장음표시 사용
31쪽
Ella per Emathios plus quam civilia
Iusque datum sceleri canimus, popu- lumque potentem In sua victrici conversum viscera dex
Cognatasque acies rupti foedere regni Certatum totis concussi viribus orbis, In commune nefas infestisque obvia signis Signa, pares aquilas, pila minantia pilis. Quis furor, o civesci quae tanta licentia serri, Gentibus invisis Latium praebere cruorem Cumque superba foret Babylon spolianda tropaeis
Ausoniis, umbraque erraret Crassus inulta, Bella geri placuit nullos habitura triumphos 'Heu, quantum potuit terrae pelagique parari Hoc, quem civiles hauserunt, sanguine, dextrari Unde venit Titan, nox ubi sidera condit, Quaque dies medius flagrantibus aestuat horis, Et qua bruma rigens, ac nescia vere remitti
Astringit Scythicum glaciali frigore pontum :Sub iuga iam Seres , jam barbarus isset Araxes, Et gens si qua jacet nascenti conscia Nilo Tunc, si tantus amor belli tibi, Roma, nefandi,
Totum sub Latias lege cum miseris Orbem In te verte manus nondum tibi defuit hosti . At nunc semirutis pendent quod moenia testis Urbibus Italiae, lapsisque ingentia muris Saxa jacent nulloque domus custode tenentur, Rarus' antiquis habitator in urbibus errat. Horrida quod dumis, multosque inarata per annos Hesperia est, desuntque manus poscentibus arvis; Non tu, Pyrrhe ferox, nec tantis cladibus auctor Poenus erit nulli penitus discindere ferro Contigit: alta sedent civilis vulnera dextrae. Quod si non aliam venturo fata Neroni
Invenere viam, magnoque a terna parantur
Regna deis, caelumque suo servire Tonanti Non nisi saevorum potuit post bella gigantum 'Iam nihil, o Superi, querimur scelera ipsa nefasque Flac mercede placeat diros Pharsalia campos Impleat wPoeni saturentur sanguine manes: Ultima senesta concurrant praelia Munda His, Caesar, Perusina fames, Mutinaeque labores Accedant satis is, quas premit aspera, classes, lLeucas is ardenti servilia bella sub ina. Multum Roma tamen debet civilibus armis, Quod tibi res icta est Te, cum statione peracta
Astra petes serus , praelati regia caeli Excipiet gaudente polo, seu sceptra tenere, Seu te flammigeros Phoebi conscendere currus, Telluremque nihil mutato sole timentem Igne vago lustrare iuvet tibi numine ab omni Cedetur jurisque tui natura relinquet Quis deus esse velis, ubi regnum ponere mundi. Sed neque in Arctoo sedem tibi legeri orbe: Nec polus adversi calidus qua mergitur Austri. Unde tuam videas obliquo sidere Romam. bEtheris immensi partem si presseris unam, Sentiet axis onus librati pondera Caeli
Orbe tene medior. pars aetheris illa sereni Tota vacet, nullaeque obstent a Caesare nube . Tunc genus humanum positis sibi consulat armis, Inque vicem gens Omnis amet Iax missa per orbem Ferrea belligeri compescat limina Iani. Sed mihi iam numeno nec, si te pectore vates Accipiam, Cirrhea velim secreta moventem Sollicitare Deum , Bacchumque avertere Nysa. Tu satis ad dandas Romana in carinita vires
Fert animus causas tantarum expromere rerum .
Immensumque aperitur Opus quid in arma surentem Impulerit populam, quid pacem excusserit orbi. Invida fatorum series , summisque negatum Stare diu ; nimioque graves sub pondere lapsus,
Nec te Roma serens sic cum compage soluta secula tot mundi suprema coegerit hora, Antiquum repetent iterum chaos omniari mistis Sidera sideribus concurrent ignea pontum Astra petent tellus extendere littora nolet, Excutietque fretum fratri contraria Phoebe
Ibit obliquum bigas agitare per orbem Indignata, diem poscet sibi totaque discors Machina divulsi turbabit cedera mundi.
In se magna ruunt laetis hunc numina rebus Crescendi posuere modum. nec gentibus ullis Commodat in populum, terrae pelagique potentem, Invidiam Fortuna suam tu caussi malorum Fasta tribus dominis communis Roma, nec umquam In turbam Missi feralia foedera regni O male concordes, nimiaque cupidine ceci, Quid miscere iuvat vires, orbemque tenere
In medio dum terra fretum, terramque levabit Aer, longi volvent Titana labores, Noxque diem caelo totidem per signa sequetur;
Nulla fides regni sociis, omnisque potestas
32쪽
Impytietas consortis erit nec gentibus ullis Credite, nec longe fatorum exempl1 petantur Fraterno primi na aduerim sanguine muri Nec pretium tanti tellus pontusque suroris Tuia erat exiguum dominos com naisit asylum. Tempori angusti mansit concordia discors, Paxque fuit non sponte ducum nam sola futuri Crastus erat belli medius mora qualiter undasQui secato geminum gracilis mare separat Isthmos,
Nec patitur conferre si etiam si terra recedat,
Ionium gaeo frangit mare; sic , ubi saeva Arma ducum dirimens, miserando unere Crastus Assyrias Latio maculavit sanguine Garras, Parthica Romanos solverunt damna furores. Plus illa vobis acie, quam creditiς, actum est, Arsacidae bellum victi civile dedistis Dividitur erro regnum : populique potentis,
Quae mare, quae terras, quae totum possidet orbem,
Non cepit Fortuna duos . iam pignora juncti Sanguinis, diro se rates omine taedas Abstulit ad manes Parcarum Iulia saeva Intercepta manu quod si tibi sata dedissent
Majores in luce moras, tu sola urentem Inde Virum poteras, atque hinc retinere parentem , Armatasque manus excusso jungere ferro , Ut generos soceris mediae junxere Sabinae.
Morte tua discussa fides, bellumque movere Permissum est ducibus stimulos dedit aemula virtus.
Tu nova ne veteres obscurent ista triumphos ,
Et victis cedat piratica laurea Gallis, Magne, times te jam series, ususque laborum Erigit, impatiensque loci fortuna se Cundi. Nec quemquam jam ferre potest, .lsarve priorem, Pompejusve parem quis justius induit arma, Scire ne sta magno se judice quisque tuetur ;Victrix causa deis placuit, sed vict Catoni.
IVec coiere pares alter vergentibus annis
an senium , longoque togae tranquillior usu Dedidicit jam pace ducem famaeque petitor Multa dare in vulgus totus popul tribu auris
Impelli, plausuque sui gaudere theatri:
Nec reparare novas vires multu tuque priori Credere fortunae stat magni noluinis umbra.
Qualis frugifero quercus sublinai in agro
Exuvias veteres populi, sacrataque gestans Dona duc uiri, nec a in validis r. idicibus hae petas, Pondere sxa suo est nudosque per aera ram OS Effundens, trunco, nota frondibus ethcit in bram: At quamvis primo nutet casura sub Euro, Tot circum silvae firmo se robore tolla iri, Sola tamen colitur . sed non in Caesare tantum Nomen erat, nec sim ducis sed nescia virtus Stare loco: solusque pudor non vincere bello. Acer Windomitu quo spes, quoque ira vocasset,
Ferre manum, numquam temerando parcere serro. Successu urgere suos L iii stare fi voti
diuitii iiis impellens quidqii id ibi summa petenti
Obstaret gaudensque vimia fecisse ruina. Qii aliter expressum ventis per nubit sulmen AEtheris impulsi sonitu, mundique fragore Einicuit, rupitque die in populosque paventes Terruit, obliqua praeit in3uens tum iiii lana in 1 Da tua templa suri : nullaque exile vetante
Materia, ignamiue cadens , in igna inque reverteias
Di stragem late, sparsosque recolligit ignes
id ducibus causa suberantes sed publica belli
semina, quae populos semper mersere potente . Nainque ut opes nimias mundo Fortunae subacto Intulit,in rebus mores cessere secundis, Praedaquein hostiles luxum suasere rapinae Non auro, tectisve modus mensasque priores Aspernata fames cultus gestare decoros Vix nuribus, rapuere mares: cecunda virorum Paupertas sugitur, totoque arcessitur orbe Quo gen quaeque perit tunc longos iungere fines
Agrorum, quondam duro sulcata Camilli Vomere, Mantiquos Curiorum passa ligones,
Longa sub ignotis extendere rura colonis Non erat is populus, quem pax tranquilla iuvaret, ne in sua libertas immotis pasceret armis. Inde ira faciles, , quod suasi Tet egestas, Vile nefas magnumque decus , ferroque petendum, Plus patria potuisse sua : mensuraque juris Vis erat: hinc leges, plebiscita coacta, Et cum consulibus turbantes jura Tribuni:
Hinc rapti pretio fasces, sectorque furoris Ipse sui populus, letalisque ambitus urbi,
Annua venali reserens certam in Campo Hinc usura vorax, avidumque in tempore scenias;
Et concussa fides, wmultis utile bellum. Jam gelidas Caesar cursu saperaverat Alpes ;Ingentesque animo motus, bellumque futurum Ceperat ut ventum est parvi Rubiconis ad undas, Ingens visa duci patriae trepidanti imago,
Clara par obscura in vultu moestillii ma noctem, Turrigero canos est undens vertice crines,
Caesarie lacera, nudisque adstare lacertis Et gemitu permista loqui: Quo tenditis ultra Quo sertis mea igna, viri sit jure venitis, Si cives huc usque licet. Tunc perculit horror
Membra ducis, riguere comae, gressumque coercens Languor in extrema tenuit vestigia ripa.
Mox ait, O magnae qui moenia prospicis urbis Tarpeja de rupe Tonaias Phrygiique penates Gentis Iuleae, rapti secreta Uti irini, Et residens cessa Latialis Iuppiter Alba, Vestalesque soci sumniique o numinis i ii star
Roma, fave coeptis non te furialibus annis Persequor ei adsum vidior aeriaque har: que Caesar, ubique tuus, lic t mcd. ι nunc quoque miles.
Ille erit ille nocens, qui me tibi secerit hoste in Lide et oras solvit belli, tumidumque per ananem Signa movet propere sic cum squalentibus arvis Estiserae Libyes viso eo cominus hoste Subsedit dubius, totam duin colligit iram; Mox ubi se saevae stimulavit verbere caudae, Et exitque iubam, Qvasto grave murmur hiatu
inire inuite tum torta levis si lancea Mauri Hrreat, aut latum subeant venabula pectus, Per ferrum taliti securus vulneris exit.
Eoiate culit modico, parvisque impellitur undis Puniceus Rubicon, cum servida canduit aestas: Perque inas serpit valles, mallic certus Liliae ab Aulbniis disterininat arva colonis Tunc vires praebebat hiems . atque auxerat undar Tertia .i in gravido pluviili, Cynthia cornu, Et madidis Euri resoIutar flatibii Alpes. Pilinus iii obliqui in sonipes opponitur amne in
Excepturus aquas molli lim cetera ruinpit
Turba vadio fracti facile scia in fluminis undas.
C.esar ut adversatri superato gurgite ripa iii
Attigit, Ilai periae velitis c coiistitit alvis, Hic s
33쪽
Hic, ait, hic pacem temerataque iura relinquo Te ortuna sequor: procul hinc jam foedera sunto. Credidimus fatis, utendum et judice bello. Sic fatus, noctis tenebris rapit agmina ductor Impiger, torto Balearis verbere fundae Ocyor, missa Parthi post terga sagitta Vicinumque minax invadit Ariminum, ut ignes Solis Lucifero fugiebant astra relicto. Iamque dies primos belli visura tumultus Exoritur seu sponte deum, seu turbidus Auster
Impulerat, moestam tenuerunt nubila lucem.
Constitit ut capto jussus deponere miles Signa foro, stridor lituum, clangorque tubarum
Non pia concinuit cum rauco classica cornu.
Rupta quies populis, stratisque excita juventus Diripiunt sacris astixa penatibus arma, Quae pax longa dabat nuda jam crate fluentes Invadunt clypeos, curvataque cuspide pila, Et scabros uigrae morsu rubiginis enses. Ut nota fulsere aquilae Romanaque signa, Et celsus medio conspectus in agmine Caesar, Diriguere metu , gelidos pavor alligat artus, Et tacito mutos volvunt sub pectore questus O male vicinis haec moenia condita Gallislo tristi damnata loco i pax alta per Omnes Et tranquilla quies populos nos praeda furentum , Primaque castra sumus . melius Fortuna dedisssies
Orbe sub Eoo sedem , gelidaque sub Arcto,
Errantesque domos, Latii quam claustra tueri. Nos primi Senonum motus, Cimbrumque ruentem
Vidimus, Martem Libyes, cursumque furoris Teutonici quoties Romam ortuna lacessit, Hac iter est bellis gemitu sic quisque latenti,
Non ausus timuisse palam : vox uua dolori Credita sed quantum, volucres cum bruma coercet, Rura silent, mediusque acet sine murmure pontus
Tanta quies. noctis gelidas lux dolverat umbras: Ecce faces belli, dubiaeque in praelia menti Urgentes addunt stimulos, unciasque pudoris Rumpunt sata moras justos Fortuna laborat Esse ducis motus, causas invenit armis Expulit ancipiti discordes urbe Tribunos Viel jure minax jactatis curia Gracchis. Hos iam mota ducis , vicinaque signa petentes Audax venali comitatur Curio lingua; Vox quondam populi, libertatemque tueri
Ausus, Marmatos plebis miscere potentes . Utque ducem varias volventem pectore curas Conspexit Dum voce tuae potuere iuvari Caesar, ait, partes, quamvis Olente Senatu, Traximus imperiuna, tunc, cum mihi Rostra tenere
Jus erat,in dubios in te transferre Quirites. Sed postquam lege bello siluere coactae, Pellimur e patriis laribus, patimurque Olente SExilium tua nos faciat victoria cives. Dum trepidant nullo firmatae robore partes; Tolle moras : semper nocuit disserre paratis. Par labor atque metus pretio majore petuntur.
Bellantem geminis tenuit te Gallia lustris, Pars quota terrarum facili si praelia pauca Gesseris eventu, tibi Roma subegerit orbem Nunc neque te longi remeantem pompa triumphi Excipit, aut sacras poscunt Capitolia laurus: Livor edax tibi cuncta negat gentesque subactas Vix impune seres socerum depellere regno Decretum est genero partiri non potes orbem:
Solus habere potes. Sic postquam fatus, ipsiti bellum prono tantum tamen addidit irae, Accenditque ducem, quantum clamore juvatur Eleus sonipes, quamvis a carcere clauso Immineat laribus, pronusque repagula laxet. Convocat armatos extemplo ad signa maniplos: Utque latis trepidum turba coeunte tumultum
Composuit vultu, dextraque silentia jussit: Bellorum o socii, qui milleis ricula Martis Mecum ait experti, decimo jam vincitis anno; Hoc crus Arctois meruit diffusus in arvis Vulneraque, mortes . hiemesque sub Alpibus acta: λNou secus ingenti bellorum Roma tumultu
Concutitur, quam si Poenus transcenderet Alpes Aniribal implentur valido tirone cohortes: In classem cadit omne nemus terraque marique
Iussus Caesar agi quid' si mihi signa jacerent
Mait sub advert b, ruerentque in terga feroces Gallorum populi nunc , cum Fortuna secundis Mecum rebus agat, Superique ad summae vocantes. Tentamur, veniat long dux pace solutus Milite cum lubito, partesque in bella togatae, Marcellusque loquax, nomina an Catones. Scilicet extremi 1 Ompejum, emptique clientes Continuo per tot fatiabunt tempora regno Ille reget currus nondum patientibus annis λIlle eme raptos numquam dimittet honores Quid am jura querar totum suppress per orbem , Ac uillam servire famem quis castra timenti Nescit ista soro ' gladii cum triste minantes
Judicium inlotita trepidum cinxere coron A, Atque auso medias perrumpere milite leges Pona pejana reum clauserunt signae Milonem 'Nunc quoque, ne lassum teneat privata se uelitus, Bella nefanda parat suetus civilibus arnais,
Et docilis Syllam scelerum vicisse magistrum.
Utque serae tigres numquam posuere furorem, 'Qua nemore Hyrcano, matrum dum lustr sequuntur,
Altus caesorum Avit cruor armentorum
Sic . Syllanum solito tibi lambere ferrum
Durat, Magne, sitis nullus semel ore receptus Pollutas patitur sanguis mansuescere fauces. uem tamen inveniet tam longa stentia finem 'Quis scelerum Iodus ei ex hoc jam te, improbe, regno Ille tuus saltem doceat discedere Sylla.
Post Cilicasne vagos, Hassi Pontica regis
Praelia , barbarico vix consummAt Veneno,
Ultima Pompeio dabitur provincia Caesar: Quod non, id trices aquilas deponere justus, Paruerim mihi si merces erepta laborum est, His saltem long , non me duce, praemia belli Reddantur: utiles sub quolibet iste triumphet, Conferet exsanguis quo se post bella senectus λQuae sedes erit emeritis λ quae rura dabuntur, Qu noster veteranus aret quae nacenia sessis
An melius fient piratae, Magne, coloni Tollite jam pridem victricia, tonite signa
Viribus utendum est , qu 1 secimus arma tenenti Omnia dat, qui justa negat nec numina et unt. Nam neque praeda mei , neque regnu in quaeritur armis Detrii himus dominos urbi servire paratae. Dixerat: at dubium non claro murmure vulgus Secum incerta fremit pieta patriique penates Quamquam caede feras mentes animosque tumentes Frangunt; sed diro serri revocantur amore,
Duetolisque metu. summi tum munera pili
34쪽
Laeliuς, em eritiqire gerens insignia doni,
Servati civis referentem praei a ciuercum, Si licet, exclamat, Romani max Te rector Nominis, fas est vera expromere Oces, Quod tam lenta tuas tenuit patientia vires
Conquerimur deeratne tibi fiducia nostri Dum movet hic calidus spira trita corpora sanguis, Et dum pila valent sortes torquere lacerti, Degenerem patiere togam, regnumque Senatust Usque adeo miserum et civili vincere bello It Dirc age per seythiae populos, per inhospita Syrtis Littora', per c 1lidas Libyae sitientis arena S. Haec manus, ut victum post terga relinqueret orbem,
Oceani tu nudas remo compescuit undas:
Fregiti Arctoo spumantem vortice Rhenum, Jusa sequi tam posse mihi, quam vel necesse est. Ne civis meus est, in quem tua classet a Caesar Audiero per signa decem elicia castris, Perque tuos uro a cumque ex hoste triumphos Pectore si fatris gladium, jugulo it e parentis
Coi de re me iubeas, unaque in viscera partu Coniugis, invita peragam tamen omnia dextra Si spolia te deos, ignemque mirrittere templis, Numina miscebit castrensis Amma Monet 2:Castra super Tusci si ponere Tibridis undas,
Hesperios audax veniam metator in a OS. Tu quos eumque voles in planum est undere muros,
His aries actus disperget saxa lacertis Illa licet penitus tolli fiam jusseris urbem, Roma sit. His cuncta simul assensere cohortes, Elatasque alte, quaecumque ad bella vocaret,
Pro initere in anus it tantus ad aethera clAn Orci
Quantus , pini seri Boreas cum Thracius Octae
Rupibus incubuit, curvato robore pressae Fit shnus, aut rursus redeuntis in aethera silvae Caesar ut acceptuin tam prono milite belluin, Fataque ferre videt, ne ir languore moretur Fortunam, sparsas per Gallici rura cohortes Evocat Romam motis petit undique signis. Deseruere cavo tentoria ii x. Lemano, Castraque quae Vogesi curvam luper ardua rupem Pugnaces pictis cohibebant Lingonas arinis .
Hi ad liquerunt Isar. , qui gurgite ductus
Per tam multa suo famae majoris in amnem Lapsus, ad aequoreas nomen non pertulit undas. Solvuntur flavi longa statione Rutheni: Mitis Atax Latia gaudet non erre carina , Finis me speriae prona Ito iniit Varus Quaque sub Herculeo sacratus nomine portus
Urget rupe cava pelagus non Corus in illum Jus habet, aut Zephvrus solus sua uora turbatCircius tuta prohibet statione Monoeci. Quaque jacet litus diibium, quod terra , fretumque Vendicat alternis vicibus , cum unditur ingens
Cceanus, vel cum refugis e fluctibus aufert. Ventus ab extremo pelagus sic axe volutet, Destituatque serens an sidere mota secundo Iethyos unda vagae lunarib iis aestuet horis: lanrmiger an Titan, ut alentes .iuriat undas,
Erig. et Oceanum , fluctiisque ad sidera tollat, Quaerite, quos agitat muniti l .ibor at mihi semper
Tu, quaecumque OV es tam crebros causa meatus , Ut superi voluere, . te. Tui: rura Nemo ui
Qui tenet in p. is Aturi, qua litore curvo Molliter id missum aulit Tarbellicus aequor; Signa movet, gaudctque ino: bant onu hoste:
Et Biturix, longisque leves Suessones in armis:
Optimus excusso Leucus Rhemusque lacerto ;Optima gens flexis in gurum Sequana fraenis: Et docilis rector rostrati Belga covini: Arvernique ausi Latio se fingere fiat res Sanguine ab Iliaco populi nimiumque rebellis Nervius, caesi pollutus sanguine Cottae: Et qui te laxis imitantur Sarniata braccis
Vangiones: Batavique truces, quo aere recurvo Stridentes acuere tubae qua 'inga pererrat
Gurgite qua Rhodanus raptum velocibus undis in naare fert Ararim qua montibus ardua summis
Gens habitat cana pendentes rupe Gebennas Pictones inmmunes subigunt sua rura . nec ultra Instabiles Turona circumsita castra coercent. In nebulis Meduana tuis marcere perosus
Andus, ain placida Ligeris recreatur ab unda. Inclyta Caesareis Genabo di luitur alis. Tu quoque laetatus converti praelia Trevir: Et nunc tonse Ligur, quondam per colla decora Crinibus est usis toti praelate Comatae . Et quibus minitis placatur sanguine diro Ieutates, Oirensque seris altaribus Hesus: Et Taranis Scythicae non mitior ara Dianae. Vos quoque qui sortes animas, belloque peremptas L Ludibus in longum vates dimittitis aevum Plurinia securi fudistis carmina Bardi. Et vos barbaricos rittas, moremque sinistrum Sacrorum Druidae positis repetistis ab armis Solis nosse deos, caeli numina vobis, Aut solis nescire dat uni: nemora alta remotis Incolitis lucis vobis uictoribus, umbrae
Non tacitas Erebi sedes Ditisque profundi P illida regna petunt regit idem spiritus artus Orbe alio longae cxnitis si cognita vitae Mors media est certe populi, quos despicit Arctos,
Felices eriore suo, quos ille tumorum
Maximus haud urget leti metus inde ruendi
In serrum inens prona viris , animaeque capaceSMortis ignavum reditura parcere Vitae.
Et vos crinigeros belli arcere Caycos
Opp0 siti, petitis Romam, Rhenique seroces
Deseritis ripas, apertum gentibus orbem. Caesar, ut immensae collecto robore vires Audendi ni aiora fidem secere, per OlUnem Spargitur Italiam, vicinaque moenia complet. Vana quoque ad Veros accessit fama timores, Irrupitque animos populi, clademque suturain littulit, velox properantis nuntia belli Innumeras solvit alsa in praeconia linguas.
Est cui, tauriferis ubi se Mevania campis
Explicat, audaces ruere in certamina turmas
Aner.u, qua Nar Tyberino illabitur amni,
B.irbaticas saevi discurrere Caesaris alas Ipsum omnes aquilas, collataque signa serentem, Agmine non uno , densisque incedere castris Nec qualem meminere, Vide ut . majorque, serusque Melitibus occurrit, victoque minanior hoste Hunc inter Rhenum populos Alpesque jacentes, Finibus Aretois , palliaque a sede revulsos Pone sequi, jussa inque feris a gentibus Urbem, Romano spectante, rapi sic quisque pavendo
Dat vires f imae : nulloque auctore malorum, Uire finxeme, timent. nec solii in vulgus inani
Perculsu in terrore pavet: sed curia , ipsi
Sedibus exiliere Patres, invisaque belli
35쪽
Confusibus fugiens mandat decreta Senatus.
Tum quae tuta petant , quae metuenda relinquant, Incerti, quo quenique fugae tulit impetus, urgent Praecipiten popul uni serieque haerentia longa Agmina prorumpunt credas aut tecta nefandas Corripuiste faces, aut jam quatiente ruina Nutantes pendere domos, sic turba per urbem Praecipiti lymphata gradu, velut unicae rebuSSpes oret afflictis patrios excedere luro In consulta ruit qualis cum turbidus Auster
Reppulit a Libyeis immensum Syrtibus aequor, Frassaque veliferi sonuerunt pondera mali, Desilit in fluctus deserta puppe magister, Navitaque, nondum sparsa conapage carinae, Naufragium sibi quisque facit sic urbe relicta In bellum fugitur nullum jam languidus aevo
Evaluit revocare parens , conjuxve maritum
Fletibus : aut patrii, dubiae dum vota salutis Conciperent, tenuere Lares nec lini ne quisquam H esito extremo tunc sorsitan urbis amatae Plenus abit visu ruit irrevocabile Vulgus. faciles dare summa Deos, eademque tueri
Dissicilest urbem populis, victisque frequentem
Gentibus,, generis, coeat si turba, capacem Humani, facilem venturo Caesare praedam Ignavae liquere manu . cum pressus ab hoste Clauditur externis miles Romanus in oris, Effugit exiguo noci irna pericula vallo: Et subitu rapti muniitiine cespitis agger
Praebet securos intra tentoria somnos. Tu tantur audito bellorum murmure Roma Desereris nox una tuis non credita muri S. Danda tamen venia es tantorum danda pavorum: Pompeio fugiente timent tum ne qua futuri
Spes saltem trepidas mentes levet, addita fati Pejoris manifesta fides: Superique minaces
Prodigiis terras implerunt, aethera, pontum . Ignota obscurae viderunt sidera nocteS, Ardentemque polum flammis, caeloque volanteSObliquas per inane faces, crinemque timendi Sidetis,in terris mutantem regia coimeten.
Fulgura fallaci micuerunt crebra sereno Et varias ignis denso dedit aere formas. Nunc iaculum longo, nunc sparso lumine lampas Emicuit caelo tacitum sine nubibus ullis Fulmen, WAnctois rapiens de partibus ignem, Percussit Latiale caput stellaeque minores
Per vacuum solitae noctis decurrere tempus, In medium venere diem: cornaque coacto Jam Phoebe toto fratrem cum redderet orbe, Terrarum subita percussa expalluit umbra.
Ipse caput medio Titan cum serret Olympo, Condidit ardentes atra caligine currus, Involvitque orbem tenebris, gentesque coegit Desperare diem qualem fugiente per ortuS Sole Thyesteae noctem duxere Mycen T. Ora sero Sicula laxavit Mulciber Emae; Nec tulit in caelum .immas, sed vertice prono Ignis in Hesperium cecidit latus . atra Charybdis Sanguineum undo torsit mare . flebile saevi Latravere canes. Vestali raptus ab ara Ignis, ostendens consectas flamma Latinas Scinditur in partes, geminoque cacumine surgit , Thebanos imitata rogos . tum cardine tellus
Subsedit, veteremque jugis nutantibus Alpes Discussere nivem Tethys majoribus undis
Hesperiam Calpen, summumque implevit Atlanta. Indigetes flevis te deos, Urbisque laborem
Testatos sudore Lares, delapsaque templis Dona suis, dirasque diem cedasse volucres Accipimus silvisque seras sub nocte relisiis Audaces media posuisse cubilia Roma. Tu peeudum faciles una an ad murmura linguae,
Monstrosique hominum partus numeroque modoque Membrorum, matremque suus conterruit infans
Diraque per populum Cumanae carmina vatis Uulgantur tum, quos sectis Bellona lacertis
Saeva movet, cecinere deos : crinemque rotantes
Sanguinei populis ulularunt tristia Galli.
Compositis plenae gemuerunt Omibus urnae Tum fragor armorum , magnaeque per avia voce SAuditae nemorum , venientes cominu umbrae. Quique colunt unctos extremis moenibus agrOS,
Diffugiunt ingens Urbem cingebat Erinnys, Excutiens pronam flagranti vertice pinum, Stridentesque comas Thebanam qualis Agaven Impulit, aut saevi contorsit tela Lycurgi Eumenis aut qualem jussu Iunonis iniquae Horruit Alcides, viso a Dite, Megaeram.
Insonuere tubae, quanto clamore cohortes Miscentur, tantum nox atra silentibus auris
Edidit: medio visi consurgere Campo
Triitia Syllani cecinere oracula mane S Tollentemque caput gelida Anienis ad undas Agricola fracto Marium sugere sepulchro Haec propter placuit Thuscos de more vetusto
Acciri vates, quorum qui a imus aevo Aruns incolui desertae moenia Lunae Fulminis edoctus motus, venasque calentes Fibrarum, monitus volitantis in aere pennae,
Monitra jubet primuna, quae nullo semine dilcors Protulerat natura, rapi , sterilique nefandos Ex utero foetus infaustis urere flammis. Mox ubet in totam pavidis a civibus Urbe in Ain biri festo purgantes moenia lustro, Longa per extremo pomoeria cingere fines Pontifices, sacri . quibus est permissa potestas. Turba Dinor ritu sequitur succinista Gabino, Vestalemque chorum ducit vittata sacerdos, Troianam soli cui fas vidisse Minervam. Tum qui ita deum, secretaque carmina servant, Et lotam parvo revocant Almone Cybellem: Et offus volucre Augur servare sinistras; S ptemvirque epulis estis, Titiique sodales . Et Salius laeto portans ancilia collo: Et tollens apicem generoso vertice lamen .
Dumque illi est usam longis anfractibus urbe ni Circumeunt, Aruns dispersos fulminis ignes
Colligit, terrae maesto cum murmure condit, Datque locis nomen sacris tunc admovet aris Electa cervice marem jam fundere Bacchum Coeperat, obliquoque molas inducere cultro
Impatiensque diu non grati vi Stima sacri, Cornua succincti premerent cum torva ministri, Deposito victum pr.ebebat poplite collum. Nec cruor emicuit solitus sed vulnere largo Distulam rutilo nigrum pro sanguine virus. Palluit attonitus sacris seralibus Aruns Atque iram Superum raptis quaesivit in extis. Terruit ipse color vatem : nam pallida tetris Viscera tincta notis, gelidoque in sedla cruore
Plurimus asperis variabat sanguine livor.
36쪽
Cernit tabe iecur madidum venasque minaces Hostili de parte videt pulmonis anheli Fibra latet, parvusque secat vitalia limes. Cor 1cet: laniem per hiantes viscera rimas Emittunt produntque suas Onient a latebras. Quodque Onefas nullis impune apparuit extis, Ecce videt capiti fibrarum increscere molem Alterius capitis, pars aegram marcida e adet Pars micat, celeri vena movet improb. pulsu. His ubi concepit magnorum fata malorum, Exclamat : Vix fas iuperi quaecumque monetis Prodere me populis neque enim tibi summes litavi lupiter hoc sacrum caesique in il cera tauri inferni venere Dei, non fanda timemus Sed venient majora metu. Dii visa secundent, Et biis sit nulla fides, sed conditor artis Finxerit ista Tages . ex sic omnia Tuscus
Involvens, multaque tegens ambage canebat At Figulus, cui cura deos, secretaque caeli
Nos e suit, quem non stillarum fgyptia Memphis
AEquaret visu numerisque moventibus astra, Aut hic errAt ait nulla cum lege per aevum Mundus, incerto discurrunt sidera motu Aut, si fata moverit , Orbi, generique paratur Humano matura lues. terrae ne dehil cent λSubsidentque urbes an tollet fervidus aer Temperiem segetes tellus infida aegabit Omnis an infusis miscebitur unda venenis λQuod cladis genus, o Super id qua pelle paratis Saevitiam: extremi multorum tempus in unum Convenere dies . lummo si si igida elo Stella nocens nigros Saturni accenderet ignes; Deucalioneos fudisset Aquarius imbres, Totaque distus latuisset in aequore tellus. Si saevum radiis Nemeaeum, inhoebe, Leonen Nunc premeres, Oto fluerent incendia mundo, Succentusque suis flagrasset curribus aether. Hi cessant ignes tu qui agi ante minacem Scorpion incendis cauda , chel atque peruris, Quid tantum, Gradive, .iraS nam mitis in alto Iupiter occasu premitur, Veneritque salubre Sidus hebet, motuque celer Cyllenius haeret, Et caelum Mars solus habet . cur signa meatus Deseruere suos, mundoque Obscura eruntur: Ensiferi nimium fulget latu Orionis Imminet armorum rabies serrique potestas Confundet jus omne manu scelerique ne findo Nomen erit virtus multosque exibit in annos Hic suror. Superos quid prodet poscere finem 'Cum domino pax ista venit duc Roma malorum Continuam seriem : clademque in tempora multa Extrahe, civili tantum jam libera bello Terruerant satis haec pavidam praesagia plebem: Sed majora premunt nam qualis vertice Pindi Edonis Ogygio decurrit plena Lyaeo: Talis mattonitam rapitur matrona per urbem, Vocibus his prodens urgentem pectora Phoebum. Quo seror, o Paean oua me super aethera raptam Constituis terrase video Pangaea nivosis .ina iugis, latosque R. mi sub rupe Philippos. Quis sutor hic, o Phoebe, doce : quae tela, manusque Roman. miscent acies, ullumque si ire hi, ile est Qua diversa sero λ primos me ducis in Oltus, vitia mare Lagei mutatur gurgite Nili. I tunc ego, fluminea desormis trunc u arena
Qui jacet, agnosco dubi1m super aequora Syrtina,
Arentemque sero Libyen, quo tristis Erinnys
Transtulit Emathias acies nunc desuper Alpis Nubiferae colles, atque aeriam Pyrenen Arripimur patriae sedes remeamus in urbis Impiaque in medio peraguntur bella senatu Consurgunt partes iterum, totumque per orbem Rurius eo nova da mihi cernere litora ponti,
Telluremque novam vidi Iam Phtabe, Philippos. Haec ait: lassis acuit desecta urore.
JAmque irae patuere deum, manifestaque belli Signa dedit mundus legesque, foedera rerum
Praescia monstrifero vertit natur tumultu, Indixitque nefas cur hanc tibi rector Olympi Sollicitis vllum mortalibus addere curam, Noscant venturas ut dira per omina clades Sive parens rerum cum primum informia regna, Materiamque rudem a mina cedente recepit, Fixit in aeternum causas, qua cuncta coercet, Se quoque lege tenens , saecula causa ferentem Fatorum immoto divisit limite mundum :Sive nihil positum est, sed sors incerta vagatur, Fertque, reserique vices, habent mortalia casum
Sit subitum, quodcumque paras sit caeca futuri Mens hominum satiri liceat perare timenti Ergo ubi concipiunt, quantis sit cladibus Urbi Constatura fides Superum, ferale per urbem Juliitium latuit plebeio testus amictu Omnis honos nullos comitata est purpura fasces:
Tum questus tenuere suos, magnusque per Omnes Erravit sine voce dolor sic unere primo Attonitae tacuere domus, cum corpora nondum Conclamata iacent , nec mater crine soluto Exigit ad saevos fa inularum brachia planctus: Sed cum membra premit fugiente rigenti vita, Vultusque exanimes, ocul Olque in morte Iacentes Necdum est ille dolor, sed jam metus incubat amens, Miraturque malum . cultus matrona prioreSDe potuit ni cellaeque tenent delubla catervae
Hae lacrimis sparsere deos, e pectora duro Afflixere solo: lacerasque in limine sacro Attonita fudere comas votisque vocari Assuetas crebris seriunt ululatibus aures Nec cuncta summi templo iacuere Tonantis: Divisere deos: nullis defuit aris
Invidiam factura parens quarum una madentes Scissa genas, planctu liventes atra lacertos, Nunc, ait, o miserae contundite pediora matres, Nunc laniate comas, neve hunc inerte dolorem , Et suminis servate malis; nunc flere potestas, Dum peiade sortuna ducun cum vicerit alter,
Gaudendum est his se stimulis dolor ipse lacessit.
Nec non bella, viri, diversaque castra petentes Effundunt ullas in numina Laeva querelas. O altera: Oitis, quod non in Punica nati Tempora Cannaruita suimus, Trebiaeque , juventus Non pacem petimus Superi: date petitibus iras: Nunc urbes excite seras coniuret in arma Mundus. Achaemeniis decurrant Medica Susis Agmina: Massagetas Scythicus non alliget Ister: Fundat ab extremo flavos Aquilone Suevos
Albis, Windomitum Rheni caput omnibus hostes Reddi -
37쪽
Reddite nos populis civile avertite bellum: Hinc Dacus premat, inde Getes occurrat Iberis Alter ad Eoas hic vertat signa pharetras. Nulla vacet tibi, Roma, manus vel perdere nomen Si placet Hesperium Superi, collapsus in ignes Plurimus ad terram per ulmina decidat aether. Saeve parens utrasque simul partesque ducesque,
Dum nondum meruere, seri tantone novorum
ProUentu scelerum quaerunt, uter imperet Urbi λVix tanti fuerat civilia bella moveri, Ut neuter tales pietas peritura querelas Egerit at miseros angit sua cura parentes, oderuntque gravis vivacia fata senectae, Servatos ne iterum bellis civilibus annos. Atque aliquis magno iraerens exempla timori Non alios, inquit, motus tunc sata parabant,
Cum post Teutonicos victor, Libycosque triumphos Exul limosa Marius caput abdidit ulva. Stagna avidi texere soli laxaeque paludes Depositum , Fortuna, tuum mox vincula ferri Exedere senem, longusque in carcere paedor. Consul, in eversa felix moriturus in urbe Poena ante dabat scelerum mors ipsa refugit Saepe virum, frustraque hosti est concessa potestas Sanguinis invisi primo qui caedis in ictu Diriguit, serrumque manu torpente remisit Viderat immensam tenebroso in carcere lucem, Terribilesque Deos scelerum Mariumque futurum: Audieratque pavens: Non hae contingere fas est Colla tibi debet multas hic legibus aevi, Ante suam, mortes: vanum depone furorem. Si libet ulcisci des et funera genti S, Hunc Cimbri servate senem . non ille saJore Numinis, ingenti Superum protectus ab ira, Vir serus QRomam cupienti perdere fato Sufficiens. idem pelago delatus iniquo Hostilem in terram, vacuisque mapalibus actus, Nuda triumphati iacuit per regna Jugurthae, Et Poenos pressit cineres, solatia sati Carthago Maritisque tulit pariterque jacentes Ignovere deis Libycas ibi colligit iras. Ut primum fortuna redit servilia solvit
Agmina conflato saevas ergastula ferro Exeruere manus nulli gestanda dabantur Signa ducis, nisi qui scelerum jam secerat usum, Attuleratque in castra ne s. pro sata quis ille, Qui fuit ille dies, Marius quo moenia Victor Corripuit quantoque gradu mors saeva cucurrit RNobilitas cum plebe perit : lateque vagatur Ensis: is nullo revocatum est pectore ferrum. Stat cruor in templis multaque rubentia caede Lubrica saxa madent nulli sua profuit aetas. Non senis extremum piguit vergentibus annis Praecipitasse diem nec primo in limine vitae Infantis miseri nascentia rumpere fata. Crimine quo parvi caedem potuere mereri Sed satis est jam posse mori . trahit ipse furoris Impetus ἔ- , visum est lenti, quaesiis nocentem. In numerum Pars magna perit rapuitque cruentus Victor ab ignota vultus cervice recisOS, Dum vacua puclet ire manu. spes unae a Iutis oscula pollutae fixisse trementia dextrae Mille licet gladii mortis nova signa sequantur, Degener o populus , vix saeculae longa decorum Sic meruisse viris, nedit breve de degus aevi,
Et vitam, dum Sylla reiit cui iuuera vulgi
Flere vacet vix te sparsum per viscera Ebi
Innumeras inter carpentis membra coronet Discessisse manus aut te praesage malorum Antoni, cujus laceris pendentia canis ora serens miles festae rorantia mensae Imposuit, truncos laceravit Fimbria Cratas. Saeva Tribunitio maduerunt robora tabo. Te quoque neglectum violatae Cevola dextrae Ante plum penetrale deae, semperque calentes Mactavere socose parvum sed fessa senectus Sanguinis studi jugulo, flammisque pepercit. Septimus haec sequitur, repetitis fascibus , annus; Ille fuit vitae Mario modus, Omnia passo, Quae pe)or fortuna potest, atque omnibus uso, Quae melior mensoque homini quid fata pararent. Jam quot apud Sacri cecidere cadavera portum Aut Collina tufit stratas quot porta carema , Tunc cum pene caput mundi, rerumque potestas Mutavit tralata Ocum , Romanaque Samnis Ultra Caudinas peravit vulnera Furcas tSylla quoque immensis accessiit cladibus ultor ille quod e xiguum restabat sanguinis Urbi, Hausit dumque nimis jam putrida membra recidit, Excessit medicina modum, nimiumque secuta est, Qua morbi duxere, manus periere nocente ;Sed cum jam soli possent superesse nocentes. Tunc data libertas odiis, resolutaque legum Fraenis ira ruit . non uni cui acta dabantur Sed secit sibi quisque nefas semel omnia victor Iusserat infandum doni in per viscera ferruat Exegit famulus nati maduere paterno Sanguine certatum est, cui cervix caelis parentis Cederet in fratrum ceciderunt praemia fratres. Busta repleta fuga, permistaque viva sepultis Corpora nec populum latebrae cepere serarum. Hic laqueo fauces, elisaque guttura regit: Hic se praecipiti jaculatus pondere dura Dissiluit percussus humo: mortesque cruento
Victori rapuere suas hic robora busti Extruit ipse sui, nec dum omni inguine fusio Desilit in amnaas, , dum licet, Occupat ignes. Colla ducum pilo trepidam gestata per urbem, Et medio congesta soror cognoscitur illic Ouidquid ubique latet scelerum non Thracia tantum vidit B stonii stabulis pendore tyranni Postibus Antaei Libye nec Graecia maerens Tot laceros artus Pisaea flevit in aula. Cum iam tabe fluunt, confusaque tempore multo
Amisere notas, miserorum dextra Arentum
Colligit pavido subducit cognita furto. Meque ipsum mena in caesi deformia fiatris
Ora rogo cupid ma vetitisque imponere flammis , Omnia Sythinae lustrasse cadavera paci STPerque omne truncos, cum qua cervice recisum
Conveniat, quaesisse caput . quid sanguine manes Placatos Catuli referam' cui victima tetistes Inferias Marius, orsan nolentibus umbris, Pendit, inexpleto non sanda piacula busto:
Cum laceros artus, aequataque vulnera membris Vidimus,' toto quamvis in corpore caeso Nil animae letale dat una , moremque nefandae Dirum saevitiae, pereuntis parcere morti. Avulsi cecidere manus, exectaque lingua Palpitaet, muto vacuum erit aera motu . Hic aures, alius spiram in naris aduncae
38쪽
Ultimaque Ddit spectatis lumina membris.
Vix erit ulla fides , tam saevi criminis unum Tot cenas cepisse caput . sic mole ruinae Fracta sub incenti miscentur ividere membra Nec magis informes veniunt ad litora trunci,
Qui medio periere freto quid perdere fructum Juvit, , ut vilem, Marii confundere vultum Ut scelus hoc Syllae caedesque ostensa placeret,
δε gnoscendus erat. vidit Fortuna colonos Praenestina suos cunctos simul ense recisos,
Unius populum pereuntem tempore mortis
Tunc flos Hesperiat, Latii iam sola juventus, Concidit is miserae macillavit ovilia Romae. Tot simul infesto iuvenes occumbere leto, Saepe iam es, pelagique furor, subitaeque ruinae,
Aut caeli, terraeque lues, aut bellica clades, Nunaquam poena fuit densi vix agmina vulgi Interm exangues immissa morte catervas Victores movere manus vix caede peracta
Procumbunt, dubiaque labant cervicea sed illos
Magna premit strages peraguntque cadavera aer tem Caedis viva graves elidunt corpora trunci
Intrepidus tanti sedit securus ab alto Spectator sceleris . miseri tot milli vulgi Non piguit ullisse mori congella recepit
C minia Tyrrhenus Syllana cadavera gurges In fluvium pri in i cecidere , in corpora summi. Praecipites haesere rates , strage cruenta Ita terruptus aquis fluxit prior amnis in aequor .
Ad molem stetit unda sequens nam sanguini alti Vis sibi fecit iter, campumque effusa per omnem, Praecipitique ruens Tyberina ad flumina rivo
Haerentes adiuvit aquas : nec jam alveus amnena, Nec retinent ripae, redeuntque cadavera campo.
Tandem Tyrrhenas vix eluctatus in undas Sanguine caeruleum torrenti dividit aequor.
Hi ne Salus rerum Gelix his Sylla vocari, His meruit tumulum medio sibi tollere Campo λHaec rursus patienda naanent : hoc ordine belli Ibitur hic stabit civilibus exitus armis
Quamquam agitant graviora metus, multoque coitur Hunrani generi ma; ore in praelia damno Exulibus Mariis bellorum maxima merces Roma recepta suit nec plus victoria Syllae Praestitit, invisas penitus quam tollere parteS.
Hos alio fortuna voeas: Oli inque potentes Concurrunt . neuter civilia bella moveret,
Contentus , quo Sylla suit sic maesta directus Praeteritique memor flebat, ne tuentque futuri. At non magnanimi percussit pectora Bruti Terror. in tanta pavidi formidine rotus Pars sopuli iligentis erat sed nocte op ra, Parrhasis obliquos Helice cum verteret axes, Atria cognati pulsat non ampla Catonis. Invenit insomni volventem publica cura Fata virum, casu siue urbis, cunctisque timentem, Securumque sui; irique his vocibus orsus. Oinnibus expilis terris, olimque sugatae Virtutis jam sola fides , quam turbine nullo
Excutiet fortuna tibi; tu mente labantem Dirige me, ubi in certo et u robore rina Nain te alii Magnum, vel .csaris arma sequantur. Dux truto Cato Olus erit pacemne tueris, Inconciis a tenens dubio vestigia inundo
An tacuit, ducibus scelurum, populique furentis C dibus immi stulti civile absolvere bellunt
Quemque suae rapiunt scelerata in praelia causet Hos polluta domus, legesque in pace timendae: Hos ferro fugienda fames, mundique ruinae Permilcenda fides nullum furor egit in arma. Castra petunt magna victi mercede: tibi uni Per se bella placent i quid tot durasse per anum Profuit immunem corrupti inoribus aevi Hoc solum longae pretium virtutis habebis ΤAccipient alios, facient te bellχ notentem. Ne tantum, o superi, liceat teralibus armis,
Ha etia in Iovisi e manus nec pila lacertis Missa tuis caeca telorum in nube erantur: Nec tanta ino si una virtus eat ingeret Omnis
Se belli ortuna iiii quis nolit ab isto
Ense mori, quamvis alieno vulnere labens,
Et scelus est tuuis melius tranquilla sine armis Otia solus ages: sicut caelestia semper
Inconetusta suo volvuntur sidera lapsu. Fulminibus propior terrae succenditur aer, Imaque telluris ventos, tractusque coruscos Flammarum accipiunt nubes excedit Olympus Lege deum nainimas rerum discordia turbat e Pacem summa tenent quam laete Caesaris aures
Accipient tantum venisse in praelia civem l Nam praelata suis numquam diversa dolebit Castra ducis magni . limium placet ipse, Catoni Si bellum civile placet pars magna Senatus, Et duce privato gesturus praelia Consul Sollicitant, proceresque alii quibus adde Catonem
Sub iuga Pompeii toto iam liber in orbe
Solus Caesar erit quod si pro legibus arma Ferre juvat patriis, libertatemque tueri: Nunc neque Pompeii Brutum, neque Caesaris hostem, Post bellum vi icturis habe. Sic fatur at illi
Arcano sacras reddit Cato pectore voces. Summum, Brute, nefas civilia bella fatemur: Sed quo fata trahunt, Virtus secura sequetur. Crimen erit superis , fecisse nocentem Sidera quis, mundumque velit spectare cadentem Expers ipse metus quis, cum ruat arduus aether, Terra labet, misto coeuntis pondere mundi, Complosas tenuisse manu, gentesne urorem Hesperium ignotae, Romanaque sigra sequentur,
Deductique fretis alio sub sidere rege.
Otia solus agam procul hunc arcete furorem, Sirperi, naotura Dacas ut clade Getasque
Seta uo me Rona cadat ceu morte parentem p .lt Orit in Orba tu ira , long lim producere unus
Ad tumulum iubet ipse dolor juvat ignibus atris
Inseruisse manus, consstructoque aggere busti Ipsum atras tenuisse faces non ante revellar, Exanimem quam te complestar, Roma, tuumque Nomen Libertas, inanem prosequar. umbram
Sic eat immites Romana piacula divi Plena erant nullo fraudemus aia guine bellum. O utinam, caelique deis, Erebique liberet
Hoc caput in cunctas damnatum exponere poenas lDevotum hostiles Decium pressere catervae λMe gemine figant acies, me barbara telis Rheni turba petat cunctis ego e vius hastis Excipiam medius totius vulnera belli. Hic redinia sanguis populos: hac .rde luatur , Quid ii id Romani meruerunt pendere more S. Ad irga :i i iciles populi, cur ae v. Volentes Re In pati pereunt me soluta invadite ferro,
Me ii ultra leges, inania iura tuentem:
39쪽
Hle dabit, hic paeet iugulus, finemque laborum Gentibus Hesperiis post me regnare volenti Non opus est bello quin publica signa, ducemque Pompejum sequimur nec, si fortuna favebit,
Hunc quoque totius sibi jus promittere mundi Non bene compertum est ideo me milite vincar, Ne sibi se vicisse putet. Sic satur Macres Irarum movit stimulos iuvenisque calorem Excitat in nimios belli civilis amores. Interea, Phoebo gelidas pellente tenebras, Pulsatae sonuere fores, quas sancta relicto Hortensi moerens irrupit Marcia busto. Quondam virgo toris melioris juncta mariti Mox ubi connubii pretium , mercesque soluta est, Tertia iam soboles, alios cecunda penates Impletura datur, geminas e sanguine matris Permistura domos sed postquam condidit urna
Supremos cineres, miserando concita vultu, Est usas laniata comas, concussaque pectus.
Verberibus crebris, cineresque ingesta sepulchri, Non aliter placitura viro, sic moesta profatur Dum sanguis inerat, dum vis materna, peregi Jussa, Cato, geminos excepi foeta maritos. Viscerib iis lassis, partuque exhausta, revertor Iam nulli tradenda viro da cedera prisci Illibata tori da tantum nomen inane
Connubii liceat tumulo scripsisse, Catonis
Marcia, nec dubium longo quaeratur in aevo, Mutarim primas expulsa, an tradita tedas. Non me laetorum sociam , rebusque jecundis Accipis in curas venio, partemque laborum. Da mihi castra sequi cur tuta in pace relinquar,
Et sit civili propior Cornelia bello
Hae flexere virum voces, tempora quamquam Sunt aliena toris, jam fato in bella vocante Foedera sola tamen , vanaque carentia pompa Iura placent, sacrisque deos admittere testes. Festa coronato non pendent limine serta;
Insulaque in geminos discurrit candida postes, Legitimaeque faces, gradibusque acclivis eburnis Stat torus, picto vestes discriminat auro
Turritaque premens frontem matrona corona,
Tralata vetuit contingere limina planta Non timidum nuptae leviter te iura pudorem Lutea demistbs velarunt flammea vultus Balteus au fluxos gemmis astrinxit amictus, Colia monile decens humerisque haerentia primis Suppara nudatos cingunt angusta lacertos. Sic, ut erat, Cesti servans lugubria cultus, Quoque modo natos, hoc est amplexa maritum. Obsita funerea celatur purpura lana. Non soliti lusere sales.' nec more Sabino Excepit tristis convicia festa maritus. Pignora nulla domus, nulli coiere propinqui, Junguntur taciti, contentique auspice Bruto. Ille nec hoirificam sancto dimovit ab ore Casariem, duroque admisit gaudia vultu: Ut primuit tolli seralia viderat arma, In insos rigi iam in fronte in descendere canos Passus erat, moestaliaque genis ilicrescere barbam. Uni quippe vacat studiisque odiisque carenti Humanum lugere genus nec foedera prisci Sunt tentata rori justo quoque obtar amori Restitit hi mores, haec duri inii nota Catonis Secta fuit, servarae modum, finemque tenere,
Naturamque sequi, patriaeque impendere vitam;
Ne sibi, sed toti genitum se credere mundo.
Huic epulae, vicisse famem . magnique pena eX,
Submovisse hiemem tecto D pretiosaque vestis, Hirtam membra super Romani more Quiritis Induxisse togam Venerisque huic maximus usuῖ, Progenies Urbi pater est, Urbique maritus: Justitiae cultor, rigidi servator honesti In commune bonus nullosque Catonis in actus Subrepsit, partemque tulit sibi nata voluptas. Intexe trepido discedens agmine Magnus, Moenia Dardanii tenuit Campana coloni. Haec placuit belli sedes, hinc summa moventis Hostis in occursum sparsas extendere parteS, Umbrosis mediam qua collibus Apenninus Erigit Italiam, nullo qua vertice tellus Altius intumuit, propiusque accessit Olympo. Mons inter geminas medius se porrigit undas Inferni Superique maris collesque coercent Hinc Tyrrhena vado rangentes aequora Pisae, illinc Dalmaticis obnoxia fluctibus Ancon Fontibus hic vastis immensos concipit amne S, Fluminaque in gemini spargit divortia ponti. In laevum cecidere latus, veloxque Metaurus, Crustumiumque rapax, junctus sapis Isauro, Sennaque, WAdriacas qui verberat Aufidus undas: Quoque magis nullum tellus se solvit in amnem, Eridanus, stactasque evolvit in aequora silvas, Hesperiamque exhaurit aquis hunc fabula primunt Populea fluvium ripas umbrassi corona Cumque diem pronum transverso limite ducens, Succendit Phaethon flagrantibus aethera loris, Gurgitibus raptis penitus tellure perusta, Hunc habuisti pares Phoebeis ignibus undas. Non minor hic Nilo, si non per plana iacentis rigypti Libycas Nilus stagnaret arenas. Non minor hic Istro, nisi quod, dum permeat orbem Ister, casuros in quaelibet aequora sontes Accipit, Scythicas exit non solus in undas. Dexteriora peten montis declivia Tybrim Unda facit, Rutubamque cavum delabitur inde
Uulturnusque celer, nocturnaeque editor aurae
Sarnus, umbrosae Lyris per regna Maricae Vestinis impulsus aquis, radensque Salerni Culta Siler, nullasque vado qui Macra moratus Alnos, vicinae procurrit in aequora Lunae. Longior educto qua surgit in aera dorso, Gallica rura videt, devexasque aspicit Alpes. Tunc Umbris Marsisque ferax, domitusque Sabello Uomere piniferis amplexus rupibus Omnes Indigenas Latii populos, non deserit ante Hesperiam, quam cum Scyllaeis clauditur antris, Extenditque suas in templa Lacinia rupes: Lotagio Italia, donec confinia pontus
Solveret incumbens, terrasque repelleret aequor.
At postquam gemino tellus elisa profundo est, Extremi colles Siculo cessere Peloro. Caesar in arma urens nullas, nisi sanguine uso, Gaudet habere vias, quod non erat hoste vacantes Helperiae fines, vacuosque irrumpat in agros, Atque ipsum non perdat iter, consertaque bellis
Bella geratri non tam portas intrare patentes,
Quam regisse juvat nec tam patiente colono Arva premi, quam si erro populetur,' igni Concessa pudet ire via, civemque videri. Tunc urbes Latii dubiae, varioque favore Ancipites, quamquam primo terrore ruentis
40쪽
Cessit irae belli, denso tamen ggere firmatu Moenia, abrupto circumdant undique vallo: Saxorumque Orbes, Qqu. stiper eminus hoste ira
Tela petant, altis muroru : turribus aptant.
Pronior in Magnum populus, pugnatque minaci Cum terrore fides ut cum mare pollidet Auster Flatibus horrisonis, hunc quoia tota sequuntur: Si rursus tellus pulsu laxata tridentis Eolii, tumidis immittat uictibus Eurum,
Qua in vis icta novo, veniunt tenuere priorem
AEquora, ubi seroque potu cum cesserit Euro, Vindicat unda Notum facilis e vertere mentes Terror erat, dubiamque fidem fortuna serebat.
Gens Hetrusca fuga trepidi nudata Libonis, usque sui pulso jam perdidit Umbria Thermo. Nec gerit auspiciis civilia bella paternis
Caesaris audito conversus nomine Sylla Varus, ut admotae pulsarunt Auximon alae, Per dives sa ruens neglecto moenia tergo,
Qua silvae, qua saxa, sugit depellitur arce Lentulus sculea, victor cedentibus instat, Uevertitque acies solusque ex agmine tanto Dux fugit, is ullas ducenti signa cohortes. Tu quoque nudatum commissae deleris arcem Scipio Luceriar quamquam sortissim pubes His sedeat castris, iampriden Caesaris armis Parthorum sub lucta metu: quam a lica damna Supplevit Magnus, dumque ipse ad bella vocaret, Donavit soceio Roniani inguinis usum. At te Coifini validis circumdata muris Teel tenent, pugilax Domiti tua classica servat Oppositus quondam polluto tiro Miloni.
Ut procul immensam campo consurgere nubem, Ardentesque acies percussit sole Olusco
Conspexit telis, Socii decurrite, dixit, Flumini ad ripas, undaeque immergite pontem.
Et tu montanis totus nunc sontibus exi, Atque omnes trahe gurges aquas, ut spumeus alnos
Discusta compage seras hoc linii te bellu in
Haereat, hac hostis lentus terat oti ripa. Praecipitem collibet ducem . vii floria nobis Ilic primum stans Caesar erit nec plura locutus, Devolvit rapidum nequidquam moenibus agmen. Nam prior e campis, ut conspicit amne soluto Rumpi Caesar iter , calida prolithis ab ira, dii, lati est muris latebras quasi ira pavorii Obstruitis campos, fluviis arcete paratis, Ignavi; non si tumido gurgite Gange RSummoveat stabit jam uitiine Caesar in ullo, Post Rubiconis aquas . equitum properate cater UT Ite si inui pedites ruiturum ascen lite pontem Haec ubi dicta, levis totas accepit habenas In campum sonipe : crebro. lue si in illimi limbo Trans ripam validi tot serunt tela lacerti. Ingreditur pulsa fluvium statione 3 acanten C .esar, Mad tutas hostis compellitur arces . Et iam moturas ingentia pondera turres
Eris it medii subrepsit vinea muris
Ecce, nefas belli, reseratis agmine portis Captivum traxere ducem, civili lue superbi Constitit ante pedes, vultus tamen alta vinaci Nobilitas recta ferrum cervice poposcit. Scit Caesar poenamque peti, veniamque timeri.
Vive , licet nolis o nostro uinere, dixit, Cerne diem victis iam spes bona partibiis esto, Exemplumque mei vel, si libet, Iina retenta ,
Et nihil hae venia, si viceris ipse, paciscor.
F.uur: Mastri his laxari vincula palmis Imperat heu quanto melius vel caede peracta Parcere Romano potuit ortuna pudori Poenarum extremui civi, quod castra secutus Sit patriae, Magnumque ducem, totumque Senatum, Ignosci premit ille graves interritus iras: Et secum: Romamne petes, pacisque recessas Degener in medios belli non ire furores jamdudus uroriture parasse rue certus, Momnes Lucis rumpe moras, Caesaris fige munus. Nescius interea capti ducis arma parabat
Magnus, ut admixto firmaret robore partes
Jainque secuturo jussurus classica Phoebo,
Tentandasque ratus moturi militis iras, Alloquitur tacitas veneranda voce cohortes: O scelerum ultores, melioraque signa secuti: vere RomAna manus quibus arma Senatus
Noli privatae dedit, votis deposcite pugnam. Aident Hesperii saevis populatibus agri: Gillic per gelidas rabies effunditur Alpes: Jam tetigit languis pollutos Caesaris enses. Di melius, belli tulimus quod damna priores. Coeperit inde nefas, iam an me praeside Roma Supplicium, cenamque petat neque eni in ista vocari Praelia justa decet, pitti sed vindicis iram. Nec magis hoc bellum est, quam cum Catilina paravit Arturas in edia faces, sociuique furoris
Lentulus exertique navius velana Cethegi.
rabies iniseranda ducis cum fit Cain illis Te, Caesar, magnisque velint miscere Metellis, Ad Cinnas, Mariosque venis sternere profecto , Ut Catulo acuit Lepidus, nos irasque secures Passus, Sicanio tegitur qui albo epulcro , Quique seros movit Sertorius exul Iberos. Quamquam, siqua fides, his te quoqie jungere , Caesar, Invideo, nostrasque manus quod o in furenti Opposuit. Parthorum rutinam pol praelia sospes, Et Scythicis Crassus victor remea Tet ab oris, Ut simili caussa caderes, qua Spartacus hostis. Te quoque si Superi tituli accedere nostris Jufferunt, valet in torquendo dextera pilo Fervidus haec iterum circa praecordia sanguis Incaluit dilces non esse ad bella fugaces, Qui pacem potuere p.ui licet ille solutum,
Deseelumque vocet, ne vos naea terreat aetas.
Dii sit in his castris senior, dum miles in illis.
auo potuit civem populus perducere liber, Alcendi, supraque nihil nil regna reliqui. Non privata cupit, Roniana uilqfais in urbe Pompeium transire parat hinc Consul uterque,
Hinc acies .Hura Gucum . Caesarne Senatus Victor erit ' non tam caeco trahis omnia cursu,
Teaue nihil, Fortuna, pudet. multi in rebellis
Gallia alia lustris, artat qua impensa labori Dant an inios Rheni gelidis quod sugit ab undis ,
Oceanumque vocans incerti stagna profundi, Territa a. evitis Ollandit terga Britannis An Vane tumuere inita. , quod se in furoris Expulit ars n. ita ira patrii e sedibus urbem Heu de triens, non te fugiunt, me cuneta sequuntur
Qui cum signa tuli toto fulgentia Ponto, Ante bis exactum qua in Cynthia conderet orbem, Omne retia in metuens pelagi pirata reliquit, Angustaque domu in terrarum in sede popo Icit.