Francisci Petrarchae De remedijs vtriusque fortunae, libri duo

61쪽

st Pae TRAR C. DE RE MED. .

Quaedam nempe conscientiam vellicant , qua dam pungunt, quaedam vulnerant. Alia confundunt,alia exterrent, alia delicium t unde sit, ut

memorantium ora rubor, pallorque vicissim in silentio occupent, quod pessimis nominum plerunque accidit, incessiisque si varius, vox t gerta , & quae sunt elusinodi , animi memoria laborantis indicia. G.. inmoria prompta est. I , Μallem, Voluntas pia . castumque deinsiderium di honesta consilia , bc actus innocui, de vita probri nescia. G. Μemoria apprime tenax est. R. Vnde haec igitur obliuio caelestium Praeceptorum ; quae tam pauca sunt numero Vnde obliuio Dei unius Vnde Obliuio subimetr G. Memoria admodum tenax est. R. Terrenarum , & inutilium rerum credo : qu nam Vero, & quo Vaga haec , volatilisque memoria i quae cum caelum, terramque peragrau rit in seipsam nesciens reuerti, quod Vnum ne-eessarium acialubre erat,obliuiscitur. In qua eis forte aliquid delectationis interdum, saepe t men anxietatis est plurimum,nec immeritis. Themistocles, orini ei quidam memorandi artem hsimonide tune inuentam polliceretur e ΜaI-1e se ait obliuionis artem , quam memoriae

discereat licet hoc ille suo quodam iure respo disse videatur , ut qui naturae dono illo suprafidem excelleret: cuiusque memoriam innumerae quidem rerum , atque Verborum imagines praegrauarent; fere tamen omnibus conuenit: ita o-

innes 3c dedistenda discitis , & discenda dediscitis; in his tantum quom illa esset obliuio,

memoriam exercentes, inque id naturae finibus non contenti , insaniam arte laxatis. G. Merim*ia Omnipotens est. R. Titulus hic viii

62쪽

suus est Deo. Μultipotens dicere voluisti. Si qua tamen insignis memoriae vis est quod omni curiositate melius fueritJdamnosa reiiciat,sti ingat vi tilia,ncque tam sedulo,qRae de lectent. aggreget, quam quae prosint. G. Memoria optima est Q. Optimo nihil est melius quod si fidem dicto quaeris, ut in optimis te memorem praebeas oportet. t Alemento peccati tui,Vt doleas, memento mortis, ut desinas, memento diuinae iustitiae, ut timeas, memento misericordiae, ne desperes.

AN praeclarum est eloquium. R. Magnum,

fateor, instrumentum gloriae, sed anceps, cu- . spide gemina. Et hoc quoque qualiter uriscias, refert plurim lim. G.Eloquium torrens est, i dc rapidum. R. Haud inepte quidam stulti atquei improbi eloquentiam furiosi gladio aequiparant, utrumque euim publice inermem esse expedit. G Eloquium clarum est. Q. Clarum aliquid varie .dicitur. Clatus sol, clarum incendium. G. Prς fulgidum eloquium est. l .Et lugubres cometae Scinfesti gladij de hostiles galeae rulgent. Vt fulgore e-Ioquentiae gloriosus sit Gnctitate 5c sapientia temperetur. in copiae loqui j ingens est. R. Siquidem iuncta modestiae , magnum aliquid supraque communem hominum mensuram, non inficior , alioqui mutum esse praestabat. G. Eloquentia satis est. R. . Satis eloquen

tiae , Parem sapiemia fiasse in homine illo st

De Eloquentia. D L. I x.

63쪽

εo P Ε Τ R A R C. D E RE ME Iestissimo apud Crispsi legis:neq; is quide gloria

eloquentis quaesiuit ulla, quanquam altiore iudicio non eloquentia sed loquacitas illa fuit. Verus enim orator hoc est, eloquentiae magister, nisi vir bonus, esse non potest. Quod si bonus Sc sapiens, putab1s ad oratorias laudes , perfectumque munus eloquentiae hunc Verboru impetum, qui 1ς-pe procacibus. atque inuerecundis uberiorcst. si ue hanc ip1am etia digendi peritiam satis esse; fallebaris: Irnguae volubilitas , atque Verborum copia & ars etia quedam,sceleratis piasque communia esse possunt. Id quod quςris, bonorum est ri5 omnium quidem sed paucissimorum : ita ut mali omnes huius laudis extorres sint, ad quam scilicet,animi bona, quibus carent,virtus ἱκ saeientia requiruntur. Q myd, ut sic esse no intelligasidica . sed memineris duarum .de quibuS loquor, reru: dissinitiones in mentem redeant, quarum alvera Catonis , Ciceronis est altera. Ille ait: orator est, vir bonus dicendi peritus. Iste aute nihil est, inquit . aliud eloquentia, nisi copiose loquens sapientia .Ex his vides ad Oratoris, atque eloque tis essentiam,& bonitatem, dc sapientiam exigi: .

nee tam e sum cere , nisi & peritia adsit, & copia. Ita.ut primς ills duς virum bonum,sapientemque

duntaxat: hae autem solς nec bonum, nec sapientem nec loquentem quidem essiciant, sed loquacem. Omnes Vero conrunctς perficiant oratorem,

eiusque artificium: quod profecto rarius,atque alitus est quam putent, qui in multiloquio sit unx sperant Tu ergo si oratoris nomen, dc eloquetiar veram laudem quςris, virtuti & sapientis piimae stude. . c . Eloquentia plena atque perfecta est.. pleno atque perfecto nihil deessideerit autem

milium,si premissa defuerint. Anic igitur quam

64쪽

de uniuerso pronunci satoc unum tacitus tecumvolae. U. Eloquentia summa est. Supra sum- nurin nihil est: his ergo cessantibus, iam summa non erit, ted caducum quiddam, & informe, cui fundamentum fastigiumque detraxeris. G. ElO-quentia dulcis&Ornata est. R. Dulcedo, dc ornatus iste nescio quid blandum seu dolosum non virile, nec sincerum praesert: sed non pluris est apud rectos iudices suauis,& compta viri fallacis oratio, quam Vel meretricis fucus, vel mellitum vis rus, vel phrenetici robur, vel auari aurum : quicquid est quan uis appareat, ac'nriticeat, si principium essentiale defuerit, nihil penitus aut nihilo proximum videri debet. G. Eloquentiae fiduciat magna est. I .Magna saepe fiducia magnis peric

Iis viam fecit, Vt animum attollat atque adiuuet, Boenum accitiat, sese norit quod agedum instat, examinet abiit insolentia pariter.& contemptus.

Sin progressa liberius, virium obliuisci coeperit, iam non fiducia, sed temeritas Sc audacia est, qua nihil est a sapiente remotius: haec in rebus omnibus arcndis, ut aspectu pretiosior, sic affectu periculo 1Ior ignauia est. Illa enim domi Pig Ios,br inglorios tenet haec impellit ardentes,& quos aestimabatur promotura praecipitat: haec saepe bellacissimos viros ostendit i inbelles cautissimos probauit incautos , utqsie ad te redeam , qui disertissimi videbantur', infantissimos patefecit. G A U. Eloquentia ingens est. R. Vt sit historico fides , inter vitia tufinita eloquentiam

habitasse, verique Iocum teneat authoritas , neque dubium sit , quod eloquentiae princeps in Rhetoricis scribit eloquetia sine se pretia esse noposse: quae ut liquet, superioribus aduersatur: ista

tamen quolibet modo sumpta eloquentia, cer

65쪽

te quo maior eo danosior funestiorque si sista est. AEloquetia singularis est.'. Hic est, quae singuIares tros,&Graecos, L nostros in perniciem traxit: quod ita. esse Demostheneς, ω Cicero,& Antonius no negabunt. G. Eloquentia plausibilis Si in noceter absque iactantia utare: vix ulla re cutius multitudinis amore tibi concilies,& gloriam quaeras, si quo,nisi merae virtutis artificio , quaeri potest sin arroganter atque improbe perfacile tu hi di1crimen, de multorum odia tibi conflaueris. Sapientis dictum est cuiusdam:Μors & vita in manu linguae. Non unius vero tantum hominis,led multorum. Quorundam linguae totas euertere Respub.euertentque. Pessimum,nocenti1simumque hominis mali membrum,lingua est. Nil haemollius,nil durius.G.Eloquentia senora est. I . Et sonorum fulmen. G. Eloquentia florida est. R Et floridum Aconitum.Denique versa, Vt libet, Ac r Mersa. , & gloriae habes viam arduam , dc imitaue yronam valde. De Virsute. D IOL. x. Urimem iactat,vitiorum psudere pressur; Affctus,Virras est, colabere suos.

Nunquid non saltem licet de virtute glorie

tiὶ Vt liceat,in illo tantum licet, qui virtutis & omnis boni auctor solus, atque Iargitor est. GA V. Magna est animi virtus. I Q. Vide autem, ne quo maior creditur , mi- lnor sit. GA V. Spectata virtus in rebus dubiis est. Proprium est virtutis,non quid actum,

sed quid agendum sit nec quid adsit sibi,sed quid

desit attendere : unde est.ut saepe illam non de

via sito gloriaturio, sed de quirendo sollicitam

vide

66쪽

videamus. Dicerem si liceret,auaram, aut certe auaritiae simi Iem esse virtutem. Iugiter sitit, quotidie inardescit. quo plus quaesierit eo sibi pauperior videtur,&plus appetit. Nullus ei desiderii

modus est. Nullus sat magnus cumulus meritOrum. GA V. Virtus supra humanum morem est. 'A. Vereor ne superbiae sit ista professio, non virtutis. GA V. Virtus Ionge clarissima est. RA. Funda metum verae Virtutis, humilitas,nec tanta claritas ulla est, quam elatio non obscuret. Scit ille, qui clarissimus creatus , seζque ipsum efferens, non obscurus tantum ., sed princeps meruit fieri tenebrarum. Quod si illi accidit, quid alij de se sperent 3 GA P . Virtus eximia est.

. . Non solet esse virtus iactatrix, aut miratrix siti sed imitatrix alieni. Itaque semper anhelans, semper altius aspirans, dum se comparat, parui- pendit.GA V. Virtus consummata est. RA. Nunquam hoc virtus de se iudicat,non confidit, nihil arrogat. Scit hoc tempus esse militiae, non trium phi, atque adeo nunquam torpet, & semper in actu e st: semper, quasi nunc incipiens accingitur. Quae omnia perfecisse, seque undique consammatam eredit, crede mihi, non est virtus,error

est virtuti obvius, atque aduersus. Quisquis ad mmmam peruenisse credit, in hoc primum fallitur, quod ubi credit esse , non est. Deinde, quod illine ferentem viam aberrando,deserit, dumque quod no habet,anticipat, quod habere potuisset, sponte sua negligit: siquidem nil tam profectui aduersum,quam persectionis opinio. Nemo sta det agere, quod peregisse se putat. Error hie se pe magn* parantibus obstitit, iamque alta pren 1antibus. GA V. Virtus pro humana capacitate plena est di omnean Silam anta Oculos

67쪽

ε PETRARC. DE REMED.

ponis, perque dies singuloS actum, ac verborum, dc cogita tuum rationem a te ipso exigis, incorruptus rerum arbiter tuarum, videbis quantum vacui in animis sit, quantum vitia occupent. G. At saltem communis, dc mediocris est virtus. R. In rebus altissimis vix mediocritas locum habet:verum habeat, non tamen haec gaudi j materia , sed

laboris,ac studi j est. Nam quod ad summa disponitur, donec eo peruenitur, non quiescet. G. Α-

liqua est virtus. Huius quoque iudicium linque aliis Et si qua est virtus, non ibi finis ea u- dij, sed in illo, ad quem vera per arduum virtus ducit. Eam nempe philosophiam profitemur, quenon fruendum virtutibus , sed utendum docet. Nondum plene igitur gaudendi tempus est , tot Nunc etiam vitae periculis circuns s. sed optandi potius, sperandique. Gavisurum te, sperare potes, sic tamen,Vt metuas doliturum. G. Si quid boni est, sentio unde sit dc in illo gaudeo e qui quid autem deest, scio unde poscendum sit, &de illo spero. I. Haec est virtus, bc iam tutum iter ad verum gaudium uiuenisti.

, Visquis ego sum, opinio de me hominum 'bonae st. opinio rem non mutat. s. BO- num me communis habet opinio. R. Quid si malus tu nonne opinio laua est ὶ selen tem certe sal gaudere, dementia est. c . opinione vulgari bonus dicor. R. Nihil est, quod non sibi fingero possit opinio. Bonum autem, seu

malum , quod in animis habitat, neque diuersis clinio.

68쪽

gyinionibus neque sermunculis variatur. Non si cuncti igitur te mortales bonum diaeerint, bonus Bonum mihi saltem est nomen. 'M. Melius esse nomcn bonum, quam diuitias multas Hebrorum Sapietas ait, Idemque alibi: Μelius nomen bonum, quam Unguenta pretiosa. dcvalorem boni nominis :&odorem famae his vesbis expressat, comparatione scilicet auri, & vn guenti. Quomodo autem, seu nomen seu aliud

quicquam elIe potest bonum, si sit falsum 3 Qualecunque igitur sit nomen impij, non sit ideo

minor impietas. Non inani igitur nomine πlortetur ,1ed illud eiusdem Sapientis audiat: Nonae, inquit impiorum putrescet. Et illud alterius: Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostr ς. Illa si intus tibi obstrepit, quid tibi proderunt adulantium susurri, quid blanditiis. aut fictioni

has partum nomen 3 E radice mala nihil boni o ritur. Neque hinc Ortum nomen bonum dixeris cum Verum dicere non posti S. G.XV. Bene de me sentiunt ciues mei. t. . Non refert, quid de te

alij sentiant; sed quid tu . . Bene de me Ioquuntur ciues, . Noli credete; quid loquantur

nesciunt, & cupide mentiuntur, pruritu quodam linguae in V tranque partem nimio,& consuetudine in naturam Versa. GAU. Bene de me plurim 1 loquuntur. V.A. Ignorantibus credere , quid est aliud, quam volentem fallit S. V. Bene de me Ioquitur vicinia. R.AE. Dulciloquio forsan, aut muneribus delinita , ani de te aIiquid sperans. Nunquam, Vel amanti credideris, vel speranti GA κ . Vicini mei nomen meum celebrant ter alterum decipit, omnes te. G.AV. Bonum mihi testimonium ciues dant. R.AE. Est intus in antina testiε incorruptiori certiorque: Conscien-

69쪽

siam tuam interroga: illi crede. 4 V. Bene de me homines opinantur. R . Opini ambiguae nomen est rei: certi stimatos est Mirtui. G V . Ego ipse mihi vir bonus videor. η . Ergo es malus. soni enim, sibi displicent,seque ac culant. milii videor, dc aliis bonus. R A. Quid i tu majus illi autem stulti: G MC. Bene de me sperant sive S.I '. Cur/ne .spes ciuium ista sit. Turpe asperantes , cum possis aliud , frustrari. G U. Credo sim, de quo non frustra sperent mul-σi. R . Si id esses, id non crederes. Malum est illos, pessimum autem seipsum fallere. G H. Omnes me xirum bonum putant. R. . Quid si tu

sontrarium scis3G U. Omnes me xirum bonum dicunt. R .Eti incre dis omnib us Θ N um te aute in

.eici pudet,quod ion psi sed est hoc nobisinsitum inter cuncta inirρ iis, de nobis nostrisque de r.

Fus,quo nula petiliis, Pli S. cuicunque,qum nosis crediare iuxtaque Flacci lententiam,Et men- .dacem,mmere infamiam, &falsa gloria delectari. G V. Totum vulgus Vna Voce me laudat. R - . Nulla pronior ad erWrem, atque ad Praecipitium

1a est,qx is per vulgi vestigia. Quicquid pene

Multus laudax, vituperio dignum est. G U. Clin-

is nominibus placeo. I M. Placentes hominibus Opus spernit di placere hominibus,displicere est

Deo contraria contrariis gaudent. γ U. Viri bo-χ i nomen habeo.' . Vitae constantia,honestate, bruandum est alioqui secile evanescet:ventus est enim. G I . Multae si in populo laudes meae, l. , euisti in agro arid λrbores caducas. Hagnae ivter dosim iam laudes meae sunt. Si verae,durabunt, , 't ait Cisero ,radices agent, ' propagabuntur. At si fictae,celeritet tanquam O. Omam va99ῶς meam Prae.

70쪽

dicant virtutem. R A. Non in hominum statu, neque in propria Virtute,quania is vera, sed in ipso virtutum omnium authore gloriandum. Quic 'utrarium facit , non modo non alloquit tir asscrtione hominum,quod non habet, sed id ipsum, q .iod habet, vel imminuit, vel amittit. I. . Vulgus omne me praedicat . Dixi,&repeto.quicquid vulgus cogitat, Vanum est quicquid loquitur, falsum est quicquid improbat, bonum est quicquid approbat, malum est, quicquid praedicat . infames c Λ,quicquid agit, stultum est. I minc ,1 lasanorum sermunculis gloriare.

De Sapientia. DIALOG X II. Est Sapiens qui ob mu'at sapientiam1 habere,

Sopienti m consecutus sum. q. Rem

ii vera ellet. dc ualeparabilem a virtute S si ii tam igitur approbasses: haec probata esset: sed utraque opinione aliquanto facilior est quam re G. Sapens sum b. Crede autem mihi nunquam ivere clieS,noc dic es. Sapiens enim quantum eis quod sibi de siit intelligi non gloriatur itaque .sed suspirat. G. Sapientem me profiteor. Bene iremtes 11 tot essent sapientcs.quot sapientiae prosemota res. Nunc illud perdissicile est hoc vero facilli mum. N. Sum sapiens. Si vere lapiens e sie vis noli id quidem opinari. Credere se sapientem primus ad stultitiam gradus proximus est prbfi etiG. Studio ad sapietiam perueni. i. Vtique sic ad ii iam peruenituL. Sed an tu perueneris, reco i Non est enun res studi j Uieuis, egens aliquot aianor uvi reliqueaItes, tora Vel longillima opus eth vι-c 1