Methodus medendi, tam generalis quam particularis. Per Ioannem Riolanum, ..

11쪽

uuntur 3 priuatione facultatis motricis,C5spir tio&confluxio una,sympathea omnia Conspiarant paries per intermedios spiritus &confluxu

humorum, Vtroque modo compatiuntur inuicem, unaque alterius condolet calamitati.

Duobus signis deprehendetur affectus per consensum: si alteri superuenerit, ut febris inflamationi,Caephalea cardiogmo: Aut si cum altero intendatur & remittatur, sic dignoscitur suffusio per consensum, faciamus nauseam, aciduaut nidorulentum ructum, doloremque stomachi consequutam Cephalalgiam, non erit dubium eam per consensum ventriculi accidisse: augebitur coniectura si cum dolore ventriculi augeatur & minuatur, affectus enim primarius continenter amigit. Secundarius per interualla, neque praecessit affectus cuius comes putetur.

argumentum ab actione tisia. C A P V T II.

AD morbos arte & methodo curados,non satis es: nouisse tres esse differetias actionum,sed earum sedes & instrumenta tam prima quam secuta praesci eda sunt, ut animalis prinemptu esse cerebri cor vitalis, Hepar naturalis: Ad animalem pertinere, sensum, motum, imagina tionem,discursum, memoriam: adde si vis respirationem. Ad vitalem , arteriarum & cordispulsationem.Ad naturalem,nutritionem,accr tionem,&procreationem. Ad nutritionem re-

12쪽

ferri attractionem, retentionem, coctionem, Screliquiarum alimenti exactionem. Non est etiaignorandum sensum fieri emisso animali spiritu ab anteriore parte cerebri ad sensoria persensificos&molles nei uos. Morii eodem a parte postica ad musculos influente per duros & motorios, qui originem habent a spinae medulla, an, mam imaginari in antcrioribus ventriculis cerebri,in medio cogitare, in postremo record ri , temperaturae cerebri & spiritus animalis auxilio. Corsimul & arterias dilatari, ut aer per os& nares inspiretur, atque per cutem tranipiret, undique autem trahi ut temperet ardorem cor

dis:compriini vero , ut fuligo per eosde ductus excludatur: respirulonemlenem fieri a solo di phragmate, vehementem qualis efflatio, quae fit denso & multo spiritu consertim erumpete musculorum thoracis ministerio , affluente de cerebro animali facultate: Internis enim dilata-tis,inspiram i, externis compressis, expiramus: Internos appello, qui replet interstitia costarii; externos, qui illis incumbunt. cum thorace dia latatus pulmo, per asperam arteriam haurit spiaritum, cuius qualitate potius quam substantia

cor fruatur. Sunt ergo quatuor instrumentar spirationis, Aspera arteria,Pulmo, Diaphragma,

& costarum musculi : Nutritio fit sanguine ad singulas partes veluti per tubos ab hepate detinuato: est enim opifex sanguinis, venae eiusdem distribuendi media&instrumenta. Partes qua- rum publicum est officium neque sibi tantum, sed etiam alijs natet sunt,trahunt rectis fibris, re- '

13쪽

linent obliquis, expellunt transuorss. Quibus positis &constitutis,si sensus uni du-xaxat particulae eripitur, neruum male affectum esse, ut senserium laborare coniectura est: si totum corpus stupidum reddatur, in principium ipsum nempe cerebrum c quod est primum &commune sensorium causa refereda est, si pars

aliqua priuetur motu, musculus aut neruus motorius huius mali autor perhibetur, ric tamen non in ipso neruo, sed in o igine nerui vitium est, ea enim vertebra luxata ex qua ducit origi nem,uis motrix non influit: qua methodo gloriatur Galenus se multos paralyticos sanitati restituisse,admotis ad originem nerui non ad pa tem resolutam remediis, cum audiisset illos exi alto in dorsum cecidisse. Si quis artus mouere nequeat,solumque caput inflectat,ceruicis vertebras laborare certum est , si ne caput ipsummoueat,cerebrum male affectum est: Tota in nus resoluitur affecta quinta vertebra. At sexta& septima, brachij primae partes manent illςst, manifesti is si octava i boret:sola memoria istat

occiput laborat,illique admoueri debent rem dia: corrupta imaginatione,*nciput: vitiata r tione, in vertice fons sons est mali. Si qger conqueratur de spirandi difficultate,enumeratione partium quibus respiramus qu renda est pars affecta,estque una definienda remotione aliaru. Si pulsus a mediocritate recessit, cor per se aut per consensum laborar, consentit autem omni . Dus ferc partibus per arterias. Si corpus non nu iritur omnino, aut male nutrituri hoc chς-

14쪽

BENE MEDENDI.

xiam, illud Atrophiam vocamus ) hepar malo habere suspicat nur. Si vero pars aliqua non nutritur ,aut Obstruct ς sunt venae per quas excipit alimcntum,aut illa qubd sit imbecillior, nsi tra

hisinon retinet, non coquit, non expellit. Caecitas visum,Surditas auditum,cruditas venti iculum ale affectum , cibi fastidium stomachum laborare cerib demonstrant. Quid multar qui ex physiologia didicerit, singularum partium usum re actionem,nequc ignoret quibus inc dii; di instrumentis unaquaeque perficiatur, ad hanc arte facilem habebit aditum. Qui vero eas ignorant, empirici,eurant ex cuciatu, non arte & co: idio. PARIIS AFF ECTAE S EC VNUVI

argumentum a dolore.

C A p. III. Dolor est tristis sensus & naturς molestus,

molestia accidit soluta cotinuitate partis, aut eadem affatim alterata': dolorificum enim dicitur quod subito natura partis immutat, aut eius continuitatem soluit: alteratur intemperie, praesertim calida ut frigida,humor enim & siccitas sunt qualitates patibiles,habentque lentam& ignauam operationem, dolor autem fit me-bro confertim,non sensim alterato: na si pa tes valde refrigeratas confertim calefacias,insignem dolorem excitabis; intemperies verbii inca,quia fit sensim, est indolens. Quod si cui videantur humor tendendo,siccitas conuellei

A iiij

15쪽

do,& rumpendo, dolorem facere, respondendum hoc inanitioni, illud plenitudini tribuendum esse:atque etiam si quando humor punget, ioc facit quia talis, calidus, putris,acer,morda non per se & natura sua, neque enim datur limmidum aut siccum ad tertium gradum quod nosit calidum aut frigidum. Itaque quo iure Aristot. ex quatuor primis qualitatibus duas essicaces constituit,calorem & frigus,totidem patibiles,humorem & siccitaten eodem Galenus dolorificam alterationem in calidam & frigidam inteperiem reiecit, quarum comparatione humida & sicca, ut suntinefficaces, lic indolentes. Soluitur continuu quinque modis,vulnerando, rodendo,tondedo,comprimedo,conuellendo. Dolor autem quidam pungit, lius sensum i fert grauitatis,punctorius est proprius membranae, non tame conuellit omni, nam que ossibus non alligantur, v t quς pulmonem, cor, iecur &Vesicam inuoluunt, graui dolore vexantur, non

pungente: hoc signo peripneumonia & hepatutis discernuntur , pleuritide dextri lateris: nam in pleuritide sentitur dolor pungens,propter imflammatam membranam quς cohaeret ossibus, an pulmonis vero & hepatis inflammationibus, dolor grauis. Dolor pulsans ostendit arteriam

premi. Si pars acuto. vehementi dolore a ciatur , exquisiti est sensus non obtusi,acuti sensus sunt ociali,cerebrum,membrana,stomachus, Uterus,& partes neruosae: obtusum habent se sum,cor,hepar,pulmo, Renes ambigui, nam invenis,arteriis, tunica succingente, & in exortu

16쪽

BENE MEDEN Di. Foureterum,acutus: In carne, obtusus dolor percipitur. Ceruix vesicae exquisite sentit, non vesic forte propter meatus angustiam & transitus dissicultatem, doloris ergo magnitudo colum, non vescam assici declarabit.

Uod excernitur, Aut est toto genere prae- cter naturam,ut calculi,vermes. Aut de substantia partis astectae: ut si in dysenteria, vicςrati intestini ramenta secedunt: Aut parti adnatum, ut pinῖuedo crassioribus intestinis ita enim n tura pinguedine illeuit ut facilis & lubrica via iacibus pateret i Aut coctionis excrementum, stercus primar,lotium secundae,sudor tertiae: si

men,&menstruus sanguis, quantitatis tantum ratione sunt excrementa,excernuntur etiam fi

tus & humores, criticE vel symptomatice, ii mores inquam tam naturales,ut sanguis & pitubta dulcis, quam qui sunt praeter naturam, Ut pituita vitrea & gypsea,bilis vitellina. Eruginosa, Glastea. Considerandum autem imprimis, quod excernitur, si quale, quantum, qua via, quomodo di quando decet excernatur, obseruata consistentia , ut si sanguis per os reddatur, proceda ne E faucibus,cerebro,thorace, an ex Ventriculo, si per muliebria,ex utero an a vesica: si enim vomitu redderetur, assectum esse vcntriculum

17쪽

constaret: si tussiendo, thoracem vel pulmonee viruin verb affectum sit, sic distingues: pulmo quia neruus illius tantum stiperficiem attingit, subitantia haud pervadit, non habet sensum nisi

grauitatis : Thorax vero, quia totus osseus&neruosus, exacto sentit,itaque si indolenter reddatur, de pulmone si cum dolore,de thorace procedit. Adhaec pulmonis vasa sunt maiora sanguis biliosus de spirituosus, ergo si multus, tenuis,ruber,spumans,eiicitur: quis dubitet vas aliquod in pulmoneὶ Si vero paucus, crassus, &liuidus,in thorace, aperiti, ruptum, vel exesum Age verb,faciamus per aluum pinguedinem secessisse, suspicio est incipientis viceris in crassis intestinis,qu. tum ulcerata esse constabit,qua do secedent abrasiones tunicarum, Cumque crassioris intestini crassior , tenuioris tenuior sit substantia,ab excretis quodnam viceratum sit quis non facile coniecerit 3 quod ad medendi rationem & ad praedictionem, non parum conducit : crassiorum enim intestinorum ulcus,per sedem iniectis, tenuiorum vero, sumptis per os

remediis commodius curatur : & crassiorum intestinorum vicera facilius sanantur quam te- . nutum, ieiuni autem ulcus lethale: ulceratum Lautem aliquod e tenuibus intestinis certius erit,

si pus aut sanies permiscςatur sicibus,ut aliquod e crassis, si separatim deliciantur. Sed caue ne

puris A pituitiet similitudine decipiaris, quod ut

auertas, iube aegrum delicere, aut,in morbis r num vel vesicae, mingere in matula aqua tepida

se plena, si quod .eiicitur petat fundum , P

18쪽

BENE MEDENDI Gest. Nam phlegma,quia flatulentum&viscidum,

innatat: pus,adustione graue,deprimitur. Aut in prunas, excretum,proficiatur, pituita enim ut pus,non foetet. Item puris color est cineritius,

pituitae albus, praeterea pituita quia lenta & viscida no patitur se diuidi, puris autem diuisi partes a se inuicem abscedunt,quod in aliis morbis, vi pulmonis & uteri, diligenter obseruandum, ut sit hoc semel & obiter dictum. Pergamus: si caro cum lotio reddatur, ulcus est in renibus, sit arenae rubrae in matula subsident,suspitio est calculi : si per vulnus chνlus exit, aut cibus,Venter, perforatus est; si taces, aliquod ex intestinis , si

urina,vesica aut oureter. Huc referre possis coiecturam ab adnato, ut si sungus exoriatur vitunerato capite,meningem affectam esse certum est.

Conqueratur aliquis de suppressa urina, Iube illum sedere,contrecta pubem,si e

circumscripto tumore vesicam plenam sentias, obstructio est non in renibus aut oureteris,n que enim conflueret lotium in vesicam, sedishvcsica ipsa,collo,aut ouretra: virum horum obstruatur Chirurgus deinde cathetere explor

bit,cuius ingressum s sentiat impediri, malu est in ometra. Ad haec Platonis, dc Aristot. diuino praecepto,quaerendae sunt imprimis rerum dis- ferentium similitudines, similium differentiae,

19쪽

mentitur autem sepe colicus dolor nephriticu, qui a retentis discernuntur, nam in nephritide urina cum difficultare redditur, aluus fluit, incoli dolore aluus sistitur, urina fluente: sic pars affecta simul & species morbi dignoscuntur. Qui, d dictum sit gratia exempli: hic enim ge- neralem duntaxat & indefinitam methodum curandorum morborum docere, & primos signorum sontes explicare proposui : plura surpeditabit quae in aliis libris tradetur specialior

doctrina. ν

DE CAUSA MORBI

Sectio secunda.

r . . a Octe,si quid aliud,scripsit Herophilus, o-- s. JU portere medicum,que, qualis , dc quanta

afo sit causa morbi pruis cognoscere quam dere- medio cogitet, quia non potest curari morbus n si remota causa,non potest remoueri nisi CO-gnoscatur.Illa autem aut est externa seu proc tarctic aut interio eaque antecedes,quae priamum fecit & fouet morbu. Aut coniuncta quae immediate morbu facit, ea si posita ponat,sublata tollat morbum, cotinens distinctius & magis proprie nominatur. De externa primum medicus sit sellicitus, lices enim remedio non oppugnetur,ad interioris tamen cognitionem maximi est momenti.

Si constet de praecedente diaeta, quaequidesex rebus quas vulgus non naturales appellat, continetur in medicus magno labore leuabitur,

20쪽

BENE MEDENDI. 7

habebitque i in dimidium facti Cum enim sint neutrς & adlaphorq,bene viciati, salubres de sonitatis conservatriccs causae , male utenti, insalubres & niorbi cssectivae, de singulis aegrum percontetur: Aer iusto calidior inspiratus, alimenti,medicamenti aut veneni calidioris usus, motus vchcmcntio ira, Vigilia, excernendorurctentio,vt lota;,stcrcoris udoris,aut consectae& solemnis alicuius vacuationis, ut menstrui dchaemorrhoidum: contactus calidorum t acris,

aquae balnei,admoti medicamenti, ut cosectionis ex anacardis: calidos gignunt morbos. Aervero & alimeta iusto frigidiora sinemineris autem definiendam esse mediocritatem aegri natura non absolute &per se Somnus, Otium,mctus,retinendorum,ut scininis & fulguinis, quinctiam excrementorum omnium immoderata

profusio,propter inanitionem spirituum, contactus frigidorum, frigidos gignunt morbos. Morbi sicci,calidos, humidi frigidos ut plurimucomitantur: calor enim diuturnitate vel subito incremento accersit sibi sociam siccitatem; frigus ver quia parens cruditatum,humiditatem. Sunt qui causas morborum,& modos remediorum his quatuor capitibus concludunt: Assiim-ptis,admotis,agendis,educendis. Intern ς causae sunt duae,humores & spiritus quantitate peccates aut qualitate, totidem --d congestio & fluxio : Peccant quantitate,si excedant aut deficiant, natura enim temperie, te- peries mediocritate definitur. Plenitudinem prccedunt otium & crapula,eandum sequuntur