장음표시 사용
31쪽
re isti: drium redemptionis Israel. Et per c pira intellieit praecipuos , seu priores iii do-etnibus. A nde non recensentur filii Ia,cob, nisi usq; ad Levi: ut sciamus supputationeni facia propter tribum Letii. Accepit Ainiam si,
hebet, amitam bi in uxorem . Arbitratus
est Paulus burgentis liniae I lebet fuisse auiam Amram, non sororem, Cloat patris Amram. Sed quod soror germana fuerit. Climii constat Numeri: ris. Consi xt etiam ex lim loco testi
i naturae non aduertari, coniugium cum amita,
i id est, sorore patris , quoniam ante legem eo,
i populus dei,ut licito, utebatur Et fuit in die, i scilitet illa, Locutus est Domitius ad I fo.sset. Aul. Et init in die quo locutus est Dominus ad Mosch, in terra AEgypi. Et locutus es , scilicet quae sequuntur. ves. Et fuit in die, scilicet sequenti, potὶ praecedentes allocutiones.
Dacob in Deo tiberi, seu ubertate
praebenti. Quod diuersis nominibus Deum, nunc quidem patrem, nune magistrum, uoce- Sermo- mus,(. ait beatus Bem. ardus non illius simpli ni dedi- sinae, omnino inuariabilis naturae, diuersitas uersis af ulla in causia est, sed allectionii nostrarii in mul-fectibus tiplex nar alio, secundum diuersos proiectus animae. .animae, uel defectus. Videntur enim quaedam animae sub patre familias agere, quaedam sub Domino, quaedam sub magistro, quaedam quoque sub patre, & non nulls sub sponso, ut eum
proficientibus proscere, cum mutatis mutari uideatur, & ipse qui iuxta pros lietam mutat quidem creaturas, & mutaduntur, licet ipse idem sit, & anni eius non defici ant. Cum san-Pta. cyo(inquit sanctus eris, de cum uiro innoce-
te, innocens eris: cum clecto electus eris, atq;cut magis miremur) ct cum peruero peruerteris. Sunt enim quidam,quibus Deus summa illa bonitiis se uberem , ac beneficum exilibet, qualem se idiatribus prius exibuit: quibus multa bona pollicitus est, ct exhibuit: quos per maximas probauit tentationes in personis propriis. Alios itero proliauit per ignem, di aquas quos ex fornace ferrea eripuit, ut se nobis talem exibeat, quales sunt erga ipsum affectiones nostrae. Aliis te uindicem ottendit, duni ipsis tacentibus Pro eis aduersus aduersarios dimicat. Vbi cmul docet quain diu abscondit ii . alii, neq;exerit gladium, ius cum quis eum animaduer-
AD LI TERAM.tere in se cogit. Audiui chimorem e irata, e recordatus simp ii mei . O amice hominudulcis,& stabilis, qui tunc recordaris tuorum, quando sunt in maximis angustiis,& prassuris. Nos cum i elices amicos videmus, eorum recordamur, in aduersis uero, opituli mur. Deus autem non sic, sed in nostra furticitate,nostri oblitus uidetur, in aduersitate recordatur. Neq; solum patrum recordatur: filios quasi prima poma in ficulnea uidit: sed filiorum, inter quos militi erant, qui eum suis malis operibus cotidie prouocabant. Sed qui 'dum ellet cur Dominus eos, quos ad se uolebat recipere, extantis eripuerit malis, ut ex seruis liberos taeri .ex afflictis consolari uoluerit Et meo iudicio, uoluit ostendere, quam deuinctos nos sibi habere uolebat. Filius enim, qu iam sui iuris est, facile patrem deserit, quemadmodum prodigus ille (cuius Lucas meminit qui portionem suam ex patre uoluit: aquo starim in longinquam regionem discessit. Seruus uer quia
seruus est , dc si ipse discedere uelit, aut post
fugam redire uoluerit, quia nostrum argentum es retinemus : aut quaerimus inuitum Quantii incumq; enim Israel se ire perditu u luerit, iure tamen Dominii, a Diio reqilistus est.Secundo,ut beneficiorum memor,ab eo nu- quam discederet, & mandata eius seruaret.
dimam uos in brachio extense, O iu
iudiciis inureis. Singularia,de in assuetasuialiquae Deus sanctis suis facit. Non est contentus redimere eos, nisi magna inimicoriim clade, id
fecerit Et si eis parcere debet, aut eorum misereri, exaltat se ad hoc, dc uires intendere uidetur.Habes enim Isaiae. so. Expectat Dominu ut misereatur uestri: & exaltabitur parcens uobis. Sic de apud Lucam. Et audierunt incini, dccognati Zecliariae, quod magnificasset Dominus misericordiam suam, cum illa. Potuit enim potentissinius Deus parito negotio suos redimere: sed braclitum extendere uoluit, de magna iudicia in hostes exercere et ut magis obnoxios
sibi taceret. Accipiam uos in populum. Atte
de quaeso quales nos accipit Deus: Si quales reddat. Nempe serii iti iti obnoxios, oneribus deritiatos, miseros, dc miserabiles. Qialem ipse Synagogam elegit, pulcirre depingit apud Erechie. capite is. Proieeta inquit eras super faciem agri, in abiectione animae tuae, in die qua nata es:
dc quae sequuntur. Pro qua leuaui manum
meant. Admonui in Genesi Deum uelle suos spe,dc re ipsa laetari Laetatiis inquit sum in his, quae dicta sunt mihi, in domum Domini ibi-
mus Scietis quia ego Dominus, qui
32쪽
E X o D I. VI. AD MORES. D uos de oneribus Inti. Vult Domi
ni is nos scire beneficia eius, ct irae pinna uni et re sollat ingratos, scilicet ignorantia denencio rum sitorem.Solet enim Dominus,(ut ait Mo-iel,) nonnunquam dare alicui beneficia sua, sed negare oculos quibus ea cognoscat. Illantinet (ait puer Domini . Dominus uultum suum super nos , & misereatur nostri. Vt cognoscam' in terra uiam tuam: in omnibus sentibus salutare tuis.Non audierunt uis . Admonet locus iste, surdo canere, qui animo tristitia occupato , loquitur. Docentur etiam uerbi Dei concio natores, non dispondere animunt, si non acceptent homines, quae de Deo ipsi loquuntur, sed ad Deum recurrant: ut det audientibus au
res ad audiendum Eccem, Israel nou atradiunt me et quomodo audiet me Parhohs
Commune est,ut iuribu in Dei apud populares, magis fructificet, qua apud reges, & magnates.&auidius audicitur.Atidi Ierena iacaei. s. Forsita pauperes sunt, stulti facti sunt: ibo ad maiores alio haar eos. Ipsi enim cogit ouerunt iliam Doniini, sed ipsi simul confregerunt iliguin,ruperuiit
uincula. Et ego incircuncisus tib s. Aduer
te hic summam optimi eoncionatoris lium litatem . Nam licet eos incusauerit, quod eum iidaudiant, culpam tamen liuius rei,in caput iuuini reiicit, dicens se ex defectu suo noli audiri, id uidelicet incircuncisus labiis fit. Recensetur lite progenies leuirariam propter Moseli,& Aharon, ut sciant iustorii in colas angv:nei, qua de caii-ria notabiles, & noti talit Similiterquam humiles Deus ad negotia sua eligere consileuit
cepit Aaron Eliseba. Nisi sit onu inter re
ees de sacerdotes,omnia corruut: ideo solebat lacerdotes de tribu regia sibi uxores deligere. voluit etiam Deus sacerdotes exaltare Hic est baron. Prius futurum nominat sacerdotem quam ducem : ut sciant duces se sacerdotibus este subiectos.
ro frater tuus erit Propheta tuus.
Id est, in tua potestate situm erit facere omnia quae Deus illi tacere posset, scilicet esse iratum, & flagellare, Similiter esse propitium auferendo pluas. Aliaron uero dicitur Propheta eius,quoniani praedicebat: quae uentura eranti opulo a Moleb . . Aut explicatur statim quid
sit dictu. Erit is ron Propheta tuus.
ad imam tu liniueris, scilicet Aliaron omnia quae praves, tibi: ipse uero loquetur illia ad PM-hoh : quenxidmodum Deus )oquebatur Pro-hetis , ' Proplietae populo. Ponitur autem te nomen Iolaim, tilod Deum sub ratione iudicis, alit punientis significat. Et uerti posset. Dedi te iudicem Parhon.Sed quod iequitiar, priorem se ilium probare uidetur: quia sequitur. Aliaron erit Propheta tuus. Non enim dicebatur quis Propheta, nisi ueri, aut falsi Dei. Ego indurabo cor Parish Explicuimus superius,
sensum horum uerborum capite. .id es , tactam quod noli cognos eat signa eisse mea, ut sciat me potentiore te: unde sequetur duritia cordis eius.
Dupliciter enim Deus poni I cor alicuius indurare. Vno modo ponendo ei aliquid in corde, quod sit causa duriciei eius. Alio modo, occultati do in se aliquid, quod est occasio, quod res non cedat tangenti, ut patet in illis qui ibant in castellum Ematis : de quibus dicit Lucas,
quod oculi eorum tenebantur ne eum agnoscereiit. Non quod CHRISTUS aliouia imponeret ait oculis eorum, sed quia in se occultabat id, quo eum agnos aere pollent. Sic Deus non inaniitebat duritiam in cor Parboli: sed occultabat signa, ne in eis agnosceret eum superiorem secum, icilicet uideret magos suos sint ilia tacere. Et lue selisus infra probari uidetur,
ubi Dominus dicit Vice huc, ego mitto oma
nes plagas ineas in cor tuum, in seruos tuta, em tu populum tuum, ut scio quod ii ii sit similis mei in omni terra Et sequitur Propter hoc stare feci te,id es , non statim occidi,& caetera. Aut ego fortificabo
cor eius,id est, dabo uires cordi eius, ut mihi resistere possit. Non enim pollet, si ei utcunq; uires non administrarem adhoe.Sie Pilato dicit IoChristus. Non haberes in me ollatia popellate nisi datum tibi desuper esset. Ac si dicat. Mi hi cederes, nisi tibi Dontinus uires politiue administrasset. Neq; hoe est cooperari ad peccatum alicuius, ut sie, sed ad id, quod postiuum est in eo, aut alia ratione qua non est peccatum, sed bonum. Nam damnatio Christi ad mortem , in quantum Per eam uoluit Pilatus populo satistacere, flagitiosa erat, sed non ut
Deus eam ordinabat ad nostram salutem : &ut sic, Deus uolebat eam , & uoluit omnino fieri. Sie uolt intra Parholi, ut er at . ad detinendum populum, erat mala, ut uero ordinab tur ad hoc , quod Deus ostenderet in eo gloriam suam, litem admodtim textus dieit, bivina,& ut sie, Deus eam roborare dicor Da,
bo manum meam in AE estum, id est,pu-
33쪽
nitionem meam. Sumitur ei sim saepius manus,
yro punitione. Fuitu LSO. airnorum.
Constat ex hoe loco Aharon maiorem natu Moseli,3c eum excessisse tribus annis. Date inobis portenta, ad probanda uestra missione, & potestate alui F signu.Solet enim potestas in simis, ct portentis designari.Noram ex hoc loco haberi,inophel no sente significare portem oes filiuriam respicit,sed etiam presens signumsciit hic. Erit in Dracone. Superius. . cum Moseli,
eam proiiceret, dicitur uersa in serpetem: luc uero in Draconem,quoniam uoluit Dominus magis deterrere Agymos, quam Moseli. Sapire. tes,c maleficos Non sunt plene nota horum
nominum significata, Chacham,uidetur significare sapientem,quamq; sapienti Meli lapii uero cut hedraei dicunt significat eum qui aliquid naturale mutat ad aspectu oculi.Ex ioc capite uidetur significare maleficum, aut praestigiatore. Micli M.f.habes. Excida cheilaphim.i. pus ista
de manu tua. Charmini in uero, quod inferius ponitur,csistat ex capite. I.Gene.significare eu, qui coniectatur somnia: quonia ad hoc uocatur ite citato a Pharaone,sed nome communius
este uidetur, quoniam hic ponitur pro malefico uel pristigiatore,&quos uocauit mechasephim modo uocat, chartu mini. Incantationibus suis.Dictao haliar,inflamare significat.Undq Iahat i ilamma,& uidentur isti aciebus gladiora, aut ignis flama uti,ad suas incantationes. pon
dia i adluchoc se cret quod misi dicere ti
bi seu non obtemperasti.Ferebit men. Verbum Mas,significat fetere,&beos fetorem. Exiit Aqua enim in sanguinem uersa putruit,
ta est significatio propria uerbila ,quod labo
rare uertimus eam tamen acceptamus,quoniam
communior est. Tribuunt autem ei hebraei alteram, scilicet aegia ferre moleste accipere ut patet I'b. . ubi dicitur.None si tentaverit qui is iali qui ad te, tileb. i. re seres, aut moleste accipi De significatione huius uerbi, nonnihil diximus Gene.Iy.Ponitur etiam hic in passiua uoce, unde ad literam uertedum esset Et labor mit Egyptiis bibere aquas fluminis, seu de flumine.
Superflumina eorum.Super riuos eorum,c luper paludes eorum. Colligunt hebnes ex
hoc loco, iami significare flumina magia I bor uero rivum,agna'n autem stagnum, aut patidem sed ut alias diximus,inuenitur sepius Iehor significare flumena ondum inueniatur . Iob. .significare roradum,ubi dicitur. Nun po Mod ines umon des , circulum in naso eius er u rim potius significare puteorum& tantes muro Ex icuntato quam paludes, aut stagnaequia sequi
tur Et super omnem cogregatione aquaria: i
qua sententia comprehendere uidetur stagna, lacus, paludes, de id genus alia.Sed tu aduerte tebraeo ignorare propriam significationem uerbicliau : a quo mici uel, quod congregationem uertimus. Et de significatione uerbi atatim disputauimus Gene. primo ubi ditamus, ue bum in nipliat significare congregare,aut intendere. Sed quia chausides ,line ei ex hac radi uidetur chau,significare cursum,exitum aquaru seu decursum ad modum linet. Est enim aquae ductus longus ad modum linet Et inuenio, qFin multis locis eliau, significat cursum, seu filum
aquae, aut alterius reicut PQ.i' in omnem terra exivit chauam,id es Llinea, seu cursus eorum admoduum linet. Et uestu Ieremiae d.Ve nichu id est,congressuntur ad ei omnesgentes uerti posset.Et curret lineatim ad ea omnes gentes.Et illud Gene.r.Ditat Deus Iichauu,id est, congregentur aqvie quae sub coelo sunη uerti posset:currant lineatim aquae quae sub coelo tantiad locum unum .Et uere puto uerbum chavah, significare expectare,& lineatim currere alani tamen nondum diffinio Vnde posset hic uerti Et super omnem cursum aquarum eorum,aut super exitum aquarum eorum. Et erunt,scilicet omnes quae singula.Vocatur exitus aquarum linea, qd ad modum fili,aquae nascantur, de egrediantur
e fonte. In lignis di lapidibus. Quidam hoc
intelligui, de uasisti eis, de lapideis, in qi tib
Elicet erat ua.Pollet etiam uerti. In canali ligneis, & lapideis. Aut interpretando literam, ut sonat. Sanguis erat,non solum in aquis, seu etiam in lignis,& lapidibus: quae omnia tincta sanguine erant.Nam infra dicitur, fuisse sanguinem in tota terra AEgypti. Sed quaerendum est, quas aquas malefici in sanguine uerterint, pos L quam iam omnes mini uersae 1 Moseli. Et dicendum simul maleficos cum Moseliruertisse quas in sanguinem. Sunt tamen qui dicunt eos eas uertisse, quas aegyptii ad bibedu taderant.
Noposuit corsum etiam ad hoo . Hebrai
mus est, pro noluit aduertere ad hoc. Sumitur
enim in sacristiteris, sepius cor pro intellectu, cogitatione,secundum illud Psal Diuitiae si astu an nolite cor apponere,id es Lintellectum , fru
c lationem. Fodersit omnes AEgyp per
circuitum. Verbum chaph , uidetur proprie significare isdere, & ex consequentieriis cer quod erubescens, ex uerecundia uelit se infodere Au t
34쪽
dere, seu sub terra abscondere. PS i .Quia charem,id est,erubuerunt querentes animam mea, aut in sodere uoluerunt i sub terra.
Expende quiso, quanta sit dignitas sancti Moseli:quem Deus sic euexit,ut Deu Patholi constitueret.Et si nubter quanta sit prudentia eius, de milericordia, ut non eum statim occiderit Ad pacietia quasi Dei uterit,& admonuerit. is sitim hominum habens Dei potestatem in inimicum suum, tam saeuum, ad m*mentum illum ferret Sed Dominus simul cum potestate, dedit sancto uiro longanimitatem: . qua regem aequo animo ferret. Neq; contentus est,haiic potestatem hominibus communicare, sed fere omnia peeuliaria stia: tradidit dilectis suis. Diio enim Deus, quasi propria habet, scilicet condonare peccata, det miracula facere: quae tam abunde apostolis, de tale is uiris communicare dignatus est, ubi etiam expendendum est uerbum. Vide, ut cognoscamns quae a deo donata sunt uobis,ut non quasi caeci, dona Dei ac
cipiamus. on frater tuus ei it Prophe.
ta tulis. Nunquid, non est Deus sine Propheta Non solet Dominus aliquem punire , nisi prius per Prophetam punitionis admoneat, dc detera reat.Sic prelati neminem ferire debet, nisi prius per se,& predicatores suos ad monuerint. E
indurabo cor Parhoh, id est, signa fieri pe
mittamper m. aleficos sudis,iinde ipse sumat occasionem indura si cor suunt. bi lilii ut disc8 uasnt opera Dei examinanda,iat ex eis cognoscas
eum, neq; indures te. Scient A sntfquod ego Iuni Don unus. Habes hic, ad quid nobis
dantur a diao flagella nempe ut Deu cognoscamus iratum, que nolumus cognoscere propatu.
useb erat octogenarius. Ad quid nos do
mine,eius aetatem scire uis Vt nos doceas qua les mittendi sint nuntii ,ad ardua negotia,tiem-u re senes, ct qui multa experietia didicerint quae
livenda sunt. Si locutus fuerit ad uos Par.ho eido Date portentum. Non debent sin
eti Dei, temere signa facere etiam si possinti sed rogati, aut inuitati neq; debent uelle se ostentare: cosidera Christum seruatorem nostrum: que nunquam iiivenies ex curiositate, sed semperne cessitate chulsum feei Ge, miracula. Vertetur in draconem. A dracone incepit, ut regein deterret magis,& no esset opus alia signa adiu ere.
Vocauit u ob spientes , O males si
secer ista re indurus est cor Parios
eleemosyna,& aliis bonis operibus.Et quia mitti faciunt, dc iis peccata sua operaut a peccatis suis non retraliuntura Ioc est etiam iniquorum munus, obscurare opera sanctorum. Nihilq; in nocet sanctis operibus, qua opera hypocratam Asulti enim iniqui striiuus ieiunant quam sancti,dc prolixius orant,&id genus multa faciunt, non iit facitant,sed ut obscurent stariorum oper sed finis quem in suis operibus, ni qui praetendunt,inter illos diuidunt Sed deuorauit. Manent,dc perseuerant opera sanctorum, hypocri tam uero ueluti paleae coburatur, ut dicit Paul
Vade ad Parhoh mane. Ecce egredietur ad
aquas. Admonetur hic prsicatores,oc utri spirituales,non semel admonere peccatorem obdua
ratum,sed saeptiis.Vbi similiter discatit reges, ad regni negotia mane surgere Verte itur guinem. Solet Dominus impiorii in compedes agrauare. Prius enim leuiora proponit, postmodum grauiora In oculii Parlah. Mira ualde es quod dederit Dominus impiis oculos, dc in oculis eorum signa faciat, ii que tamen sinatem uidere, unde a malo retrahantur. Non p. .
A corsum,etia ad hoc.Licet monita muls lices impiis, non curant, neque considerant. Dei enim ut num munus est,cognoscere flagella iis. Hoc interest inter plos,& impio qd pii mal etiam q natura pueniunt,flagella Dei esse credunt impii uero,nagella v lsima Dei, mala a natura euenire arbi uatur. Fecerunt in V
pri sic, incantationibu uis. Possut
mali iuuarem. dasu neque tamen auferre, aut
illis mederi derunt 'apti per circulis tum seminis quas. Duo lilcaduerte, Altera
Dei clementiam, qua peccatores castigando, noexterminat, sed uiam relinquit,qua sibi in Moeri possint.Alterum,quatuin ualeat humana industria, quae sibi inopinata remedia quaerit, conmtra flagella Dei:& quod est diuinae in se cordistribuit industrii luc.Aduerte etiam quomodo Paquis puniretur, bibendo sanguinem pro aqua Et sinii lite inde, scilicet ex Auis, ranae egressae sunt, quibus pereulsi sunt. Quia ei uni aquis, piis nocere uoluerunt, ab eis maxima nocumenta passi sunt
35쪽
EXODI. VIII. AD LITERAM. CAPITIS. VIII. AD LITtRAM
Obiem terminum tuum ranis dest,
omnem terra, que sub terminis tuis ia-
cluditur. Erumpere faciet in multi
tudine uius ranas. Non est certa,(uec pite i huius libri diximus,' Gene. i. pro ero significatio uerbi suas rabbi Dauid dici, lignificare producere in multitudine. Sed de significa to abunde dictum est, locis citatis. In cubicu.
lo lem tui, aut in cubisse accubitus tu
In reliquiis tui b. Per reliquias, intelligo reliquias ciborum.Aliqui per reliquias, seu residua, termentum intelligunt, infreniassa relinquitur.NT , explodo, quoniam solet asseruari, dc uult litera dicere, quod quantumcunq; asseruatum sit huiusmodi residuum, tamen ad ipsum ingredientur rariae.Alii uero cons rsiones. N nulli pinnaria. Mihi prima exi,ositio magis probatur: quoniam Deutero.28. nabetur. Benedi- etiam canistra tuum, umissare reclia,id est, de residuum tuum: quoniam solent reliquiae panis,
canistro asservari. Et super palude ut tu, per puteos. Quonia cui alias dixi agmon,
otunditate dicitur , ideo puteum significare uidetur hac ratione .Feceruisse magirationibus tuis.ciuidi hic uertunt, incantationibus suis: sed quia iam significat tuere ,& operire , arbitror melius uertere iussurrationibus
sus, seu occultis sermonibus suis. Orate Dominum, ut auferat ranas a me Disseratismus multa, designificati obe uerbi atar, Gene. M. quod potius significet multiplicare, quam orare, nisi multiplicando preces. Vnde atar, nome, es densitas,uel multiplicatio. Irachelis. 8. Hatu, ides ,de densitas nubis suffimenti, a cendebat. Quare posset uerti. Multiplicate ad
Deum, scilicet preces . Gloriare Aper me.
qudndo multiplicatio tibi, reseruis tuis.
Non usquequaq; conflat, quid proprie significet uerbum Mar. Visis innient is in quibus ponitur, uidetur significare, decorare, siue quis
decorem corona, auro, uellibus, aut ramis, de etiam dedecorare,ut exempla monstrabunt. Isaiae enim .so. habes. Gloria Letalion ad te ue-miet, Abies, dc Buxus, dc Pinus, simul. ad mrifieandum locum cuictitarii mei. Vbi ni iusti erras. Ad decorandum. Nam lignis nullasim vi praeciosis, decoratur locus: licet non omnino respuam,si uertas ad glorificandum. Vnde
Her, id est, illivia sic dicta, quod ornet, dc d
coret eum,qui eam gestat. Erechit . . dc Isuae.6i signi t decorem. Vt darem eis pere, id es , decorem pro cinere, aut coronas ut Hieron mus uertit. Quod uero etiam dedecorare signi cet, uidetur haberi: ex eo, quod Deutero et habetur, ubi dicitur. Cum exeus fis olivam tuam. Non tepaerodest, non dedecorabis aestre, aut non dereamificabis post te. Solent enim baccae decorare arborem, quemadmodum ini- eius. Sed nundum animus meus in line significatione quiescit.Locus ergo p ens sic pota explicari.Gloriaberis super me, ubi Fanao te superiorem me, cum uideris me toAens multa iatae prece euorare D te,dco seritis tuis,&Ppopulo tuo.Alio modo sic.Gloriare super me, dic, quando deprecer ero te, dc pro seruis tuim pro populo tuo. Sed lateor nondum mente
meam, in aliqua istarum expositionum qui est re, Propter isnorantiam propriae significationis uerbi Har: standus tamen sensus uidetur simplicior, quem resposio Pactoli probare uidetur Super causam ranarum. Hebraiis est.Super uerbo ranarum .sed uerbum pro re, dc caus ab hebraeis accipitur frequenter . De domabus, ex atriis, re ex agris. Aliqui pro
misit illas intelligunt,dc interpretatur, in uillis. Sed dictio chaserinidetur significue atrium, at introitu, siue domus, siue ciuitatis siue uilitar dces terra inculta, i in exitu eius ratis,relinquitur, ad alenda iumenta, quod nostri uocant ressio. Differt autem ab agro, quoniam ager est culiatus, dc non est exitus ciuitatis eri ne, d commuiser habet herbam. Vnde clivir, quod est ab Mem radice signissitat uiride, seu herbam uiridem. Primo Regum.i8. Si forte inueniantur esitar, id est, herba , aut uiride. Et is a. Is Aruit chasir,id es , herba, Est ergo sensus, quod mortuae sunt ranae, de domibus,dc de atrii haut domorum , aut urbium, dc opidorum, dc uitalariam, dc de agris, scilicet cultis. Congregauerunt eas aceruos, Aremos, id est, in multos aceruos. Solet enim hebraismus, germinari ne eiusdem nominis, multitudinem significarer ut in hebraismis admonuimus. Posset etia uerti.
uensuras, menturas: quoniam dictio ch
mencertum mensuri genus, talicet estomer:s-gnificat: quod continet. io. sata lues modio Chabachu,tii .sacerasi significare indetur: ubi dicitur: Chomer,id est, in aceruo, ues cumulo a
quariim multarum. stuos esset restratio,
scilicet a malo ranarum. Erit in pediculos.
Aliqui Gnipses uertunt, Sed ex materia de qua fieri sunt, scilicet de puluere terrae, que est. iustam coloris cum pediculis, uidetur melius
36쪽
EXODI. VIII. Avi diculosueriere, & dictionis chinim, id ei , pediculi non inuenitur singulare in scripturis, sed bene apud hebraeos doctores, inuenitur cliinali. Dei isse. i. potestas,quae impedit ne pediculos possimus facere , aut manifesta estatic potentia Dei: Namq; digito solent ostendi manifestissima sunt. Luci. ii. dicit Christiis. Si in digito Dei. i. manifesta Dei potetia, aut elicio demonia aut potestate. Na licet dvnion,ex na--tur ima uirtutelioc possit, fuit tamen 1 d norinpeditus ut partioli cognosceret dei potentiaeci sentiret plagam Induratu eli cor Parhoh.
Forsitan arbitrabatur parmam plaga,cui postent sui occurrere. Verbum hebraicum arab, licet non sit plene notu hebraeis,& nostris, ct uaria illi significata tribuant,ex locis tame quibus ponitur, uidetur significare miscere,aut coniungere: seu ligare, obligare: de cuius significatione disseruimus. Gen. .ubi uidere licedit Unde arob,hic significat multitudine, seu coniunctionem diuersarum bestiarum. aut certam speciem comixtam ex dii ieriis coloribus. Nam Psalmo.c8.lobes. Exaltate equitantem baarabot .i. mixtos ibi itidentur esse animalua, aut aues in quae quis equitare pol. Inde oreb.i .coruus,sic dictus, quod ex nigredine, se fuscedine uideatur mixtus in colore. Sed iam admonui,hebnxos,non gnoscere significata nominum,significantiu cer-
tu genus animalium. Et separabo in die illa
id est, paratum faciam iut re insolitam: quam nullus,nisi ego,facere potest.Verbum enim pa-la, separare,& mirificare significat. Prouerbi .so. Tria sunt quae niplieu, id es , set irata sunt A me,
aut mirabilia mihi. honiam ego sum Deus
in medio terrae , id est, totius terrae. Nam sicut rex regni uni dicitur in medio reeni sui esse, ita
Deus rex totius terrae,in medio ea totius terrae.
Ponam re leviptione n , id est,redima populum meum ab hac plaga quod no facta . y
tiis. Corrupta eli terra, a facie mixtionis.
Non est certit,an ideo fuerit corrupta,quia mortua est tritiusmodi nuxtio, an quia corrupit ipla terra comededo omnia,& deuastando, prius ui
detur uerius. Sacrificate domino Deo u syro ii terrii subaudi, lixe. AZon eli rectum
scere ic Posset etiam uerti. Non est securum sic facere quonitam poneremus nos in uita di crinii ne immolado domino,eaquq aegyptii ab-bominanturi Nam quemadmodum abliominabantur ovium pastores, ut dictum estGen. G. ita&oues ipsas adesum. et dicuntur abliominatio, non quod eas abhominarentur, sed quia Shounnabantur earum occisionem, etiam ad
sacrificium. Aliqui ex liebraeis dicunt Moset,Aocare hic pecudes, quas AEgyptii colebant abhoininationem: quis erant dii eorum,& Deus id la uocat abhominatione. Neq; displicet sensus. Est .h. .scilicet quonia abli ominatio est fghtiis sacrificium domini Dei nostri ac si dicat. No uo animo ferent aegyptii, nos alteri Deo sacrificare in terra eoru,maxime in oculis ipsem.
Etsacrificabimus abhominationem . Iptiorum in oculis eorum, Et non lapida.
bunt nos Quasi dicat: sic orate pro C, Aueni ultiplicate,scilicet preces,usq; ad me: ac si dicat. Extendite preces uestras, utq; ad me, neque solum oretis pro uobis,& uestris.
lyegredere ad Parhoh Mirabilis ualde est
domine patientia ilia.Quis enim,ex potentatibus huius seculi, tanta toleraret regulo, quem flatu debellare eosse totiesq; admoneret, ct rogare neque iam squiret Arguit patientia
Dei, impatietia nostri Percutio omnem terminum tuum ranis. Ciacite superiori admo
nui, rarios plagis ex aquis prodeutibus assii e os, quoniam aquis afflixerunt populum Dei.
Orate ad Dominum. Pri se fert Patholi iste,
omne peccatorum genus: qui cum puniuntur, emendationem promittunt: Abhata uero punitioiie,oinnia quae polliciti sunt, Deo mentiuntur. Gloriare super me. Debemus gloriari super iustos,&svictos, in quom manu situm est, auferre a nobis in aequae infestant nos. Quod contra Lutheranos,attende,dicente sanctos no
orare pro nobis. Clamauit uosthod domi,
num. cemur quam feruida debeat esse ora
tio nostra,etiam pro inimicis Victit quod esset res iratio, re aggrauauit cor Duni. Cum
enim mali timore, & plagis, potiusquam amo re conuertatur,cuin primum mala cessauerint ad mala stra redeunt. Percute puluere terrae. Premebant . yptii iudaeos, in operibus lum& lateris: & ideo puluere tu pedaculos uerso puniri sunt, ut his quibus torquebant alios, torquerentur.Sunt autem puniti, Parilis bestiolis, qtiae Camen infensissimae, Semolestissimae sunt. Fecerunt magi t educerent. monui praecedenti capita,malos aggravare posse in ala sua,
sed non auserre uitio in te , , seruos tuos
37쪽
Duxuioneni. aena adnio turn rebelliones im-γiorriim crescunt contra Deum: ita crescere m-le cruciarias Dei Separabo illa die terram g m. Licet enim boni,s epitis cum inalis Rage lentur,nouit tamsi Dominus,suos a malis imPsal. piorum eripere.Quia non relinquet Diis uirga peccatorum, super sortem iustorum:ut non e tendant iusti ad iniquitate manus fiam. Psal. M.
Vt ficus,quod ego sum dominus, in medio
rei rae. Methaphora sempta est a regi ,3c principibus: qui sedes sitas fere habent, in mediis prouinciis, ut inelius,&facilius illis Di picere, easti; regere,gubernar tueri,dc defendere, cum opus fuerit, positiat, ad similitudinem humani cordis: quod in medio corporis livmani constitutii esse uidetur: ut ex eo ueluti ex fonte,spiritus uitalis, quo totum uiuincatur corpus,comodius, in omnia mebra, diffundi possit Hac de causa(inquiue hebr i) Deli, sedem imam habere Hierosolymis, uoluisti, i in meditullo terrae Iudaeae sita est: utaretve,omnibus ad istum locum, ubi talltus Dei erat,& ubi dominus illis propitius, praeces m eo-riam exaudire decreuerat,aditus pateret.Qua locutione, etiam Christus in Evangelio uius estidicens.Vbi merint duo,aut tres congregati in nomine meo, in medio illorum fiam: taqua, scilicet Ins,magii is,&princeps,ut adsim eis, iuuenam eos,& defendam. Ex quibus,r es de Principes . discant, quid piaculi fit, ad angulos regni,pro sua propria commoditate confugere reluiquetes loca,ubi commodius sitis prospicere possent. Issavit omne ferarum onus, seu omnis min-tio es Domu Parhoh, Quemadmodum Parho, fuit primus in Cilpa, aduersiis filios Israel, ita erat prior in poena,ut domu eius, prius imple
retur insectis crificate Deo uestro ii terra hac.Non est rectum facere ita Non sint
audienda malorum consili etiam si prima fronte,bona ei te uideanti ir.Omnia etiam quae in Domini sacrificio concurrunt, munda este debent, ct terra,& pecus,offerens,& sacerdos,& osa alia.
Ite sacri'cate Domino, in terra hac
Sinit Diabolus homines facere bona op immo ad ea instigat: sed cum aliqua conditione, quM bonum opus,malum faciat Sinebat Parhob Iudaeos colere Deum cium, sed in terra AEgypti: quae ob cultum idolorum,ei ablaominabilis erat. Volunt etiam impii Pios docere bene operari, qui melius se sinerent a piis doceri Sed iusti non norunt sic Deum colere, neq; facere bona opera:
quae docent impii . Num abhominationem rapti acristabimus cari mundus abho
minatur eligit Dei is ad lacrificiuilium,qui uexo idiligi abominati tu ipse, ut sciamus, quam uere Paulus dixerit.Quae stulta fiant mudi, elegit de
Nonne lapidabunt Prudentiam docet
lociis iste etiam in cultu dei,ut ditas,non sacrificare, cu fratris tandalo.Non elongando longabitis nos. Etsi aliquando inimicus, sinat hominem peccatore 1 se ut que discedere et n5
timen elongari Ego egrediora populo tuo, e ' orabo pro te.Facillime placatur iusti Cum
. primum Parhqh rogauit Moseli, statim acqui uit,&promorauit. Vbi tu considera orationis iustorum vim,quae tam tacite iram Dei ii man- siletudinem uerit t. Cnis. Noverat uir Dei impio opera domini beneficio dare naturae, ideo tempus constituit,ut scirentur, quae promiserat
esse ora des Ne . dat Parhobint metiatur
Audiant hoc peccatores,qui quotidie sitam conuersionem metiuntur,quantum hoc Deo displi ceat. gratiauit cor uice hac. Flut comuniter homines,dei patietia deteriores,& ideo ab eo durius puniuntur, quod, scilicet abutantur patientia eius.
x Dhuc tu retines eos: Mabsa prie uer' tas, adluic roboras te in eos, aut cum eis, ut. s. no dimittas eos, quonia laestu harach,roborare, & fortificare , proprie significat. Di pecudibus tuis. Duo fimi hie dubia, Alterum, ad quid .Egyptii pecudes liabebant, si non
sinebant eas intactare, aut sacrificare. Ad quod Hebri, dicunt, iued ad lae .li lanam, & mimst Aa alia. Secundum, qualiter liabebat oues de pecudes, si eastores earum abhomini ibantur,(ut dictum est Gene .) non enim poterant oves habere,finepastoribus. Et dicendum, Tuod non ita abhominabantur , ut nullo modo liab re uellenti sed ut non penes se,aut Quod uerius credo aulici,& ciues, hominabaturpastores, non ut nolent habere,sed quia non apud se liabere uoleaeint, quemadmodum & nos ri, etiam hodie,non libenter pallores uident, aut miscentur huic hominu teneri. Pestis grauis ualde.
Admonui saepius,ignotam esse propriam signifi--tionem nominis deber , quod nostri pestem interpretantur: radix eius damrsignificat loqui
Et separabit dominus, idest, separat &inirabilem rem t Posuit diis te suo eri
38쪽
EXODI. IX. Anon quodcunq; tempus sigvificat, sed certum,&constitutum. Vnde potius constitutum,& certum significat, quam tepus ut constat.2.Samue. . tibi dicitur Et dedit Dontinus peste in Israel, a mane, iis , ad Elimoed,id est,ad tempus constitutum,ubi si per moea,etiam tenipus uertas,
inutilem repetitionem facies. Crassciet Domines uerbum hoc lut rem hanc. Hoe ideo dicit: ne putaret AEgyptii pestem casu euenisse.
Et mortuum est omne pecus , aptiori .
id est pro maiori parte mortua sunt. Sed quod non omnia simpliciter,ex dicendis constat.Nam infra praecipit Dominus Paroh,ut chreget omne pecus suum propter gradinem.Similiterprimogenita ultimo mortua sunt. Solemus enim dicere, in maior pars hominu unius urbis occiditur, sesse occisos,aut oes segetes vallatas, si
maior pars earum perierit. I ollite uobis ple
nitudinem uolarum uestrarumsui for
nacis.Quemadmodu significatio uerbi pilach, propria, ignota est: ita de nominis piacli, quod fauilllam uertimus.Hebraei dicunt, significare, re,spirare, & illa tueare, ad q=probandum, ci-etant illud Cantico.r donec seciplimali, id est, aspiret dies. Et baiae. r Hapeach, id est, illaqueare, hi foraminibus idetur tamen in agis proprie significare stare, statu pellere, qua illaqueare. Vnde piacli,id est, fauilla, quod flatu,seu uento pellatur,e fornace, aut quod statu eleuetur. Erit in
nebulam silper omnem terram AE Dpti.
Nostii hic omnes, puluerem uertiuit, Sed mira est ualde,quod cinis,cum iit puluis, in puluerem uertatur Putarunt nostri,dictionem adacta,puia uerem significare: propter id quod dicitur Cati. s. Prae omni abacliat, id ei ,puluere uniuentarii, ubi non piituerem,sed fumum, aut eoialatione significat. Q&aute abacti, significet potius nebulam,aut fumi iiii,T puluere: ex multis scripturae locis probatiar. i. Deutero. 18.ubi dicitur. Oabit dominus pluviam terrae tuae. Abach .i. nebulam, quam nos ii mandam uocant, quae segetes urere solet,& puluerem. Vbi si abacti, significet puluerem ut isti dicunt: inutilis fiet eiusderepetitio. Naibiliabetur.Dabit Diis pluuia temrae tuae abach ue aphar, ubi aphar puluere significat,sicut ubiq;. Vnde ibi quidam arei am,&puluerem uertunt,ad uatandum inutilem eiusdem significationis repetitionem. Alii uero puluerem de terram. Di ximiis sitis, te significatione huius nominis,Gen.;r ubi radix ponitur Et quod nostri haiae. s.uertunt. Et germen eorum ,sicut puluis cedetitu melius uerte: sicut nebula, aut nubes ascedet, seii ut fumiis Sic.2y.Bteri Uicut nubes tenui ut ut nebula ternuis potius quam ut
puluis tenuis. orte ergo hic. Et erit, ut nebula tenuis,seu ut fumus,in omni terra AEgyptiora.
Erit in ulcus germinas iussationes. Ponun
tur hic in hebraeo.s nomina,scilicet seesin,id est, ulcus,Poreach,id est, seminabili Parach, id est, inflatio,obscurae significationis,& prius, scilicet se tui apud hebraeos,significat ulcus,ex caliditate prouenies. Poreach,uero significat pullulans,
germin. lim. Nos vocamus brot. ar, gemmas Pr
ducere,seu tumes.Vnde ephreare, id est pimus, sic dictus, quod tullulet,& crescat.f. uero,scilicerabaabuot significat bullas, seu ampullas: quas aqua ebulliens eleuare solet Radix nominis si tamen ea est, scilicet Mah, duo hebreis significat stilicet insuirere, de bullire, seu fermere. Et aurriorem significationem probandam, citant illud Isaiae ri Si tibaiun, id et , queretis, querite. Ad secundam uero,aliud Isaiae.6 Aquas, titali, id est,ebullire taciet ignis sed ut dixi, signifieatici ignota es .In hoc morbo, seu plaga erat ulcus, ex calore procedens,ab illa nebuli eleuata productum, quod statim germinal at, & pullulabae in bulla seli ampullas,quales aqua bullies, emittere selet Fuerunt enim uesicae magnae, ta in ho
minibus,quam in iumentis Vice taceto mitisto omnes plagas meas ad cor tuum, in seruos tuos, in populum tuum. Sensus
et .Huc usq:,occidi pia is meis pecudes,dc iumeta tu sed iam, nunc diraeam plagas meas futuras, ad cor tuu,id es ,rea tabo de perdedo te, prigis meis,&seruos tuos, sc populum tuum.
cognoscas quod non es icut ego, in omni
terra. Quia nemo te poterit liberare, a phagis meis,aut similes mittere. st niam nuc, misi
manum meam , percu si te populum tuum cum pesti, em succisus es de terra
Est quidameermanus qui ornites interprete putat, hoc lo Tucinatos: quod uersaliaee, ptatiarum, hoc sensu reddunt, quasi Deus noua
plagam ct immissurus, qua& regem, & popuIum,esset deleturus. Ita enim transtulit uulgatus interpres,quem fere omnes commentatoresse iliuntur. Nunc enim extendens manum, percutiam te.& populum tuli res e: peribitii vi de
terr dcc itera.Sed ubi quaeso, inquit rex Paroh, de populus et iis, peste deletus est, cum omnes
in mari fuerint suffocatis Satis audacter ercoiiir ille,ex recentioribus se tori sus gloriatur, rse diligenti si me hoe caput, in ueteri translatio- lne, ad ueritatem hebraicam examinasse , de nihil emendatione dignum repperisse: cum ce te illa locus, ex ueritate hebraim , ita debeat intelligi, Non quod Deus hic conminetur pe
39쪽
EXODI. IX. yestem,qua Parhob,& populu eius perdere, ac
de terra delere uelit, sicut is ostri intermetes intellexerunt: sed indicat non sibi defuisse potetia delendi ipsum, in uniuerso populo suo, si uoluisset,peste uidelicet illa,qua illorii pecora pereinerat: sed eum reseruasle,maioribus rebus,unde futurum sit,ut magis uniuerso orbi , ditetimae uirtus sua innotescat quod famam eii, quando in omni exercitu suo, in mari suffocatus es , quare tritus luinc, iuxta liebraicam ueritatem
sit legendum putat. Montana nunc extenderam manum meam, i percuterem te. Aut
s nunc extendi in manum meam,mpercusi in te, cir populum tuum pse illa,
deletus esses de terra. Quasi dicat, facili me
potuissem,te peste illaperdere , qua perdidi animantia: dc iam actu esset de te,& de populo tuo: sed reseruaui te,& cxtera. Haec ille. Cuiusnodi expositionem,apud rabbi Salomonem,pautioribus uerbis inuenies qui sic habet.Quonia si v luisl em,quando erat manus mea in pecore tuo, percutiendo ea cum peste,misissem quoq; eam, percussissem te,& populum tuum, una cum iumentis:&iam deletus esses.Neq; displicet expositio: Alii hunc sensum tabesse credunt. Quia nunc,misi manum meam,ides possem quidem,lioe ipse momento, extendere manum meam, ct Leuam pellem,in te, & tuos mittere, ut si . tim omnes, de terra periretis: sed deo seruaui te illucusq; incolumem , ut ostendam in te forti- midinem meam , ut signa multiplicem, per quae momen meum , in terra celebre fiat .s.Sensus eth Hucusq; castigaui te,in pecoribus, peste,&aliis plagis,ime occisione tua,& tuorum: sed uice liac a esl,de caetero mitto, pro mitta, omnes plagas meas, id est,a me decretas: in cor tuum .i. ad perdedum te:& loquitur more sagittarii, qui . sagittas ad cor mittit, cum hominem occidere in te lituseu in medio tui,& in seruos tuo dc in populum tuum: ut scias,quod non hi sicut ego, in omni terra.Quia nunc misi manum mea, id es , mittere decreueram,aut mittere cepi, & percu si te, id est,percutere decreueram te, se populum
tuum pest ut mortalitate: Sc succisus es, id est, esses e terra: sed nolui,&Bfecto. Propter hoc
furesci te demion deleutat uidere f.
ciam te potentiam meam: enarrares. ciam nomen meum, in uniuersa terra. si-
. mitem triuendi modum liabes Gene ro ubi dominus dicit ad Vsem Abimelech. Ecce tu mo
tuus, des , statim, aut iamiam moriturus, seu mortuum te rupiit propter mulierem, qua a
cepisti. Nondum erat mortuuhsed dignus ino
te Sic nunc ad Parii dicitur. Et succisus es detere id est, lectetus succidi Aduerte tamen. id significatio uerbi chachad, id sane es succidere uertit, non est plene nota hebrei qui dicunt fi- nificare,occultare, succidere,d remouere Expesis tamen locis,quibus uerbum ponitur uidetur sanificare proprie occultare, de ex contatuenti submergi, aut curuari, quod abscondentes se, soleat se curuare ae de priori significatione, sunt multa exempla, scilicet Hos . s. ubi dicitur. Et Israel non nichelia iures Absconditus est, me. De. 2.uero Iob.2r.An non nichchad,id es curiista est, erectio nosti aut abs dita, ut,scilicet nemo eam ceniat. i nostri uerrat, succisa es .Et capite. .eiusdem Et ubi recti nisi chadu d est, curuati sunt, aut succis .Posset etiam uerti suta mersi,quod submersus occultetur; de huic loco, ningis quadrare uidetur Aut, & occultatus es de terra, seu absconditus, id ei Lamplius non esses in
terra uisus. V tre propter hoc flarescite, id si cnsccidi rut deieci re morte ut menderem tibi, aut in te Fortitudinem
ut narrare faciam nomen meum, iu
uniuersa terra. Sensus est.Iampridereo .cidi ii em, cum primum exercui manum meani contra te,sed nolui:. de stare feci te, it ostenderem tibi,tortitudinem meam, in pthi quas a te
nemo auferre poterit,aut te ab eis liberare,& ut notum facerem nomen meum, in omni terra.
Nam apud omnes,manifestum est, me te plagis
magnis assecisse. Adhuctu eleuas te, in poepulum meumAt no dimittas eos Dictu tam
nostri,quam hebra uerbumsilia,significare le-
Uare, exaltare, quibus nullo pacto subscribam, quia uideo uerbum,significare conculcare, conterere,ail uescere,in uia maxime, ut exemplis,ad oculum inqnstrabo. Nam Ieremiae. so. habetur Sali uali chemo aremini d esl,Calcate eam,ficulaceruos manipulorum.Sieprouerbio as. semita rectoriim seiulati, id es Arita, sueta, ut. s. nullus in eapossit errare,ubi ipsi uertunt, eleuata.Ite Iere is. Et Isaiae.iX.Via no sellae . i. trita, utHierony.etia uertit.Alia eleuata. Et Isaiae. N. Et dicet scilicetpreco blii,sblu.i terite, terite. Luiam .mii Eleuate, elevate. Et Prouer Sali Irali, id es assuesce ei,dc exaltabit te. Idem in aliis multis locis. Vnde lite uertendum puto . Adhuc tu teri eu conteris populia meum aut conculcare facis populum meum: Et solet , non balli- illam, sed uallum,aut aggerem sanistrat,quod si terra pedibus iaculcata: cui significationi Thargum,astipulatur. Vnde illud Iere 6 quod nostriuertunt. Succidite lignum,cteis inuite contra Ierusalem Est m. Solent enim pugnatores, citur
40쪽
urbe repugiore uolurumasserre ligna,& in fossam: i moenia cingit mittere,& super illa ligna terra, ut obstruant fossam, ne eis impedimento sit ad capiendam urbem,&aggeres terrae ducere ante se, ad excipi edos globos, quos aduersarii ex mae
His mittere solent. A die quasi data est, ut irimata.Psal et Et principes,nosedit, id est, firmati sunt pariter, scilicet in colitiis suis aduersus Dominu . Dominus dedit uoces . vocat ii
braismus tonitrua uoces diii: iuxta illud Psal. Intonuit de coelo Dominus, sc altissimus dedit uocem suam, grandinem,& carbones ignis, id est, tonitrua, gradinem, sc fulgura. Et quod dicitur.
Et ambulauit ignis, per igne discurrente in telligit fulgura Fuitgrando , tr ignis receptus in virdio grandinis, est,fuerunt fulgura inter grandinem, ut solet fieri. Multumi irerunt,tonitrua domini, granio,id est, diu
durarunt ,aut multa fuerunt tonitrua & grado.
Non addetis ut stetis est,non amplius manebitis Vt cognoscas quonia dili est terra,
ut scilicet faciat in e quod uoluerit. st nisi
non si timeatiso facie dili Dei, liebraieE
habetur Qilonia ante timeatis a facie dili Dei, scilicet ficti multa figit de est cocisa locutio: ad quam addedum est. Peribitis. Ae si dicat Ego nouite,& populum tuum, quod antequam timeatis diim, pibitis. Linum ' hordeum. Vocatur hordeu hebraice selieorali, I scau, d est horripilare, quod hordeu habeat quasi pitu, in fine seu extremitate grani. O uia hordeuitistica erat Aliqui uerint. uide erat. Sed abib, potius bicam,quam uiriditate significat: ut patet Levi. r. ubi dicitur. Abib chalui, id est, spicam tostam .Sic Exodi. s.In mense abib,id est, spice. Quem Sacies male Iulium uertit, quem potius martium,aut aprilem puto Et linii calamus. id est, in calamo,seu culino. Dictio tamen gibol,
non est plene nota. Ibiticu, O vano sunt percussa Distionis chesemet significiatio, n5 est
bene nota hebraeis. Aliqui ream uertiit,Alii speltam, frumenti genus. Radix significat tondere. Vide uideriir significare genus frumenti, quos est quasi attonsum forte iii od nostri uocant trigo moelio. seram, eraul. Egre fero interpretes,mutare sine necessitate uocabulorum significationes. Na dictio aphel, nullo pacto si- pnificat serotinum, sed caliginois m,obscurum: ideo uertensum est,quia obscura, aut caligino-A D L ITERAM. ipsa ipsi id est, quia adhuc delitescebat, seu nondus roduxerant spiram,aut sub terra adliue grana occultabantur.
E cve mauui Domini est ii pecuiuisus
tuis. Procedit Dominus in flagellis ami tioribus, quoniam non libenter grauia infligit dc prius Ucudes qua homines tetigit: ut uictii uelit ho attedere,ix disciplina accipiat, in capite alieno Multa huius capitis sunt superiori capi
te annotata. De pecoribus Filiorum Ibyae
non sit mortuum,nere unum. N5 solum curat Deus iustos ipses,se sdc eorum pecora, de res alitas Custodit Dominus omnia ossa eorum unum eis non conteretur. Musit Parho ecce non erat mortuum.Vult Dominus impios cognoscere bona piorii, ut inde magis inuidia toraueantur,dc contabescant,dc ut dupliciter gaueant pii, semel de beneficiis collatis, & item de admiratione de inuidia aptoria.., grauauit se cor Non solum malis fiunt impii deteriores, sed bonis piorum, quibus inuident
Tollite plenas uolus, ex uilla fornacis
Labor fecerant aegyptii filios istae in decoquendis lateribus, in fornace: Nunc uero fauilla fornacis diceruciantur.'An potuerunt magi lare coram uoleb. Solet Deus eos maxime punire,qui causa sunt, ist alii in pctis pinaneat.
Vice hac, ego mitto omnes pligas meas, iu
cor tuu Solet Dominus manum suam aggrauare, de multiplicare punitiones his qui sepius flagellati,non resipiscunt: dc qui prius praetendebat corrigere,iam nunc pluas suas ad cor dirigit
ut perdat. Viscias, quod non est sicut ego.
Ostendit Dominus potentiam suam bonis, conferedo illis beneficia nivna,malis uero, magnis
punitionibus.Propter hoc stare feci te. Om
nia bona quae Deus malis confert,ut plurimum sunt ad maius malum eom. Neq; ilagellat a principio grauibus, ut semet eos ad grauiora. Et
narrare faciam nomen meum. Ecce ad quid
mali in mundo,iit scilicet in eorum flagellis nomen Dei innotescat.Volens enim Deus ostendere iram,dc notam facere potentiam suam: sustinuit in multa patientia uasa irae,ut Paulus dicit,