장음표시 사용
11쪽
VLTA Cantica sacris veteribusque mandata voluminibus' iniic imus ; etcnrm Numer. LI. extat canticum quando apparuit pureus , &Moyses tuisu Dei ad doctiluam Israelitici populi, & Dei testim a nium cccinit uerba eantici : Audite eas etia lotioν. Iosue in praelio Cabaon, Deo etiam cecinit. Debora &Barac post si satae mortum, Anna post acceptum, & oblatum Deo filium : Iudiali poli decolat uni Holofernem. David in Psalm. qui an omnes Cantica dicendi sitit,d:sputat D. Augi.s . in principio Psalm . . aperte tamen cecinit a. Reg. 11. N Psalm. II. cum eum ab omnibus hostibus , atque etiam a Saule Dominus liberasset. Salomon ac sicata aede sacra , & vniuersu ueCantorum ordo eum Iosaphat recens Canticum instituisset, hoc etiam testatur Habacuc iis sine Cantici sui eap. 3. testis insuper Iephte Iudic. I I .num. 24. caeterum hoc nostrum canticum olim Canticum canti eorum dicebatur propter praelogatiuam antiquitatis , qui titulus ob mysticolum sensuum prosunditatem, & elegantiam appositus fuit postea cantico a Salomone eomposio : unde Chrylost. tom. r. horrui. in Psalm. 93. ait: Primum omnium vestisiusinatims canticum ad mare γtibrum decantarnmes; sic Ac Origcn.hic,idque appellat Arias Montanus exemplar quod sicuta videtur Debora in suo cantico. Iosephus vero lib. et a qUit.cap. vla. maiori laetitia asserit con situm hoc canticum,quam ulli antea homines usquam decantassent: imo vero quando aliquid laetissimum Deus postea promisit, ad hanc laetitiam suxeserebat, qualis est ille locus Ostae : Canot A; Axta Hes Dis Bratis sce.culiis loci sensus est. vi- is persecutionibus, tentationibus Dei ope superatis, etiamsi mundi hominibus, inops Safflicta videatur, tanta laetitia persundetur, vi continere se nequeat, quin Deo canat hymocs ingratiarum actionem exultans, vi populus olim post transitum maris rubri earna n victoli. ut cecinit,per id enim tempus fuit synagogae iuuentus:& ge hoc cantico intelligit quadam glosa He-hraeorum antiqua illud Cant. 2. Sotiri mox stia in auriam meis. Est autem Canticum sicut videtur definire Hilatius Ptologo in Psalm. canentium chorus libertate sua utens, neque in consonum organi obiti ictus obsequium , hymno tantum canorae vocis exultat. Quatuor vero ponit genera canticorum Bemard. in sententiis. Vnum victorax, sicut est praesens cant. alterum aghortationis , scut Israelitae cecinertini ad ingrcstim protrii laeterTκ ; tertium laetitiae, ut Annae canticum ; quattum fortitudinis, ut cecinit David ali Aostibiis liberatus. Impulit autem Moysen ad congendum carmen,quod diuina virtute viderit apcrtum mare ru-Briam, patefactumque per illud iter Israeliticis agminibus , quo insequentem Pharaonis exercitum effugerent, quinimo eculis conspexetit hostium exercitus inundatione aquarum denaersos, ipsorumque cadauera ad littus eiecta. Carmen ideo dedit quod ipso praecinente chorus astam comitaretur, Moysen imitata Maria ipsos soror cum taminis repeteret. Sic enim habet philo ib. 3.de vita Moysis. Disyributa omni sonio in duos choras alterum misorum , alterum mulierum. 0s viris carmen prataim,s,orem aut m ridit pν centrieem smin . Vbi non omittendus Autor librorum de mirabilibus saerae Scripturae apud August. tom. . qui lib. I .cap. et r. de hoc cantico lo- Mens ait : Enomi admiratione dignum mira tam : mr etineti parito senes eum tueris , o omnes . incutes eodem inta rati mina. ino quas ex ore ni sta pνὰ monitione edocti rasdem concinentes ID Ie ια Antarent in unMm. Et paulo insetius, quod peν Colum . clystud iam ipse facere potuerunt cons- ram omnes caνmen decantare in uno mom/nto Dominus isti, donauis. θ qui Diuo anto Gram eis in profundo avaruerat, Erc. .
12쪽
Aperuit igitur Dominus ad celebrationem huius cantici ora mutorum, sicut dicitur sapient. is, num . t. vi ibi obseruat Cantaculenus, qnoniam paulo ante populus Hebraeus aduentantibus copiis AEn ptiorum obloquutus suerat aduersus Domin. um & vociferatus contra Moysen minime vel memor , vel gratus ob praecintentia signa , & ob irae sentes mirificas columnas nubis, ignisque ac tandem prae ingenii pavore tanquam puer, aut infans timidus, ubi clamorem , &eiulatum inauditum edidit let, conticuit, sed periculo: de Metus, & holi ibus deletis , in tuto collocatus eum se collegi isset, linguam in Dei laudat:onem soluit , illiumque diserto cantico celebrauit. Nee omitenduin id , quod Carthusianus addit; forsali aliquos naturaliter mutos , loquendi tunc facultatem supernaturaliter recepisse, atque in quibuldam infantibus anticipatum linguae usum, quod nos a mimare non audemus cedit tamen in commendationem istius Cantici, possetque tunc transferri sententia Psalm. 8 . num. Ex ore infantium . iactentium pomerii ii laudem . - δε, Dum inimicum iis ultorem. Hebraice habetur : Funda Aifortitudinem. quasi dicat eclarasti petentiam, vel esse stultem ac firmam laudem tuam. Constat autem praesens Canticum adstructum esse numeris & versus continere ut Brixianus,&Eusebius Caesar, teste Dionytio hic, quamuis Metricae scientiae notitia ad nos non peruenerit, uod opti ine notauit Genebi ardus in cap. l. Cant. de omnibus tamen Iudaeorum versibus v idenus est Rab. Asarias lib. 3. Meorhenai in cap. vlt. Diuus Hieronymus praefatione in lib. Iob , ubi plures refert, & Epili. io 3. dc ros. dc i 13. dc ii . de is s. eiusque Scholivites Matianus victor Lytil. i ita & ti . & i s s.& D. August. Epist. 1 3 I. Euseb. lib. II. de praeparat . cap. 3. Xtilus Senen, lib. 8. Bibliot. haeres. 2. Lilius Giralis. Dialog. I. de poesi, Andraeas Masin capit. Io. Iosite vers. I 2. Bellatininus in institui. Hebr. Mendoca quaesi. s. positiva. Magalianus hic sect. I. versic. I. an
Totum vero Canticum in duas diuiditur partes, in quarum Prima Moyses celebrat magnificentiam ac potentiam Dei, submersionem exercitus Pharaonis,& liberationem Israeliticae gentis a captiuitate, dc hostili manu. secunda continet precationem, ac praedictionem introducti ovis populi Hcbraeorum in promissam terram.
13쪽
Cantemus Domino gloriose enim magnificatus
est, equum s ascenserem eius proiecit
aperuit ut sicco vestigio, secutique trantire, de euadere possent tergo iamiam imminentem erudelem Phara
nis manum : lensum , ac rationem AEgyptiis fui confidentia & superbia ademit,
ut omni salutis, ac mentis ratione priuatos in potestatem ac manum mortI, Ira
deret. Quis enim vi quam audiuit populum ea sapientia praeditum , Rcgem cui sapientissimi viri in consilio aderant,tam stulte peccasse, ut iunctis currIbus,& co scensis equis in niari tanquam in campo
pugnare tentaret 3 quisve auderet mirabiliter apertum in mari iter temerario gressu petcre : Stulti Prine es Taneos, ut
Isai. Iy. Inquit Propheta Isai. dederunt insipiensuum. II. consilium Pharaoni , ut in mari certamen initurus, non naues fabricaret, non remigia aptaret, non remiges conquireret, non nauales socios contraheret, non vela
explicaret, sed currus, & equites pararet, ac si in campo acie dimicaturus esset. Vere insipiens cor eius excaecatiam est,' qui maris,& terrae quantum sit di scrimeneogitare non nouit. Continet aut cm breuiter hie versiculus starum totius Cantici, Sc probationem eias, ab eoque. LXX. Interpretes exordiuntur hoc caput, caetera enim, quae praecedunt an nostra vulgata habent illi in cap. I 4. Id igitur quod nostra vulgata habet.
m,o , quod idem habetur quando Moy si s , ut dictum est , hoc carmen composuit. Verum, quia in sacro textu dicitur Moysen ,& filios Israel canticum cecinisse, propterea plurale posuit nollet Interpres, sicut citam habent. LX X.o Pa- φιrasis Gauca,quae habet. Cantemus, laudemus coram Domino. Rationem vero reddens addit: Gloriose enim magni
scalm est. Hubt. Magni re, siue magn=A ratione vel magnificando magnificatus es. id est. Magnum, & fortem , & strenuum
se es ostendit, ut exponit Vatabl. Lia pom. Alii transtulerunt: Exaltatione enim exaltatus est. Alij, triumphando magni-φη fecit. Pagnin. Queniam eleuando, et inuauit se . quasi Deus ad deliciendos aduersarios se super eos elauauerit , ut eis superior,& eminentior euaderet. Paraph.
B Chald. Luia magnifieatue est supra magnificos o magnificentia illius est. L X X.
gloriose enim magnificatuου s. quae omnia idem sunt cum nostra liter a. Illud igitur notandum est verbum,magnφυ- . in significatione Deo accommoda accipiendum csse , nam ex Prunaeua impositione valet idem quod masnus factus est,& in hac accipitur cum tribui- C tur rebus, aut personis , quae augescere possunt, ut diccmus. Quo circa minime potest in hae proprietate Deo conuenire. Quia vero Ibium possunt illi de nouo adiici respectus rationis, vel denominatio nes extrinsecae, cum per alicuius eximiae rei patrationem aliquod eius attributum insigniter innotescit, & agnoscitur, tunc
potest sed in sensu accommodo in dici
D magnificatus, id est magnus, siue magnὲ fieus demonstratus. Domine Deus meus magni'atus es vehemonter id est magnis a te editis operibus declaratus vehementer es, esse magnificus, similiter cum Virgo Mater ait, Magni cat anima m a Do-miatim, non est solus sensus, laudat anima mea Dominum , sed anima mea magnas,quae aecepit i Dco beneficiis, ipsum Ε Deum magnum praeduat, & magnum ostendit. In praemcntiarum ergo dicitur Deus magnificatus in se ipsb magnus, Schominibus magnificus demostratus, durit
magnitudinem suam tanto edito m. Ita eulo dimonstrauit, quo miraeulo quia simul fuit hominibus in primis villa. atque beneficum, etiam Deus magnificentiam suam dem tiavit, latentes enim
14쪽
habitu , & potentiae per actus,cum in eos A intelligentia notabis id quod etiam pomoplanantur , accommode intelliguntur. ea dicemus, in illis verbis ζὰθtitim θCloriose aute magnificatus dicitur, quia ascensorem per synedochen poni singui,
gloria, teste Ciae rene is Tuscul. est inco rem numerum pro plurali ; innumerabi- rupta vox bene iudieantium de excellen- les enim equi erant, innumerabiles flete vittute. Nune autem huius miraculi ascensores , qui Pharaonem comitabans a per totum Orbem crebrescens om- tur. Tropus est prophanis, & sacris litonium mortalium linguas in ipsius praedi- tis admodum familiaris. Virg. iterumque cationem incitaret. armato milite complent, id est militibus
Atque hoc loquedi schema iuxta quod armatis. Et s. Hostis adest, id est hostes
dieitur aliquid fieri, cum tale esse mani- adsunt. Liuisu etiam saepe se loquitur festatur , familiare est sacrae Seripturae Romanus praelio victor , id est Romani. cum de Deo loquitur, non solum per or- B D. Avus. Ita. s. de Gen s. ad Le. cap. Io.dinem ad ipsius attributa , quae de ipso multa ex sacris literis exempla profert, Deo manifestantur , sed etiam per ordi- quale illud, Fons ascendebat de terra isH- Geras x.
nem ad aliquam hominis virtutem , quae gans uniuersam superficiem terra. hoc est, num. s. de illo tune innotescit. Dixit Deus Abra- fontes, sue potius nubes ascendebant es . Lia hamo. Nune cognoui quod timen, Domi- terra,sunt enim nubes aquarum origines,ntim. ix. num. id est cognitum hoc,& testatura se- & fontes iuxta illud : Et librabat fonses μου. g. ci, putὶ Angelis , de hominibus, atque aquarum. id est, in aere suspendebat nu- num. 28.
etiam mihi per huius operis exhibitio- bes. Denique in AEgypti plagis ponitur Exod. 8.nem non quasi ego antea vel pietatem singulariter locusta , & rana, cum tamen num. 18. tuam , vel huius operis exhibitionem suerit locustarum , & ranatum numerus ignorarem , sed quasi nunc exhibitum sit prope infinitus. D Hieron. qtio tie Iea. x. opus , quod omnibus , atque adeo etiam C tem. 1. de hac ipsa re se scribit. Stγ' Omihi tuam religionem probat , & timo- disina ct υnMm pluraliter setit, is pluratem demonstrat. Similiter iuxta LXX. singulariteν appetiare. Haec ille. Exempla 3c August. mox citandum, mat et os Do- de singulari posito pro plurali iam multa D e. 1 3. minus Dem vestir, ut sciat si diligatis protulimus,de plurali vero posito pro sin-num. 3. eum, M. Hoc es. inquit August. Non ut gulari proponit Ambros lib. io. in Lue.ex seiat ipse.quam nihil Iaros, sed in seire nos V.eap.ess. ad Hebrios. sed illud est cele- faeiae quantum In esus dictiam ρνο fece- bre quod suppeditant Matthaeus & Mar- Mat. 17.
mu . Vnde nostra vulgata habet, it Ρ- cus cum aiunt latrones una cum ipso Do- num. 44.
Iam sat marum Hlstatu eum an non ; He- mino erucifixos improperasse illi, & bi, Mare. I 3. braeus tamen sons habet, Larighe, id est sphemasse,cum tamen potius constare vi- num. 3 2. ad seire, scire,ad sciendum, & iuxta hanc Aeatur ex Luca unum dumtaxat latro- Luc. 23.
loquendi figuram de nobis ipsis interpre- D nem blasphemasse: ponitur ergo pluralis num. 3μtatur Augustinus illa verba. Requievis numerus pro singulari, ut interpretatur Genes x. Denae ab uniuerso opere, quod patrarae, se Augustinus lib. 3. de consensu Euan .e. I s.
num. 1. enim scribit lib. I. de Genes contra Ma- θ Anselm. in Matth. se Epiph. Haress 3. nich.cap. 22.TOm. I. Huius locusionis re- quamquam alij flicunt nullam hie interinguia in multis ditiina serip ura ticis ania uenire Synedochen, sed principio utrum- maduertenda , atque discenda es. Suia que latronem blasphemasse , postea vero enim significat quod Genes x. Heitur νου- alterum suae blaspnemiae poenituisse , ita quieuisse Deus ab omnibus operibus scis, meren m. Chosiost. Thev I. Euilam. in otia valde bona ferit.nis requiam noseram. Malis. Θ, C HlZHierosolym. e. r. o Orig. qtiam dariarias ost nobis ab omnibus operi- tractat. 31. in Matth. legendus D. Nom. bm nomis . si is nos bona ope fecerimm 3 .pare. quo. 6. areia. Σ. ad 3. & ibi scIi-ἐMaera illud Ap eat . i . ut requiescant ab E bentes. Oe. I 4. operibus θώ , opera enim Aio m sequun- Quid vero significet adverbium , stinum. 13. rur istos. seeundum eandem figuram Leti H0 . clarius constabit ex nomine gloria, Rom. g. rionis dixit Aps Spiritus potiular no no quod licet in sacris literis si aequiu num. 16. bis gemitibus, cte. Non ensm Spiritus sana cum , maxime tamen sgniscat claritactus gemis. quas ipse aviaritas patiatur. tem, splendorem , maiestatem, magnifi- sed quia ipse M. moti/t ad erandum eum centiam, & virtutem, vi aduertit D. BD- semisom. τόἱ quod ipso mouente nos Dei- roum in e. s .ad Galat. August.t a. 1 .mus. ipse fatere dicim est. Ioannem, Rab.Myses lib. I . quiuereνum
Secundo loco pro eiusdcm contextus es. I9.16.o 63. Cloriose ergo magnifi-
15쪽
eatus est Dominus, gum ostendit poten- Α ad significandam vim amotis , quo suatiam, & virtutem sitam in deiiciendo sibperbissmo Rege,ad nihilumque redigem
do virtutem,quam contra Israelitas comparauetat. Vnde simili loquendi forma Eroe. 18. dixit Deus per Ezechielem.Fece ego ad tenam. 1 L. Sidonissior eaιον in media fiat Ohione, quia ego Dominuae . eum fecera in ea iussicia. im tram pestilentiam. cte. Ideo Lyran. Hoc in loco ait: Gloriose mages catus est, quia eae subuersiona AEnptiorum
longe , lateque dissusum est 'aeonium Damagnitudinis.' Nee omittendus Otigo dum hoc in loco aduertit ideo adgitum fuisse aduerbium, gloriose, quia aliud, inquit,est glorificati, aliud gloriose glorificari: cum enim Christus pro nobis carnem suscepit, gloriscatus est, qui venit quaerere quod perierat, non tamen gloriose, quia non habebat speciem , neque decorem;
glorificatus est cum venit ad crucem , &Dan. I . pertulit mortem, unde Ioan. Pater venis viam. i. hora. inquit, glori a filium tutimaerat er-
sponsa expi nabatur , dixit: Equisatui Cane. r. meo in eurribus Pharaonis assimilavi te: uum. est autem sensus, non minus fortis est in me tuus amor ad expugnandam, & captiuam ducendam meam animam , quam
equitatus meus,& currus, in quibus positus est neruus belli, & robur imperij mei instat Pharaonis patris tui. Enim vero de
Salomone dicitur. Et habebat Rex Salo- .RV. 4.mon quadraginta millia prasipia equorum num. 26. eurrilium, O, duodecim millia equearium; B Hoc enim exercitu suum firmabat imperium,& in hoc sensu intelligi possunt illa.
verba Cenet. Hat Dan coluber in via,Ce- Gen. '. rasses in semita, mordens ungulas equi. ve num. Fraeadat ascensor eius retrorsum . ut sit sensus,mordebit Samson, de quo ibi est sermo, secundum communem sanctorum patrum expositionem , ungulas equi, quia euertet omnem Philistinoru equitatum, in quo stat, & conseruatur eorum imperium. Suffragatut huic expositioni paraphrasis Chaldaea ad hunc locum quae sic pha . 2.
go & gloria passio crucis , ubi glorifica- C habet, Praualebit in Philistati tanquam tus est , non gloriose quidem, sed humi- serpens , ct coluber quiescens in via, tan-liter;vnde ad Philipp. Humiliavit semet- quam a pis insiliabitur in semita 'sum. oc. At cum venerit in gloria patris, & vclut Pharaonem, spiritu oris sui interfecerit impium, tunc gloriose glorificabitur : sic etiam & hoc iii loco gloriose magnificatus est , quia totum factum redolet, & elamat Dei potentiam, maiestatem, & gloriam. Meminit autem equi & equitis Moy ses hoc in loco, eo quod de equorum mul-terficiet robustos in cauru Philistinorum equites peditibu .eneruabit equos. o quadrigas . ac tandem pro3ciet retro ascensiores earum. Neque poterit aliquis negare Samsoncm unquam pugnasse cum Phili: staeis equitibus, si exponamus ad praesen tem rem obscurum locum ex cap. I p. lib. Iudic.II. Dd. ubi de Samsone dicitur , percusit eos num. 8.ingenti plaga, ita ut stupentos suram femolitudine,ac robore magna superbia soleat D ri imponerent: quem locum veteres He ai. I
gloriari , & insolescere , Pharao , quae etiam est ratio cur in sacris lituris haec fiducia saepe vituperetur, ut viderC est apud Isaiam & apud Psalmistam unde &. lex Moviis vetabat Regem Hebraei populita' habere multitudinem equorum Deut. I T. 7 γ videndusque est Basil.in Isai. a. ibi replinta est terra equis. Illud autem aduertendum est , eam Ari totele lib. 4. Pol .eap. I 3. apud barbaros sortiorem olim fuisse exercitu equestrem, quam pedestrem, cum tamen sor- ltior multo si exercituς pedestris: etenim
cum apud eos tunc temporis neque ordo,
neque disciplina militaris esset, totum robur exercitus positum erat in equitatu. Aristoteli suffragatur Potnim lib. 3. licet oppositum velit Veret. lib. 2 .de re militari,ct Comet est.in libro de besso Germano. Se in Eoe sensu intelligendus venit lincus ille Canticarum cum Rex Salomon braei it exponunt:eneruabit pariter equitem & peditem,nam per suram, seu crus,& tibiam intelligi putat Dalbag.equites, per femur vero pedites,quia nimirum diustendunt equites in equis tibias, at vero 'suis semoribus velut innixi ambulant pedites. E contrario vero alij pcr tibiam pedites,per semur vero, seu coxam equites accipiunt, ut RasHi π Caiet. quia
inquit Caiet. ) illi fit per tibias, scilicet
pedites,isti super crura sustinentur, scilicet equites .Et Ionathas Chaldaeus habet,& percussit eos , Par chim raglaim, id est, equites eum peditibus. Et certe cum Philistaei usi fuerint curribus , & equiti
bus constat ex I Reg. cap. I 3. Vbi dicitur, I. Ret. I
Et Philiivim congrexati sunt ad pratian- num. I. dum corra Israel triginta millia eurruum, is sex misita equitum ,'reliquum et uia gus, e . Patet igitur ex dictis totum robur exercitas eo tempore fuisse equites,&
16쪽
quadrigas . ad quae reserendus est prae
Deiecit: non dixit, demersit, aut labi permitit, sed deiecit in mare,quali sublimem raptum impetu siimmo iaculatus, id enim vox Hebraea significat Rama. illud deinde aluertendum est in Canticis,& Dei laudibus quod notauit D. Chrysost. bomi T in Dal. xx. is I is.quod non sus-Mit verba reddere Deo, nisi εc cor mundum Deo applicemus, ore reddamus versus, sed opere compleamus.
in vellere Gedeonis adumbratum suisse descensum Verbi in uterum virginis.Unde hallucinantur ij , qui solas putant esse accommodationes ec applicationes, quas etiam ex scripturis prophanis facere posissimus, sed potius veritates ab umbris. Scfiguris elicimus, sicut prosequitur inter
alios Driedonius libro x.de Armat.ecclescap. L .pag. 48. per totam. Hac vero mente Deus locutus est nobis in Scriptura sacra: quia,ut ait Dionets. Areopag. e. I. de ecclas B his r.eirca medium hic modus accom
. ANNOTAT. I. De morali expositibne visae
Cuntici. Constituimus,Deo bene fauente,post
literalem sensum enodatum,senium insuper mysticum adducere de ea, quae ad nostram doctrinam conducunt, ac sub iis quae gesta sunt continentur,enodare. Etenim proprium est solius sacrae scripturae C de re videndus Augus. In L. de Hesb. ee in quo aliis omnibus prael at se lentiis,& eles is D. Hieron. δε eeIebratione Pastha, seripturis ) ut eodem sermone dum nar- qui dic ut omnia nobis figurata insinuant, rat gestum, prodat mysterium, sicut ad- quia aliquid per allegoriam intimatum uertit,Gregor. Mia . lib. 2I. Moratc. I. cui plus mouet, plus delectat, quam si verbis suffragatur Augus. vis. 29. q. s. clarius propriis dicatur aperiissime, credo quod D. Nom. I.p.q. I .art. Io. , quod T. art. 8. Ipsi animi motus quamdiu adhue rebus licet enim apud alias gentes res, signifi- terrenis implicantur,pigrius insammaneare soleant alias res, sicut videre est apud tuti si vero terantur ad similitudines eor- AEgyptios, la tamen sacra Scriptura sua porales, & inde serantur ad spiritualia, historia res alias significare potest, ex eo quae illis: imilitudinibui figurantur, ipso quia Autor his oriae saetae Deus est,cuius quasi transitu vegetantur , dc tanquam in sapientia est infinita , de propterea potuit D facula ignis agitatus animus accenditur. Plura qui hac de re velit consulat Lati Nn sum Rambes de prato in suo ponteeo
Cum hoc ieitur eonstitutum sit in iis rebus, de quibus Morsis in hoc Cantico
agitur, aliquid signincatum esse,proinde ad nostram institutionem, quae magis accommodata visa suetint aperiemus secvngum mysticum sensum I hoe autem significatum esse videtur eum salomon
dixit. Maia aurea in tistitis aetenteis qui Proia. x s. Aquistise me iam in tempore suo. ubi veri- num. I r. tas Hebr. ita prorsus habet. Poma aurea in eaneellariaris argenteis merbum Leytina δε-
eundum ambas saries seua . Vbi diuinum oraculum loquitur de duplici faeie sermonis Dei, id est,fle duplici sensu,titerati, stilicet,& spirituali ac mystico, Ac totius
sententiae sensus est,sicut pomum aureum conclusum in retiaculis argeret scita eon tinetur allegorieus, & mysticus sensis in
. sensuper ea,quae praeterita vel praesentia erant,
longo post tempore significare, Zc docere multa alia, sicut per sacrificiu Isae significatum est sacrificium erucis suturum tempore Christi Domini; quod nulla alia historia potuit fgniscare,quia illius A
tor non potuit, quae futura erant cognoscere. Viisse & D. Metis. dixit statum, de ordinem totiug Reipublieae Israeliticae fuisse propheticum di quod Apost. dixit omnia in Aetira eon In bant δώ. Neque vero negari poterit, Dauidem Emysticum agnouisse sensum in saeerdote Melchisedech eum dixit: Tu es Deoiam diate iam sociandum piata m Melchised M. Et in Psalm. 38. cognoscit in exilio apud AEgyptum adumbratum esse exilium,quo peregrinamur a copio,cum enim iam esset vere expositurus in patrio solo gemens ait : aduena ego sum . is peregrinin sicut amnes paros mH. Et in Psat i. eum dicit:
datus erat ad homines corporeos per res 'corporeas edocendos, & veluti maniau cen3os ad interiora per externa. Unde Apost.de Abraham dixit,quod duos filios Galae. habuerit, duoque testamenta per allego- num. 22. tiam signifieare , sunt autem verba Dionyse hac. N.quo istiter fas e e ἰυν-hatino syra taeere vitilarum passium in sae rerum varietata velaminum opertΜm.'ris, qua nobis familiaria fiant prouidentia paterna natuνa morialium sese accommodante. qua
17쪽
sensu literati,& externo sacrae Scripturae: siquis enim includeret pomum aureum mirabili artificio elaboratum in retiaculis argenteis eodem opere persectis, qui opus illud de longe alpiceret,totum prO-fecto argenteum existimassci, verum ma- nudiicias artificio exteriori rimaretur inclusum aureum, idque ut tale reputaret; sic prorsus euenire olet sacram Scripturam scrutantibus : etenim externus eius apparatus , M literatis sensus oculos nostros primo statim aspectu serit, ae detinet, ac necesse est ut tandem inquiramus, scrutemur , ae rimemur alteram faciem
sub prima latentem,scilicet,sensum diuinum , ae mysticum & hoc est loqui verbum secundam ambas facies. Hoc etiam alia similitudine ostendit Philo, quem refert Euseb. Casariis. h. sua hi c. I . sic enim habet Philo lib.de vita
contemplar. Omnis Dae videtur animali
similis . quod coetus pridem habeat ipsam
Iiteram . animam vero Oecultam . f
ritualem in litera Ilan fleationem. Quod alia similitudine refert Nisi anz. in epist. ad Nemec ubi asserit saeram Scripturam non dii similem esse in verbo incarnato: sicut enim Deus in carne utrumque habet,& carnem, scilicet, oculis nostris o lectam,& latentem in earne diuinitatem, sic & scriptura habet sensum externum oculis peruium; & internum, siue mysticum neque sensibus obiectam. Et Ioan . Dri edo loco citato ait, Si sacra Scriptura duplicem si sum non haleret.ridicula plana misse in se ficia vetera, o veteres ce- remousa , ct Ad gna quod in pracepto em-s .iuerentur a Deo.
Mitto quod mysticus sensus aeuat humanum ingenium , qua de re videndus
dendus item Rab Moysies in primo tractae. More ubi asserit veteres Hebraeos solitos sui Te voeare literalem sensum exemplum,h est signum,siue imaginem per quam inquirimus absconditum seniam, imo & eundem sensum literalem lu- icemam vocat, quae minimo quadrante emitur, allego eum vero sensum, seu mystieum margaritae assimilat, quae in obscuris aedibus latet, neque inuenitur nisi
iuuante lucerna, & ideo idem Rab. Moyses bene appellauit sensum literalem clauem intelligentiae, quam nobis Deuet tradidit post Duentum verbi in carne, Sccompletionem figurarum , qua de re vi-
dendus D. Ire us lib. 4. aduersu Nares e. 34. etenim cum sacra Scriptura assiretim letur testamento, & ita vocetur , ubi vo iuntas tellatoris clausa continetur : per
mortem testatoris, filij scilicet Dei , reseratum est testamentum , & vltima eius voluntas , cui nulla noua accedit, nobis innotuit, & arcana patefacta sunt, quae latebant in figuris, & in volucris veteris tellamenti. Vnde post resurrect ionem suam discipulis euntibus in Emaus aperuit scripturas. B Hac proinde de causa post exposit onem literae, allegoricum prosequemur sensum, & quae ad nostram colli tutionem utcumque conducere videbuntur, aperiemus, in hoc enim sensu allegoriam sumi mus, provi, scilicet, diuiditur in allegoriam,tropologiam,& anagogiam,quo pa
cies allegoriae alisgoriam vocat , sicut etiam appellauit D. August. Lb. devialitate credendi. cap. 3. & ita allegoria a n bis sumitur prout significat rem , quae ex alia eolligitur,& in ea latet, quocumque
tandem modo illud sit, quod etiam dixit
Illi,dque hoc in loco necessario duximus aduertendum non omnia e quibus
sensus mysticos elicimus figi esse, sed
vel similitudines vel aliquando etiam ae- commodationes , qua in re facile cernimus deficere eos , qui quaecumque ex aliquo loco sacrae Scripturae, quoquo mCdo, deducunt,figuratum afferunt,fig Smque fuisse die t talem locum,cum tamen ad hoe ut res aliqua figura sit alterius, ne
eentium sit ut significatio illius intenta sit ab Spiritu sancto, tunc enim rationem habet aenigmatis, seu figurae, proindeque si alia similitudo reperitur in sacra Scritura, ea non est appellanda figura. Unde gura erit serpens suspensus, agnus Occisus,& similia,qua de re videndus August. librio in vera religisse, cap. so. Aliae verores, simileς potius dicendae sunt, quamquam adeo similia inter sese reperiantur, ut figurae prosias videantur. Etenim de
impiissimo Rege Achab dicitur: Rex Ismol mutau t halitum μι- , ct Ingressem est botrum. ubi propter similitudinε,quam
habet vestis Regis mutata cum veste n strae ea mis, quam verus Rex Regum induit pugnaturus in mundo eum daemone , volunt aliqui figuram esse Uerbi incamati , cum tamen figura non sit, neque enim credendum est per vestes mutatas
Regis Israel signis eate voluisse Spiritum Α 1 sanctum
18쪽
sanctum Verbi inearnationem, ut constat A tuisse ad mores bene instituenns, εe assex circunstantia personae regiae,&ex serie illius historiae. Sie etiam Isaias , ubi diuinum oracu- tun,de scelerato populo dixit: A plantape , usque iau verticem,non os in eo sani- rara,volunt esse figuram Christi flagellati,
cum tamen non Gebeat credi idololatram
populum flagellatum propter suam perfidiam figuram este Cluisti Domini inten- iam ab Spiritu sancto,cum ad multum sit pura quaedam similitudo. vitia,& peccata declinanda: vi sunt AE pisabulae & aliorum apologi ad id, quod
volunt significandum reche concinnati; vi e DTetrus dixit: Niva enim doeiati fa- 2. perr. bula, seruuli,notam feeimm mobis Domi- num. I cni no Iri Iosia Chri Ii virtutem ν sentiam. Vbi Apostolus sabulas docte & artificiose compostas esse docet, nobis i men non este consectandas, licet infitian dum non sit nos polle nonnulla a Poetis Aicta mutuari, siue quia illi a nostris ae- Notandum insuper est desectus eorum, B ceperunt, siue quia ex Sybillis nonnulla qui poetarum fabulas allegorice interpretantur,fideique mysteriis explicandis, aut confirmandis applicant, qua Ae re videndus , Augus. homil. s. de me . Dem.
torn. Io. IAM 1. de dotiris. αν Ariana. c. I 7. tom. 3. ubi ex doctissimo Latinorum M. Varrone reprobat eos, qui in naturae arcanis enarrandis, sabulas, & Poetatum sigmenta adhibebant:quia eum Poeta: interdum earum rerum naturalium essent
ignari, non potuerunt illas res nisi casu viuinare:at diuina, & supernaturalia my- Cfheria nulla ratione indagare potuerunt. Ideo fidem nostram valde infirmant, imo& risui, & voculis hominum exponunt, qui fabulas illi adaptant, & magno studio ac comi lant, quemadmodum quidam fabula; intersas Nasonis in libris Metamorphoseos comprehensas ad nostra sa
cramenta accomodare conati sunt,etiam
que multa ex aliis Poetis : nam hominis creationem de limo terrae, de spiraculum vitae inspiratum , tradunt quidam repre
mutuati poematis suis inseruerunt , siue quia vera sunt quae docent: quamobrem Acr. II. Paulus ter ex Poetis produxit testimonia. I. Cor.1 Haec pro nostris annotationibus morali- I. D. bus dicta esse sussciant.
Expenditur diligentia in reddendis Deo grati's pro bene cidis ab V se acceptis.
Nihil primum hoc in loco notandum
occurrit, qua intermissa cura, imitandaque giligentia Moysis in reddendis Natris Deo gratiis pro singulari beneficio acce- num. pro, Gum pharaonem, eiusque exercitum in mari rubro Aepressi. Cum enim sicut dixit, D. Ausus in Psalm 44. num. 3. lo quens de diuinis beneficiis nobis collatis, nobis no liceat, nee possimus gratias Deo referre , retaere licet. Quarebat, inquit sentatum in promethei sabula,qui ex im D Avia ita. AD, quid retribtieris. quἱ dixistro finxit hominem, & igni de caelo surto sublato animauit. Christum bis natum ex Matre,& Patre, aiunt delineatum in Baccho,quem sabulantur bis genitum : quode Y Patre si natus sne matre, probant ex sabula Mineri ,quam fingunt de cerebro Iouis natam quod vero sit natus ex Vi sine confirmant ex fabula Danaes puellae in turri inclusae, ad quam Iupiter in autum conuersus per impluvium domus descendit,& ex ea sustulit Perseitin. Descensum Christi in limbum ad sane s Patres educendos, volunt in Orphei tib lam expressum, qui cithara sua aescendit ad inferos , ut ad vitam coniugem suam
Hodie,& similia figmenta, qui solidi s
misia certissimi; fidei nostrae Sacramemtis comparant, magnopere illius dignitati & authoritati detrahunt. Non negati rim tamen Poetas quaedam fingere Po-LMώ ν tkntiam Domlavi pro omniaus quaret buis mia is inuenis quas aliquid. ea Neem Duraris arespiam,'nem n Do misi Inuo abo. Hae issi rependis. qui calie salutaris ace; κ.Θ nemen Domiai ta- uocas' Dis dedis ipsim eatitem fatiis aram
Iario, d fecisi inueni quid Deo des, quod ab ilio non coeperis. Θ restiteris gratiam,sci caue. ne dum qtiaris quid idi redicitias, quod ab illo non aee per .inuenias, sed Iee-
19쪽
ergo Deo nihil referre possimus,cum ma- Α inspiranteque spiraculum vitae,non suspi-
xima debeamus , gratias tantum agere possumus, adiuti tamen gratia eiusdem,
idque quam cicillime ut animi nostri gratitudinum testemur, haec enim diligentia
animi Deo grati non vulgaris nota est, sicut cxpendit, D. Ambros. lib. δε Noe is Arca. c. 22. cum Patriarcha a diluuio diuinitus liberatus, & ab arca egressi is aedificauit altare Domino , & tollens de viii uertis pecoribus , α volucribus mundis, obtulit holocausta. Illud igitur aduertit rauit eodem spiraculo vitae accepto , Inplassae 1 uae faciem,ut adoraret, & glorificaret. Vbi vides nullam aliam velle R. . pertum moram interpolitam inter animam, vit utique, Deo inspirante, datam, &gratiam pro cadem rctatam , imo quod eodem veluti rcflexo flatu ad Creatorem statim rediret gratia pro vita exhibita. aliter notam ingratitudinis continuo subiturus : & fortassis callidior serpens hoc aduertens silentium ingratitudinis indcx,
Ambrosius caetera omnia, quae a Noe di- B opportunum iudicauit oppugnandicuntur facta in sacro textu , fecisse Dei--- monitu, ac tui tu , solam altaris constructionem,& holocausti oblationcm ab eodem factam nullo praecedente praeccpto. VtJytie Demiam. inquit ille , non disti e
Hartim Pso, pia non suleretur, sed deferae- dum scribens : Ad Met Ioeus isse quanti euν itaque me Errationem pacus est. r/e- faciendia sint bene seia Dei. nti enim Euan o grata animi mistus palpenem dub2Λ- avimatiis hiane sitam . ae si Domi vivi AKr,onis eaee dytr qtii autem debit-grassa m nam dedisset positisionem, non consede- me a se exigatiιν expectariis ratus est. Sie C rauit filium secundum natura ordis 1 Ambros olent enit, imo maxἱhia place- nuisse , aut benefeium esse natura. Ied citaure ea quae sponte illi offeruntur,non quae totum in Detim refert, aes ntilla in b/ne expugnandi tempus, is an ex ipsa ingratitudine sibi etiam ante congrestum victoriam pollicens. Hanc effugete intendit Eua quando primo filio accepto i statim Deum recognoscens dixit: possessi hominem ρον Deum. ubi notandus venit oleaster in hune m
vi extCrquentur,cuius rei optimum in sacris litetis habemus exemplum , nam ex eo putat, Iose7 h.tib.2.antiqΗitarum. p. 2.
magis Deo placuisse sacrificium Abelis, quam Caini, quia ille obtulit lac, & pri-Gene . . mogenita pecorum , Cain vero obtulit n. 4. agri,& arborum siue iis, qui non sponte, ae libenter proueniunt, sed agricultura, &labore e terrae veluti gremio violenter fio essene natura partes : in quo nos vehementer arguit , qui non nisi m; istis, Deo damus. nequo illi aerepta δεγμαι be-nseia nati M. Vnde, ut Bavit. ait, Cogistiν Dei a nobis sua beneficia auferre . ut ea cognoscamus . quod ingrati mi animi est. cognostere . scitiera honestatim dum aufertur. D dis Domistis mihi vitam is sistatem, o opes mi ucios, Or tres annos. 9 non extorquentur.sic ergo habet Ioseph. Hu- D solum non τί gratias . sed neque unqtiam
serat i md phane nobis inalcat illud si
cr7ficium , gratiarumque actionem Deo maxime placere,quae sponte illi offertur, non iubetur. Vnae reiiciendi sunt Luth rani ncistri temporis , qui nihil sne expresso verbo Dei in eius cultum admitti
volunt,nullum tamen expressum verbum,
aut praeceptum nobis assignabunt , quo Ε rum , tria benescia uniuersalia, eundi sique communia recolebant. Iugis namque sacrifici j cultus , repraesentabat diuinae beatitudinis perpetuitatem , cuius cognitio mani se lata est hominibus , ut ad ipsum Deum ardentius amanssum, colendumque prouocarentur. Sabbathi solem
nitas, mundi creationem, sua sex diebu absoluta , eiulauerat Deus die septima ab omni opere , diemque illum in memoriam erus ben se is esse regnoui; o si ad inum
diem auserat saltitem, aut ad untim epes.starim murmu=o blas emo.cte. sie ille. Neque hoc in loco omittendae sellius. tates Hebraeorum sanctissimὸ institutae, quarii omnes Be singulae diuina beneficia recolebant, siue ea uniuersalia suerint toti humano generi exhibita, sue particulariter populo Israelitico collata. Nam,
ad Io. primae tres festiuitates Hebraeo Deus praeceperit Caino,aut Abeli militera sibi osterre, quod recte contra eos obseruat,& prosequitur,oleas.Genes. I. Merito proinde, Rtipen lib. 1 in Genos
3 s. dolet ingratitudinem primi paren- tis, qui a Creatoris laude inter tot bona, di naturalia ,& supernaturalia conditus, mutus perstitit , ingratumque Domino Deo silentium dedit, ac sormante Deo,
20쪽
tiam inuti huius benesci i sanctificauerat. A
cipue sublunarium, gubernationem.Reliqua veto festa singularia beneficia populo illi collara recolebant , nimirum Pascha, libetationem, egressumque de AEgyptiaca seruitute : Pentecolles, Molaicam legem ca litus concessam , selium tubarum , liberationem Isaac de manu patris fui illum volentis immolare , expiationem . propitiationem peccati, quod populus in vituli adoratione conimiserat: tabernaculorum caetus, diuinam prote- Bctionem , quam idem populus prius expertus fuerat, tum quadraginta annis sub tentoriis in deserto habitauit : deinde etiam in tetra promi ilionis adunatus , ae mirabiliter fuit introductum:priterquam quod hoc sellum fiebat etiam in recognitionem fructuum de arca , & de torculati collectorum , ut colligi potest, D feri cap. Ic. mos I 3. Similiter sestum Iudith , ob Holophernem ab ea occisum&. Iudaeam ab eius expugnatione liberataru : 8: dies dati ignis rememorabat ag- Cmirandam illam sacri ignis accensonem ex aqua illa crassa super holocausti altare diuinitus exorta:dies autem Phoram, hoc est sortium, liberati num populi ab interitu , quem ei impius Aman procur, uerat. Encoeniora veto celebritate, templi a gentibus prophanati purificationem, dedicationemque recolebant: & selium ob caedem Nicanoris , populi, templique liberationem a subuersione , det vastitate pet ipsum Nicanorem minitata. Cum igitur hae omnes festiuitatex di- Duina beneficia recolerent, illud prosectonos admonent pro eisdem debere iampet pratias Deo reddere, nequc unquam permittere , ut e memoria excidant, sdque etiam s opus fuerit, apposito signo confirmare. Etenim si nubcs, quae ex vaporibus , & exhalationibus terrae componuntur, se/illo obsequio,& accurata gratitudine quasi in mc moriam accepti beneficii in iucundissimum rorem re lUuntur, Uio terra foecunda reda itur, a qua suum esse acceperant, cur non gratum se ex hi- Ε
cumque habet bona, accepit, iugiterque accipit 3 unde recte August. ta sola qu9s. cap. I 8. ait: sistit nulta est sora , vel I unctus . qui tuo lenis eis non τιaν , sic nulta
Notauit autem D. Leo , id quod nox
proxime diximus de antiquis fetii uitata-bus, Deum scilicet sua beneficia annuis honoribus consecrasse, aliquando menstruis, aliquando septimo quoque die, ut sic magis nos excitaret, de frequentius commoueret ad exhibeduin gratum animum omnium bonorum auiliori: qua de te videndus Chosios. hema. de prouisionis Itida . ubi sic habet; C itis ea a Iex φνε
Haec est ratio cui primis illis nascentis Ecclesiis temporibus Mistam a grat rarum actione inchoabant sacerdotes Christum Imitantes , qui praemissa actione gratiarii consecrauit in coena, i testatur Mat h. Mae ac, MisH. Vnde mos . mil. χχ. in 1.Ad Mare I 4. GHn h. Θ so I. 1K. in Mans. Luchari- stiam sacram gratiarum actioncm interpretatur,est enim hoc Sacramentum qu si quadam recordatio benesciorum Dei,
sanguinem Chiiiii vocat II om bene i monis. id est Calicem gratiarum actionis, es enim phrasis sacrae Scripturar pcr benedictionem , gratitii finem , seu gratiarum acticnem significate is D. Augustanus. ι ι Ianu.. pum,quae tin II '.c.s .puta uit uniuersam actionem beatorum postam esse in gratiarum actione, cui suffragatur Dion . Caruus super e . 21. AppeaLQuam vero debita sit ab hominibus e pratitudo pro beneficiis , ostendit nobis malignus etiam spiritu ,sicut ostedit Didymus ad illa verba Iob. i. n. II. Extenue paulultim manum itiam , ct tange etincta.