Iuris ciuilis fontes et riui. Iurisconsultorum veterum quidam loci, ex integris eorum voluminibus ante Iustiniani aetatem excerpti. Henr. Steph. lectori, dum meam totius iuris ciuilis editionem expectas, ... nouum hunc libellum, velut editionis illiu

71쪽

FONT. ET RIVI. qiterfecerit,bipertito iram oporici primum distin gucrc. Per iram enim faciut d qui subito,ab laevoluntate interimedi,verberibus vel quouis mo- nterfeceriit: sita ut confestim post impetum Miletia sequatuc o & qui columelia vcl iniuria lac essiti,ideo quo in vindictae cupiditate perseu

rantes,postea volcntes interfecerunt: nec poenia tot ca fecisse.

subiungis,

Duplice igitur caede ponere placet,virataq; ira facta:quas inter voluntarias de inuolutarias actioncs,mcdias iure posuerim. Neutra enim voluntaria rcuera vel inuoluntaria est, sed altera alterius

est imago.Nam ille quide qui iram seruat, nec r pente sed cum insidiis se postea vindicat,ia omiciadae volutario est persimilis: & qui non seruat,sed primo irae impetu fertur, & abiq; praemeditationc interficit, inuoluntario homicidae similis iudi catur. Non tamen omnino inuoluntarius est, sed inuoluntarij habere similitudinem dicitur. Tandem ita concludit, Quocirca per iram commissae caedes difficile

determinantur,virum voluntariae, an contrassin

nendae sint. Optima igitur & vcrissima sentcntia est,utrasque, imagines appellare : easque seorsim ita distinguere, ut altera consulto, altera inconsulto committi dicatur. Maiora vero supplicia rilis decet imponere qui consulto per iram interfecerunt: illis contra qui repente & inconsulto, leuiora. Nempe quod grauiori malo simile,aspe rius: quod vero leuiori, mitius puniendum. Ita

C. V.

72쪽

certe nostris legibus agendum cst. ver lulatores ethnici hac in partemulto plinhominibus,quam lex Amna, indulseruulta. EXODI XXI,

Quum autem risiti fuerint aliqui, percusseris aliqudisproximum suum Me a elpugno, mnonfuerit mortuus sed decideritin lectum: Sisurrexeris,stambulauerisfores super bacu- L .um, tum innocens erit quipercussi: tantum cessationem eius dabit, P medendo medeis faciet.

-m autem percusserit quiLpiam feruum fium vel ancillam suam bacillo , mo tuus fuerit1sed

manu eius,vindicando I indicabitur. Verumtamensiper diem Nelper duos dies pei Dieri non NinAcabitur quispecunia eius ol. Quum aurem rixarifuerint homines, Oper cuis mini mulierem prae .

L.I.f. Diuus Hasiatius. D.Ad leg. Com.desicariis. Diuus Hadrianus rescripsit, cum culi homine occidit, si non occidendi animo hoc admisit, ab solui posse:&,qui hominem non occidit,sed vulnerauit,ut occidat,pro homicida damnadum. Et ex re constituendum hoc. Nam si gladium strii xerit,& in eo percusserit, indubitate occidendi nimo id cum admisisse: sed si claui percussit aut cucuma, in rixa,quanuis ferro percusierit,tamen

73쪽

non occidendi animo: leniendam poenam cius qui in rixa casu magis quam voluntate homici dium admisit. I xx DRACONIs,

Si us oeciderit deprehensum super uxore , ve 'per matre,velsuper orare,vel supersilia,velsi per concubina, aut ea quinn adfuscipiendos ingenuos liberos habeat ob haec qui eadem cerit ne exulato. Hoc autem legem optima niti ratione Onendere volens Demos uenos it quae sequuntur.

Si super uxore inquit aut sorore,aut filia, aut concubina, aut ea quam ingenuae sobolis procreandae causa quis apud se habuerit: cum etiam qui propter haec aliquem occiderit, indemnem facit. Et omnium quidem iustissime, Athenienses, hunc dimittit. Quamobrem λ Quia, pro quibus cum hostibus dimicamus, ad eos ab omni contumelia & iniuria vindicandos: pro iisdem etiam a- micos, siquam contra leges iniuriam aut contumeliam eis feccrint,occidere concessit. Quum enim non genus aliquod sit amicorum & holitum, sede factis horum utrumquc ccnseatur: cos qui h

stilia faciunt pro hostibus ulcisci lex permisit.

VLPIANVS,

T. 23. D. legem Iuliam de adultιriis coercendis. Quod ait lex, IN F1LIA AD vLΤERUM DEPREHENDERIT, non otiosum videtur.

74쪽

Voluit enim ita demum hanc potestatem patri competere,si in ipsa turpitudinc filiam cum adiit tero deprehendat. Labeo quoque ita probat. Et Pomponius scripsit, in ipsis rebus venereis dia chensum occidi. Et hoc est quod Solo & Draco dicunt cν εργω. Sufficit patri si eo tempore ha beat in potestate,quo occidit, non quo in matriamonio collocauit. Finge enim, postea redactam in potestatem. inare non ubicunque deprehcnderit pater,permittitur ei occidere, sed domi su argeneri vc tantum. Illa ratio rcdditur,quod malo rcm iniuriam putauit legistator qublin domi mi patris aut mariti ausa fuerit filia adulterum in

ducere.

L. Od.f. Quod ait. Quod ait lex,I N CONTINENTI FILIAM OCC ID A T, sic erit accipiendum,nc,occiso hodie adultero, reseruet, & post diem filiam occi dat: vel contrin. Debet enim prope uno ictu & vno impetu utrunquo occidere, aequali ira adue

sus utrunque silmpta. Quδd si non astectauit,sed, dum adulterum occidit,profugit filia: & interpositis horis apprehensa cli a patre qui persequebatur:in continenti videbitur occidisse.

Marito quoque adulterum uxoris suae occide re permittitur:led non quemlibet,ut patri.

75쪽

FONT. ET RIVI. qIdus filius rescripserunt, Si maritus uxorem in 1-dulterio deprehensam, impetu tractus doloris, interfecerit: non utique legis Corneliae de sic riis vcenam excipiet. Nam & diuus Pius in haec vacifescripsit Apollonio, Et qui uxorem suam in adulterio deprehensam occidisse se non negat, ultimum supplicium remitti potest: tuum sit dic ficile,iustum dolorem temperare.

Quod autem ex Dracone & Solone affert Vlpianus supra, extat in hac Solonis lege quae a I lutarcho affertur,. Mοιχον ανελειν τύ λαβοντι I D E S T,

dulterum intersitendi, ei in opere ipsi δε-

prehenderit, im ino. Animaduerte autem,multo seueriorem esse hane legem quam Romanas, quum id quod permittit cuilibet patri dumtaxat & marito concedant. Romuli autem lege, marito αeognatis tantum licuisse,quidam tradunt. In leg. Tab. xii, mariti tantum sit mentio, his verbis,

bimari tu uxorem in adulterio deprehenderet, rem eam occidendi impotes Eatemque haberet. De homicidiis autem quae vim repectendoperpetrantur, uni istae leges. DRACONIs LEX,

76쪽

vocabulum Statim, ut tolliretur malialiquidconsu Iendi temptu.Adiecisse etiam, De sionis causa,vs-g arrasitis dare potestatem,non ali' cui ruam.

Si nox furtum faxit, & im aliquis occisit, iure

caesus esto. V L P I A N V S, L. . D.Ad legem Si seruum tuum, latronem, insidiantem mihi, occidero, securiis ero. Nam aduersus periculum naturalis ratio permittit se defendere. Quibus sibi ungit, Lex duodecim tabularum furem noctu deprehensum occidere pormittit: ut tamen idipsum cuclamore testificctur. Interdiu autem deprche νsum ita permittit occidere, ii is se telo dcfendat:

ut tam cia aeque cum clamore testificetur. IDEM, L. .lineod.

Sed si quemcunque alium ferro se petente quis occiderit,non videbitur iniuria occidisse: &, si metu quis mortis furem occiderit, non dubitabitur quin lege Aquilia non teneatur. Sin autem, quum posset apprehcnderc,maluit occidorc: m stis est ut iniuria secisse videatur. ergo & Corne

Liberam resistendi cunctis tribuimus faculi

77쪽

tet .vi quicunque militum vel priuatorum ad Ggros nocturnus populator intrauerit, aut itincra

frequentata insidiis aggressionis obsederit, per missa cilicunque licentia, digno ilico supplicios aligetur: ac morte quam minabatur excipiat,& id quod intendebat incurrat.

L. 2.C.ad legem forata desie. Siquis aggressorem vel quemcunque alium in dubio vitae discriminc constitutus occiderit,nutilam ob id factum calumniam metuere debet.

l Siquis percussorem ad se venientem, gladio t- repulcrit, non ut homicida tenetur: quia defensor propriae salutis in nullo peccasse vidctur.

L.qaiceod. Si ut allegas latrocinantem percinisti, dubiunon est,cum qui infercndae caedis voluntate prs cesserat,iure caesum videri.

Pertinent autem haec omnia ad illa dicta,quae veluti principia & regulae proponuntur a iurisconsultis, Vim vi repellere licet: siue, Armis arma repellere licet. De illa autem priore, Vim vi repellere licet, lege Ciceronem:qui in orat. pro Milone habet etiam multa quae ad praecedentes leges faciunt. Caeterum huc pertinet &quae I 3.D.tit.de iuuitia dc iure,scripta sunt.

78쪽

LIS, SEU PERFUGII S. -

viscipro a lis 2 perfugi sὼ θι totum homis dis qui plane ακουστως, id estinuoluntarie,caedem' rarata. Nam aduersus eos qui Ἀουσίως, legitur, DEVTER. XIX,SI quis autem odio habens proximums um, insidiam uelis Nitae eim , urgensque percusseriti um,stmortumsumi, fugeritque ad Mam de si rudiciis Ῥrbibus: Mittent seniores ciuisaris illius , ω arripienteum de A Uij, tradentque in manum prox, mi cuim sanguis lusus est , morietur.

Ac tantam abestvt vlia urbiu ibiarum asiam esse istis voluerit Deus, ut aso etiam altatri abstrahi i Di iusserit. Legi im enim, EXODI XXI,

Si in de industria occiderit proximum situm,

o per insidias, ab altari meo auelles eam, Pt moriatur. , Sic virimus doniam abduci ab altari ad suod confugerat, 3. Reg. cap. I. Caeterum apud ethcitas quoque fuerunt homicidis, d non His tantum qui φονους ιακουσ1ιυς scisset ouae am o Pla, persigia. Neqne vero homicidis et a πω sed est aliis maleficis, aut certe aliorum male'

79쪽

Si pud Thucydid/m legimus , moniam in si

num si proripuisse scalibi, quosdam σνος τὶ εσίαν Ut se. uinetiam mentio sit ara misericordia apud Athenienses, a Fausinia historico. Interdum vero ad pia confugiebant, stJ qiu nussim criminis accusati ab alicuius violentia tuti esse volebanta. uidam vero Christiani imperatores in hocpιοῖ ethnicos aliqua ex parteβnt imitati. Nam ita L. s. Cod. De θι qui configi int ad ecclesias,scribunt

1D EsΤ, vulgarem siquendo interelationem Pateant summi Dei templa timentibus. Non enim sola altaria & oratorium templi circuniectu, qui ecclesias quadripartito parietum septu con-

80쪽

cludit,ad tuitionem confugientium sancimus esse proposita:sed usque ad extremas fores ecclesie, quas oratum gestiens populus primas ingreditur, confugientibus aram salutis cile praecipimus: ut, inter remplum,quod parietum descripsimus, post loca publica,& ianuas primas ecclesiae quicquid fuerit interiacens,siue in cellulis,sive in

clomibus,hortulis,balneis,areis atque porticibus,cofugas interioris templi vice tueatur: nec in ex trahendos eos conetur quisquam sacrilegas manus immittere,&c. Sed 2 L. 2.tit. eod.

Fideli d.otaque praeceptione sancimus,nemini licere ad sacrosanctas ecclesias confugientes abducere:sub hac videlicet definitione,vt, i quinquam contra hanc legem venire tentaverit, sciat se maiestatis crimine esse retinendum. In praecedente antem lege V p. ARCA Dii stH o N O RII, quae prima est, Iurios hoe confugiendi more abutiptos esse dicitur: est aduersu hunc abu-

Iudaei, qui reatu aliquo vel debitis fatigati, s-mulant se Christianae legi velle colungi, ut ad ecclesias confugientes euitare possint crimina, vclpondera debitorii:arceantur, nec ante suscipiantur quam dcbita uniuersa reddiderint,vel fuerint innocentia demonstrata purgati. IusTINIANVs potia, . uthent. 38. tit. De recusem cons is in se ica, eam praerogativo in Ecclesiam Carthaginensim contulit,ut qui ad eam cst'