I. LipsI Monita et exempla politica. Libri duo, qui virtutes et vitia principum spectant

81쪽

M I. L IPSI MONITA sunt reperta. Ea igitur magis in Principatu floret,

vigetque: nec sunt noxae aut eorruptelae, quae in

aliis illis formis. Vide. Rex aut ipse ius dicit colim& nuper etiam factum rὶ aut qui dieant, eligit &designat. Si ipse, supra metum aut gratiam est,ma. is avaritiam e & nihil istis,quae praestringere M os iudieantium solent,donat. Si alii; sunt tamen ab ipso. re cura eligit,& electis iam superest & intendit. Non sunt iis sie Iibera iudicia,ut nonjudicium hujus metuant; de siquid foedius patrent, poenam. In alio statu quid similetSi ad optimates is; factio, α agnati, & amici oecurrent, & alternis inter se ius aut injuriam gratifieantes. Si ad populum; maingis peccabitur . di ira aut affectu damnatos passim videbis, aut dimissoS. Ad Athenienses aut Romanos leviter transi: Ostracismi optimorum sunt. Mexsilia,& mulctae. Contra,pessimis honores habiti.& judieiis per vim & manum etiam erepti. Quid de corruptelis dicam hic regnant. Seeundo, M O N. I I I I. Tranquillitatem O con cordiam cali: Quod optimum aut optatissimum in Soeietate est vivere quietos, a vi & injuria tutos. Metus vel auctoritas hoc facit Principis. quem unum omnes respiciunt et qui unus omnia potest: & ius vitae neri eisque habet. Itaque merito animi magis domiti &s tacti sunt,& eolla ad iugum inclinant. Non sic imter plures dominos: quorum potentia sparsa est,&ideo minor, ut flumen in plures rivos diductum. Alius alium respieit; patronum eontra hune aut ii Ium habet: & addo , quod nee coercitio severa aut libera. quia in suffragiis aut comitiis, popularium

.pera egent. Itaque connivent& indulgent, gra tiam singulorum quaerunt. Ita minuitur Auctoriatas;& quod sequitur, Reverentia aut metus,vinc tum obedientiae di quietis. Parte altera minus tranquilli, quia ad rempublieam saepe avocaritur.

sunt comitia, sunt leges:& suffragia sua habent. An

iis l

82쪽

ET EXEΜPLA POLITICA. 8riis deinde ambitio de lactio intervenit quid praetereaῖseditio saepe.& turba atque etiam Pugnae.Vt mare raro quietum est, Ventos prurimum, dc saepe procellas habet: sic respublica, ubi eomitiorum potestas. Noster Tacitus rem tetigit: SUectum SenatusFquisque imperium , Ob CERTAMINA potentium , O AVARI ΤΙΑΜ magistratuum. En duas assiduas ibi Pestes: Certamina, de factiones,& exitum sve exiis eium, Civilia deinde bellar Avaritiam.& sunt nundinationes, rapinae,corruptelae, in magistratibus,inprovinetis, in judiciis. Tertio, de universe die

Princeps diutius imperat, unus di idem sempermanet: itaque de distit magis assiduo ipso usu , de

rem etiam, ut propriam. cordi habet. Aliter in m gistratibus, qui mutantur. Sunt fere annui: id est, abeunt imperio . cum discere imperare coeperunt. Sed neque intentio eadem aut cura est, in oravi deaIieno imperio. Tradunt enim ignotis, aut invisis saepe successoribus: satis habent quomodocumque defungi,in posterum securitate. At Princeps non sosolum eogitat, sed heredes. Deinde, arcana consilia aut littera: saepe interveniunt in gubernando: cum vicinis Principibus consilia aut pactiones, quas nolint intempestive vulgari. Quod secretum hie inter plures eriti quis libere accedet,aut tuto credet Haec in Principatu cessanti de aut unus ipse tractat; aut fidi ministrorum, quibus committit. Quid etiam de secreta corruptela dicam, erebra inter plurest unus aliquis emi contra rempublicam potest . .& sana consilia aut evertere, aut impedire. Amenix suisquam hoc tactum Demosthenes conqueritur,a ς-- 1ido Philippo i de hune esse stantum sita loquitu ads em ris adhaeresiam.Quid Ron iidem:& Tribunus aliquis emptus res turgabat, de hune aut illum s 3 Per capita civium imponebat. Poeta ingeniosea ..

83쪽

ga I. LIPSI MONITAIta. unus Curio 1 Caesare corruptus, Caesarem Pompei antetulit, reipublieae di libertati finem dedit. Quarto denique dicimus,

Μ N. v I. Maxima bane impora firmam

An non faeiat, eum h Natura maxime & Rati ne fit Deus favet re tutor est; unus ille rector, unius. Vide Status alios, pauci Urum tulerunt, quantumvis legibus bonis di institutis r excipio parvas quasdam respublicas, di validiorum tuitione aut amicitia firmas.Sparta,qua nihil videbatur mo. ribus aut viris melius, vix quingentos annos tenuit libertatem. Athenae saepe mutarunt, di oppressae iterum caput extulerunt: sed turbidae semper. M in metu, cui potentioribus obnoxia . Roma quadrim gentos paullo plus annos liberum illum statum Rreavit. Qia id ista ad Prmcipatus Ille Assyriorum,

ut a vetusti mo Ordiar , milla dueenus quadraginta a,-ι stetit: sive , ut alii largius, milie troeentos. Ita enim vel Historici. vel Chronici scriptores,eonserim tradiderunt: nec Appiano ubi mens fuerit . ego scio. qui initio operis scribit, nec Asriarum. Medo stram, Pesarum nria regna πι eonge , aquare rizias inpium avi otuisse, quia in Romano imperio ad Rum stemmast. Profecto fallitur , nee excuses. nam a Romaeondita ad Hadriani aevum nongenti cimiter anni

sunt.& se ipse supputat et quanto plures, ut dixi, in sviis Assyriis Iam Medi sentos sexamta λre an. nos vincteant e Persae duremos triginta tres. mam quam de Persis, mirum de notabile , haud diu ab Alexandro iterum revixisse, di vires regnumque recepisse, dum Arsaee quodam lunde A, ei sub bellum Punieum primum,sve amnum urbis D m. sad quia tamen mitium afferendi a Parthis fuit, imae Romani atque alii, Parthorum hoe regnum a gnarunt di revera tamen in iisdem fere gentibus &tribus, mansitque ad Alexanἐν- ---aa filium, me annos circiter CCCC. LXm Tum Morum

nomen

84쪽

vet ExEHpLA POLI 'I A. Nomen Perstrum surrexit, duce Artoeme quodam, qui Artabanum demovit & sustulit, ultimum Paris thorum Regum. Exinde autem ad hoc aevi diuturnitatem agnosce . & mirare Persae vivunt & reis gnant , eis graviter ab Heraesto Imperatore eontusi, postea a Tamer-Ianeo, dc nuper ab utroque Seirma Tarcarum, avo & nepote: sed vivunt. Quid de ZE- Dpilorum olim regibus dicam millia plura anno Tum numerant, ad ultimam CIeopatram. Quid hodie de marum' iidem millia: & a Vitaeo, qui primus fuit,ad qui nuper imperitabat, reges in serie continua habent talentos quadraginta tres .Rarum exemplum e neque in nostra Europa reperiendum. Tamen di in ea Principatus Iongaevi. Gallorum regnum potens & florens, a Faramnndo primo regetisque ad Horteum IIII. qui nune feliciter regnat, computat sexaginta tres reges et idque per annosco . C. X C. At in Hispania Gothorum reges ab anno Christi CCCVIII. ad Raderi & Maurorum invasionem numerantur ιriginta navem. Et sanguis quidem ille , sed non regnum defeeit: iuscepitque Felagius anno Christi DCCXVII. n quo perpetua serie,nec interrupta,ad Philippum hunc III. sunt reges quadraginta octo. Alia exempla in minoribus Principibus lietat dicerer omitto , si tu i & Re suu-blieas minores. Sola Veneta est,quae aevum misienaritim jactet: felix sati, sed di legum atque institutorum felix , quibus velut vinculis firmata est adhue contra lapsusn. Μaneat, Floreat, favemus & v vemus. CAP. I T. In eo riras Faminis praeferendos, O has vix feliciter imperare.

Priincipatus igitur optimus. 8e eum Solone,

sed quis ille Princeps esIe debet, unius di melioris, F et an M

85쪽

an & alterius sexus Vtrimque argumenta &exempla sunt et sed magis pro nobis. Vir ad virtutem. ad regimen natus : animo,corpore, voce,visu robustior, re quem magis vereare,aut venerere. Infarmina omnia levia, mollia; quae amorem, non reverentiam ereent. A natura ipsa timidae magis sunt, 'quam timendae et non igitur hie Auctorit'. Tam in viro prudentia & constantia : in illis tallidἰtas aut

argutiae , imbecillitas deinde judicii, & in decretissensibusque Euripus. Septies in die mutant. Raro etiam altum aut honestum spirant i sunt in vanis aut vilibus euris e nori ergo ad sceptrum & publicum decus idoneae. Duae etiam virtutes Principum primae, Iustitia di Fides, firmiter vix sunt in istis. Non prior,quia inclinant facile & miserantur: ta. eillime se gratiar aut aflectui obseeundant. Non alis tera, quia mobiles ingenio sunt, de mutant ut venis tu S. Ne Clementia quidem sit, quae putetur: de M. nignior ille vultus, nescio quomodo, saevum siepe animum & vindicem celat. Qujd de laseivia aut luxu dieami utrique vitio opportunas stimus,& puis dorem atque opes prodigere e praesertim cum sui juris ac spontis,staenum non habent quod adstriningat. o quale regnum,ubi Cleopatra aliqua, Messallina, aut Ioanna Neapolitana imperat i Neque sine caussa' Sacrae litterae inter pessima comminantur: Fami inrum imperiis subjectum iri. Sed parte tamen altera, exempla nos redarguant, itemque instituta gentium. Nam & alibi succedunt in resna, & felicitet atque industrie administrarunt: cui rei utrique I bet Exempla ex Historiis dare. ac primum Muliel ris imperii infelicis.

I. LAODICE Ariarathis Cappad eum regis, cum marito mortuo in regni administratione essiet,quas

clades. in media paee, dedit Saeviit passim in proceres,& in vuIgus: parum est saeviit in liberos, di suum sanguinem & o sancta pietas 2 sex ex se natos veneno omnes sustulit et qua caussat tantum, ut diuturnior

86쪽

ET ExEMPLA POLITICA. diuturnior ih imperio esset. Vnus parvulus fato eὐasie Medeam illam : quem populus mox ad renoum sustulit, illa prius communibus votis & suffcasiis exstincta. sed q id μpaye simplici morte

exuincta, quί totie4 paricida,tot culleos meruisset. II. Tale OIini,& vetustius, in Sacris idtteris, mainium nomen ΑΤ H ALI A, quae Iosepho est Gothesiλ. Ea cuni filius othoetam per insidias interfectus esset, invasit ipsa regnum : ω nepotes ex eo,& totum semen regium iustulit: connivente in sex annos divina Nemesi. donec Ioas k muliercula caedi subductus

re servatus. & jam adultior, regnum, & tot agnatos, vindicavit, bellua illa occisa. Nam quid femj-riam dicam, supra omnes feras immanem & Quam III. Tragicum aulaeum complicemus, scaeni cum sparium aperiamus dc lasciviam pro saevitia magis demus. CLEOPATRA in theatrum veniat,ap rvula ad nequitias, libidines, & luxum facta. Ti-x inium fuit in Iulio Caμνου. qui eum Alexandriae obsideretur a illa velut fati praesaga, fratrem Ptolo Matim.& potiores suti videbantur) partes deseruit,

ad Caesarem transsata. Uere, inquam, transsata. nam

re hune astum ad fallendum . re tuto transeundum .eogitavit. Portae servabantur, atque exitus:illa Apollodorum quemdam inducit, euleita se involvere de adstrinsere , ut sarcinam : ac sie in regiam , ubi Caesar, deterre. Factum est. deponitur ante pedes ejus:& ecce soluta emergit Venus, non e mari, secticule ita: & culcitellam mox se Caesari substernit. Nam ille . etsi in medio actu re aestu etiam rerum, tamen & ingenio illo, & mox forma ae lepore captius. adamavit: 6e pretium libidinum adolescentula necem fratris,& regnum AEgypti, tulit. Hoc, ut dixi,tirocinium fuit: fallor an virgineam praetextam jam in amoribus Cn. P-di filii paullo anteposuerat quod credere nos Plutarchus, bonus auctor , iubet. Credo tum. cum missus ille a patre in AEgyptum , ad arcess)ndam classem & auxilia fuit. Sed haec puella peceavit: quid jam mulieri flagitia, cum a late, magis adulta. Post pugnam illam Phi

87쪽

Iippensem, V. Antonins & Oct iantis partiti inter is sunt operas; ut alter in Italiam rediret , te vetera nos in agris disponeret: alter in Asiam de orientem iret, pecuniae undique eorrogandae. M. Antonio istud evenit. qui dum reges, tetrarchas, urbes, m

nia exeutit,& eolligit: visum & de AEgypto cogi stare, illa divite , & quae offendissae videbatur, nousemel auxiliis adversae parti submissis. Nam ipsa Cleopatra suppetiata dicebatur. Itaque, et si uecinctus jam ad Parthicum bellum,tamen 2 eti m Senatorem ad eam mittit.& questum simul redenunciatum, uti in Citieiam sibi occurretet ad diacendam caussam. Ah mi seri ad mussae dictionem evocas, tuam mox dominam & arbitram, di aput quam fatalem servies servitutem Dellius venit, far minam videt,& homo sagax quid futurum praevi det: quippe & hujus veneres, de simul obnoxium talibus Antonium notat. Itaque eaptare iamnunc hujus gratiam, audacter monere ad Antonium iretrmite & venustum ingenium reperturam. Persuasit, & conscia formae erat: ae pro ea. de me quam ag tabat,eultum de eomitatum sumpsit. Cydno fluvio subvehi se molliter jussit,navi aurata, remigio argentato, velis purpureis, ad modulos tibicinum dicitharoedorum. Ipsa reeumbebat stib caelo aureo,

gemmis distincto: pueri formosuli, habitu Cupidinum adstabant di ministrabant. quidρm ventulum et faeientes. Virgines de anelliae , instar nympharirum, per foros & tabulata navis diIponebantur. Ad ripam utramque frequentes ab obviis,& visoribus. arae & odores. Quid verbis opust passim voees stares ita erat j Venerem ad Baechum venire comessatum.

Iam propinqua Antonio erat. dc ille. masnitudinis stilicet Romanae retinens , pro tribunali etiam se dere, atque eam exmectare : quid nisi supplicem de excusaturam Αt vide fiduciam. recta in hospitium abit: & Antonius,ab omni coetu destitutus, rhlinquitur solus. Itaque submittit paullum fasces, de ad camam eam invitat. Reeusat, de excusat: qaid

Fim Antonias'male sumptam personam abjicit, de prior

88쪽

ET Ex EMPLA POLITICA. armor atque ultro ad eam venit. Caenat ibi, edit γbibit amorem: quem illa non tam vultu,ut aiunt, quam verbis de ingenio inspirabat. quae utraque tam mirifiea possidebat, ut semel audita raperet de devinciret. Argumentum sane ingenii, quod varias linguas docta, Hebraeum, Graecum, Arabicum, IE thiopieum, Parthieum sermonem efferret, scito de nativo cujusque sono. Hem M. Antoni quid facis ictus es, habes: & omisso bello omni, aliam militiam militas,de eum tua rea in AEgyptum, id est in casses di ear res eius ultro abis. Ibi quae delieia luxus, conviviat Non Fiavia tua abstrahit,mori in angore de aemulatione adacta. non postea Octaviais nova uxor: haeres, peris, ipsa ieeum, & eum uir

que sinfelicis feminei regni exitus ipsa AEgyptus. IIII. Qid MESSALLINA in Romanisi illa faeis

vitiae. avaritiae, impudicitiae,impudentiae.omnium

flagitioru sfas sit in illa sordida tali verbo utiyeso

ea. Haec uxor erat Cia dia Imperatoris;nomine qui

dem. sed quem ipsa fle liberti.ut elephantum parvus aethiops.regebanti Iraq; iure hane pono inter imp rantium exempla.omitto eaedes tot nobilium,quas patravit,tot exsilia & fugase in libidine non eredo ab suo tale monstrum fuisse. Cottidie adulteriam . vae conditiones de admissarii r nee elam,sed in ipsis Palatio,e ram matronis Be viris, quasi infamia dein Iectaret, veneriabatur. Quin noctu,veste tecta. ω Messallinam dissimulans. ad publicum lupanar ire salita, prostare inter infellera illas victimas .cellam suam εο titulum habere. accipere aera de postere, εο exulere liuidinem nee satiare. Mid etiam marito Uti illudere, & hune adigere non testem flagitio rum, sed exactorem. ide. Erat 3 necterquistam,no bilis Pantomimus, in quo ardere mulier ecepit et domo sua vereeundia, solicitare ipsa, Be poscere. Ille subduxit,& renuit.Principem reveritus; sive etiam

veritus,ne torum eius non impune maeularet. M

ad maritum, persuadet illi stipiti. ut Mnesteremae 4 vocet.

89쪽

ss I. LIPSI' MONITA voeet, Ze iubeat, in omnibus dicto sibi audientem esse. Factum est r de mox histrio libere,quasi iussu domini , res Δomini egit. Estne quod supra etiam possiti mulier repperit. Uulgaria adhue i, e probra

ridebantur: novum exeogitat, de eui post tactum vix sit fides. Erat C. Sili.s Romanae iuventutis purucherrimus hune allieit, fruitur, de palam in amoribus habet. Praemium etiam eorum , facit Consi lam. opes Ae dctora Aular ad eum transfert: Se iam colebatur, velut alter Princeps. Non est satis: opo tet languentis voluptatis novum aliquod esse eondimentum. Itaque hoc addidit, ut maritum eum palam eaperet: vivo marito vivo: Principe Prinei m. Nee longius differtur, quam dum maritus Hostiam iret, de quasi de eompacto paullum feeed

ret.tum nuptiae, Se nuptialis tota Dompar fios Senatorum 8c Equitum adsunt, mensae apparantur, I

ctulus Genialis sternitur, auspices adhibentur. alia sollennia: quin fle in mariti gremio noua nupta recumbit, stula,Complexus, e reliqua licentiae conjugalis. Dum seribo,stupeor de adhue etiam Claudius,nee meitabatur, nisi liberti,de in quorum manu res erant, metu mutationisAum eommovissent.

Itaque tandem finis fabulae impositus, venit Romam , tollit aemulum, de mox conjugem et nec id quoque, sine astu'liberti. U. Consortem an non Iiceat addere FAVSTINA Μ.&hanc etiam Romani Principis conjugem Agebat in matrimonio M. ANTONINI Philosophe cognomento, optimi non Principum solum, sed virorum. Infelicem tantum hae foeda label quia Mhaec libidinum sie promiscua de vilis erat,ut vulgo se vulgaret: in balneis,in arenis. 6c Xystis .ubi ho mines nudabantur,legere conditiones solita, de bene varuos adnotare. λtqui non imperavit,inquies. Dedit qui imperaret Commodum. non falsa inione. gladiatore genitum t Ze hic rem Romanam perdiis die, ab illa matre. U I. In Galliam transto , ubi reginam video

FREDEGvNDIM , nec stio an scelethius aliquid Sol

90쪽

ET EXEMPLA POLITICA. 8 Sol vidit. Ea diu pellex duarum reginarum, Chilpe

riti regis Gallias uxorum : alteram An eram ut pelleretur , effecit; alteram Gal*ιmiam, per inlidias curavit occidi. Ita totum Chilpericum, re sola tam possidens, legitimam uxorem & reginam egit sed, pro ingenio, pasum fidam. Nam cum Laviruom gistro equitum furtim consueverat: & res marito casu quodam detecta fuit.Ibat venatum,& uxorem conspicatus, quae capillum comebat, & Iotum si cabat in sole. accedit tacitus, & per lusum a tergo virga percutit. Illa suspicata amatorem suum esse,& nomine compellans, Quid agis mi Lausice ' in Qui t-ι uin si mares,adversam me. non aversam pete. Confessio flagitii erat: & cum dicto se obvertit, plura etiam dictura et sed attonita maritum Uidet, re silet. Etiam ille.& porro venatum, ut instituerat,pergit: iram eoquens, & vindictam. ut res erat, meditans. Sed praevenit mulier,& Landrico suo vocato: Pmisimus uterque, inquit,lucauta mea voce et & rem narrat. additque: Ouid stupes 'virum ostende attendum, crus pa-t r. indum eas elus. Landricus suo metu,& illo stimu-

Io excitatus, rem suscipit: deligit duos e fidissimis. Qui Chilpericum sera nocte E venatu redeuntem, turbae mixti, ferro invadunt, & singuli singulis ictibus eonficiunt. Clamor est ab ignaris , re conseiis : atque isti,quasi externae insidiae essent, In il- m. vocem tollunt, eoque se proripuisse paricidas. Ita auctores celantur e re felix Fredegundis ad alia stetera animum adjicit . infensa inprimis Praetextata Rhotomagensium antistiti, non ob noxam au- Quam .sed viri eximiam virtutem. Itaque laetissimo clie Paschatis , cum in frequenti templo sacra per geret , non Deum non homines Uerita, percutien Hum curavit letali quidem vulnere, sed cui ali-QQamdiu supervixit. Maesta eo ipso, venit visere, iisve ut exploraret, sive ut oculos in ejuS angore pasceret: atque ibi belle, ut putabat,dissimulans,questus & iram miscuit,quod in tali die & loco, in ta- Iem virum, patratum esset facinus . & auctor law-xet. Sed Praetextatus,vicina morte liberior: mane.