장음표시 사용
21쪽
sunt iusti maxime cum Deo : ut non solum eos curet, sed etiam mercedem laborum restituere faciat. Postulabit mulier a uicinas a. Docet locus isti licere mutuo petere quod debitum est,ab eo qui debet: neque amplius restituere
Non credent mihi: di non audient
cem meam . Sensus es .Licet dixeris mihi,quod audient me:& signa in futurum dedens : temper relinquitur eis dubitandi locus,&recusandi me,quonia signa q dedisti,sunt ueri ficanda poli exitum de aegypto: nempe quod simus te culturi in monte Choreb: nullum est aute signum ad proba tam meam legationem, ct tuam apparitionem Istuc enim tenuere uidetur uerba Moseli. Vnde dicit. Et dicent, io, i
e1t uises a te dominus. hic qui
d an peccauerit Mosel, dicedo, no credet mihi: cu dominus asseruisset q& esset illi credituri. Soluit quidam ex noliris, quod Moseli loquitur depopulo,quod non sit illi crediturus: Deus uero de senibus: & licet solutio sit bona, possiet tamedici,Moseli arbitratu, eos iid sibi sine signo praeuio credituros, & hoc est quod domino dicit. Non credent mihi, licet sine praevio ligno, quod tu mihi appeti rueris: Sc ideo doni in ad hoc praebet illi signum vim , in serpentem uerse
Et misit manum suannici' apprehedit et .
Verbum climach signiscat proprie fortificare, ct roborare se ideo meli uertas. Et robora te ineuin, scilicet serpetem:ac si dicat, fortior illo sis, de subiice eum. nod uero uerbuni significet roborare, conflat Gene i Qitia charagi,id est, roborauerat se fames in terra Idem Iudicu primo, de multis aliis locis. Vt credat.Posset etia uerti. Propterea credent.i. propter signu Induc nila
manum tua insinu tuo. Dictio chech, duo
sienificare dicitur,scilicet linum,de medium: &ad probandam secundam siqnificationem, citat hebraei illud. i Regum .rr.Emisus est sanguis plagae ad chech,id ei ad medium climis Dicut autem checli significare medium: quia simis est corporis medium sed meo iudicio non sciunt allusione. idetur enim dictio significare proprie sinum:& quia simis est ad latus hominis,ex consequenti significat latus.Vnde illud,quod ex libro Regum citatum est,uertedum puto. Et sus es singuis plagae ad latus currus, totius qiram ad
mediu currus. Leprosa quasi nix, id est alba a lepra,veluti nix. Si no audierint ad uocetu imii , id est,ad loquelam qua probabis priori signo. Obsecro .semine. No est in hebr uerbum obsecro Ad litera bet cum pronomine primae perseme, scilicet bi, id es , in me: unde uerti possiet In me domine,aut mi dotae. Non uir uerbori; ego, id est, non abundo uerbis i ut ut uulgatus uertit. Non sum eloquens:& ei liebrati niues,de quo ia diximus in hebrailinorum e
plicatione. Etiam heri, etiam nudiusteratius etiam ad loqui tuum,fum seruo tuo,
aut adseruum tuum.Sensus est. Non abundo uerbis a tempore praecedenti id es mon solii nunc lii in tardus,& rarus in uerbis sed a tempore praecedenti usque ad loqui tuum, ad seruum tuum,id est,usquequo nuite locutus es ad me, seruum tuum .Posset etiam liare ultima clausulas e reddi. Non solum 1 tempore praecedenti, noctudo uerbis, sed etiam a tein re, quo locutus es ad seruum tuu ita quod allocutio tua ad me, etiam me reddidit minus expeditum in verbis. Quem sentum habet uulgatus interpres:uti statim more suo explicat. stuoniamgrauis ore, es grauis lingua ego. Dicitur lio grauis ore, habens labia grossa: qui non sunt ramedita ad loquendum. Sic grauis lii sua, id es , habens eam grossam, dc quae cum difficultate moueri potes . potuit Verbum alam significat ligare: a quo item,id est,mutus: quod sit ligatus ore, ut non possit loqui. Et peros hominis, i quelam intellige, ac si dicat. Quis posuit, id est,
dedit homini loquellanis Et quis fecit inuisitim S uidetem uel caecus Significat Deliach
proprie aperire,dc inde est picheach,id est,uides, quod oculos apertos habeat. Vel corcumsRadix iuer,id est,cuicus, quae est ur,significat manifestare,& ex consequenti exuere, de nudare quod exutus,& nudus, sint manifesti,cuin non habeat tegmen:iuer uero coecum: quod sit nudatus,& exutus uisu. Docebo te qd loqueris. Posset etiam uerti,&descendere faciam tibi, seu
in te, quid loquaris. ut domine nitie nunc, asit quoe VI ist manu mittes. Sic est in hebrio. Et sensus est. In manu alterius quem ii lueris mittere: quoniam ego non sum eloquebiaeque aptus ad hanc legationem. Et mittere in manu, aut per manum, est mittere per aliqiae,
quasi per instrumentu ad opus, & est hebraismus quia manus est instrumetu ad omne opus, seu organu organorum,(ut Plitiosopbi dicunt)Loquendo
22쪽
EXODI. IIII. AD L I T E R A M.
I I e est hebraitimus aut qlioduerbis abii leti aut quod loque loloquetur ipse pro te. Ponta uerba in ore em .i. labis ei uerata qui loquatur Et ponere uerba in ore alicui
est docere eum quid loquatur. e, it tibi os
id est, loquetur so te, de tu eris illi in deum,sciliacet dans illi uerba quae loquatur: sicut deus prophetis. Mi sensus in . .capite uidetur explicari:dum doni inus dicit Moseli, Dedi te deuParoh, dc Aliam frater tuus erit Propheta tuus.
aut, Eris illi in drai, ut facias 'mirabilia quae
ipse facienda erae incerit.Simplex tamen selisus est Tu dices illi uerba prophetic uehiti prophetae deus,& ipse ea loquetur utSpheta tuus.Ha
cies in ea, scilicet uirga signa , ' ministe
rio eius Nam eam Mosel, leuabat:& ea percutiebat aquas: dc mirabilia faciebat, is uersus est
ad Iether Hoc est tertium nome soceri Moseli. Nam uocatur Rehuel,li Haro,de Iether,aut pro
eode accipit Iithro & Iether. Vade in pace, Melius , ad in ritalmi, id est & sis integer, aut integer reuertaris. Nili id tibi accidat mali. uortui uni uiri quaerentes animam tua. id est Ministri iustitiae, aut consanguinei occisi: qui te uita priuare uolebat-Equi arefecit eos
aut sedere. Omnia prodi a qui e posui in
manu tua. Discrimen ponunt grammatici h braei inter olidc inophetetquod(ot significet absolute quodcunque signu, inopiaest uero portetum,sed lioc discrimen in sacris literis contunditur: ut hic. Na quae hucusque uocauit(ot),id est signa, modo uocat inophetam, id est portenta.
su epvia in manu tua. i. in potestate tua:
aut ut ea manu tua faceres,& uirga. o rob .rabo cor eius , aut fortificabo, id est,manu tenebo duritiem eius, non molificando: aut ficia
ut non attedat, seu uideat unde molli ficetur Similem locutionem habes lucae. et . de euntibus in Emaus,de quibus dicitur, quod oculi eorum tenebantur,ne eum agnoscerent Solet enim dominus corpore fortificare aut manu tenere eoscii quibus est pugnaturus: ut eossint stare. Cederet enim plasma creatori, nisi ipse fortificaret aut manu teneret eam. Dedimatur enim Dominus o debilibus certare.Vnde Ioel l .habes.Clamate hoc in gentibus: preparate bellum,suscit te robusto accedant,ascendant omnes uiri bellatores. Concidite bidentes in gladios,& falces uestras in lanceas:debilis dicat fortissum. Fili
meus primogenitus Frael Dicitur Israel fi
lius dei quia a Deo ueluti filius educatus est, ut habes Erechiel. i6.atat ouia hyres,quoniam hereditavit terram dei,id est qua sibi peculiariter develegerat. Vos inquit in ressi containinastis terram meam. Cui etiam ab initio mundi parauit haereditatem,tum illud Delitem.sr.Quando diuidebat altis imus gentes, & haereditabat filios hominis: Coinstituit terminos populorum iuxta nume tim filiorum Israel. Et dicitur primogenitus, quia ante omnes alios electius est 1 domi no iuxta illud Deute fr.Pars autem domini po-piti' eius: Iaacob f iniculus haereditatis eius. Vel dicitur filius primogenitus ppter maximam dilectionem, lita exivi diligebat. Vnde infixiv. dicit ei dominus. Eritis mihi thesaurus dilectus, prae omnibus populis.
s Et fuit iu uia in ho Filio, aut mansione,c occurrit illi Dominus, In quaesiuit occidere eum. Et accepit Sipporat petram,
e praecidit praeputium sit si iis tange. refecit pedes eius, ait. hius Uus sanguinum tu mihi. Et recessit ab eo Tunc dixit Sponsus anguinum propter circunis
ci ione. Iste est hebraismus. Locus iste difficilis est,& itarie ab hebreis,& nostris exponitur. Vt emo sensum intelligas: aduerte leuitiauille in hospitio, Moseliocciuere, quoniam neglexerat circuncidere filium, ii ixta ritu legis.8.cne:quod cum e nosceret Sinoria,tulit petram,& pnecidit praeputii im filii sui,&eo tetigit pedes Mosebi, irata dixit, Seosus sanxuinii tu missi.i marit' causa est istois sangit inis filii. cu illa fecisset angelus diti dimisit Mosel, , seu ab eo recessit. Et postqua ab eo recessit angelii iterauit sipporali, Sponsius sanguinum tu mihi. Aut tue ducit Sposus &c. -tam ob- sciurum reddit est ad quem te natur uerbum recessit, seu dimisit:&quis sit iste qui recessit, Sca quo. Aliqui retuleriint ad Sipporali, quod uidelicet illa maritu dimiserit. Cod stare nequit ii ii tabu Iireptio fit masculini generis. are necessario referedum est ad Angelium qui uolebat occidere Moseli. Applicando ergo sensum literae se expone. Et fuit i accidit in uia qua scilicet dii uxore,& filiis ibat in aegyptum, in ho-sbitio,aut mansione occurrit illi ,icilicet Moseli: uominu idest Angeliis domini:& qucliuit eum
occidere. Et crediderim causam indicasse, quare eum uoluisset occidere Et hinca umetum noparui im habes quod illud Gen is Anima citius praepiitii caro circuncisa no fuerit, peribit de populo suo, lebeat intelligi per morte corporale. Nam
23쪽
ob omiit mi lianc leoem, dominus uolebat occidere Mosela. Et taeere fecit pr pulvi filii pedes eius , scilicet Moseli,& indignata iae oblege uiri, cogebatur filium tam grauiter uulnerare, proiecit era putium ad pedes mariti, dices. Quiapponius languinum tu milit,id est,tui gratia, satiguinem filii mei fundere cogor. Et tunc angelus recessit ab eo,scilicet Moseli, & non occidit, quoniani iam filius erat circuciliis. Et crediderim de Sor, He utroque filio intelligendum Aduerte etia, quo Ibraicae: tamquod lite petra uerti inuo significat proprie latine, aliquid strictum seu acutum: sicut uerbum surmucro. 1 quo des cendit, stringere significat, occurrit illi in monte dei. Erat enim mons Choreb, inter terram Midian,& AEgyptum, si stans ab .Egupti
terminis uia. ; .dierum quam filii Israel non ante tres inentes ob itineris ilexus, consecerunt.Ad
hunc ergo egressus est Ali .uon. Congregauearunt omnes senes, id est, maiores natu . Quia
enim dixerat Mosel, domino .ca ;.Quis sit in ut uadam ad Parhoibi leo uoluit dominus etsi secuducere lenes,ne sibi tantum timeret a facie regis.
Audierunt quod ut ita sit. Melius quod re
cordatus esset dominus, id est, credideriit quod dominus illore esset recordatus & acquieuerimiliberationi qua eos uolebat liberare. quoniauidit afflictionem eoru aut humilitate eom. Inclaraueraclit, aut curauerunt, uerticem adorauerunt. Verta chadad significat proprie uerticem,id est superiorem capitis parte curuare. In lectio ichod, id ei , uertex suprema capitis pars. Deutero. 28. A planta pedis tui,usque ad ehod chadecha, id est,ad uerticem tuit. Inde etiachidat id est,tasia sic dicta,quod in capite, seu parte superiori curua si aut cumitatem habeat.
E cce mini credent mihi Magna est homi
nis peccatoris erga delim dilidentia. Cum enim deus facile fidat homini, & illi omnia sua credat, hoeo Lime prssertim iniquus eii inretina difficultate deo fidit: Cogitaui no semel nes me,unde liomitus lata dicentia ad Deusuum:&cognoui ex eo est e, iiiod quales rips iu-mus erga deum: talem euai Pitramur erga nos. Quia enim nos seripietissime Deo,pinilla mentimur arbitrami ir Deum nobis etiam non seruaturum promista. Et hinc etiam est fiducia iustorum erga Deu Ctim enim ipsi promissa deo se uent,& faciant uolutatem dei,talem erga se deuarbitrantur: quod scilicet lemabit illis promisi a. unde Paul 'ad Rom. .de fiducia Abrasi v lmites dicit Et non infirmatus est fide,neque cosidera-
uit corpus suum emortinam,cuin iam fere centum es et aianoruna,& emortuam uuluam Sari.
In promissione uero dei non haestauit dissidet tia, sed contarintus est fide, das gloriam deo, plenissime scies, quod quumque promiserit Deus potens est & facere.Vnde etiam Salomon iustulit leonem confidere asseruit.Securum reddiderat dominus Moseh de muli credulitate , de obedietia: ipse tisi adhuc diffidebat.Vbi tu etiam aduerte eius prudentiam:qui nunc omnia impedimenta legationis suae deo opponit, ne postmodum ad eum redire cogeretur.Si enim non haberet suae missionis signum,& Iudaei ab eo illud expeteret, ad deum qui miserat,redire cogebatur: quod ne fieret exponit deo non tam suam, qua puli futuram incredulitatem .similiter aduerte qualiter dominus non uult nos tacile credere: quae nobis suo nomine dicuntur,sed quod probetur quae dicuntur, prius signis de mirabilibus.
si deli quod tenes in manu tua y Virga.
Voluit dominus Mosel, vivam secum ferre in mariv. quonia Murus erat iudicia in AEgyptios. Cuius quidem iustitiae uita cum Moseli caput
apprelienderet serpenserati cum uero caudam, in uirgam tierreaeatur. Hoc enim habet iustitia,
ut si qliis principium aspiciat,mordere uideatur reii sed si finem inspectes,uirga est,aequans inaequalia. Si queras quare iudices uir a recta utantur,aduerte eos hae uitat rectitudine, rectitudine animi iudicis designare,aut quia uirga metiri lselenius, osteditur iudices lini cuique debere se uare mensura Est enim, ut Isaias bene dicit opus Isaiae. r. iustitiae pax. Est etiam hic aliud quod aduertas. Virgam,scilicet in terram proiectam,in serpente
uerti quoniam iudex terrena cupiens, omnia ueluti serpens deuorat: sed si iudex ea amplexetur, de finem resideret, uirga mitis erit. Iustitia in c sideratione terreni hominis, uidetur serpens. Timent enim iniusti facere opera iustitiis, ac si se pens est et ea uero in manu, seu in opere, uirga lenis, ,h mitis est. Nolite(ait beatissimus Antonius. suis) nomen uirtutis tanquam impossibile paue. re. Si etiam iustitiam despicias,senties eam erga te serpentem: si autem caudam accipiens de mulceas,finem deprehendes. Deus enim proiicietesse, mordet: demulcentibus itero,iustus apparet.
Erici non crediderint. Mirurn in modum
deiis nobis morem gerit, ferens intuo animo nostram incredulitatem. Dedit autem dominus Mosel, s. signa,quoniam& si in omnibus uolue rit sitos esse prudentes & cautos,maxime tamen incredendis: quoniam nouit, ii vim facile nos inimicus decipiat. J Jo uir uerboru ego. Docet
nos hic sanssus Moseli humilitatem: ut non de nobis alta: sed huin ilia sentianius.Pri' enim opposuit deo impedimenta ex parte populi, quo
24쪽
ii tacite illi crederet, nunc uero ex parte sui, quod etiam iam praecedenti capite fecerat dices.
suissum ut uadam ad paro se Vbi tu etia
eveude,non sat fuisse duo, ineptu casu eliger seu natu ra: ut os edat se, ex ineptis natur aptissimos ad omnia quae uoluerit tuere. Sic ad docedum,euagelium per orbem, idioty eleeit: ut sermo eorum, non ellet in persuasibilibus humanae
sapientit uerbis,sed in ulmite Dei. Mitte permanum illius quem mittes. Licet paululum
excusare,qirae Deus praecipit, non in contensi sum omnino esse: ne Deum prouocemus ita nos.
Agonne Aharonfratrem tuum noui quod
loquendo loquitur.Non acquievit sane iis uir Deo,quousq; ei socium in legatione daret. Qui
principibus ministrant, societatem abhorrent, nolentes consertem habere: dc si detur, aegre ferunt. Non sic autem ministri Dei Sed quia reputant,se ministerio Dei impares, s os non soluserunt,sed postulant Audi quid ancilla domini Martha apud Lucam dicat. Cum enim imparem ministerio Christi, se sentiret, conqueritur apud diam. Domine(inquit non est tibi curq qilia taror, me sola ministrare reliquit Ilibe illi, ut me adiuuet.Serui princisum,quoniam non tam bonum principis ministerium,quam propriam utilitatem qu runt, tollane consor; um.Serui uero Dei,quia non quod suum eth : quod Dei citapiunt,socios administa tuas di fiderat,& petiit. Cosidera, quod sanci' M, domino dicat Numeri .ii. No possum inc fors olus ferre, 'Pulum
hunc uniuersum,qui nupra uires meas est. Do
cet etiam locus i a principes & prelatos, humiles cogere ad grandi eosq; maxime dignos arbitretur,qui haec maxime recusiuat,& a se relictui. Meminisse etiam oportet eo dare socios Dis officialibi is,dc ministris, quando alter ad ministerium non sufficit. Tu eris ei Deo. Quam
largus est Deus in seruos suos,ut eos deos faciat. Nam quae praecipua & admiranda in eo sunt, facile hominibus tradidit s. peccata remittere, de miracula facere Similiter quanti faciedus sit sanctus Moseli,quem dominus Deum costituit, &cui prophetam dedit Aharon. Vadam nunc: cis reuertar.Sum maxime caelanda tecreta domini. Non tacer non uxori, neq; aliori, nisi quibus Deus praeceperat,munus Dei sibi comissum reuelauit.Sie Saul uerbum regni, neq; patri, neq;Htruo,uoluit indicare. sirtui sunt omnes, qui querebant animam tuam. O mnia imp
dimenta dominus tollit, quae suam poterant impedire legationem, forte nouerat Moseli adhueti vi dare reuerti in AEgyptum ob patratum bo-
plius orireuersurum in Midian, ideo tulit secun uxorem,S: filios: ut nos doceat parui facere patri dc locii habitationis nostrae, cum a d fio alio
vocamur,sicut fecit Abraliam. Tulit uirgam Dei in manu ua. Vocatur haec uirga sei, quia
deputata erat ad cultum Dei, in qua, scilicet i cie la erat miracula, sc signa Dei: aut quia 1 Deo ei muliariter fuerat dat ad facienda signa, seu melius, in qua erat potestas Dei, ad miracula facienda. Vide,ut omnia portenta. solemus in discessit,ad memoriam reducere nunciis,commissa negocia. 'o indurabo cor Hus. uenda docet,locus is Te grauia peccata, ob quae, solet dominus corda Hecatorum indurare. Filius
meus grimogenitus meus Pael. Si beatus
populus cuius Dominus Deus eius, beatissimus ille dicendus es , cuius Dominus pacter eius,& qui filius primogenitus es Dei.
Dimittemium meum, tit seruiat mihi.
Tenentur filii seruire paretibus neq; potest quis filium detinere,ne seruiat patri suo. Ecce ego
occidosilium tuum primogenitum. Quia
priuas me meo, privabo te tuo Vbi disce,quid piaculi sit,filios Dei detinere incarcerare it male tractare:&quales poenas dabunt,qui hoc sacere presumpserint.Vnu hic est,quod maxime miror, lualiter,scilicet dominus, nemine cogit, casit potentissimus. Nonne domine poteras Paroli. occidere, de populum tuum redimere,absq, , hoc, quod nuncii ini ad Paroli destinares:qui rogaret ius restem, populu dimittere Sic, cu transeundum Iud is est et, Hr terram Edon, nuncios ad regem praemisit,qui dicerent. Liceat mihi ransire per terram tuam. o nolent qliasi impotens liό diuertit Hoc fecisse crediderim: ne e tentes seculi ab eo discerent, uim alicui iugerre. Si enim uidentes Deum humilem,su'rbiuntuquid faceret,si cernerent uiolentum Disce eri lex hoc loco, qualiter deus omnia mala, qu alicui facturus es ,minatur prius: ut scilicet, qui factit-rus es no faciat,& ipse flagellis parcat. Ierem.ip. habes Repente loquar aduersus gentem. si se
sit occidere eum. Lone domine, semus tuus est Moselites regem, de populit destinatus a te
Cur non dissimulas Fccatum eius, saltem nucet Consueuerunt principes,3c ministri ius hime, cu opera alicuius egent,omnia eius peccata dissimulare Non sic autem Deus: s rei tunc maxime qudiri cu maxime indigere uidetur Cuius rei aliud egregium,ex scripturis exemptu accipe. Cu Christus seruator Christiani populi missurus esset disu Epulos
25쪽
εpulos suos id praedicandum gentibus, eum eX-i . probrasse discipulorum incredulitatem cor-mium' duritiam,tefert Marcus ne putaret eum uel re le indulgere peccatoincredulitatis, quia eorumniinisteriis indigens Didebatur. cum, scilicet eu Deum erant per orbem praedicaturi Sic & nune facit Dominus Moseli: cuius peccatum non solii arguere,sed etiam punire uult licet nuncium ad Ptharaonem mitteret.Nemo erae iustoru se decipiat, putas Deu dissimulatum peccatum eius: eu eius ministerio utitur .Sicut enim iratus misericordiam suarum recordatur,ita propitius,uin
dictae memor est peccatorii. Tulit Sippora
petram. Debet uxor sese opponere uindictae diuinae, pro uiro suo. Cognosce tamen ilic,quam litentiosa sit supius uxor in uirum,ut ausit dicere.
Sporum fusanguinum tu mihi. Est etia, quod
aduertere debeas,qualiter uir, non debeat cum rixore rixari,cora extraneis, maxime nobilibus: aut uxor est uiro Dicit enim textus. Et recessit,
scilicet,anget ab eo, uidelicet Moseli,dc post recessum eiustuc dixit:. rumus arastilinii tu mihi.
Non enim ausa est dicere uerba illa dura, angelos sente.Tertio aduerte quam male coeant uir, de
uxor diuersoru rituit, de diuer fidei Vade in occursum uosth Ecire quid praestetit iusti stat ibi is,& consanguineis Crediderim Gaim, dominum propter Moseli, apparuisse Alicaron, & eum
se postea extulisse. Nucrauit a sese, aro.
Debet inter praedicatores conuenire, aliter non proficient. Legimus enim Paulli cum Petro,Iacobo,de Ioann euangelium contulisse,ne in uanu in currere ad G. atas i.Congretat ei ut stanes. Non sunt secreta Dei,statim omnibus reuelanda, sed maioribus natu, ut per eos, ad iuniores
dies deueniat. Feci lava. Probaret missionem tuam. Vbi docemur,qtiam cauti in huius. modi esse debeam' .c eis It popidus. Quemadmodum leuis corde est,qui cito credit,ita durus, qui aptis miraculis no credit,ess e in opus auxilio Dei ad hoc, ex Opite praecedenti costat,ubi
Dominus hoc praedixit. Incuruauerunt se.
s Mitte populum meum it festa cele
bret mihi in deserto Non plene constabquid a prie significet uerbum chagae ,quod
nostri pel una celebrare, uertunt.Vnde es ire, no-
naen, quod significare dicut talemnitatem,& oblationem .m tum aut ex aliis scripturi Io-
cis cognosci datur, uidetur proprie signi Reaia caltare, seu tripudiare. Significat aute cliag,solemnitatem, lyilla die puellae hebratae, solerent tripudiare,, festos choros ducere. Pollemus etiam dicere,significare festiuare,si sic dicere fas est. Non qualitercunq; sed cum tripudio. Pol .io . uidetur lignificare saltare, subsilire, ubi dicitur. I clivu,id est, filiabunt,mouebui se sicut ebrius, Clare uero(ut diximus significabit talemnita ratione aetationis,quae illis diebus fiebat, pecus uero immolaticiis, autquia saltare tiae aut quia in die saltationis,& tripudii id est,soldii, immolabatur.Dubius etia,uidetur Hieronymus, de fixnificatione huius nominis. Dicit enim Isaia. p. super illud.Erit terra Iehiadali AEgypto lectoga, id est, in pavorem.Melius eor etiam Proprium errorem reprehendem,quam dum errabesco imperitiam confiteri in errore persistere. In eo qae transtuli in pavore,in hebraico legiti inlectoga, quod interpretari eotes ,in festiuitate,& tini
rem:quod Aquila significantius transtulit In trepidationem,quum aliquis pauidus,& tremen circunfert oculos,& ueniente formidat.Hic uero uertere possumus.Vt festum agat mihi in deserto,aut ut tripudiet,diem fel uni agendo. Sed
prior interpretatio mihi magis arridet. viii est
Dominusint audiam uocem eius es dimittendum Issae id est, ut in hoc obediam ei sci
licet dimittendo sael. Nostri ex una clausula
duas fecerunt ege .umps/Dominiis,ut audiam uocem eius,&iue altam Israel Doni intus
hebraeoru inuocatus elisper nos Ex hoe
loco aperte colligo,uerum esse, quod cap. s.(ubi haec sententia ponitu Hannotaui: No,scilicet esse uerteiadunt .Deus hebraeorii in occurrit nobis,ut tam ibi, quam laic,omnes nostri uertunt: sed inuocatiis est super nos,ut sit sensus. Nos inuoca- murum,& colimus,ut uerum Deum nostrinn,Deuliebraeorum: ideo ibimus uiam .; .dierum ad immolandum ei, seu colendum illum in deserto.Et si iniue uerbii chara legas, scilicet Deus hebraeoru uocauit nos, uidetur melius quadrare, Pr sequitur, ut sit sensus. Deus Hebraeorum uocauit nos ueluti seruos suos, ut scilicet ei soluamus debitam seruiti item, immolando illi in dese io, ac si dicant. Non nostra sponte recedimus a te,sed a Deo nostro, cuius praecepta praeterire non liret,uocati Moveor sic interpretari, quia licet uerbum charab,uideatur proprie significare occurrere, quod positum est capite. s. chara i men,quod hic ponitur, potius uocare significat,
qua occurrere.Si tamen omirrere legas, sensua est, ut castite. .diximus. Deus hebraeorum o currit nobis caratus aduersum nos, ies illi n5 seeitiamus seruitute cultuni deo ibimus uiam alie
26쪽
rii ad soluedium illi debitum cultum. Est etiarantia iam ad priorem sensum,quia in litera, nodicitur nobis i occurrit nobis, sed alenu. i. super
nos: magis quadret inuocatus est. Ne forte
occurrat nobis ius est et iugladio Verbu
liebraicu pag significat occurrere,qualitercum,
aut ut hostis,aut ad intercedendum, leu ut am)cus, ad qduo dabimus messa.Na.i. Samueao.habes. agata.i.occurres cuneo prophetam . Gen.
M. igu.i.occurrite mihi.Ephron.ij me, apud Ephron intercedit qFintercesseres prius, qui iniurii, occurrant offensis.Sic Isai. r. Vitionem caelam,& non liga.i. currentem liomine.s sulciriam.i. non ruscipiam intercedete homine. nero significet occurrere, ut hostis, ex multis locis constat. Ei.i.Hamos s. Cu fugerit qui I iam a facie leonis, urigm. i.occurret ei urius. te.I.Samue.22. Noluerat serui regis mittere manum sua liphstoxi ut occurreret.L uelut liostes, sacerdotibus diat, occidendo eos. Vertendum est ergo tale. Ne forte occurrat nobis. s. ut hostis inmite,seii cu pest uel custadio occiden ld.cnos.
Dictioni letia deber(qua peste oes itertui significorio propria,non plene nota est. div.f. Dabar significat loqui,ad quod deber i pellis,nulla uidetur habere lusione, nisi dicamus significare desolati piae, sicut mi dbar, desertu,quod est ab eadem radice. Putarent in Midbar signiscare desertum,qd uocent reddat loquentis, quam latini,
echo uocant.De qua Ouidius.Hic coeamus ait, Coeamus dixerat echo. iod si uerum est: possemus hic uertere. Ne forte occurrat nobis deibi
tione, aut gladio. quare uosth, Aharo,
cessarescitis populum ab operibus suid
Tam multas,dcuarias significationes hebraei tribuunt uerbo para,ut in hoc ipso cognoscas, spropriam ignorare.Dicunt enim significare, deficere, rebellare,elongare,cessare,denudare,ulcisci, occultare,retrocedere,quo quid comitus esse potest Constat enim ex hoe loco, quod in regulis admonuimus,ms.ffignificatione uerbis, de nominibus tribuere, pro ut eis apparet contextum exigere. Expensis in locis,quibus uerbum ponitur,uidetur'roprie significare nudare , priuare, aut priuari,spoliari,discooperire, quae omnia idesignificare uidentur. Quero signiscet nud re,constit. I. Numeri. s. ubi dicitur. Vparati.i de denudabit sacerdos caput mulieris. i.capillos ei'. Sic Leuiri is. Et caput eius erit parua. i. denud.atum.Idem capite.ri eiusdem. Caput suum non Iiphra i denudabit. Et capit.io.Capita uestra,ne tiphran.i discooperiatis. Posset ergo hic uerti. D are Moseli,.s: Aharo denudatis.i priuatis, seu
spoliatis populum,ab operibus sui alit denudare facitis,aut priuare facitis. Ac si dicat. Quare aufertis a populo opera sua: De huius uerbi si- . AD LITER A M. m. gnificati 5 dicemus infra capite. fr.ubi est locus
dissicilis, in quo hoc uerbum ponitur. Cessere facitis eos a laboribus uis. Verba haec exacto
ribus,&praefectis dicuntur, ut statim sequitur.
graecepit exu ctoribus populi, e pr. sed Th
etu Verbum nagas,significare exigere, ex multis scripture locis costat, Sc noges exactorem, &hos fuisse aegyptios credo: quonia non fideret
rex Arreti exactoribus hebraeis: & isti ii imaasuas habebant,ad puniendum eo quiesum la
exactoris eius superasti. quo loco, idem nomen ponitur Sole em p aefectum significare uid tur,qui populu dirigebat,& minora iudieabat. Deutero. is. legis. Iudices ue sotherim t. prae ctos pones tibi: in omnibus portis tuis. Et Prouerbi .6.de formicis, aut locustis loquens, dicit. Non est ei princeps,nm: Praiectus.Vbi ponitur nomen sother.Hic uero uidetur pr sic os etiam significare,quos reor ex illius Israel fuiste, quoniainfra leguntur his.quod rexIgvpti,suis non fecisset,seu de his in sequentibus,& posset etia dici fuisse ex filiis Israel.&o adyta tu dare palea populo. Duplex es apud nos genus latem: Aliqui scit parui, quos uocat ladrillios.i.lateres, itali uero quadrellos, quod quadrilateri sint.Alii uero magni qui uocantur adobes.& hoc interest inter eqs,quod parui no habet comitatam paleam,&in fumo decoquuntur: Magni uero comixtas habent,& exsiccatur ad solem.Etex.r.non fiunt aedificia alicuius momet i, sed bene exertoribus: t ideo crede tum est illo in tepore, omnibus palea admisceri:quoniam ex huiusmodi lateribus di cuntur urbis moenia aedificata capi. r. huius libri.
oniam otiosi sunt. Non conuenit inter he
braeos, te Ppria significatione raphab. . ociosum esse, ut plurimum significat aemissum esse, debilitari,u3 patet Iere. 38. Ecce ipse meraphe.i. debilitans,leu debilitare facies, manus, uiroriim belli Aut ut nostri dicuntesdoxar, Faciant in ea, scilicet seruitute,aut faciant ea.i. excerceat se in
opere seruili. Et non considant in uerbis me
lacii.Verbo soli,ta hebraei, quam nostri, uarias
tribuunt fienificationes, ut talent Laspicere,s rare,seu fidere,tenere,formidare,& desinere: euuerbum talum significet desinere, & quiescere. Iob. iv.Seel .i desine ab illo,& Isaiae.M. Seu.i.desinite a me quae quidem significatio cogruit omnibus aliis locis:quibus uerbu ponitur. Vt Gene. .ubi nostri uertunt.Ad Cain,& ad munus eius non ah i.respexit.Tu melius uertas: in min,&munere eiusno quieuit, seu requievit. Sic Isaiae. 3r.ubi uertunt. Non sau.i respexerunt, ad sancta Israel, tu posses uertere. Non quieuerunt in sari
27쪽
Israelis. Sic Pi .n'. ubi mutares significationem interpretaturmeessali, id est, delectabor in statutis tuis semper: interpretari potest.Et requiescam in mandatis tuis, seu acquiescam. Sic in
aliis infinitis locis Vbi inueneritis. Hebraice
quo inueneritis filicet dono, aut mutuo.
colli et udumstipulae, o palea. Dictio Naas,
quam omnes liac stipulam uertunt, est a iierbocnassas,quod est colligere: unde uerti post ei. Adeolligendum collectionem pro Dalea. Et per collectionem intellige congeriem stipularum: quas Mentiis colligere solet. Et exa=ctores urgebat. Varias, ac etia contrarias significationes,tribuut liebraei uerbo uis,scilicet festinue,differre, angustiis afficere,dc elongare:quoniam propria ignoranet&fere ubiq cogruit fellinare, nisi Ioiuali. I .ubiliabetur. Si ari,id est,anguit' est tibi mos Ephraim. bi si uertas festinus,non quadrat.Ieremiae etiam i .uertit.Sanctes.Ego non elonSaui meipsum,ut essem pastor post te. Et inlexi conertit. Et ego non simavi. Neq; potui certam coniecturam inuenire:ad sieduni propriam si
gnificitionem. viii d i in die suo. Hebraic
inus est: pro petam solitia facere, unoquoq; die.
Et percussi, sint praefest filio, si mrael.
Admonui supra,hos praefectosesse de numero filiorum Israel non autem exactores Sictit ima
ri, nuAustertius etia her etiam hodie
Transposita uidentur uerba,& legendum est.
suare ivn pefecistissata tum uestrum, ad conficiendos lateres beri, O .hodie ,si
cui heri, nudiu ertiis, id es , sicut te Pore praecedenti Sic inferitas statim. Et lateres dicunt nobis facite, pro,Et dicunt nobis,
facite lateres Gaudet enim liebraism', hiilusinodi mutationibus: Elpectatun cilicet in iupopulum tulini, ii est, culi, plagae nostrae, es
inpopulum tuum: qui nos immeritos caedit. Sumitur aliquando cliata pro peccato,dc non ungpro peccati pama Vnde Santa es noster, in secunda significatione nomen accipiens,uertit. Et punitur populus tuus. In priori etiam significatione,sic pollet uerti.Et peccatum, scilicet committit populus tuus caedens nos,aut & peccatur in populum tuum id est, innos, qui fiam' populus tuus, & iste sensus insilii simplicior indetur.
Et ait, scilicet Partioli. Laxati mis, seu remissioresDSIi, quod alii uertiit. Vacatis ocio.
Et viderii vis r em Israel eos in malum,
AD LITER A M. illi uidentur fuisse alii praefecti AEgyptii. Aliqui
tamen putant,tam prasectos quam exactores fuisse aegyptios.Res incerta est. Et per uidere inimium, iiitellige uidere torve,aut ad punieridu
nterefecistis odorem nostrum,id estobo
minabiles nos fecistis in oculis Parboli. Dixi in explicatione hebraismorum: de sensu huiusliebraismi, itare males od est,causa affictionis fuisti populo tuos sitioniam in manu
Jorti .i. in potestate mea forti, quam exercebo contra eum: dimittet uos,& coget uos exire.
D Mitte populum meum it silla re.
lebret mihi in deserto. Non libenter
dominus accipit ministeria tristi sed hilare mi-gilint: hac de causa noluit putu situ, sibi festa in figura celebrare quoniam cu esset caeli uir non posset in hilaritate sentire. Habes etia hic Deu, non uocare semper suos ad sudores S labores,sed ad festa celebrata: talia sunt enim festos agere dies ita,ut ministri Dei ocio uacare dicantur Debet tame populus,etiam in captiuitate: Deu suum laudare.
si is est dominus,quod audiam uoce eius, ad dimittendum braestorabat sapietinimus
Salomon Prouerbiorum.*o. lnni. Diuitias sin- ' i' ne dederis initii Sed quare bone Rex se lidiuitiis abhorres Ne forte, inquit,satier,& negem,ec dicam, Quis est dominus. Raro qui potentes sunt, Deum cognoscimt. Sed quare hoc, Cu enim hominum conditio sit, deum & hominem cognoscere propter indigentiam,& utilitatem: im raro indidit, deum non coenescunt. prscantur.In labore hominum non simi, ks cum hominibus non stagellabuntur: ideo tenuit eos superi,ia. Diixerunt quomodo scit Deus, Se si iei scietia in excelso Et mim ualde es , ict Deuc ilniaxime reges & principes curet: ipsi uero ipsunegligant, Sparui faciat. 2 Zon cognoui Dominum, I uel non dimittam,Doeemur unde obedietia, ct inobedieria ad Delim Predant. Neii I ex hovluod quilibet cognoscere,ves nocoenoscere uult Deum.Vnde qui Deo maxime obsequi uoluerit,nitatur Deum,& multa de eo cognoscere.Deus imbri eoru occurrit nobis. Ostendit locus ille, qualiter qui Deum uerti cognoscit, debet it eum colere,neq; obliuioni tradere sacrificia eius, ne Deus suus sibi occurrat ir tus. Admonui etiam superius, non esse immolidum
28쪽
dum Deo in quorumli loco, maxime, in medio irationis prauae.NT; Et est et,qui Deo uult saetificare,a malis recedere, nisi ab eus curet elongare uia. s.dierum.Disce etia hic qualiter Deo tuo obedias.Non dicunc Deus hebraeoru nobis hocpnecepit,sed tantu occurrit nobis,& statim qua sit diuinantes uoluntatem eiu uolunt ire uiam. s.dierum.Genhait psi qua non cognoui, inaudi
tu auris obediuit mihi. iurare uost , Aharon abstrahitis populum e seruis no est
de libertate loquefidum,nei suis operibus impediantur:dc arguendi sunt, qui opera seruom impediunt.Quemadmodum sunt multi loquaces quihon talum tempus suum rerut gnauiter, sed alios impedire no cessivit. aegre ferunt etiam tyranni,esse aliquos qui libertatem suis suadeant, maxime diabolus,qui mirum in modum con tur,ne quis 'cratori praedicet libertate seruoruini hi enim de libertate hon audiit inseruitutem pro libertate amplectitu . Non caui uatur uiae longitudinem,neq; deserti squalore,sed omnes senes,&paruuli ire uolunt uiam trium diea
rum Indesertu. Non adiicietis dare paleam populo. Quid hoc se est diae, ut praedices ita
bertatem,& augeas seruitutem, dc labor m pro requie,dare tuis uidearis Docet nos iii beneficiis paratos esse ad tentationes.cum enini spem allia cui dat, statim desperatione tentat:& uidetur spem quam dedit,uelle auferre,aut inceria oste-cere. Cum enim A rahae polliceretur seme sicut arenam maris, non multo post ad occidendum filium impulit, ut eum cui pollicebatur sobole innumeram, orbitate tentaret.Sic de hic cu p pulo promitteret libertatem, auxit seruitutem. Urget sepius grauiter bonos , dum tyrannidem di ii,& peccati eram uoliant, melius prili tionis adiutorii,quod a malis habent, is: ita saepius eos ibingere uidetur, ut sine eo uiuere se posse desperetit: quare malunt ei perpetuo subesse,quam eius auxilio privari. Quoties fudimina cupit concubinatum deserere,sed cogitans apua se, fame se cruciaridam,aut necessaria sibi de tutura, non audet iugum peccati reiicere,qui tunc ilia lud magis striripit, in uidet miserum peccat
rem si agam moliri. Sed cogitare debet iri tos omnia auxilia peccati paleas esse, ut aliquid esse uidentur,cunihil sint:&putare milia sibi de futurum, si paleas diaboli abiiciat. Sunt qui mystice per opera luti,& lateris, opera criminose intelligunt:per paleas uero, peccatorum occasi nes, quas daemon subministrat peccatoribus, quamdiu recessum non adomant, minon plene subiectos habet,cum uero linbuerit, cogit querere octa dies, quas ille antea submittit induit. Quoties sine ulla tentatione,&eum longe a istriccandi occasio,peccator eam maxinia sollicitii
dine quaerit, paleas quibus malum opus alte ri coniungat solicite inquirat. otio uacavit. odia uidentur malis operapiorum, am si maxime laborent in operibus Dei,neq; decipi utunquoniam omita nunisteria Dei, si ad opera peccatorum conserantur otia sunt. Vindo uota hal M.Audis hic cerae,ex quam leui re,occasi
nem friendi in pios, mali sumant,& ab eis q&im sisibile est, pristare e tisimiliter qu
ti faciant princi etiamsi quae miniina suis dederint.Datis e mea & quanti at munus ui
des negarido illas x om urgebant eas di
centes. Nullus ex his ministris ius est dieci a regi, cur ita seris aut pioru causam agere apud regem, ut omnia Deo deberct. io torpetis. Quid silarandum es , cum ille qui aliorum eram. res corrigere debet, iniustitit autor es Deus
summus interpellandius est. Audis hie (ni fallori qualibus prepediantur, qui Deo seruire uolunt, sed omnia sunt ferenda, &superanda. Intuiti sunt eos ad malum Cornuine hoc torve aspiciant serui eos, quos uid hi li Dominis suis
odio haberi. Vide quae de hac re annotat limus Gene. . Nam odio hebetarum quoi doli uti od runt, etiamsi noscant dominos irrationabiliter odissh.Trail ne eiani iii affectum eorum
ut eos solo, diligan(,ut odio ira antiquos oderrant, uelaniant domini eorum . iniupopulum tuu . Nd uult Doni nus,malos igniarantiam in malis posse praetendere, sed esse, qui peccara illis obiiciant. Occurrerunt uo laron. Periculosum iisde est,irato etias iustas sit, currere. si militer disce quin ta pari oporteat seruos Dei , etiam 1 suis quorum
causam agunt. Videat Dominus super uu
c iudicet omnes quiretas suas usti referunt ad iudicium Dei: quoniam noriarit quam iiis usin iudiciis sit Cognoui ait PsalmQuo et maminus iudicium inopis,& uindictam pauper
fetere fecistis odorem nostrum. Non
uult Dominus suo malis in operibus suis, s cere uelle, sed solum sibi,& hac de causa odorem in fetorem uertit.Si homi uibus placere uellem, Christi seruus non essem (ait Paulus. Sed no- ne Iudaei, nuncium a pinitis: & Deo pro tademptique, gratias egistis Quid ergo nunc uo-
Non sinit passio adflictos reia tuis
didum habere. stirare male fecisti fluuio
solent iusti, Deum tacere autorem sirpis . Tum malorum, ut abeo,aut uindicentur, aut
29쪽
omnemi r propter matrum line eius gratia tollerant Et eum qi insueriis suis no stare arguunt: quod promiserit liberare eos eqvi tamen liber
uerit. Nuc uidebis quae mirussum Par
hob. Sinit Dominus silo ooeulto iudicio impios
in impietatem crescere, ut durius puniat. Audis etiam hic, impios admonitionibus fieri deterio
V uisum ab Abraha Isaac, Dacob,
in Deum omnipotente, di nomine
meo lihouah non innotui eis, aut non sim
coonitus his.Difficilis ualde esst locus ille, qualiter,sElicet Deus patribus fuerit uisusin Deum
Omnipotentem,neq; tamen eis innotuerit sub' nomine Iehou .Cum Gen. dicatur,tempore Enos ceptam ima orationem liuius no ininis. Nili diramias. Noliae quidem tunc temporis notum, Mim uero nominis non ,sed nunc norificandum
Is aelitis Quod autem locum difficilem reddit,
est ignoratia lignificationis horum nominum, sciilicet sadai,S iehouali. Et quidam non curante, horum nominum significationem, dicunt
Deum nunquam ea familiaritate cum patribus usum fuisse,ut eis diceret Hoc ei nome meum,
scilicet,Iehouali, licet ipsi eum,sub illo nomine inuocauerint, innotuit te ramen eis,sub nomine Dei omnipotetis: os edodo illis signa,& magnalia sua,ut sit lentus. isus sum eatri ,Deus om- inpotens,scilicet ollendendo illis mirabilia mea, sed non eis uisus sum familiaritate illa, ut indiscarem eis Iehouali esse nomen meum: quod nucuobis ollendam.Sed haec expositio no multum
3rridei, quare ea omissa, examinanda est significatio utriusq; nominis scilicet cadat,& lehouali. Nam El, notum estia sortitudine sumptum esse
Quidam autem uoluerimi nomen sedat, esse co-
positum ex(scin litera seruili,& dat quod est copia,si afficietua: ut ide sit cadat, lycili sufficit,aut
cui sui sicentia:& tunc sensus est. Ego sum Iehobali, Et uisus sum patrii, in Deum cui sufficit, seii in Deinii tui fierentem, iuua,lcilicet nullo indiget: conferendo illis bona, sed non iiii mutillis nomen meum Iehouali, aut in se, aut secundum suam uim .Sed neq; is a interpretatio muliatum placet,licet possit tolerari. Si uero nomen dat sit simplex notia ei uerenda est eius radix, ct si nigratio examinama Signifimi autem sadad, a quo sadat, sugere , de praedari, quod nihil
aliud ei cui detiar pia: dari, tu Mo aliorum opes fugere. Vnde Sad, id est, mamma, ut er, sic dictum: quia iligitur. Threno. . Sed de serpentes eduxeriint sadod HY,mammam.lolae.1.dc uigeses sedaum,id es ubera, ctia nomen Iod, quod
idem significat, scilicet mammam Isaiae. . Vesbd bd est, de mamillam regum suges. Potes E ergo nomen ladai derivari a sad , quod mammam significat, de Madad, quod si uicat praedari, expillare,dc si ai ad , signi ne it
Deum quatenus prebet ubertatem,seu bona sua
in nos effundit: queadmodum ab ubere, lac diffunditur. Si uero aladad, quod est pulari, seu expillare : significabit Deum, quatenus et o
tis ' tor.Secundo aduertendum est, nomen
Iehouali (ut uidetur derivari 1 radice haust,
uae significatelle,Sed non solum. Nam ab e em radice est honesi,quod secundum hebraeos significat contritionem, accidens malum , siue malum euentum: ut patet EZeclitae. .ubi dicitur Houalis houati,ides , contritio sit per mi tritionein ueniet. Sic Isaiae. D. Cadet super te hovali, id es , contritio, aut malus euent . Videtur autem nomen lehou , potius derivari abhouab, qtiam ab hau ,quod est esse: Cum maiorem conuenientiam habeat ad hon , quam ad hau . Vnde uidetur Deum significare, qu tenus conterit, de uastat,aut ab eo est malus euetus. Si ergo accipiamus sulat quatenus significat Deu,ut se dei indit in nos nude, dc iehoualiut significat Deu, sub rone cdterenti sensus erit. Ego sum Iehou , id est, Deus conterens ,& uisus sum patribus in Deum diffundentem se, seu in fortem diffundentem se, sed in nomine meo Iehou ,id es , sub ratione conterentis , non innotui ei cui modo faciamae si dicat. Ego quidem sum Deus conterens, sub hac ratione
non fili notus patribus, quoniam magis curaui ostendere me illis beneficum , quam conterentem inimicos eorum. Vnde Gene s. postquam Dominus dixerat Iaaeob Ego sum et sadai,il tim addidit. Cresce,&multiplicate quasi os edens uim nominis saddai, quod sit facere cres: re,& multiplicare. Idem cui te. 18. tibi Istachbfidicens Iaaeob dicit Et et saddai benedicat tibi& crescere ficiat te,cii in ergo benedicere Debsit benefacere, S ad benedicedum in ocetur Deus ihub nomine sidat, uidetur cidat importare Deul ut beneficum. n sensum textus infra cap. i i s. approbare uidetur: ubi suffocatis hostibus, licunt Israelitae,se cognoui: te nomen Domini esse Iehouali. Sic enim textus dicit. Iesiouali uir prehi. Ieliotralui omen eius: ac si dicat. Nesciebamus taliou esse uiriam bellatorem. Nescis se mus nomen eius esse Iehouali, id est, bellat rem, A destri ictorem, sed nunc reperiment' hoc didicimus. Si uero accipiatur lades, ut ligni sicat sugenteni ,seu predantem aliena bona: tuc sensus erit figo sum Iehouali, id es , conterens, ct debellans,& uisus sum patribus in fortem exillatorem, accipiendo bona ab aliis, 3 traden-o eisqueadmodii ex bonis Laban ditauit Ia co unde& uxores dicunt ipsi Iaacob Gene. it.
30쪽
EXODI. VI. tulit Dominus opes patris nostri, de dedit nobis, & ex bonis Philistinorum Isaae , sed in
nomine meo Iehouali, id est, sub conterentis ratione, non innotui eis et quoniam noluit propter eos populos,& gentes conterere, oste- dendo me uimini bellatorem: ut modo faciam.
Colligendo ergo quae diximus, liabes huius lo- citres expositiones: Prima non curat ilominuli I interpretationem,& reddit hunc sensunt.EDium Iehou , id est, uocor Iehouah, dc ostendi me Piribus omnipotentem, tribuendo illis bona, sed in nomine meo Iehou , non sum cognitus eis,ides Hemini eorum indicaui me uocari Iehouasi . quemadmodum modo me ostendo. Vnde infra dicitur. Ego Iehou . Secunda et sitio, nomina interpretatur,scilicet Sadat, re Iehouali, modis supradictis, scilicet sedes Deum uberem, seu qui ubertatem praebet: de Iebouali conterentem. Et sensus est. Ego quidem sum Iehouc, id es , conterens,sed sub hoc nomine, non aparui patribus, sed bubnomine conferentis libertatem.Sed nunc ostedam me esse iehou , id est, conterentem. de sequitur. Idcirco die filiis Isiael. Ego Ieh uali; & educam uos ex oneribus . rati , de
ruam uos a seruitute eorum, Se redimam uos
brachio extento,& iudiciis magni, , ubi uid tur explicare nomen Iehouali. Tertia etiam, nomim interpretatur,dc p nomen sedat intelligit Deum sub ratione praedatoris. dc Iehouali putat significare Deum quatenus conterit,que- admodum secunda . de sensus est. Ego conterens, Et uisus sum Abrahae, Isaac, dc Dacob,in fortem praedatorem, auferendo bona Clienanaeorum, dc do illi praeseitim' terram quam illis promis: sed non sum uisus eis,sub nomine conterentis regna, de irationes propher eos, ut modo faciam propter vos. Et inter has.3,2. mihi germanior apparet. Haec etiam tertia non
longe est ii litera. videtur enim statuens lite r eam explicare.Dicit enim Deus se pactustatuisse cum Diribus de danda terra, ubi uidetur explicare quid sit dictu,in fortem predatorem: qui sciscet praedatus sim Chenanaeis terram , dc uobis tradiderim. Postea uero uidetur explicare ; quare dixerit se non limotulisse eis sub nomine conterentis, sed modo hoc fit secturus, cum sequitur. Et clamorem
Filiorum Frael, co' educam ex oneribus Empti in brachio extento. Vnde ante haec ultima uerba dicit Licirco dic sibi isi I
tiorium non satiat appetitum tuum, quaere alia meliorem, nos qlicita nobis uidebatur diximus. Qiuod autem omnes fere interpretantur sedes,
omnipoteutem, non uideo quomodo quadrare possit, cum non conueniat ullo pacto significationi radicis, quaecunq; illa sit, ut iam dixi ii iis , dc crediderim ego, quae in radice liau , significat esse , noi ertinere ad hauali , sed ad limali, quod est esse. Houali uero, id est, contritid, pertinere ad radice hanc. Dixit rius autemulta de hoc nomine Gene i. ubi quid1 de religione,& ueneratione esus apud iudeos,ex aliis recitauimus, si tamen communem expositi nem, sequi uelis. s. quod Diribus eonfuse innotuerit , de indicauerit nomen Ielimali , non tamen uim ipsius distinc e , aut ut Caietanus sentit,no ind icauit Asrid home ei' Iehouo importat Ero qui ero, queadmota ubi ac Israelitis modo; tuae expositioqii Urahc nomen Iehouah, ab eisse ortum sabeat,noti prohibeo'. Accipia
uos niihi in populum Postqui ab AEgyptiis
redemero, accipia mihi. Modo estis alterius, sed
Eo liberatos, ad me assumam. Eu eduxitios de oneribus , apti Hebraice signi sta
cantius habetur.De sub oneribus Agypri,quasi
scilicet oppressbs. terram pro qua trauaui manum meam, ut darem eam Abra
ham. Admonuimus in hebraismorunt explicatione, leuare manum esse turare, quod modus iurandi illius temporis fuerit: leuando manum ad coelum, qui quidem iurandi modus a Deo ortum habuisse uidetur: Nam Deutero r. habes. Leuaso ad talum n anum mea: dc dicam uiuo,ego in aeternu. Ego Dominus. Verba sunt confirmativa promissionum,dcia minationum: se uentia in libris legalibus.
Propter an stiam Firitus. Significat sta
sor proprie strintere, arctare, angustare, unde choser, id est, s fictio, anguiba. Stringebatur, de stetit natu illis spiritus; propter onera aut propter athus iam, di propter duram semitutem : In utroq: en in figebantur , scilicet in spiritu, qui angus babatur, de in corpore, quod dura seruitute premebatur. Ego incircunci
As id est, grossiora quam decet labia habeo, quae circundisone egere uidentur. Manda
uit eos ad filios Israel: ut scilicet iterii con
solarentur eos, dc pollicerentur libertatem.
Diu fiunt capita domus patrum eorunt.
Non constat ad quid modo supputentur hu-;usmodi tenerationes, Sed textus infine ostenditiad quid recensuerit huius Aodi promtem quod scilicet propter duces, ut sciremus qui sint isti duces Mosili, de Maron: Gibus Deus e