장음표시 사용
811쪽
Gut etium in omniasiis , miris modis conantur dii
Qui Latine garriunt, corrumpunt jSam
OBIECTIO prima. Υ ΥSVS et experientia dominantur in arisbus , nec O ulla est disciplina , in qua non peccando discatur: nam ubi quid perperam administratum cesseritimyrospere , Mitatur quod fefellerat , illuminatque rectam viam docentis magisIerium. Haec Colum. lib. I. cap. I. ROSponsio: Vere et sapienter Columella, si de artibus loquaris ; sed Latine loquondi nulla est ars: hoc enim observatione rerum innumerabilium constat. Grammatica, Musica, Rhetorica, et similes, errando addiscuntur : Sed , ut inquit Fabius lib. I. cap. 6. Aliud est Latine loqui, auud Grammatice
loqui. Quasi dicas, Libris opus habeo ; V. supra IV. 1 s. p. 79s. J Adhibeo tibi fidem; crimen laesae majestatis ς ille tenetur hoc facere ς ego amo f Aevide supra I. 2. I. et ΙΙΙ .2 7. J Deum I Grammatico
quidem dicas, Latine non dicas. Nec enim satis est, Latinas quaerere dictiones, delectus adhibendus est in verborum conjunctione, quem isti locutuleji miris modis dilacerant: non enim, quicquid Latinum est, statim Latine dicetur. Habere orationem dicimus, non facere. Verba facere, non agere agere pati S ,
Non facere ; fer opem , dicimus, da opem non dicimus: f Dare opem , dixit tamen Terentius Heaut. III. 3. 3I. in Cod. Bemb. J dare νerba , usitatum ESt , t aere , seu praebere Derbia , inauditum. Quid dicam de illis, qui sibi docti videntur, et passim habentur Quidam enim ex illis scripsit, Vigilant
milites in monte, pro, speculantur de monte; tentat frangere aciem, pro , Conatur aciem perrumpere dimisit suos milites, pro, dimisit copias, Seu eXe
Litum οῦ impedivit commearum, Pro, interclusiti Uictu
812쪽
carebat Coesar , pro , re frumentaria; duxit νineas, Pro , egit Primi an consilia , pro, consilii principes; TUOrtarunt Prordas , pro, egerunt mιti Ies monuit , Pro, hortatus eSt; signum fecit , pro, signum dedit TeHOVGPit Priariιum , pro , restituit, aut redintegravit
Renovare proaelium , dixit Dictys lib. 3. Et passim ren. bellum Cicero, Nepos, Aliique J aciem Ordinavit, pro , instruxit; f Aciem ordinare , Curtius lib. 3. Iustin.
lib. II. milιtes in ordinatos , Livius. Vide et CornNep. Iphicr. 2. J redierunt milites, pro . receperim Se misit ad succurrendum , pro, misit subsidio fecerunt Mim , pro , impetum fecerunt; magnis xii contendit , pro , magnis itineribus perdidit Ospora tunitatem, pro, amisit occasionem. Sic itaque loquuntur- qui linguam , non Stylum, eXercent.
Objectio Secunda. PROPTER crebras in variis disciplinis disputationes
Latino sermone assidue loquendum. Responsio. Serias et graves disputationes literis , non ventis , debere mandari, quis est qui ignoret, nisi clamosus disputator, aut cerebrosus vociferator λAn ideo semper assuescendum est loquelae, ut postea dicamus , noleitas , Volertas , et modum pria teritronis,
dico quod, et nota , quod Papya habet aures 8uod si talis urgeat necessitas, qui Latine scripserit,
SI quis linguam Gallicam assequi studeat, optime
illam, cum Gallis loquendo, ccmparabit. Responsio. Dissimile admodum est , linguarum aliquam cum Latina, quae jam nulla est, comparare. Si ulla esset natio , quae pure Latine loqueretur , non dubito, quin apud illos . Latina sicilitas loquendi perdisceretur. Sed nunc soli sunt libri , ad quos recurrendum est, si pure Latine scribere velimus.
813쪽
7 6 LATINA LINGUA C ΟΜ PARANDA lingua, quas non, ut loquamur , sed ut intelligamus c
ΝON desinunt isti onocrotali subinde objicere, se
verius obgannire: moris esse, ut infantes parvuli Papas , ma/naS , tvras , balbutiant, qui tamen poste in melius corrigantur. ResponSio. Nemo sanae montis tale consilium probabit , ut ineptae nutrices doceant, quae postea sint de docenda. Ego certe, qui plurimos liberoS SUS' tuli, nunquam id sum passus, qui Quinctiliano autore didicerim , non assuescendum Puerum sermoni, qui dediscendus sit. Quid , quod optima eodem labore i aut fortasse facilius . edocentur t
SI Latine loqui non esset laudabile , non ita
passim ab omnibus commendareturA Et omnes Academiae legibus sanxerunt, ut Latine legatur, et
Responsio. Quasi vero quidquam tam sit valde , qViam nihil a Vere , Vulgare , ut praeesare 2. de Divinatione scripsit Cicero; Sed quoniam tu milii stultorum turbam obiicis, qui Latine loquentes colunt et admirantur; ego tibi contra doctissimorum judicium et conbensum opponam . qui hujusmodi pestem sive loquentiam aversantur. Expende diligenter cap. 34. Suetonii in Augusto. Cicero lib. a. de Oratore, de exercitatione Uens s
sic inquit 2C E D plerique in hoc vocem modo, neque eam O scienter , et vires exercent suas, et linguae celeritatem incitant. verborumque frequentia delectantur.
In qiso fallit ocis, 'quod audierunt, Dicendo homines , ut Dicant , efficere solere. Vero enim etiam illud dicitur , Perverse Uicere homines perverse Dicendo
814쪽
NON COLLOQUIIS , SED STYLO. 777 .
Iacillime consequi : et statim, Caput autem eSt,
quod , ut vere dicam , minime facimus, s est enim magni laboris, quem plerique fugimus ) quam pluri
mum scribere. Stylus optimus et praestantissimus dicendi effector ac ma Ster. Quinctilianus libro I. cap. T. Ante omnia ne Sit vitiosus sermo nutricibus. Has primum audiet puer, harum verba emngere imitando conabitur. Et natura tenacissimi sumus eorum, quae rudibus annis percipimus : ut sapor, quo nova imbuimus, durat: neque lanarum colores, quibus simplex ille candor mutulus
.est, clui possunt. Et haec ipsa magis pertinaciter haerent , quae deteriora sunt. Nam bona facile mittantur in pejus: nunc quando in bonum verteris vitia i NonaSSuescat ergo, ne dum infans quidem est, sermoni,
qui dediscendus sit. Erasmus lib. 8. Apophtheg. sic ait: Pollio dicebat,
Commode agendo factum est, ut Saepe agerem: Sed Saepe agendo factum est, ut minus commode quia
scilicet assiduitate nimia facilitas magis , quam facultas, nec fiducia, sed temeritas paratur. Quod accuratefactum velimus, raro faciendum est. Hac ratione duci videntur tali quidam eruditi, qui licet pulchre calleant Latinθ, tamen vix unquam adduci possunt, ut in familiari congressu Latine loquantur. At si quando compellit necessitas, dicunt eXacte, quasi de scripto. Novi Venetiae Bernardum ocricularium , civem loωren tinum , cujus historias si legisses, dixisses . alterum Sallustium, aut certe Sallustii temporibus scriptas. Nunquam tamen ab homine impetrare licuit, ut mecum Latine loqueretur. Subinde interpellabam : Surdo
loqueris , Vir praeclare; νuliaris linguiae Vestratis tam sum ignarus , quam Inalca. Verbum Latinum nunquam quivi ab eo extundere. Hinc Eraamus. Budarus, in Comment. Lingum Gnaecm reprehendens Vallam circa reciprocorum usDm , sic ait: Id autem Laurentio non alias accidit, quῖm. e prave loquentium consuetudine, quibus aut legundis aut audien uis invit; eri oris contagionem contrahimus: simul ex Sermone extemporali et neglecto , cui inter familaerei
815쪽
. 778 LATINA LINGUA COMPARANDABSSUeScimus, praesertim purae Latinitatis ignaros. Quae noxa fit in tertium , ut quaedam imprudentibus excidant: ad quod aliquando experti Stimus in autographis noStris, ita ut flagitiosae culpae nos perpuderet. Corruirus se ulmus in fine sux SynIaxeos : Hanc Proprietatem in v Ρrborum conjunctione qui non Ο Servat , nec delectum habet ullum , is Barbarica Phrasi omnem pervertit Latinitatem. Quod iis fere Solet accidere , qui linguam Latinam ad idioma vernaculum detorquent. Ioachimus Fortιus , in libello De ratione studii , cap. De scribendo e Nam fere fit, ut qui loquuntur accurate , minus erudite scribant. Dum enim illarum Voluptate afficiuntur , imperfectiores oportet sint in altero. Nemo pari cura res duas unquam tractaverit.
Et infra : Quo pacto id genus homines, qui tanto
Plausu in tanta nugatorum corona nugari POSSunt . accurate quicquam scripserint λ Certe neminem unquam vidi, nisi me memoria fallat,) docte scribentem , cui valde in promptu fuit colloquendi disserendique ratio. Et in Ira : Famam puerilem aspernemur, vulgo inertes videamur.
Eae Bartholomaeo Riccio , lib. 3. De imitatione Ciceronis , in calce. ΝON soleo ego, ne hoc quoque omittam , meum discipulum cogere, ut fit plerumque in Scholis, quicquid ei dicendum usu veniat , Latine ut id proferre conetur. Utrum enim plus commodi, an damni ad Latinam elegantiam , quam nos quaerimus , hoc afferat studium , non plane Satis habeo comprobarii m. Et paulo inferius , Huc accedit, quod infanti puero , dum ea, quae Vult, et ex tempore , atque Subito pr ferre laborat, multis partibus ea plura excidant, quae inepte , quae incondite, atque incomposite , quae denique nullius dignitatis sint , quam quae ViX tolerabilia sint, necesse est. Ita fit, ut , dum locutionis
studeant celeritati, orationis ornatum Omnem atque
dignitatem corrumpant. Quoniam autem quod in quo-
816쪽
Hstiano sermone positum est, nihil admodum Latinae orationi prodesse videtur ad eam dignitatem , quae ejus linguae mere germana est; ac omnino ea nobis aliqua exercitatione atque artificio comparanda atque
confirmanda est; equidem id diligentiae ab uno stylo , qui dicendi magister et opifex est optimus , Petendum
Objectio seaeta. PROPTER Varia inter gentes commercia , aut ut Cum externis hominibus colloquamur, non solum utile , sed necessarium aliquando est, Latine loqui. Responsio. Ego Latinam linguam non damno . stylum veneror, et amplector : in quo qui probe fuerit exercitatus, si necessitas ingruat, repente dicet: da mahi panem , x et aliud obsonium. Multis in locis Cicero commendat stylum et ad Gallum lib. 7. sic scribit: Urge igitur, nec transPersum , quod Qunt , a stylo e is enim dicendi opifex. Ego denique cum doctissimis neminem excipio) viris teneo, nulla aut aetate , aut tempore, Latina lingua, nisi praemeditate , esse loquendum.
817쪽
est congruens Oratro. Oratio constat ex Mocibus:
Voces ex ullabis : Sullabat ex literis. Litera est incividui soni comprehensio : estque Vocalis , aut Consona. Vocalis est litera , quae per se syllabam efficit; uta, e , i . O , M. Ex his quatuor fiunt Diphthongi, , Oe , Gu , eu ς ut, αS , Poenia , laurus , eurUS οῦ etyi Graeca . ut, mroia. Consona sine vocali syllabam non efficit. Sunt autem quindecim. Ex quibus septem Semivocales,l,m, Π,r, S,ae, et Sed i , r , liquescunt praecedente muta. Mutin , octo , b, c, d , f , g, P,
ut , Samuis , suaVi-I , et V , fiunt consonantes, si feriant Vocalem , ut , Iur'at. Y solis Graecis vocibus accommodatur , et est nostrum. H litera non est, sed aspirationis notat. X , et Z , sunt Duplices, et I , inter vocales , ut, πιο , Caius. Ilaba est integri soni comprehensio; ut , DOS ,
Flos. Haec autem est uermis , quae unum tem Pus con sumit : aut longa , quae duo, aut ancePS , ut mOX dicetur. a, seu dictio est, qua unumquodque vocatur.
818쪽
Cui accidunt Accentus , Figura , Species. Accentus est vocis modulatio , de quo postea. Figura ostendit ,
sitne vox simplex , an composita. Species , Sitne vox prima , an aliunde flexa. Voces omnes aut numeri participes sunt, aut experteS. Numerus est differentia vocis secundum unitatem
aut multitudinem. Et est duplex, Singulatis , qui unum significat, ut , homo vivit et Pluralia , qui plura , ut, homines vivunt. Voces numeri participes sunt, Nomen, Verbum , Participium: Expertes numeri, Prreositis , Asie hium , Conjuncιio. Quae partes orationis appellantur. DE NOΜINE.ΝoMEN est vox particeps Numeri Casualis cuni Genere. Ex quibus differentiis oritur Declinatio
Casus est Specialis differentia numeri nominalis. Sunt autem casus Oeae. Nominativus , Genitivus, Druitivus, Accusativus , Vocativus, Ablativus. Genus est differentia nominis Secundum Sexum Genera sunt tria : Masculinum , cujus nota est hic , ut hic dominus ; Memininum , haur, ut haec musa . Nerurum, hoc , ut hoc templum. Dubium vero solo auctorum arbitrio , nunc masculine, nunc effertur Gminine, ut, hic vel hinc cortex. Dividitur Nomen in Substantivum et Adjectivum Substantiνum est, quod cum uno Genere declinatur , ut, Pater , mater. Adjectivum Genus non habet,
sed terminationes ad genera , f Vide ad I. 7. J vel
sub uno fine , ut , felix, par, oriens : vel sub duobus , ut, sortis, et sorte , dis , et dite : vel suberibus, ut, bonus , bona , bonum. Hispane fere semper significat Cosa. Declinationes quinque sunt. Prima facit genitivum singularem in re ut , musa musae. Secunda in i put, dominus domini. Tertia in is ἰ ut, sermo sermonis. Quarta in us e ut, sensus sensus. Ouinta in ει ut, dies diei.
819쪽
De specie Nominum. Derivativorum nominum plura sunt genera , sed haec praecipua , POSseSsiva, Deminuta , Comparantia , Superlata. Possessivum est , quod idem significat, quod Genitivus , unde creatur . ut, paternus , meuS , tuus ,
Deminutum , quod minus significat, quam suum primogenium , cujus Semper genus et significationem servat; ut, a fune funiculus , a rege regulus. Comparans nomen eSt, quod, unum vel plura sui vel alieni generis superans dissolvitur in positivum et adverbium Magis; ut, doctior, magis doctus. Com parantia non fiunt nisi a nominibus adjectivis, quae positiva vocantur, a primo casu in i, addita o R; ut, penitior a penituS , a, um. Superlatum nomen est, quod dissolvitur ἱn positivum et adverbium Maxime; ut, doctissimus, maxime
Superlata sunt ab eodem casu, addita SSIMUS ;ut, potissimus a Potis et pote.
Haee tria dant LLIMUS ; Similis , facilisque, hu
milisque. Cum rectus sit in ER , ternus gradus in RIΜUs exit; ' Ut Peter, et deter: queis matur jungito priscum. Sex ' TIMUS accipiunt, dexter , citer, atque siniSter. Immo vero Imus. Nam T est ipsius Positivi. vide Me ad I. XI. JInterus , atque ulter : extremus et extimas exter. Inferus insimum habet: superus , cum Posterua ΕMUS.
Bonus melior optimus: Malus pejor pessimus et Magnus major maximus : Parvus minor minimiis :Multum plus plurimum. Et composita a dico , facιο .
820쪽
Moto , quae faciunt ENTIOR, ENTISSIMUS ; ut maledicus , beneficus , benevoluS. Quaedam carent aliquo gradu ut Primus. prior et Seneae senior : Iuvenis junior : Adolescens adolescentior: Proetimus proximior, seu propior. Pius piiSsimus : Falsus falsissimus: Inritns invitissimus: No snovissimus : O or ocyssimus, ab Ocys Graeco.
D E V E R B Q. VERBUM est vox particeps numeri Personalis cum Tempore. Ex his differentiis oritur Conjugatio. Persona LVide ad I. I a. n. a. et 3. J quae rectius facies diceretur) est specialis disserentia numeri
verbalis. Ea est triplex , Singularis Prima , ut, amo l. Secunda , ut, amas : Tertia , ut, amat. Pluralis Prima, ut, amamus. Secunda, ut, amatis: Tertia ,
Haec dividit verbum omne fVide ad I. I a. n. . I et ad IlI. I. n. q. et ad Cap. 8. n. a. J in Personale , et Impersonale; ut , amo , legam et amare , legisSe. Tempus est differentia verbi secundum praesens . praeteritum, et futurum. Verbi Finiti quinque sunt Tempora: Priarsens , Imperfectum , perfectum, Plusquam perfectam , Futurum. Verbi infiniti totidem sunt, sed indistincta : Nam amare omnium temporum esse potest. fAt vide I. I . JConjugationes quatuor sunt. Prima habet As in secunda persona primi praesentis ut, amo , amas ,
amare. Secunda ES . ut, moneo , mones , monere.
Tertia IS , et infinitum in ERE breve . ut, lego, legis , legere. Quarta IS , et infinitum in IRE longum . ut , audio , audis , audire.