Stephani Gormeleni ... Synopseos chirurgiae libri sex

81쪽

sequuntur , - subiecta Aecidit

γ propter ipsius viceris tuda in Huram.

Pulmonis. O C perpetuum Senu,obsanguinis defectis. motum. D epulota propter co- multorum. I xum humorum camum

de medico

surdida, Lurisca,

quamosa

circuilura decolorata,

cum febre

I tu intemperiem. I humoris ad eam fluentis vitiosam qualitat aut quam litatem: ob hς enim tres causas ulcera omnia aegre

san ra ait Gal. Nam ob has easdem causu vel in pira undis viam assectant, suntque excavata σs subis: vel in absi sepe

excrescente in eis came vel

in latitudine erΡΠΩ

82쪽

sYN o P. CHIR v R. LIB. III. 37

Sunt praeterea & alia signa ex quibus quan cu Ol. .3 ιλ curato essiciat, quatumque aut sperari aut tim ti debeat intelligi potest. Nam bona signa sunt Bona viceris somnum capere, facile spirare, siti non confici, signa. cibum non fastuire, si febricula fuit ea vacare, item habere pus album, leue, non foedi odoris. Mala sunt, vigilia, spiritus grauitas, sitis, cibi Mala signa. fastidium,febris, pus nigrum aut seculentum, &faedi odoris Item procedente curatione.eruptios anguinis : aut si antequam sinus carne imple tur, orae carnosς fiant. malum etiam est si soluto morbo suppuratio exoriatur, si rodetium sensus in vicere non est,& omnium pessimum animam deficere,vel in ipsa curatione vel postea.

De Vlceris απιρι άτου curatione. VI cus propriὶ unitatis solutionem in parte laus

carnosi excitatam esse antei e s i s bEM

dictum est: in eo autem duplex vitium ne- vitium.

cessario esse nunc dicimus videlicet unitatis di- Erosionem uortium,&cauitatem: quum erosio sine cauitate n0Πςsse sine esse non possit authore Galeno , & eΣperientia ρομ' - 'rationi suffragante. Vnde inedico qui legitime iuris' 'viceris . curationem aggreditur, duo statim proponuntur scopi, prior est cauitatis repletio,alter vero solutς unitatis coniunctio , atque coalitus. Vtriusque opifex , subiectorum Cap. lib. 3. corporum temperata substantia est: materia ve- meib. ro sanguis quantitate & qualitate laudabilis. Substantia igitur tum totius corporis,cum par-

83쪽

tis ulcerat ,si temperata est, sui conseruationem postulat,aere temperato: cibo & potu, somno&vigilia mediocribus & temperatis: excrementorum vacuatione:&partis affectς quiete,cauendo

a grauioribus animi pathemath. Ad quς omnia attentus sit necessario medicus, in salubri partis statu similibus conseruando,&in deperdito contrariis , cum dieta, tum medicamentis restituendo. Sanguis vero laudabilis si adest,iisdem rationibus conseruatur: si defuerit,alimentis boni succi & copiose augetur: si bundauerit, venς sectione minuetur: u qualitate peccauerit,c5traria qualitate emendabitur: exu- petrantes etia succi,si qui in sanguinis massa se rint,c5uenienti purgatione vacuabutur. Uerum dum natura ex sanguine ipsum spargendo,apponendo, agglutinendo, & asSmilando, id est coquendo, cauitatem producta carne implet, duplex necessario excrementum nascitur, alterum

humidius sappellatur in alterum vero cras

sus & dicitur 3 humidius humidu reddit

ulcus: crassius vero sordidu, utruq; quum praeter naturam sit,& eius actionem impediat, suo contrario tolleudum est. Humiditas igitur exiccanda erit, & sorditudo detergenda, utrunque autem como de fiet medicamento sarcotico,quod modice deterget, siccat

primo gradu, vel ita ut ne nimis calefaciat. Sed huius magna est latitudo in humiditate & siccitate caliditate & frigiditate. Thus enim, & hordei farina,& fabacea, minus & cxiccat & dcte genitar asina vero terebinthina,abietina, mel d

84쪽

spumatum, mel ros. pompholyx, paulo potentius agunr,multo adhuc vehemetius, erui farina, aristolochia, iris, myrrha, oppopanax,& similiae quorum omnium conuenientem & legitimum usum deprehendet prudens medicus , sumpto

conssilio ex totius corporis & partis Vlceratae na- Cap. . .s.li.

lura, eiusdemque partis situ, formatione & vir- Mintute.Item ex humiditatis & sorditiei copia. COr- u iaporis enim temperamentum, quanto est humi c. la.d.dius, tanto quod minus siccet medicamentum, cap. .lib. . postulat : & partes internae vel acuth sentienteS, com.pb. g. non tam vehementia ferunt medicamenta, quaeX ternae,aut hebetiores. Ulcus vero quo est hu ''midius , medicamento quod magis siccet eg r, nam ut natura partis similia , ita ulcus contraria Cv. leuib.f. postulat. Ad haec in ulceribus internis, ad medi- metb. camenti proprietatem respiciet etiam medicus, in quibus ea eligenda sunt medicamenta, quae animalis naturae familiaria sunt,& nullam visceribus noxam inferunt: contraria vero fugienda, ut copiose demonstrat Galenus lib. 4. meib- ω'r. Repletum vero ulcus tegendum est cicatrice, Cap. 9 1 Artis. quae nihil aliud est quam callosa caro pro cute me L . inducta: quaeque non aliter quam caro opus natur est, a medico adiutae, dum pleno Vlcςxi mς Gai eap. 1 f. dicamenta carnem citra morsum de erosionem siccantia, astringentia & reprimentia admouer, i

huiusmodi sunt aloe, plumbum ustum, gallὸ immatura, malicorium, carta papyracea usta, anethum ustum cucurbita sicca & usta, sanguis dra- .conis, molybdarna, sthargyros, pompholyx, ars ustum, squama aeris, cadmia vino elota, &simi-

85쪽

lia de quibus copiose Gai .lib. q. de com p. ph.DIn horum etiam via indicatio sumitur a natura partis, qu* quo siccior fuerit,eo sicciora medie menta postulat.

De ulcerum quaegrauiori incommodita ti,coniuncta sunt curatione.

DE viceris ἀπι is; του curatione diximus , superest ut de eorum ulcerum curatione quarcum aliis praeter naturam affectionibus coniuncta sunt,breuiter aliquid dicamus. Iunguntur autem ulcera aut suis causis essicientibus, aut aliis morbis, aut sy mptomatis,quae tria, viceris ipsius curationem nisi tollantur, impediunt : habent enim rationem aut illius sine quo non, aUt urg tis. Causa igitur effecti ix ulceris si adest,ab ea incipienda curario est, hanc aut internam, aut cxternam elle,supra diximus. Externa nulla arte ut tollatur eget: interna vero dissicilius tollitur: est enim soboles vitioli su ci, qui aut in toto corpore,aut in parte affecta propter eius vitiuὶ aut in aliis partib',ut in cer brose pate, liene, vel alio quouis mcbro, gignitur, & ad affectam ipsi in partem quit, In affecta parte gignitur vitiosus succus, aut propter manifestam qualitatem,ut propter intemperiem calidam, frigidam,humida, siccam, aut propter malignam, ut in iis ulceribus quae proprie cacoethar dicuntur. Si igitur in parte i ntemperies fuerit, ea quam primum suo contrario amouenda , calida quidem irigidis,humida vero siccis:& contra.

86쪽

sYNo P. CHIRUR. LIB. III. 39Qubd si vitio aliquo maligno partis, humorcs ad eam fluentcs corrumpantur, ibique ulcus cacoethes excitauerint: humorum fluxum primo modis omo ibus impedire, deinde partem ipsam affectam, citra exasperationem,mordicationemque,exiccare Oportebit: quod accurate fieri non potest ignorante medico quem effectum admotum medicamentum ostederit: commode igitur ab et odentibus & astringentibus incipiemus, quorum vehementiam, viceris sordes & humiditas obtundent .Et quoniam horum medicamelorum magna latitudo est, attendendum erit, quantu primus eorum usus humiditatis in vicere desiccauerit,uel si sordes in eo snt,quantum harum quoque absterserit. atque ita secundum tertiumque uti illo debebimus,donec purum & sc- cum ulcus apparuerit, tum enim alio medicamento, eiusdcm quidem speciei , sed priore imbecilliore,erit utendum, quoad natiua partis sccitas restituta sit. Quod si hoc medicamelis fieri non possit, totam partem affectam scalpro excindcre,vel adurere igni, aut medicamentis crustam inducentibus cogimur,iuxta vctus decretu. Quae non sanant medicamenta, sanat fel tu,quae ferro non curantur, ignis curat.

Si verδ non vitio pariis, sed propter humotu

vel multorum, vel acrium confiixum, ulcus ortu fuerit,iddys epulorum proprie appellatur: quod non ante curationem Iecipiet, quam eius etiam causae sublatae fuerint. Plenitudo igitur si in corpore fuerit,quam Primum venae sectione tollen

da erit. Quod si corpus caco chimu fuerit cuius

Ulcus disepu

87쪽

cunque partis occasione id acciderit purgadum

erit medicamentis conuenientibus,per loca conferentia: ipse deinde partes, quaru occasione co rupti humores,ad ulcus influut, percuradae: mox ad viceris ipsius curationem accedendum .curabitur aut e medicamentis citra morsum exiccantibus,quemadmodum & ulcus cacoethes. Ulcus vero cum morbo qui ipsum fouet coniunctii, v t cum inflamatione, cu varicibus, aut cuatio simili, non ant E curari potest, si morbus ille qui ratione habet eius sine quo no)ianat' fuerit. Saepe etiam ulcus iungitur symptomatis, quae aliquado tam grauia sunt,Vt omnem medici solicitudinem ad se neglecto ipso vulcere conuertant,& tum urgentis rationem habent:eiusmodi est dolor, qui & fluxionem a qua & ipse rursus augetur, & dys epulotum sit ulcus excitat,& in-s .imationem, vel erysipelas acer sit, & etiam saepe conuulsionem, animi deliquium, & similia. ideo modis omnibus quemadmodum S in tumorum curatione diximus est demulcendus. Sordes copiosiores si in vicere fuerint, detergentibus tolluntur, quemadmodum & humiditates ex ccicantibus. Carnis vero excrescentiar, a

cribus & demolientibus, id est calidis & s ccis

medicamentis tolluntur. ρVlceris labra si callosa & dura fuerint, exciduntur ad sanam usque partem: vicinae vero ulceris partes decoloratae, scarificantur. Idem omnino de reliquis causis, morbis,&symptomatis ulceribus coniunctis quae ipsorum ulcerum curationem impediunt, est censendum.

88쪽

STEPH. GOR ME LENI synops eos Cliirurgiae Lib. I III.

DS carnosarum partium vitiis quae manus auxilium desiderant,diximus: nunc ad ea quae ostibus accidere consueuerunt in quibus praeci- Com.in b.r3 .puὶ veteres medici exercitati erant) veniam . lib. Lia inis. Omne autem os ubi iniuria accessit aut frangi 'Mya .rus, aut loco mouetur,aut vitiatur. Lρ- 'VI.defra E. Frangitur autem os,dum eius unitas luitur, a Paul. cap. tyA. causa externa findete,scindente,rumpente, col- ώ. Com. in apb. lidente vel forante. yib. z.destia .

m fracturae disserentiis.

Fl acturae autem differetias quamuis & plu- Apud. PMd.eat. res sint, de varia nomina sortiatur) dvastan- 89 ibo. tum constituit Galenus, ex mente Hippocratis. CV Lb. Prior est, quando os per transuersum fran situr, 'altera quando ut lignum in longitudinem findi-rur. Celsus vero tertiam quae per obliquum fisi Cap.7 lib.8. addit.

De fracturae causs.

, TR inurae cause quatuor maximh generales Fracture diffosunt, prima est , corpus durum graue con- xenti* tundens: secunda sorpus acutum incidens:tertia casus ex alto collides: quarta luctatio colorquς . Fiactui cau

89쪽

tae .

Iib. 4 Com.in apb. 6. Ab.2. Periculosae fracturae unde deprehenduntur.

Defractu signis.

O Voniam vero affectionis notitia , ad eius curationem necessaria est, ideo de notis, quibus fractura dignoscitur est dicendum. Deprehenditur autem os fractum sensuum iudicio: nam & partes ossis separatet reperiuntur,& figura inaequalis&resima membri, quod dum manu varie tractatur, strepitus ex ipsorum ossium collisione auditui:aeger vero a causis frangentibus lacessitus, dolore in parte affecta scui haud quasi inniti potest sentit. Nec solu fracturae dignotio, ad eius curatione medico necessaria est, sed & qualia ex fracturis pericula immineant,& quam diuturna earum curatio futura sit,eum etiam nouisse oportet,vi & in his curationis longitudinem , in illis vero paucam spem & multa pericula prςdicere,atque omnem ubique calumniam effugere possit. In hacturis periculum imminens deprehenditur ex ipsius ossis fracti magnitudine, figura, connexione,& situ: ex fracturς genere & magnitudine,item ex morbis & symptomatis fractura ipsam concomirantibus . Quo fit ut periculosae sint fracturae quoties ossa fracta extra eminent, praesertim quum ea & magna sint , & multum medullae habuerint , & quae simul vulnerantur multa sunt,& magni momenti,ut nerui, musculi,& venae. Periculosa etiam fractura est,iuxta articulos,aut in ipsis ossium capitibus. Periculosior quoties ossa fracta in interiore partem s ectuntur de

90쪽

s YNΟΡ. CHIRUR. LIB. IIII.

tur & vergunt. Fractura item magna periculosa est: periculosa etiam, quoties ossa fracta aculeata sunt,aut in plura fragmenta diuisa . Item quando cum partium vicinarum inflammatione,cum neruorum distensione, cum febre acuta, aut cum grauibus aliis symptomatis coniuncta fuerit. Diuturnitas curationis fracturarum intelligi- Diuturna fratur, ex fractorum ostium temperamento, ex ma- ctura: curatiognitudine cum ostium, tum fracturarum, ex vi 'V-ῆς ctus ratione . Vnde accidit ut olla quo duriora aut sicciora fuerint, eo dissicilius ferruminetur, contra quo molliora aut humidiora, ut pueroru CV-LM s. Ossa,facilius. Quo etiam maiora ossa fuerint, eo longius tempus ut coalescant, postulant, ut os is a. cruris quod non ante quingua ginta dieS conglu- b. 68. lib. 1.tinatur. Ossa vero tibiae & brachij breuiori tem- dein T. pore coalescunt, nimirum quadraginta diebus.

Maxilla autem, rnatae,iugulum, pectus, os scapu- larum,cost , spina coxarum,os tali,calx, manu S,

nescunt. Remorantur etiam ostium glutinationem, Avicenn cap. r.

alimenti vi lcidi inopia,frequens aque calide per- fm I fusio,corum quς tracturae admouciatur, ut fasciarum,spleniorum, & ferularum crebra mutatio, M. ι fracturae nimia coarctatio, & praeposterus vel inordinatus, membri affecti motus , annitem Com.is aptio. pus,regio, & similia. lib. i. defract..