Francisci Petrarchae De remedijs vtriusque fortunae, libri duo

71쪽

fia'. PETR ARC. DE RE Μ E D: ta Si quis ut aiuntJtota die currens peruenit ad vcsperam; fatis est Notum est illud Platonis, ut alia multa prceclarissimum, quod Ciceroni placet, Et mihi:Beptum, cui etiam in senectute contig rit . ut sapientiam , Verasque opiniones assequi

possit. Has tu an calle medio obuias habueris, an nescio quo pennato equo Vectus ante tempus attigeris ancertum .iam cito sapiens euasisti Z G.- Sapientiae persectionem coelitus accepi.' . Est, lateor, coeleste donnin sapientia, sed magnus certe , vir erat , & coeli amicus, qui dicebat: Non quod iam acceperim deo perstctus sum. 9 HIU. Sapientiam cupida mente comprehendi. Ut pecuniae, rerumque multarum, mala, sic sapientiae cupiditas bona est. Sed an tu tantae rei capax sis, videiato. Certe,ille idem: Ego me inquit,non arbitro

comprehendisse. Et ille quoque permagnu S erat, qui cum Deo de seipso loquens ,1ic aiebat.imperfectum meum viderunt oculi tui. Hoc est proprium Sapientis, imperfectionem suam nosse, ac fateri. GAI . Sapiens dicor. v.κ.Non te tuae,nectue alie nae unquam voces, sapientem fecerunt, sed res ipsa. GAU. Sapiens Vulgo dicor. R q. Vulgus insanos sapientes dicere,&sapientes insanos, iure suo didicit quod est, ut falsa pro veris, veraque pro falsis habeat. Nihil est a virtute vel a veritate remotius. quam vulgaris opinio. G AV. Omnes praedicant me sapientem. A. Ad famam fortasse alia quid, ad sapientiam nihil omnino, Sentio autem: superscriptionibus inniteris literarum, 'uibus nihil est liberaliusmon satis est facere sapientes qui non sunt, sed es regios Sc insignes faciunt, ac verecundos:serenissimos insuper, Millustres,ut iam

simplex sapientiae attulus sit pudori , qui quam Paucis conmeruat, stupor est : Obsolevit tamen intex

72쪽

ter titulos clariores, quos qui scribendo sic accu- . malant sciunt se mentiri. Sed urbani, vel mendacio fieri volunt. Vos qui legitis non veros mo- . do sed citra verum sistere illos rati . publico errore fallimini. Nenao est qui de suis rebus interroget. Omnes aliis do se credunt. Vis autem no- , scere quam sis sapiens, Ic Ite oculos retro . Re cordage quoties in hoc vitae cursu cespitaueris, j quoties aberraueris quoties ostensb pede cecide- ris, quot pudenda quot dolenda. quot poenitenda commiseris ; tunc, si audes, te dicito lapientem: eredo autem,non audebis. Scio me sapientem . . q. LIterarum forsan vis dicere. Sunt enim

plane literati aliqui vere, licet sauci sapientes autem pene nulli. Aliud est sapienter loqui aliud sa. pienter vivere, aliud dici aliud esse 1apientem. Fuere,qui dicerent lapientem nullum. Id quam Verum falsanive sit non disruto. Certe nimis praerupta sententia est & ad desperationcm prona &c studio aduersa sapientiae. Hebraei Sapientem Salomonem suum petaedicant qui, quam sapiens esset, turba coniugum pellicumque te I atur, multoque maxim4 Diis alienis cultus exhibitus. Romani Sapientem Laelium,&Catonem. Graecia ipsa. dum' noruit septem habuisse dicitur Sapientes. t j quoque hoc titulo indigni sequentis us visi erant Qui excusant, dicunt nis eos illum libitiinimn assumpsisse, sed aberratibus populis treditum, possedin se. Unus tantum fui ti sua possessione ,suoq, lapiens iudicio, stultissimus omnium Epicurus. inrem ri--tulucu Mctrodoro participare voluit nec honori, si cum amici donu ille respuit seq; etiam Sapietε dici aequanimiter tulit, ut sua illa , qualis qualis gloria, error esset alterius.Vn' quoq; sapies s era-

73쪽

o PETRARC. DE RE MED. sapienti proκimum, falso testimonio, falsus Deus

adamentiam,atque insolentiam irritaret. Haec de antiquis sapientibus dixerim. Felicior aetas nostra quae non umim,duosve, vel septem, sed in singulis urbibus, ceu pecudum, greges num rat sapientum. Nec mirum sane, multos esse, qui tam fa-eile fiant. Venit iuuenis stultus ad templum, praeisceptores illum sui praedicant,celebrant, seu am re seu errore:vumet ille. vulgus stupet, plaudunt amnes ic amici. Ipse iussus,in cathedram scandit, evncta iam ex alto despiciens. nescio quid con-

usum murmurans, tunc maiores certatim, ceu diuina locutum,laudibus ad caelum tollunt, tinniutinterim campanae strepunt tubae,Volant annuli,figuntur oscula, vertici rotundus, & niger pannus

Imprimitur. His peractis descendit sapiens, qui

stillius ascenderat. Μira prorsus transformatio,

nec Nasoni cognita. sic fiunx hodie sapientes. Vesus sapiens fit aliter. G. Sasens sum. R. Solent qui de se magnifice sentiunt. Praefidenter maiora viribus aggredi inque nisu medio prolapsi suo vel periculo ver pudore condiscere, quam iusti fuerint rerum aestiinatores suarum. Praestat igitur mihi erede J falsas opiniones abiicere , insolentiam deponere, insipientiam circunspicere, & Optare, nequa experiendae sapientiae necessitas incidat, quae declaret te de nihilo gloriatum. Haec rectior, tutiorque quaerendae sapientiae via est. G y . Credo ego ad sapientiam peruenisse.' g. At, si mihi ob sequeris,ad illam poti iis assurgendo , nitendoque peruenies. quam credendo. Ninil altius ascendit, quam humilitas operosa.

74쪽

R Eligione glorior perfecta . R. geligio opi

Hri,ac persecta na est. supra Christi nomen=supraque petram firmissimam fundata: reliquae omnes superstitiones vanae, &deuia, & erro-'res sunt quibus est iter ad tartarum,atque ad mortem. non hanc momentaneam, sed aeternam. Et quot'putas, quantique viri huius verae religionis rinopiam mirabilem passi sunr , cunctis in rebus altis altiores: lubent illi,quod aetemum gemant, habes tu unde gl orieris. & gaudeas, non in te quidem , sed in eo, quiete summata re tanto mesoribus pr ferre dignatus est, qua nil maius, nil melius

tibi tribui poterat in hac vita, de qua loqui aliquid uberius non grauarer, ni res Ipsa coelesti Iu Maine pone ian omnibus nota esset. G. Piis sacris initiatus sum. R. Pia fac religionis huius sunt' tantummodo, reliquarum omnium sunt furores, . Tituri; sacrilegi. Neque tamen initiatum esse sessi cit. Μatus est Iorte, quam putas, detiolo Iiteranimo dulce negotium. Non enim Deum nosse satis est quod&daemones faciunt, qui oderunt. Amor, dc cultus exigitur, hIs ex rebus constanS, quae utinam tam bene implorentur ab hominibus, quam sciutur. G. De vera religione mihi placeo. It Placec re sibi. superbire est. Haec autε vera religio,quae te

Deo religat; Deum tibi, humilitate piis mentibus anserit insolentia extirpat. Sic tibi igitur gaudere Permissum,ut quathlettior quatoq; religiosior tae

vo sis melior,& operib. bonis assive tior. Illi gratias e iiij

75쪽

7 2 PET RARC. DE RE MED. agens, qui tibi ex hac mortali vita rectum iter m iistendit ad aeternam vitam Veram Religionem Deo gratiasJsum adeptus. Bene agis, a

Deo gratias. Custodi autem illam bene ab errQri-BuS,a negligentia, a peccatis,dc sic habe, si hanc as ' secutus es, bc inca te exerceas,ut dignum est, ceΩsare controuersiam,de qua modo litigauimus, cusit scriptum lacris in literis:Piems est sapientia: Sc per alium: Initium lapientiae est timor Domini. Neque id ipsuin tacitum in prophanis. Cuius rei Lactantius meminit Institutionum secundo. Assirmat, inquit, Hermes,eos qui cognouerunt Deum, . non tantum ab incursibus daemonum tutos esse, , verum etiam ne fato qIudem teneri. Vna,inquit, custodia pietas. Etenim pius homo,neque daemoni pessimo,neque fato subiacet. Deus enim Iiberat pimn ab omni malo. Namque unicum atq; solum bonum est hominibus pietas. Qujd sit autem Pietas ostendit alio loco his verbis: Pietas n.scientia. est Dei .Eandemque sententiam Asclepium inser. mone quodam regio latius explicasse confirmat. Vides,ut obstinatissimi duo pagani vestram cir- . cum uelant veritatem: tanta est veri vis,3t linguas saepe hostium ad se trahat. De Libertate. DI AL OG. X Iliber, qui peccata iusseruit,habetur, ἡ tibertas,sed ubi Spiritus est Domiti G V.

IN Libertate natus sum. Non qui nasci

tur liber,sed qui moritur, liber est. Multum fortuns licet innascentem inextinctum nihil. Expugnat urbes munitissimas , armatos funditeXercitus , potentissima regna subuertit. In-ςNugnabilis arx, septuchrom. Illic regnum Veris

76쪽

mibus,non fortunae. Itaque limen ill ud ingressi soli mortalium vita butuS ab insultibus tuti sunt. Tu teliberum iactas Mignoras, non dico ad senil 'crum dedan liber hodie in cubiculum sis iturus. Libertas vel ra tenuissimo nitens filo, sicut alia, quibus fiditis omnia, tremula senaper, & caduca est. GAU. Liber sum. R . f. Idcirco te ut reorJ liberum dicis , quia dominum nullsim habes. sed

Aniagum audi Senecam: Bona. inq ait aetas est, forsitan habebis. Nescis, qua aetate Hecuba seruire coepit, qua Croesus, qua Dari j mater, qua Plato, . qua Diogenes ὶ His ille te admonet exemplis. Μusta sunt alia, vel tacita Senecae, vel ignota.

Nunquid non Attilium Regulum meministi: i dignum prorsus hoc ludibrio; passum tam et Nunquid tibi receiitior annis Valerianus excidit Z quorum ille modo dux, hic autem princeps populi Romani moxque ille Carthaginensium, hic Periarum servus : ille truci stipplicio peremptus; hic longa dc misera contabuit seruitute. Qid Μacedonim Numidiaeque Regesὶ hinc Persen hinc Siphacem memorem atque Iugurtham regni omnes e culmine, Romana lapsos in vincula, Μitto veteres regum casus. tas tua quoslam e regia trusit in carcerem,eundemque una hora,&primuregem , & vltimum seruum vidit. Siquidem eo quisq; miserior seruus est quo felicior liber fuit. 'Noli 1gitur libertate tumescere, quoniam non ex liberis modo ,sed ex regibus,tam subito serui fiui. Nec miraberis cum secundum Platonis sentet tiam, non minus ex struis etiam.reges fiant, Mutantur assidue res humanae. Nihil sub coelo stabile. Quis in tanta vertigine firmum aliquid aemansurum speret Neque vero te liberum hine du

aletis, quod esse dominum tibi no vides,quod po-

77쪽

rentibus ortus ingenuis,nec in acie eaptus ne crinundatus sis. Sunt vobis inuisibiles animorum domini,&in ipsa hominum origine latens pestis est. Nascendi genus obnoxium peccato, qua nulla grauior seruitus fingi potest. Sunt occulti hostes, es bella clandestina sunt, quae miseras animas nundinentur quas heuJvili pretio venditis. Voluptates foedissimae dominarum, quς vos inenodabili laqueo vinctos tenent,Ite nunc, Sc libertate gloriamini. Sed vos caeci, nihil. nisi corporeum videtis. Vnde eum qui uni mortali subest domino seruum dicitis:Illum veto,qui mille immortalibus tyrannis opprimitur,liberum iudicatisreleganter, ut re liqua. Profecto autem liberum non facit fortuna, sed virtus. G. Liber sum. R. Plane. si prudens es,siustus, si fortis, modestus, si innocens si pius. Ho. rum siquid abfuerit. pro ea te parte seruum scito. G.In libera patria natus sum Vrbes quoque tu liberas. tua aetate. perexi4uo fleXu rerum,post paululum seruas nosti. Quod si usti notiora; vel cIario ra sunt vetera, Lacedaemon & A thenae Iiberrima urbes ciuile primum,mox externum pasi sunt iugum. Hierosolyma sancta urbs, dc libertatis aeterne - mater temporaliter & Romanis seruiuit, & Assyariis nunc seruit AEgyptiis. Roma ipsa non solum libera, sed domina gentium, suorum primum euuium,post etiam vilissimorum homi

num serua fuit:nemo unquam libertati,nemo velim-

perio suo sidat.

78쪽

GLoriosa in patria natus sum. R. Plus nego ii

habes ut in lucem venias . MIgent minutiora etiam astra per noctem,& Bootes ad illa radios habet,& lucifer.G. Clarissimae patriae ciuissim. Bene, si virtutum hospes, vitiorum hostis: fortunae enim est illud, hoc tuum. G. Patria mihi selix ac nobilis est. R. Refert qua nobilitate. Hanc numerus incolarum, hanc insignis opum magnitudo hanc spectata fertilitas, hanc situs ipse nobisitat. Salubris aer, clari sentes, mare proximum, tuti portus,opportuni amnes. Nobilis patria vulgo dicitur vini serax, olei, frumenti, frequens ar- 'inentis,ac gregibus: auri scatebris &argenti. Bonam terram dicitis,ubi fortes equi ubi pingues boues, ubi teneri hoedi, ubi dulcia demum poma nastuntur: ubi autem boni viri, id nec quaeritis quidem. nec quaestu dignum ducitis, aestimatores egregij. Atqui summa patriae laus, sola virtus est ciuium. . Recte ergo Virgilius gloriam, ac selicitatem cum deseriberet manam, nihil horum, ad quae sola respicitis, dignatus artingere, Unam urbis,l&imperij magnitudinem, atque altitudinem attigit animorum. Felicem denique prole virum dixit.Ea est enim vera urbium felicitas, vera nobilitas. GAV. Praeclara ciuibus bonis patria est. R . Quid situ obseurusὶ Quid si elaritas ipsa te prodet, eque latebris eruet, di in apertum trahet 3 promptius in luco notaberis.

GAU. Eamosissima est patria. R A. Non tam

79쪽

ν 6 PETRARC. DE RE ΜED. infamis esset Catilina nisi tam famosa in patria

natus esset. Cato etiam Zc Neroni alter infimis aceruus Imperium accessit, Jc mandi natos in vertice fortunae fauor extulit, quo latius noscerenitur.G. V. Nobilissima in patria vivo. R V Multorum aut contemptui patens, aut inuidiae: sine

altero in magna urbe vix vivitur illud tutius, hoc clarius maluiy. Vtriusque autem haec ipsa, quam praedicas natalis soli nobilitas. causa est. Tot inter oculos nullae sunt latebrae. G.AU. Notii ima ex patria fum. LAE. Μalim per te patria, quam tu propter patriam notus sis : nisi vero per te fui se ris, quid tibi lux patriae praeter tenebras allaturaesta Μ altos habuit claritas magnae urbis obscuros quos abunde claros, parui ruris obscuritas habuisset. G Inclyta mihi patria est. Est quae tuas sibi laudes habeat, tuasque participet, quicquid bene gesseris , prima quodammodo patriae laus erit. Fuit qui Themistoclis gloriam Athenis ascribere niteretur , qui plane. Pergrauiter, dc ut talem virum decuit,respondit. Cum enim sibi, Seriphi angustae.&ignobilis Insulae quidam incola inter iurgia obiecisset , non eum sua, sed patriae gloria clarum esse , Neque hercle ait, aut ego obscurus, si Seriphius aut tu si Athenien-ss,clarus esses. Non splendori patriae sed virtuti propriae fidebat. Virilius plane quam Plato stra. tot licet ille philosopluis. Sed existunt interdum in magnis etiam ingeniis magni, dc mirabiles errores. IS ergo inter caetera, magnae suae felicitatis claritatem patriae ascribebat. Vt enim totum noris hac in parte excellentis viri animum, aiebat Plato se pro multis gratias agere. Recte

id quidem , modo intelligat, cui quibusve pro donis gatis sint agendae. Ille veto naturae gra-

80쪽

tras agebat. Primum quod hominem eum non mutum animal, quod marem, dc non foeminam, quod graecum, d non barbarum. quod Atheniensem , & non Thebanum, denique quod Socratisa tate , non alio tempore genuisset, ut scilicet esset a quo doceri posset , atque instrui. Vides inter gratulandi gloriandique cetusas , ut Atheniensem quoque ponat originem. Qujd hic dicam forsan expectas 3 Ego vero ,& si de hoc uno ser-1no sit intaitutus , quando tamen tanti viri mentio lucidit , quid de hoc toto illius sermone, &aliis sit visum, dc mihi etiam videatur , dicam sit militer. Scio quosdam, claros, dc disertos virosi ii cunctanter asserere , nihil unquam ab aliquo esse dicrum delirius, quorum in sententiam, quini s ut dici soletJ eam pedibus, parum abest. Nam' quid quaeso attinet his gaudere ξ Quaero enim

quid 1i barbarus, quid si mulier natus e 1iet 3 Annon multi barbari multis graecis, & virtute , &in- genio meliores extiterunt ὶ An non foeminae aliquae dc rerum gloria,& inuentione artium quihusdam viris optabiliores ξ Quid denique si Bos; quid si Asinus nasceretur ξ quid ad hunc ipsum

cie quo loquimur, Platonem Θ qui tam non Plato emet sed id potius quod natura parens edidisset nisi sorte Pythagoricae credebat i nsaniae, e corpore in corpus animas commigrare , quo nihil unquam certe stultitis , nihil impudentius, non

dicam a Philosopho , sed ab homine dictum fuit, nihil magis veritati dissonum , ac pietati, nihil

demum a quo religiosae aures magis abhorreant. Quid deinde , an Atheniensem nasci , clarum adeo. Vt non aeque clarum esse posset alibi, Thebis etiam natum esse λ An non Home rus,& Ρythagoras ipse, dc Democritus, di Anaxagoras, ta