장음표시 사용
181쪽
tranquillitas, deest incitatio, in veteri comoedia saepius expressa. me quis vero poetis crimini dandum arbitretur, quod talem personarum descripti nem adhibuerint, neve putaverit minoris faciendam, cum institutum illud ex ipsa aetate prosectum sit, quae ad magnam morum perpolitioncm pem venerat, habeatque laudem suam, quae pertineat vel ad liberalem animita lectationem, vel ad alendum ingenium et acuendum, ut, quo plus attuleris sapicntiae, eo plus inde reseras. minc illud rotii dictum, alia in eremtio legere pueros, alia viros, cum interrogatus esset, cur tanti eum saceret, ut secum semper ferret Quidni enim hunc philosophum appellem -- quo non contemnendum, qui quidem sine ostentatione ingenii, cum omnimodo laboret, ne elaborasse videatur, adeo vera ratiocinetur, et in tanta animorum atque voluntatum diversitate unius cujusque aetatis, ortunae, conditionis, hominis deniquo mores ea arte pingat, ut totam hominis nuturam excussisse abditos ingenii humani recessus cxplorasse, mentes denique sensusque singulorum degustasse videatur Satis ore dictum puto de Terentii arte in describendis personis. Sunt autem qui eundem accusent, quod quae homines turpia sacere soleant, ob oculos ponat, cum dicunt, turpia commendari vitia, videri tristem patrum severitatem, induci servos Daudulentos, corruptores iuventutis, et meretrices pariim honestas. At vero teneamus omnino, rem ita institui, ut plena sit honestatis cura, ut ipsae
quoque meretrices appareant honestiores, quam alibi quo accedit ver cundia quaedam mollisque sensus ejus, quod decere dicimus, cujus quidem pudoris plura habemus exempla. In his enim circumspiciendum est, quanto cui pudore res, quae simpliciter dicta habuisset fastidii aut ossensionis multum, molliatur verbis honestioribus, indicata magis, quam commemorata, ut poeta pictorem illum feeutus videatur, qui obvolvendum c
Put Agamemnonis putari potius, quam penicillo imitandum. Sed maj rem etiam laudem meruit, quod servare illud voluit, quod doceat, iudicans e Persona, quid quaque dignum sit, ut omnes in sabulae perpetuitate sibi constare videantur. Qua de re plura eademque praeclara Cassius his vom
4 Andria. I, i. v. 58. II. I. v. 25. Eunucia in b. 6.
182쪽
bis praecepit: β Quarto denique mores aequabiles esse oportere, hoc est, eundem semper habere tenorem ac modum, quem initio susceperunt, ne a se ipsis paulatim discordare videantur; et quem iracundum semel essinxeris, quem placidum, quem crudelem ac impium, eum eosdem plane mores prae se serentem semper atque ad exitum usque sabulae retinentem facias cujus ratio probanda est, quia habitus morum constantissimus semper et aequabilis est, ut docet
Horatius inter cetera oeticae monita: Si quid 'nexpertum scenae eommittis et audes
Personam formares novam, servetur ad imum,
Qualis ab cineepto processerit. Et sibi constet.
Quarto sententia mores debet excipere, ut qui certis praeditus sit moribus, animi quoque sententiam habeat opinionemque moribus illis respondenteni. Sed ut personis, quae excommuni actatis, generis, ordinis observatione adumbratas erant, ut supra dixi, major quaedam vis addi posset, multum adjuvabant τα προσωnua, quorum ope optime id, quod in singulis hominibus perceptum erat, ad generalom personiti colligi atque repracsentari liceret. Ita senis προσωπειον omnia prae se serebat, quae in senectute omnino animadverti solent, aliis aliter expressis, ut Alema sorma ingenio personarum plano respondere Videretur, quamquam haud rai' superlatio veritatis osse potuit, id quod do
πων φυσιν Tota autem rc multo etiam dilucidior erit, cum audierimus clismuthium praeclare disputantem: y lud dem Sebrauci de Madten45. Ioli Bapti Casalii Romani de trag. et om lucubratio in ronov. bes. Antiq. Graec Vol VlII pag. 1602. i 603. 46. Apud Diodors pag. Vll.
183쪽
ycamen ur sther obelei'nung. B. Donat ad Ter Ad 1, 1. Nomina perisonarum in comoediis duntaxat habere debent rationem et etymologiam Etenim absurdum est, comicum aperte argumentum confingere, vel nomen pereonae incongruum dare, vel ossicium, quod sit a nomino diversum Ilitie servus fidelis Parmeno, infidelis vel Syrus vel Geta, miles Thraso vel P lemon, iuvenis Pamphilus v. s. v. Atque haec quidem hactenus. Patefactus est enim locus ipse, ut non
.sit dissicile, quid eventio, assiduo Menandri imitatori, tribuendum sit, videre Antequam tamen ad reliqua pergamus, adjungatur Philippi Melanchthonis memoria, qui rem, de qua jam dudum tracto, attingit. 7. Sed quo
magis eluceat describendi ratio, qua novum comoediae genus in personis inducendis uti voluerit, paulo curatius explicetur de Menedemi persona, quam Terentius in Tabula nobilissima Proposuit. Ut ab aliorum sontentia initium sal, Humius ingenuo utetur, outam laud dignum esse, quod conscientiae angorcinis solicitudinem, sive desiderium suae ipsius poenae, quod includatur, multa cum elegantia exposuerit, ' repugnantibus armontelio O. et Diderotio. i. qui Menedemi ingenium naturae minus conveniens
48. Terenti sabulae d. Bi poni praesut. pag. IV. 49 syriinhiat ber Uritit. I. S. 283. 50. Poetἔque Francolis. T. II. pag. 380. i. euvires 'Theatre. T. I. pag. 174.
184쪽
atque etiam discrepans ab eadem censeant Sed videamus, quid nos ipsi in tanta sententiae diversitate judicemus, omni re considerata. Intuemur autem in Menedemo senem, qui canitie conspicuus est atque tristitiae speciem habet, sed ingenium ejusmodi, quod ad omnem filii pietatem accedat, cui carissimum se esse speret, quemque vita potiorem habeati Unde sit, ut pater nihil suscipere velit, nisi quod ad illam assectionem animi referri possit, quae tum quoque retineatur, cum compertum habet, filium ad voluptates propcnsiorem esse. Apparet quidem morositas quaedam, sed ea est, quae in objiciendis criminibus cernatur neque uisum odii indicium'
beat M. IUhi enim ie,eivi, 'oepi non humanitus, Neques ut animum ieeuit aegrotum adolescentuli, Traetare, sed et vita pervolgata Patrum.
Quotidie accusabam. et deinde hem tibines haec diutius Liceres speras saee vivo patrer
At juvenis et animadversioni et castigationi, quae omni contumelia vacat ad ejusque utilitatem omnino accommodata est, audiens esse non vult, cum probra se indigna putet, Paratque fugam. Quo secto pater sentire coepit, quantum amiserit et quam durus fuerit in filium, quem parum juste is clarit, ut non vereatur se ipsum accusare, tanquam auctorem malorum, quibus silius opprimatur ba.
saepes eadem et graviter nudiendo vietus esti Et aetate 'putavit Me et benevolentia Plus seires et providere, quam ses ipsum sibi In Asiam ad regem militatum abiit, Chreme. deinde: gnatum unicum, Quem pariter uti hic decuit, aut etiam amplius, Quod illa aetas magis ax haec utenda idonea est, Eum ego hines eieci miserum injustitia mea.
Quam gravia sunt omnia gravis est animi eloquentia, apta moerenti or so pulcrum justi ingenium. Inde propositum seni est, ab omni vitae v
M. Heautont L 1. v. M seqq. M. Heautonti I. i. v. 6i seqq. et I. i. v. 79 seqq.
185쪽
luptate abstinere, omnes miserias subire, quibus culpam luat, quae omni poena major sibi videaturis . Nec vero latet haec calamitas vicinum, cujus
bonevolentia erga senem tanta est, ut a laboribus sustinendis revocare si
doat; sed infelix pater vix a se impetrare potest, ut a sudore requiescat, dum causam mali vicino narraverit. ββ omnia autem haec, qua agere mcit poeta senem, noni sciscuntur a celeri ingenii motu praemeditata sunt atque prodeunt ex animi aegritudine, quae accuratius explicatur. Jam satis erit, ut animum patris intelligamus amantis, cujus omnis ratio conveniens dici debeat naturae humanae atque ad omnes res, quae Proponuntur, aptissima. Nam eadem caritas acit, ut, qui ante severius contra filium egerat, idem nunc in se ipsum iniquius statuat Ad eandem caritatem pertinent verba sincera, quae paulo post leguntur: R
Eamus: dues me ad eum, obsecro;
ejusdem animi est consilium, quo pater silio omnia concedere vult, quamvis nocitura sint, seque fortunasque pro ejus incolumitate devovere paratus est, dummodo secum habeat. β' No quis vero hoc loco objiciat, multa insontiendi agendique ratione, qualis in Menedemo proponitur, insolenter dici, cum omnia consentanea sint ejus ingenio habeantque, quod ad vePitatem accedere videatur. ' Qui cum silii fugam cognovisset, turbato animo domum redit, cujus tristitia nullo modo discuti potest, quamvis omnes studeant, ut memoriam calamitatis tollant, nihilque omittant, quod voluptatem patri asserro possit. Facit enim verba eiusmodi 9 me indignum tanta hominum opera, quae se conserat ad me explendum, o indignum, qui filium unicum eiecerit, quem puriter bis uti decuit, atque etiam magis, cum aeta ad haec utenda aptior sit. At nemo fere reprehendet, quod senex adversas res immoderate ferre videatur, neve desiderabit aequabilitatem in omni vita, ut idem semper vultus sit, eadem frons, cum amoris vis lati sim pateat eoque major sit, quo magis nobis persuadeamus, neque vota,
M. Heautont. I. I. v. 83 - 98. 5 . Heautont l. I. V. 15 seqq. 56. Heautont. III. l. v. 22. 7. Heautonti III. i. v. 55 seqq. M. Heauton l. i. v. 70 seqq.59. Heautont. I. I. v. 76 seqq.
186쪽
neque preces eum, quem amiserimus quemque camsimum habeamus, ad nos revocare posse, Virtutum ejus memores, itiorum obliti. Hinc illa ora tioli ο satisfiat filio meo, vendam omnia, ut Ner ematur, hic me exerceo, laborans, quaerens, Parcens, illi serviens, neque fas sit, ulla hic voluptate frui, dum filius salvus redierit. Sed ne quis sit admiratus, cur poeta hominem ejusmoda, qualis Menedemus est, jum ab initio in scenam prodiro
jusserit, cujus naturum una cum Chremoto doleamus: i.
An cuiquam est usus homini, in ut crueio λ
Ιnducimur enim medias in res excitatur exspectatio, quae interiecto tempore expleatur, ut omnis sabulae nodus deinceps optime solvi possit. Praeclare autem rem instituit poeta, quod Menedemum non talem finxit, qui aegritudinem animo celaret atque eum, qui mali sui causa esset, tristissimis omnibus prosequeretur, id quod ad hanc personam minus pertinuisset. Recens est dolor, breve tempus, ex quo sitius abest, ut spes non sit erepta, soro ut absens revertatur. Ex quo intelligitur, quam vero poeta hominem formaverit, cujus ingenium servidum esset, ut omne culpam in se consei rei de filii amissione, quem carissimum haberet. Sed pertinet ad omnem hujus rei quaestionem semper in Promptu habere, haud raro inveniri jus modi homines, qui simili animi dolore laborarent, quique nullo modo a a tura hiimanae ratione lieni Viderentur, cujus rei testis est locupleti Di mus oratius his versibus: 62.
Hies vix erectaero possis, uuam sibi non sis amicus: in ut pater Ille, Terenti Fabula quem miserum lato vixisse fugato inducit. non pejus cruciaverit. atque hie.
Omnis autem quaestio absolvi poterit, cum transscripserimus Tullii verba, qua hujusmodi sunt: Neque enim, si nonnulli reperiuntur, qui aut laqueos, aut alia Aitia quaerant, aut, ut ille apud Terentium, qui decrevit tantisper se minus injuriae suo.
gnato sacere, ut ait ipse dum stat miser, inimicus ipso si hi
187쪽
eundi etiam multi esseruntur, et quum in mala scientes ir- ruunt, tum se optime sibi consulere arbitrantur itaque dicunt, nec dubitant
Nilii te tuus est tibi ut opus est iacto, sacer
velut qui ipsi sibi bellum indixissent, cruciari dies, no iactes torqueri vellent, nec vero sese ipsi accusarent ob eam causam, quod sese male suis rebus consuluisse dicerent. Eorum enim est haec querela, qui sibi cari sunt seseque diligunt. Quare, quotiescunquo dicetur male de s quis mereri si hi quo esse inimicus atque hostis, vitam denique sugere: intelligatur aliquam subesse ejusmodi causam, ut eo ipso intelligi pus sit, sibi quemque esse ea Tum. Quibus ex rebus breviter disputatis intelligi debet, quam rationem secutus sit Latinus in describendis personis. Non dubium est, quin, quod ad T rentiarium Menedemum pertinet, idem valeat de eo, cujus imaginem Gra cus delineaverat, quique imitatori exemplo esse potui Est autem quod disserat inter utriusque poetae rationem, quoniam pro certo assii mari potest, Menandrum majore cum gratia personam descripsisse, Pro ingenii more, quo omnia ad id, quod deceat, referret, aut quod quaque persona dignum esset Terentium vero magis etiam laborasse in varietate, djecta alterius bominis historia, atque in rerum observatione Placet autem alia plura addere, ex quibus appareat, quae lineamenta animi complexi sint poetae, ut sicerent sonis patvis ingenium ad totum genus pertinens Chremes maxime uti vult consilio amicorum iisque tribuere auctoritatem, ut rebus suis consulere possi M. Sedulo agit, ne omittat quicquam, quo serviat filii commodis, si . cautum se praebet ac benevolum intuendis amici rebus, alienum ab omni adulatione,sisi cum ipse omni perturbatione animi careat, ex quo eluceat omnis constantia omnisque moderatio denique omni modo
188쪽
studet, ut amici animum avocet ab iracundia faciatque faciliorem, ne is finem et modum transisse videatur rationemque deseruisse. 7. Sed nolo hare diutius persequi, cum sit in promptu, quid voluerimus. Nec vero possum,
quin animum advertam ad Micionis ingenium, cujus imago in delphis
praeclare expressa sit, ut artis summam Abibeat. Est ni illo senex ita formatus, ut bonitatem animi Prae se sera abhorreatque a temeritate, nee agat quicquam, cujus non Possit causam probabilem reddere, nimium in me facilis, mitis, quietis amans. Sed si contentio quaedam et comparatio sint inter Plautum et Terentium, uter utri praeserendus sit in personarum descriptiove aut melius egerit non est, quod diu quaeratur, cum Terentio palmam acile deser mus. Sunt enim Plautina personae minus ad artis leges cxpressae, ut non habeant gratiam elegantiamque, quamvis in aliis multis, quid posset, is poeta ostenderit, quae cernantur in rebus ludicris implicationibus et expli timnibus, erroribus, callidis consiliis E quo elucet, otiam senis personam, qualem Plautus induxerit, ex ita et litore non facile desum consuesse, aut morum urbanitate excellore Solet enim Pater sene aut severus esse insilium operamque dare, ut silium reddat sobrium, si' aut voluptatibus do ditus est et lascivus, adeo sui oblitus, ut etiam consilia communice cum filio in rebus detestandis. β'. Idem hoc Bdit in SeVerum patrem, simulat quo solicitum sese sentit, ut rei eventu probatus non videatur. 70. axime autem alienus est ab amore in conjugem, cujus consuetudo astidium ei creat, ut decipere eam non Verentur surarique ei, quod meretrici libi dinisque sociae tradat. Τῖ Sin vero deprchenditur ab uxor manifesto in scelere, omni virtute destitutus est, unde clamores: Nullus sum Tot
perii occidi seque subjungit summisse sub illius imperium Τλ Deniquo bellum gerit cum servi dolis, in cujus laqueos incidere soleat, cuiquo eum irretitum sese videt, fraude detecta, irascitur quidem, sed impotenter. Ad
67. Andria. V. 3. 68. Philto in Trinumm. s. cas. II. 3. v. 10. o. rex in Asin V. 2. v. 93 seqq. i. Asin. V. b. v. 15. 2. Ibid. R . . m. et V 2. v. 36 37. a. Asta. V. 2. v. 73. et Cas. V. 4.
189쪽
jicerem pauca de filio adolescente, qualis apud Terentium pingitur, nisi
metuerem, ne disputationis finem et modum transirem. Ad haec tamendicantur, talem cum describi, qui pietatem servet in patrem, si deliter ηυque impotenter amet, ut nullius consilii esse videatur, sed cordatus maj risque animi, ut ad quidvis audax sit ac temerarius, ad voluptates et protervitatem pronior Accedit nonnunquam morum simplicitas artiumque imperitia, si sorte juvenis ruri educatus suerit. Quod id om non pertinet ad lautinum silium, cujus imago plorumque exprimit Athoniensium juvenes, quorum appetitus rationi non obediant, sed longius evagentur neque unquam a consilio retineantur. Itaque proponitu filius amorum vi caintus, nonnunquam desperans et caritate numorum pressus, ex qua eo in
jores dissicultates oriri solent, quo saepius lenonibus et meretricibus sati sieri debet. Conspicitur etiam in eo rudis quaedam natura morumque immanitas. Sed in servum, cuius opera in consiliis exsequendis uti coim sucrit gratum animum exhibet, ut ipsa libertato donare veliti
Sod tum ad oti quam partem propositae disputationis porgamus, ut
ostendi ratio possit quain novae comoediae scriptotes in actionis causa secuti videantur. Quod autem omnino statuimus, adhibuisse eos in actioneo instituonda et explicanda majorem artem, quam reliquos comoediae poetas id apori intelligetur ex eis, quae deinceps disputabuntur. Quamquam autem in promptu est, eas saepe personas in scenam prodiisse, quae et aptis locis et artibus adhibitis quasi devolverentur, ut ad ipsius actionis e plicationem nodique solutionem plurimum possent tamen plerumque tota actio rebus ex vita communi desumtis continebatur, quibus personae subjectae essent, cuius generis sunt virginum raptus earumque reditus, artes servorum, quibus aut senex aut leno aut miles ccipiatur. Sed non acquievere in liis poetae, sat cum ipsi perpoliti essent idque, quod sibi propositum esset, bone nossent, omnes res ita instituerent, in ad rationem et tanquam ad artem directae viderentur, ne deesset aut varietas actioni, aut certus modus Quantopere autem excelluerint Poetae et ingenio et rerum hum
190쪽
narum peritia, id tum apparebit, cum nuerimus instituti gravitatem, qua una actio ita amplificari necesso esset, ut agenti lim et oratio et mons, deni- quo tota conditio ad cam referri posset atque otium arcte cum cadem contineretur, missa antinorum commoti otio, cui ilicienda sabula Dum script res studere oportebat. Nullius ingenii est, res admirabiles excogitare, sed easdem ita tractare, ut ructuosae sint hominibusque politioribus gravos et jucundae, in eo spectatur poeta cultioris ingenii. Rectene autem eis tantam laudem tribuerim, an secus, de eo fortasse dubitari potest. Sed cavendum omnino ost, ne, quod laudi esse debeat; id parvi faciamus. Etenim cogitandum est, quantum artis desiderari vitae communis humilitatem e primere, excludore res sordidas, naturam imitari, at distinguere inter id, quod occat, ct non deceat, omnem hominis honestatem ita describere, ut praee pia tradidisso non videamur, abditos animi recessus ita excutere, ut id, quod in conjoctura positum sit aut in cogitatione, non habeatur pro
re gosta, onusas set Piciativo et stultitior, Prudentiae ct imprudontiae, virtutumo vitiorum ita cognovisso, ut o sontibus recte repetantur. Harum autem
rerum scientia, quamvis dissicilis rite haberi soleat, instructi poetae erant ii, quos pro cipuos judicemus cujus scientiae ope sucile is contigit, ut etiam actionis rationem cum aut tristituerent, quae ex illa multum pendere videatur. Illud auic maxime deprelienditur in Montandro, qui aut excellentis ingenii magnitudine, aut Praeclara cruditione atque doctrina, aut utraque o ornatus suisse vi hibeatur, ut non modo argumenta cum solertia invonire, crum etiam cum facilitate disponere atque elati raro posset, quod Probatur Plutarchi Urbis: Aθεται ειαι dum τιον ον
διάθεσις, νει δἐ υrῆ τα στιχιδια ποσαι. Optime tamen in eo, quod propositum est, edocebimur Terentiana imitatione, quae Cum sacponumero in pn
libus sabularum disponendis totaque actionis ratione constituenda ab sexemplo suo discederet, tamen Plerumque cum eodem congruere videatur quod quo facilius commodiusque firmari possit, praeclara est Meinehi disputatio