Elementa sphæricæ doctrinæ, seu De primo motu:

21쪽

hitu sub coelasti aliquo circulo, quantitate dierum, stellis uerticalibus, ecues semper uel nunquam apparentibus, ortibus

22쪽

β E LAE MAE N ortibus S occasibus, polibeleuatione iudicari possit. Ces aestu Chorogxaphia autem est unius alicuius regionis &Palestinae, loci descriptio,iae minutis qui de partibus, ut sylvis,monuel alicum ti bus,ri utilis,fontibus 8 hortis, ct c. praetermissis: fortas ciuitatis pi se non ubique auxi e seruata proportione Sodisi antia pi- etWή cturae dic elegantiae magis studiosa,&non tam quantita tem qUam qualitatem locorum ostendens. Est tamen artificum huius generis diuersitas,ut alius alium diligemitaec industria uincat. Vtile autem est hic intertexere expositionem nomi nis θάσιρ quam etsi alibi tradidimus, inuestibulo tamen huius operae necessiaria est,ec propterea inserenda. Significat ergo Hypothesis, propositionem firmissima, demonstratione non carentem,ah ὀ assumptam, ct uelut suppositiciam, sine demonstratione quam habet.ut sunt:

Terra sphaerica est, Terra in medio totius libratur, in tum quou sphaerice rotundum est. Huiusmodi propositiones apud Cosmographos dein

monstratae, etsi in haec mit1a Astronomicae do JArinae citra demonstrationem, ut hypotheses transferri seu tra duci poterant, tamen propterauniores singulas suis cono firmationibuim Uniem US. Sumuntur autem Confirmationes propositionum in huiusmodi materi is,sicut etiam alibi in Physicis, partim a testimonio φαανομ&Aων Λ παρα-ρnσεων , partim a rationis argumentatione, o consensu adpri iaci pra, seu natura notaS sententia sex προαπορ PMysas et ueraec dicuntur esse proposia iones, quae uel principii sic rationi uel appa rentibus respondent. Sicut contra pro falsis habentur, quae uel ad apparentiae sensibus exposita,uel rationem ecprrincipia impingunt.

TAm Graeci quam Latini totam uniuerstatem aras .mo metientes pulchritudine, perfeci ione, harmo Opisti nia, ct inaemulabili arteec ηιωκασω adducti, a mundicie

nitore denominarunt, Latini quidem A m in M, Graeci

23쪽

gantia a quopiam quaeratur ut quaerimus omnes considerationi naturae rerum operam dandam esse inde enim

resplendet S elucet undique pulchritudo, ei ars homi

num causa adhibita. Est autem MVND Vs, pulcherrima aptissisima, nec non artificiosissima singularum partium, in tota ianitie state rerum, serie compages, a Deo condita ex nihilo, ct permanens hom1nu causa, ut sit dom1cilium,oble di amentum, Θ adminiculum humanae naturae, in qua Sca qua Deus conspici uoluit. Haec saepius cogit ad sunt, quia elucet bonitas immensa Dei, qui non tantum pro spexit homin ad imaginem sui condito habitatione, sed etiam suppellectile oeconomica:ut cibo, potis,aliis infinitis adminiculis ad ualetudinis conseruationem, cxnedicaminibus ad amissae reparationem. Nec usquam deest suavitas delectatio. Coelum enim rutilat dissis milibus splendoribus, uariat motibus di harmonia teris ramultiplici plantarum, herbarum, florum 8c fruticum discrimine decorata esst. In cibis etiam ct potibus odoris iaporis inexplebilis uoluptas recondita es: quae omnia paucis comprehendere impossibile es , 6 cogita. ri quam dii tari possunt melius. Sub Aris o telis nomine uulgo circunferuntur Mundi duae definitiones, quarum prima partialis est KD λοὶ mMundus es illud systema, seu illa concinna compageScoeli 8c terrae, ct naturarum in his existentium. Altera

δεῆ re is s- λον φυλατb κ: Mundus est uniuersorum ordo ec exornata dispositio, a Deo, oc propter Deum:

Coelum,ec stellae tam fixae quam Erraticae et ementa, ignis,aer ct in aere meteora,nubes, UEti,uolucreS aqua, di in aqua pisces terra, Scin ea metallorum differentiare

animalia bruta, quadrupeda, reptilia, herbae, planrae, ec

24쪽

lo ELEMENTA harum partes:denili mi, qui uelut notrus paruulus tamen, mundus est, pulchritudinis,harmonis di artis credibilis nomine,deinde imagine ec similitudine quam cum Deo habet,clarus.

Mundus es finitus.

11. Vndum totum finitar magnitudinis esse, euidenis cispus V1tissimum argumentum es ,ex natura nota sentenistia. Omnem enim magnitudinem dc figuram finitames e,nouimus omnes: hoc esst, quicquid magnum estus quam,illud termino ct sine suo circumdatum est Testa.

Munia tar LIII. IVndum coepisse,nec aeternum esse, ex Chronolo-Oput. IV igia retro aestimari potest, oc ex lectione sacrae sertipturae. Sunt enim ab hoc anno iss , retro ad principium mundi, anni ue sis. Si autem ad Γριταε α philosophica haec propositio examinetur, eum ab aeterno sine initio fuisse dictabunt principia: ut, Ex nihilo nihil fit: item, Impossibile est Deum ab omni eternitate retro ociosum fuisse. Sed cum non mutentur leges motuum coelostium uerisimile est istam molem semperfuisse, B sic cidicumactam est e,ac uarias uices generationisi corruptionis effecisse. Nos autem diuinitus patefactam do- strinam amplectamur potius, quam caligantis Philoso phiae sententiam. Huius etiam systematis mundani finem aliquando so-re , aperte Scriptura loquitur Moelum o terra transi-hunt, S ci Nec leuis coniectura inde sumi potest, quod

ante aliquot millia annoru homines longaeuiores, quam nunc ruerunt Pauca enim complecti,non ab re iunio-riatara fuerIt Adam uixit annos ,3o, Seth, ia, Mathusialem 69 Lamech 7 7, Noa so Sem Soo, Thare os, Abi aliam 17s,lsraael 37,lsaac 8O,Iacob, 7, Mose ias. Hinc inatura secuta est longe imbecillior, quae insignemm Ulaisonem portendit. quam etiam degenerationem ut

poetae significarent, Metamorphosin aetatum effinx

runt: ac

25쪽

runt: ac fabulati sunt, primum ex aurea argenteam, Xargentea aeneam,ac postremo ferream factam esse. Reis novabitur autem postmodum hic mundus,oc erit doniis cilium Angelorum oc hominum. REFUTATI AENIT VI in B. G

menti Aristotelici, de aeternitate Μundi. Ex nihilo nihil fit: Mundus est faelus: Ergo non ex nihilo. Negatur consequetia Sciatio est, quia quatuor termimis constat. In maiore enim disseritur de ord1ne in natura condita sancito:in qua,ut natali quid,materia uelut se minarium rei praecedere dc adesse necesse est Minor autem loquitur de prima origine Mundi, antequam hic in natura ordo institutus esset in qua prima mundi creatione unica prima causa fuit, non tantum formatrix, sed etiam, sicut est infinitae potentiae, materiae conditrix ex nihilo.sicut sonat Orphei uersus a Iustino Martyre,ac a Clemente Alexandrino de unitate Dei citatus:

mundis ex diuersispartibus essentialibus constat.

HVius propositionis confirmatio ex Phaenomen I PII.

sumitur. Si enim sublimia, cum ij quae circiter taput. ram n terra eueniunt conferantur, manifeste apparet differetia in sublimibus enim nulla alteratio cospicitur. Sed constantia est in Luna Sole anno, ortibus 5 occasibus: cum econtra in inferior1bus innumerae alteratio nes occurrant Vocari autem solem sublimia, AETHER

ab quod est corusco, quia sunt moles lucida: uel ab α ρεω, quod est semper curro, quia sublimia in perenni

sunt motu Inferiora econtra alterabili a,quia omnium mixtorum communis materia sunt, si19 s.ct elementa

uocanturi undi ergo primae & crassis partes sunt,Ele 'menta Hether: quarum quaelibet rursus distribui di distingui solet. Elementu quidem uocatur, omne quod a centro terrae ad Lunae sedem usu existit:distinguitur in Terram,Aquam, Aerem dc Ignem. Aether

26쪽

t BLEMENTA Aether autem est, quicquid a Luna deinceps sursum

est usque ad extremu coelum. Distribuit autem in ido misilia: quorum infimum est Lunae, secundum ab hoc Mercurii,tertium Veneris, quartum Sollis,quintum Martis, sextum Iouis, septimum Saturni, octauum stellarum fixarum,nonum per se,ffecimum primi motus.

Causas ordinis tam elementis quam aethere instituti, Physici tradunt, a quibus huc accersendas esse putamus. Nihil tamen uetat, illa εἰκοτου φυσικα a nobIS quo que recitari Sumpta autem sunt ab accidentibus corporum mundi, quorum illa quae praestantiora sunt, aetheri: quae uero ignobiliora, terrae sunt propinquiora. Eltergo primum accidens liquiditas, quae λυσι dicitur. n. ter omnia mundi corpora coelum est liquidissimum potest se uel maxime diffundere 3 extendere quam lon-vissime, ut suo circumflexu capiat oc foueat omnia. Vnde etiam ιυ ωικόν a quibusdam retecis dici solet: sicut apparet ex radias, qui se latissime diffundunt, Sc late loca inplent. Eadem conditio etia igni inest: liquitur enim ipse quoque, lucem radios, ei uim calefaciendi N. raree faciendi diffundens, sed languidius. Ideo' dicitur a Graecistario αὐαπλuti, Oe - ριακεχυιουργ. Aeruero eam di pnitatem habet quidem, sed multo minus quam igni S. Aqua autem adhuc contractior est aere, minus in late te diffundit, A magis terminata est quam Aer Ommum autem maxime terminata est terra, se continenS, mim/me diffundens. Hin corpola mundi simplicia proth

27쪽

Secundum est λεπφομερία hoc esst, partium essentialis a exilitas, tenuita puritas, qua corpus sua mollici cedit, oc locum praebet alii corpori. Dicuntur enim λεπφιαρῆ, quae facile cedunt, nec obstat ob tenuitatem partium. Est autem coelum omnium λε μιχερ ταμν: decrescit uero seriatim 1lla λε μώρεια usque ad terram nis enim facile mouetur e cedit, sicut e candelis apparet. Aeris tenuitas uerior est, ct notabilis est aliqua σταχυμ ρεια, qua auibus uolantibus negocium facessit, eas sustinet.testantur eandem ictus in aerem. Aqua adhuc m1nus λεγοHομερηρ-Xistit, quae natantes tam homines quam piscessustinet,nonnullis etia industriis transitum praebet Terra subiacet crassissima, tis nulli corpori locum transeundi seu penetrandi praebet. Tertium est, uis penetrandi per alia corpora, qua etia coelum excellit,reliqua inferiora corpora sellatim decre: scunt. Est enim ea coelestium corporum uis, ut latissime dolongissime possint suas uires spargere, etiam per densissima corpora. Vt radius non tantum per aerem penetrat, sed etiam per solida διαφοwn: ut ultra, crystallum, aquas. Sicut autem de radiis dicitur, ita uelim de toto coelo iudicari,quὀd ei insit uis penetrandi maxima Eadem autem uis proxime, languidius tamen, inest igni. transit enim ipse quoque per solidissima corpora, ut minplicat oc permiscet se durissimoec compactissimo ferro,

non tamen ad eam longitudinem. Haec ipsa uis penetrationis in Aere existit clanguidior tamen multo quam inagne ut penetrat poros fungo si ligni, &aliis rarioribus partibus sese insinuat, non autem ferrum etalla solis dapertransit non dissoluit arborem, sicut ignis, consu mens quicquid in arbore est humidi, octandem conflagrans Aqua autem , etsi quandoque quaerit transitum, ualde tamen languide hoc fieri pleti terra omnino alia corpora non penetrat,nec quidem trasitum quaerit: sed iacet ut saxum &torpet suo conclusa termino.

Quartum est, mobilitas Coelum celarrimi est motus, quod aestimare facile est ex tempore periodi tantae moli, holis scilicet q. Post coelum, prae aliis corporibus ignis

28쪽

las ELEMENTA ignis celeritatesse mobilitate excellit, tendit Iursem

motu celerrimo Aer minus est mobilis: minus prominpie,sed lentius subvolat Aqua aere adhuc minus mobillis est, nec mouetur nisi extra suum locum in sublimi constituta in suo loco etsi quiescit, motum tamen uel ab aura recipit. Terra autem motui inepta est, mouetur extra suum locum existens, alieno etiam motui resistit.

Quintum es , Dignitas motus Est aute 8c haec in coelo maxima in terra uel nulla, uel minima Appetit enim haec quietem Zosi quando mouetur,id eo fit,ut quietem acquirat, Oritur' eius motus ex priuatione loci proprη. Coelum autem dignitate motus pollet. Mouetur enim in suo loco existens,motu circulari perfectissimo. Eleomenta aute motu rectilineo feruntur, qui in infinitu ten. dere uidetur,ideo dicirculari imperfectior existit aliam in sublime, alia deorsum feruntur, quorum illa uidentur appetere agitationem continuam a coelo, cui se uelut iungere gestiunt. Motus autem semperquiete digniori Sextum est Luciditas Coelum sua natura est lucidis simum, etsi propter ingens interuallum di distatiam a nobis cernie, agnoscitio possunt. Apparet enim nobis corium caeruleum, quia lucidia aethera per obscuru 8c nebulosum aera aspicimus. Post coelum autem ignis sphaeris coelestibus proximus,lucidisse. est:potest se diffundere relucem spargere non tantum recipit lucem , sed etiam lsua luce uincite pellit tenebras Aer per se non estluci diis, nec habet uim spargendi lucem, sed tantum praebet

transitum luci quod peperit ei nomen, ut i ιαφρωn dica/tur Hanc conditionem etiam aqua habet: nanque Acipsa luci transitum praebet, sed uarie nos fallit. Disgregat enim speciem uisibilem, ut maior nobis uideatur quam reuera existit. Terra autem neque suam lucem habet, quam possit dispergere: nec est peruia luci, sed opaca Ordinem autem Sphaerarum in aethere hoc modo institueres, corporum diuersae periodi iusserunt. Neque enim imus idem orbis pluribus 5 diuersissimis motibus corporum conuenire potest. Deinde angustior bis,hre orto citiori periodo competere rectissime

uidetura,

29쪽

Doc TRINAE II A RHAE AE. suidetur. Vnde Luna, quae mense circumit, infimum to Periodicor cum nacta est secundum Mercurium tertium Venus: porum stuquartum ct medium inter Planetas Sol, quς corpora an si Irarμ

nuum spacium sibi postulant ad circuitum quintu Mars

obtinet, qui bienium requirit: sextum Iuppiter, qui duo decim annis reuoluituriseptimum Saturnus,qui triginta fere annis circuitum perficit odiaua Sphaera, ab Oetauo loco denominata, o oo annos nona 49oo anno ad periodum sib1uendicat. Decimum icet amplissimum coalum,concitato motuintra a moras se&reliquos orbes omnes circumagit.

mbaepartes munia coetu eu et tiri Elementa sunt figurae Sphaericae

Confirmatio huiuspropositionis membratim uasti v. tuenda est,ec seorsim tam de coeli quam terrae Sc punaquae figura dis rendum, sicut Geometrascin demonstrat1onibus facere videmus. Frimo ergo asEueramus, aethera sphae- .ricum esse. Et quidem confirmationes partim aphaenomenvis sunt enim oculi duces doctorinae de rebus coelestibus partim a communibus in ana monoticijs,ec prius demonstratis per argumentationem .

Oculi nostri aliquot stellis semee apparentibus una Probatio

saltemnoe intenti, hoc manifeste obseruant, in quotD ne κατdiana uertigine cos1rotundos occ1rculares gyros a stet vo/μ. lis describi seruata analogiae proportione ad distantia a polo: 1ta indelicet, ut parum remotae angustos, magis remotae ampliores, ualde remotae maximo gyro circu/scribant.Ergo coelum est rotundum Soli enim Sphaerae, incrementum c1rculorum analogum disi antiae competit, coniunctum cum aequali distantia circumferetiarum a centro uniuersi. .

Deinde etiam oculi omnium nostrum ad stellas tam orientes quam in summo coelo existentes, o occiduas

conuersi, notant ipsaru aequalem magnitudinem, hinc aequalem

30쪽

rs ELEMEN rgaequalem a terra remotionem, ct distantia inter se aequa, lem,ruxta Theorema Opticum: Semper aequaliter dista/tia, aequali magni tu duae apparent: Ergo coetu est sphae ricum quia in sola Sphaera aequalis undecunque est distantia quam sequitur aequalis magnitudo Aequaliter enim semota, ut dictum est, aequali magni tudine cernuntur. Et huc referri debet dictum Ciceronis in lib. de , Vniuersitate Globosus fabricatus est mundus, quod

Dius a mundo radiis attingitur. Id bita tornauit, ut nihil possit effici rotundius, nihil ut asperitatis haberet, nihil offensionis nihil inclusum angulis, nihil anfractibus, ni hil eminens, nihil lacunosum. Vna circumflexuosa, seu convexa superficies. Totius superficiei aequalis a medio tanquam centrό

distantia.

Analoga acclivitas 5 decliuitas uersus polos, o alibi

ubique.

REFUTATIO cuiusdam laiectionis.

Sol 5 reliquae Stellae ortivae ct occiduae humiles ma fores videntur esse, quam in sublimi loco coeli, quod μω- σροωκόια Graecus uocat, constitutae. Ergo coelum non est Sphaericum , in quo sit aequalis distantia, ec appareat corporum aequali magmtudo. Fallacia est accidentis. Quod enim Sol 5 aliae stellae in ortu 3 occasu humiles, videntur esse maiores, non fit ex re ipsa, perinde ac si stellae propiores essent, scd per acincidens. ναθυμίασι enim humidi inter oculos nostros,

e rem uissem, stellas scilicet, subvolans, Θ se interpones, quo minus in iusta magnitudine appareant facit. In eam enim a lucidis stellaru corporibus delapsi radii si anguia tur,ec resiliendo disgregantur: ex qua disgregatione a

cidit, ut res iustoec uero maiores appareant ut ex per

spicillis, o moneta sub aquis iacente, manifestum est. Corpori persectissimo, capacisi ' motabili debetur figura