaeia omne artificum genus, & deprehendes
Imnes pastores,& nautas in maximo uitae discrimine uetiari nulli imque artificium,his labori ius Pastor enim non dormit, sed fere continuo vigilat: uix uestit, maleque uescitur. Sic de pi catores,nudi,inuigilii hac laborib semper sunt. Vt ergo tam reges, quam pontifices scirent sensadquietem non ad diuitias aut delitias assumptos: sed ad labore sudores dc uigilias, hos i ter ceteros deligere curauit. st ma ero tecum Nullus est in habilis mouo Deus est, ad quodcunque munus,etia si alias talis uideatur. Nul
lus habilis ad qui irim sine Deo . Hoc tibi D
ynum. Vbique illuco demonis timenda est: dc Agnum missionis expectandum. Vnde quantu-cunque se quis dicat nuntiu Dei, nisi hoe aliquo
docuerit signo: illi fidendii no est. si ius sum
eo. Quanto Deus nos ad maiora eligit, Lanto magis considerare debemus infirmiora nostra.
Dicent mihi, quod nomen eius discas
Deum non semper omnino inneptos ad sua munia eligere, considera hic prudentiam Moseli. qualiter uoluit mittetite ex nomine cognostere.
Ero qui ero. Disces hic,semper esse, etsi nomeproprium Dei.Hoc non aen meum insita . Mira ualde est dilectio,qua Deus iustos diligit,
ut summe delectetur uocari Deus illoriim , de mali teste Deus paucorum boliorum,qtiam omnium malom. Congrega senes. Non omni mysteria Dei inciti canda sunt,sed maioribus natu, uipereos ad iuniores descendant. Dominus Deus hebraeortim occurrit nobis. M uera Deum pro Deo colunt, tenentur sacrificia illi Offerre: eum ipse postulauerit,etiam inuitis dominis,si captiui sint. Ibimus utam.3. dierum. Mirum ualde est Deum nullo Meio uelle in mmpto syrificia suscipere,sed longe ab ea .A malis elongati ualde esse debet, qui Deo sacrificare u
lim: Ego noui, Tuod no permittet nos rem Solet domin dicere seruis suis, quae passuri sunt
propter opera uirtutis: de quod tandem stuperatiunt aduersarios suos.Sic Ioannis. is.&.ir. Cluistus cum suos in mundum mitteret, quae a mundo passuri erant praeditat eis In munno, inquiupressura habebitis: confidite: o uici mudu.
Et non in manuforti, Nemo Deo resistere ualet,robustiori manu,sed qui a ipse pmittit, malos ad malum suum sibi resister in que sensuimaliqui accipiunt quod ipse inferius dicit, In hoc
ipsos refeci te id est, permis te mihi resist
re Non statim occidi: ut in te ostenderem forti
tudine mea. - si iv s. Nisi in manu forti:
docemur impios nunqui Deo cedere, nisi diis e os iuxta illud Psid.Dissipati sunt: neque tamet compuncti, boni autem, non solum flagellis,