장음표시 사용
21쪽
DE NATURA, Diuinitatis instrumento. C A P. I., ATVRA , in qua elucet,l atque expresse se profe- , runt Diuinitatis vestigia, . cuiusq; rei principiti est, quo consistunt omnia., N ATUR A est menS, N. .
--cti ix , rcrumg exi tentium consterilatrix. dae vis nulli, praeterquam Deo,& qui illi in diuul. HAZ ise adhaeret, christo asscribi potest. ipse enim splen dor paternae gloHae, expressaque imago substantiae allius, naturae.totiusque uniuersi est opifex, suoque nutu nulla subiacente materia, omnia condidit, in Dan. r. conditarum, atqUe Demomab illo singulis vinifica virtus infusa est, hoc est, per eum unumquodque genuina sua vi subsistit, insi- cautam mtaque lacultate se propagat, actuetur. Nihil intan ta, tamque Immensa rerum uniuersitate iners, aut: tiolum, nihil temere aut fortuito, nihil frustra enectum est, omnibus stirpibus sua vis indita ire, colus. r.
22쪽
Natura, gulis animantibus suum ingenium, sua queat tria
nee iners, buta naturae inclinatio. Obster quaecunque munia nee otiosa. ambitu, coelique complexu continentur, vi qua Adam insitit, a instructa sunt ad actum sibi peculiarem,ac suis quaeque locis, temporibusque disposita, admirabili quadam vicissitudine munia sua obia eraesi, eunt, cursumque perficiunt. Hinc cum Deus tanti muneris effector , ac moderator collustrasset, quae sex dierum spatio perfecisset. visa sunt illi insigniuter bona, hoc est, ita elat orata, ut artis ratio cida-gitabat, ut exposcebat ordo i crurn, ac series, ut decor Universi exquirebat, adeo, ut omnia ad usum conducerent, atque ad finem, cui erant destinata,
spectarent. Qua de re sapienter disseruisse mihi vi detur Aristo t. huiusmodi propemodum verbis:
De partib. Natura rerum tam minutum, iami solle. ani. Ab. i. nut abies um, quod non aliquid admirationis homicat. . ud ferat. Et quod Hieraclytum Tarentinum dixisse ferunt, cum in casa quadam furnaria diuertis Iet: Introite , funt hic etiam Db: hoc quoque in
naturae operibus sentiendia. In minutis innis enim natura: rcbus numen elucet, omniaque honesti, pulchrique rationem obtinent. Siquidem Operibus naturae hoc praecipue adiunctum est, ut nihil temere , vice que fortuita sit effectum, sed omnia Simile ab sinis sui gratia Et quemadmodum quum de aedi- adium strubus magnifice constructis fit sermo , non de calce,ctura. de lateribus, de lignis, aliaque materia agitur : sed de forma, ac specie, structuraq; aedium, & in quem usum sint erectae : ita qui naturae opera excutit, non de materia, sed forma, totaque substantia, de usu denique atque utilitate disserit. Sic corpus ani-Homo in naae gratia coditum est : membra velo officiorum, que Urem quo commode actiones suas obeant, suasque fundi si em ctiones exequantur. Homo antem Dei caussa in
cre-rre . hoc mundi theatrum productus est, quo illo se ob-
23쪽
illius munificentiam agnoscat, in illo conquiescat, illique fidat, atque innitatur. In tanta itaque, tamque immensa rerum cxistentium multi tudine, ac varaetare non suspicienda modo natui Sris&essicientia, sed eius maiestas atq. amplitudo, a quo singula producta&profecta sunt, cuiusque
benignitate naturae opera subsistunt, atque ab interitu vindicantur. Quae cogitatio exuscitat ani- Natura mos nostros humi alioqui defixos, atq; in Dei no , Deum titiam ac cognitionem deducit. Deus enim tamet refer erada si sit ita conspicuus, ex rebus tamen creatis, ut Pati. Nom. . lus testatur, atque cx mundo tam mirifice condi
to, tam sapienter administrato & pei spici potest Nintelligi. Et queadmodum, Cicerone teste, ex me. Tuse imo Oa crum, ex inuentionis subtilitate , acceleri tate motus, Omnique pulchritudine vii tutis vim mentis agnoscimus, qtramuis oculis ipsa non pateat : Sic Deum mentemque illam aeternam ex ope. De T qu ribus eius dilucide perspicimus. criisque vim atque hom/nflamatum edicaciter percipimus. Illius enim virtus V o creat. per omnia diffusa, singulis calorem . s piri tum, vi tamque largitur. Qua de re erudite concionatus est Athenis D Paulus ex Arati sententia, quam eicia imganteres pressit Lucanus lib. o.
Eicti Dei sedes ni terra, em ponim, aer, Et coelum tm: Superos en d quae rimus obra Iuppiter eo quodcunn corides, quocunc' moueris. Quis igitur erga illum non assiciatur, cuius res mandeste percipit, cuius donis cumulat dirui tui : Si imperatores& principes optimo iure vene- rra sic ciramur ac suspicimus, illosque plurimi facimus, ac magnos honores ijs deferimus , quod regna atque imperia incruenta, citraque sanguinis iactu-A 1 ram
24쪽
Tam parta, summa aequitate administrant, quoi magistratus habent inculpatos, qui inobe uel in got ijs, munijsque publicis magnam curam, multamqvi operam subeunt, quo omnes in officio con tineant,omnia is passim sint pacata , nec Resp. vlla discordia, aut seditione ciuili diuulsa: quanto magis Deum suspicere, ac venerari par est, qui nulla cura, nulloque negotio, aut solicitudine tam vastum, latumque mundi imperium nutu suo regit, Domudo.' ac moderatur ' Quo spectat illud Apuleii homi- nis a nostra quidem religione alieni,sed qui ex He-
sim se a braeorum fontibus id hauserit. Quod si triremi gumulti. F- bet nator ac nauclerus, in curru rector, Choragus et , delum- in Comoediis exhibendis, praecentor in choris, ago diium . notheta, seu remunerator in obeundis certamini-
bus; consul intra ciues, dux in exercitu, comes ita suscipiendis propulsandisque periculis: hoc est, iam undo Deus; nisi quod aerumnosum, curisque innumeris implicitum videtur ossicii alicuius Principem fieri : at Deo nec molesta est nec onerosa imperii sui cura. Caeterum nolim mihi aduersari Me-' dicos, aut grauate ferre Philosophos , quod in asse-
,. ab naturae dignitate, ipsam ad fontem , suique
v Totiginem hac enim ratione omnia redureterera primigeniam, totiusque i dirirae archetypum. Et quanquam late pateat naturae vocabulum, suoque arbitratu secundarias quisque definitiones comminisci possit,ad unum tamen omneS reuocantur. Sic Medicis Natura ect insita af h innata rebus quatitur. Natura est quatuor eleme torre mixtura, et repertes. Natura est et prope o animi cuiuse'. Natura Philosophis e=motioni , et quiet princi tu
Propria na Natura est,quae eui h forma dat Decicca iussit Dia rurae desis Natura est vis dc causa effectrix, rerumque conse mitio. uatrix toti mundo, eiuris partibus inserta, Natura
25쪽
(vt propius rem ipsam designem est diuinorum o-
pcrum ordo,& series, quae illius potentiae, illiusque verbis ac iussis obsequitur, ab eoque vires mutuatur. Harum 'nanium descriptionum, dc quotquota viris disertis excogitari possunt, praecipua caussa, dc origo ab aeterna illa mente, ranquam ube irim fonte pro manat. Quod omnium scire interest, ac
permagni refert obseruare, animoque penitus infigere, quo cuique magis innotescat summus rerum opifex, illiusque accendatur in mentibus nostris maiestas,dc amplitudo. rerum enim conspe- ad Deum ictus, & naturae contemplatio brutos etiam homi- erigit ancnes atque a Dei cognitione prorsus alienos, modo molis ne desit aliqua sanioris mentis scintilla, in maximam admirationem Diuinitatis perducit. Siquidem natura rerum, quae immensa esst, ac longe lateque diffusa, lutim nusquam non oculis, a V menti se ingeret, mirifice hominem afficit, atq; in summi parentis amorem,ac veneratione dirigit. Nam omnia ho- si cui excutere libeat, atq; attente conssiderare, quis minu caussit rerum conditarum, quae aliae ex alijs emergunt condita.decor & ornatus, quantaque arte, quo artificio, quam concinne atque affabre omnia elaborata sint, dc costi ucta, cunctaque in hominum usus necessarios, in oblectamentum ac commoditatem condita, obseruet; quis illis assici non possit, aut aeternam illam mentem non venerari, ac suspicere, quae solius hominis caussa ista extare,ac continua- to, perennique ordine, ac serie subsistere voluit,
non sine admirabili propagationis successui Esse-cit haec naturae praestantia, ut praeter alios Anto- Antorat
nius ille (qui ob Christianorum proscriptiones, ac rim ta de
persequendi rabiem, quae nullis non saeculi incru natura se descit atque efferata redintegratur, in solitudinem terat a. secessit, ac loca vasta, avia, impedita, tyrannni que inaccessa incoluit unice se oblectaret naturae, ac A 3 rerum
26쪽
Terum contemplatione, adeo, ut cum quidam ab eo sciscitaretur ( nam omnibus se affabilem piaebuit, nec cuiquam te sponsa denegabat, ut tetrici quidam) cur paucos ac prope nullos apud illum libros conspiceret : respondisse dicatur : haec mundi spectacula sic animi sui desiderium explere , ita
mentem reficere, ea praebere documenta, vivendique praecepta, atque institutiones tradere, ut mul torum librorum vicem suppleant, nec magnopere eorum adminiculo i ndigea t. Sati at enim aliquando librorum , quamlibet amoena lectio. adco, ut mens assiduitate legendi lassescat ac defatigetur: quum naturae consideratio ea oblectamenta , has voluptates, tanta blandimenta atq: illecebras probi erat, ut nulla unquam ob oriatur satietas aut fasti-dsum. Adornant equidem scriptores cultis licto-Tum coloribu S ac pagmentis lucubrationes suas ac commentaria , appositisque verbis rem illustrante At natura summi opificis instrumentum, ac minta quae ad quiduis elaborandum fingendumque enicax est & apposita, non asci titia varietate, scd genuina ac nativa oculos mentemque insatiabili ter pascit ac recreat. Quis vero naturae solertiam, artificium, industriam, scite elaboratas stirpium, nosculorum, animalium , reptillum, piscium, alim in speci es , o m in i u m q ue con d i t i on es , vi res, effectus postit vel exprimere vel explicare e Quis artifex aut architectus quamuis eximius eas formata
atque emgies imitando consequi possit 3 quae passi sim se proferunt, atq; oculis humanis singulis momentis sese exhibent. imitatur quidem ars naturam, atque hominum industria graphice quaedam
ad viuuin exprimit atque ementitur. Sic Conrar-dus Gemerus, vir ut reconditae eruditionis, ita indefessi laboris, strenuam operam nauauit in illustranda animalis omnis spirabilisque naturae historia,
27쪽
storia, cui prae caeteris palmam defero. Sic plerique alii in herbarum descriptionibus, essingendisque earum figuris, non postremam laudem sunt promeriti. Verum yt nihil non populare & plausibile, ac laudem meretur artificiosa naturae aemulatio : sic omnia muta exhibet, inanima, insipida, in- odora, nullaque vi atque effectu praedita. Neque enim elinguis est, iners, ignava, somniculosa, stupida, inanimata natura rerum, sed vivida, alacris, erecta, suique ostentatrix, quae sensibus suauiter blandiatur, sic ut contemplantem multa commoneat, multa edoceat, suisque inuitamentis incitet atque Illiciat, adeo, ut spectator minime otiosus non ea solum conquiescat, sed ad illum mentem erigat, cuius virtute haec omnia vigent di subsistunt. Ita in iis, quae oculis nostris exposita sunt, non solum naturae artificium excellens D siquidem, dc inimitabile spectari debet, sed Dei ma, nos eriginiestas, amplitudo, decus, splendor , magnificentia , denique munifici patris erga humanum genus amor & propensito. Elcmenta, cs elum, ei itidotus de occasus syderum, diurnae nocturndeque qu,d indocissitudines, quadripartita anni varietas, quae duo aequinoctia, vere, & autumno : ac totidem solsti ita aestate dc hyeme complectitur, quorum decuriasu herbae exolescunt & deficiunt, suoque tempore emergunt ac reuiuiscunt , quum multa indicent ac commonstrent, tum a morte ad vitam rem uersionem ac reditum, quo suo tempore corpora per resurrectionem restituenda sunt in integrum , documenta praebent. Hanc naturae Virri
mirificam Dauid operum Dei admirator unicus subinde effert in immensum , eamque, ut par est, opifici asserit, cuius opera , quae in terra conspiciuntur, quaeque in coelo se proferunt, diris laure
28쪽
Psalm. Ioa. adeo, ut attente, fixaque contemplatione obstupeo factus, exclamars compulsus sit : Quarti magnifica runt opera tua Domine, omnia sapienter perfecisti, impleta esst terra possessione rerum tuarum. Vim sa est etiam Ethnicis, quibus perexigua contigit rerum diuinarum cognitio, haec naturae considemio fructuosa, mentique utilis ac iucunda . Sic Cicero in Academicis: Nunquam ego Physicorum
quaestiones exterminadas censeo. Est enim animo-Tum ac mentium naturale quasi pabulum, consideratio contemplatioque naturae: et ectiores enim Cincimur, acres fluxas caducasq; despicimus, mente,&cogitatione in coelestia defixi. Indagatio ipsa rem summam parit delectationem, ac mens amoeniliam a completur, assiciturque voluptate. Quidquid autem ipsa natura genuit, non modo animal, h terra stirpibus nititur, ia
. ' humilla sunt, nec altius se a terra tollunt, quaedam an maximam altitudinem assurgunt, alia perpetua fronde virent, alia hyeme spoliata nitore, ac pompa frondium, verno tempore tepefacta fronde scutac repullulant, denuo q. in stirpem emergunt. Nec est ulla res, quae non ita vigeat insita vi, quin pro-
rum, V qqique solis calore ad per- , pqi ducat, effectuque salubri
tio caesit, sensus attributus est, ipsius naturae vis, ataque inclinatio perspici potest. alias enim natandi peritas a quarum incolas esse voluit, alias volucres libero coelo frui, alias reptiles, quasdam gradietei, nonnullas sol magas, plerasque gregatam volantes, ris urni factitant, miliariae, frigidi, pastares, columbae: immanes alias, ac feras, quasdam cicures,
in mansuetas, ut omnia gallinacei generis, & qum domestinata. 8
29쪽
omestica, atque altilia dicuntur. Homo vero, cuius imperio omnia subdita sunt. dc subiecta, multo quiddam praestantius est consequutus, nempe praeter loquendi munus, rationem,&mentem, animumque cini estis naturae, ac diuinitatis participem . Humanus si quidem animus decerptus ex mete diuina, cum nullo alio, quam cum Deo com parari potest, nec ad ullius naturam referri. Quom circa homini enitendum, ut quam proxime ad suum opificem assurgat, illiq; assimilem se praestarea flectet. Quum enim Deus caeteras animantes ab-aecit ad pastum, ac pabulum : solum hominem humo excitatum, celsum ac sublimem constituit, quoad coelum, ad domicili j sui conspectum, mentem, oculosque erigeret, qua de re sequenti capi
HOMINIS dignitas ac praestantia.
autem Deus opt. max. summopere luspiciendus sit in rebus creatis, quae passim obuiae existunt, atque oculis mentique se ingerunt, tum potissime in homine mirifice eius elucet sapientia. idquid enim in nitido se profert, quamlibet c6 Vomo pra-cinne, atque affabrefactum, nulla ratione compa c pula Deirari, componique hominis praestantiae potest, ad sic rem. eo, ut hinc praecipue sumi voluerit sui aestimationem Deus, suaeque diuinitatis specimen exhibere mortalibus, hoc est, ex sua cuiusque mente, suique notitia perduci nos voluit in cognitionem, tantique opificis reuerentiam inihil enim exprcssius repraesentat Deum , quam mens hominis, qua ad ,
Imaginem ac similitudinem eius est conditu, Est ' siquidem homo expressissimu Dei simulachrum Quamobrem ob externum, internumque orna A s tum,
30쪽
tum, atque amplissimas dotes dici ruit, quod in hunc cumula tissime omnia profude-xit munificus ille rerum parens, at q. opifex Deus. Huius enim causa omnia producta in lucem,illiusq; usui cuncta patent, ac sunt exposita. Quod ipsum agnoscit Psaltes regius, gratique animi argumenta proferens : fecisti illum, inquit, paululo angelis inferiorem, imo propemodum ut Deu queridam gloria,& honore decorasti, illumq; praefecisti
operibus a te creatis. Hanc autem praelogatiuam etiam a mundi exordio obtinuit, adeo ut omnia,
dum vigent, ac consistunt homini sint obsequiosa, ac famulentur. Sic enim Genes eos primo omnium rerum principatum ac praefecturam Deus homini asseruit: Fructificate, multiplicamini, replete terram, ea subigite, dc in pisces, aquatiles, volucresq; aereas, & omnes , quae in terris mouentur, bestias, imperium exercete. De mente autem, quae illi diui. Da est, & qua proxime ad DE VM accedit, deque internis animi dotibus, ratione & intellectu, quibus beluis praestat, quum abunde scriptores phi, nec sit huius instituti, in praesentia supersedeo. De corpore vero, quaeque illa cognata sunt, ab eoque dependent, pauca disseram. Illius enim excellens
spectabilis forma moribus animae congruen S, atque accommoda, status corporis celsus, atque erectus in coelum, os sublime ac resupinatum, omnium parti uac totius symmetria , seu exacta commensuratio, etiam ab Ethnicis, atque a nostra religjone alienis sunt de praedicata, adeo, ut miraristi beat nostrorum hominum incuriam , qui aut pihil prorsus scrutantur, aut frigide atque oscitan-tcr scipsos, natui aeque opera excutiunt, quum David rex magnificus, pressius fixi usque naturam h minis contemplatus extis citari coeperit at Ide ardescere in tanti opificis amorem atque admira