장음표시 사용
131쪽
Electricitas aeris item summa tu corpus animale essicacia gaudet . Minori maiori vequantitate in atmosphaera, pro ipsius densitate, humiditate te puritate , ventorumque eonditione continetur . Ex aere continuo id corpus humanum influit, Si ex illo in atmo- phaeram refluit . Coacervata in corpore solida& fluida expandit, humores attenuat fibrarum motus de Oscillationes promovet, pulsum ε Ca lorem animalem, Transpi rationem , digethionem omnesque secretiones incitat. Forsan quidam morbi eι g. arthritici it rheumatici ob mutationem electricitatis aeris cum coeli mutatione mutantur. Sunt , qui durante tempestate pru ritu cutis, di arrhoea, pulsu febrili, dyspnoea summoque angore coiripiuntur; immo homines
paralysi assem observati sunt, qui hoc tem
pore melius artubus utebantur .
Alimentis quoque potestatem , irritabilitatem mutandi inesse. videtur . Victus vegetabilis illam deprimit, animalis exaltat. Ab inedia ventriculi, a fame totius corporis irritabilitas crescit. Porro varia sunt, hac virtute dotata , quae vero hucusque parum ill ultrata sunt .sie e. g. modicae partium tensiones ipsarum irritabilitatem augent , quod vaga ab ingam matione te usa doce ut . Quare Sc emollientia hac in conditione sedativorum munera subeunt.
132쪽
m GAuxtet Immodica tenso irritabilitatem supprimi r , cu-timque tendimus , ut amisia sensibilitate fonticuli sine dolore incidantur. Corpora strigosaia macilenta spongiosis irritabiliora sunt. Eiusdem demum virtutis sunt intentiones animae & corporis excedentes , studia di labores , lucubrationes , vigiliae , excretiones . inprimis sanguinis & seminis . Animalia mactata convulsionibus pereunt ; nimia veneris indulgentia morbos nervosos parit. Item unius Partis intensio, e. g. intestinorum a diarrhoea,
ab usu mercurii sublimati, ipsius i tritabilitatem corrumpit. Achiones uteri, durante fluxu mensium maiores, irritabilitatem ipsius exaltatam iterum deprimunt . Idem in febribus accidit. Manipulatibnes MES MERI in magnetismo animali absque dubio exaltatione irri rabilitatis agebant . Feminam novi , morbo dolorifico detentam , quae non nisi leniterfricata dormiehat . Sunt homines , qui vo-mqnt , ab instituto per aliquot tempus motu roratorio manu in regione v eutriculi. Α praegressa gastriti de vomitum , colicam ab entheriti de levior qualiscunque Caussa excitat . Ulcera faucium syphi litica miram illis irritabilitatem relinquunt. Novi hominem, ante deincennium hoc morbo assectum, cui per octo annos post morbum sanatum a leviori qualicunque caussa, aeris frigidiaris Spiratione, cis
133쪽
borum Si potuum irritantium ingestione, exae stuatione corporis, &C. obscura rubedo , ma culis lividis notata , in faucibus suborieba turi accedebant dolor ac tensio, & perpetuo, praecipue nochu , Copiosus & viscidus , non
numquam sanguinolentus secernebatur mucus. Homo, omnia haec symptomata morbo suo dondum sanato tribuens , gravissima extorque
batur afflictione M perpetuo nova ubique es sagitata remedia adhibeat. A gonor rhoea su perata vini haustus largior, exercitium cor poris vel aliud diaetae vitium lubenter no Vam dysuriam mucique copiosioris, immo viridis,
Denique animi pathemata , ut ira , quae hepatis vim vivam assicit, & plura alia irritamenta sunt , hoc respectu nondum satis illuistrata. Immo plurimas morborum caussas re motas vix immediate, sed alterando irritabili-yatem , suos effectus exerere, verisimile vi
η Rerum emeaeiam in mutationem & intentionem l vitalis adhue parum perserurati sumus. Memora hue huius ara umenti exemplum in Philos. Transact.l P. II. p. i97. invenimus. Mense Detembr. 79P. navis ea nati Hiberni eo in syrtim ita eonii eleb 'py , ut tres ipsus nautae parti siceae fragmenti navis, liqui undeeim omnes, ad diversam altitudinem undis 'δyis ivinersi, illi adhaererent. Altero die, cum in
134쪽
. XIII. Institabilitas spee feci , cum simulis illi
aecommodatis , in diverss organis motoriis obvia .
iam iticultam operis mel partem aggredior ε monitrando nempe speeificam irritabili
tatem singulo organo mototio Competere . Quae vero , cum non per se , sed suis egessectis eluceat , eam iacilius probatum iri censeo , si demonstrem, certum quemdam es sectum non nisi peculiari stimulo nasci inque quovis organo specificos essie itimulos, qui soli ad sanam illius functionem suscitandam capaces
auxilium illis venirent littoris ineolae, primi tres ianimortui reliqui quamvis debiliores, aquae immers, vivi servabantur. Hoc facto permotuq D. COURRIE, auctor huius fabulae , experimenti caussa hominem in balneum marinum . ad 44' Fhar. f igidum descenderexogebat. Statim ab immersione huius hominis temperies a ς ου' Fh. ad 87' diminuebatur, sed paulatim intra duodeeim minuta prima in ipso hoe frigidissimo halneo
ad '3- Gr. iterum augebatur. Idem experimentum, balneo aquae dulcis institutum , diversum praestabat effectum , calorem eorporis quidem minuendo , sed nubium ipsius incrementum deinde effieiendo. Haee ad e perimenta immersione in aquam salitam vim vitae &ealoris genitricem intendi & hac via nautarum immersorum vitam esse conservatam contendit auctor.
135쪽
illum stimulum relata, vel deprella, vel exaltata deprehenditur . Inde idio yncrasiae ab exaltatione speciali , dc consuetudines a de' pressione partiali exsurguat. Sic v. g. ab emetico exhibito. sensus pro hoc stimulo per aliquod tempus exaltatur, qui ex longe minori eiusdem medicamenti dosi sacile vomitum revocat. Spiritus Vini, uua Vice magna quantitate ingestus , irritabilitatem pro tempore supprimit, oc indigestionem parit; continuatus illius usus omnino digestionem perdit: An vi narcotica λ an organi stupore ad minora irritamenta , cum ad n ius assuefactu in sty Hac via varia medicamina, quae vix Spe cifica vi narcotica pollent, e. g. corte X Pe Iuvianus id amara, cum diutius de maioricosi exhibeantur , Vim vitalem corporis eius
que partium destruere videntur a .F a
a) Hae in re adhuc profunda artis mysteria deliis
tescunt. Nam sane, praeter nervina & sedativa, perplura remedia vim vitalem cito & directe mutant: eam
exaltant parva; 4e primunt magna dosi 4atar exaltantillam per breve, deprimunt per longum tempus adhibita. Immo pro ratione tonititutionis, idiosynerasiae . morbi praesentis, pro gradu irritabilitatis eiu quoe praeis senti temperie vel hune, vel oppositum praestant esse flum. Haec saxa sunt, in quae Theoreticus alliditur, quaeque Practicus, & quidem quo sagacior est, eo tantias evitare discit.
136쪽
DE IRRITABILITATIS NOTIONE ETE. 93
agant , quis neget, simili ratione continuaseostractiones in fibra fieri, sed leves, ob levitatem irritamenti, in Sensus haud incurrentest Hunc statum initioris contractionis locum appetiare solemus. a Musculi voluntarii specifica irritabilitate gaudent pro Sensu nervoso. Anima in aervo sensum seu actionem efficit , quae , deor- avi propagata, musculum adit, & at illum perveniens extemplo ut ili mulus maxime speeiticus robustum determinatum illius motam suscitat . Hi musculi irritabilitate speci' fica pro ipso hoc iij mulo Pollent, nec ullum alium stimulum in omni corpore novi , quilam specifice tantaque cum celeritate accura-lam di tam 1 upendae magnitudinis actionem in organo Producat , quam Sensus nor osus in musculis voluntariis. Reliqui musculi, qui hac specifica irritabilitate erga sensus nervosos destituuntur, motum spontaneum dirigunt , ab imperio animae non pendentem a . Animariusculos voluntarios regit; inter animam dc musculum verum nil est , nisi nervus , qui ea actione proxime animi imperia ad muscu-
a Hi motus etiam motus automatici, quamvis 3 m bene. salutantur, cum potius inanimatae machi are motus designentis
137쪽
lum deserat, huncque irritatione excitata admotum compellat. Nervo resecto Vel ligato, vel ipso paralysi aut apoplexia necato , momtus , quatenus ab anima inchoantur , his iumusculis desinunt . Animalium vivorum sectiones hoc phaenomenon ad oculos demon-stiant: nam ipso eo momento , quo nervus Cruralis in rana nudatus scintilla electrica tangitur , Omnes femoris musculi convelluntur . Haec specifica quorundam m0sculorum irritabilitas ad stimulum nervosum continetrationem disserentiae , quae musculis Volu Iitariis & spontaneis intercedit. Quidam mox usmusculorum, irritabilitate pro sensu nervoso carentium . mere animales , absque animae COOperatione fiunt , eosque spontaneos vel in voluntarios salutamus. Alii motus musculorum spirituoso-animales sunt , qui non nisi, quamdiu scilicet musculi ta nervi sani sunt, CD- operante anima peraguntur. Hi musculi vo
luntarii , quamvis sussiciente irritabilitate 8c contractilitate praedi i , quiescunt , nisi ab
anima per stimulum nervosum ad motum Pro-Vocentur . Deniqlle mixti sunt musculi, mox spontanei, mox voluntarii motus capaces . Eius modi sunt musculi respirationis Sc accelerato
res urinae, qui posteriores plurimum quidem,
dum urina excernitur , a sensu nervoso ad temperatum , sed laterdum etiam a semine ad impe
138쪽
Impetuosum lc convulsivum motum sollici
Haec nervi actio, quae musculum irritat, Rou commutetur cum illa ipsius functione , qua murculis vim motoriam adducit. Essicacia Ber Ei, quae musculos voluntarios irritat, simplex eth itimulus , caussa externa, extrinsecus advecta, ratione effectus in musculum ab omni alio stimulo , bile , utina , sanguine , frigore dcc. non diversus. Contra nervi actio, mu- Sculis vim motoriam concilians , omnis alia est, perpetuo M in omnem musculum essicax , &sine omni motu hoc opus perficiens. Irritatio autem nervosa interrupto tempore agit , &certos tantum musculos, huius stimuli capaces, movet. Musculi voluntarii, quamvis per diu
turnum tempus a nervis non sollicitentur, suas tamen Vires musculares, immo maiores possident; & spontaneis musculis aeque ac vo luntariis a nervis vis motoria conducitur, licet irritantis nervorum actionis nullatenus capaces sint. Ratio , cur natura musculorum
Voluntariorum stimulum a nervis derivarit , satis liquet. Hi enim musculi , usui animae dicati, non nisi per nervos, utpote unicum inter animam Sc reliquum corpus Viuculum .imperio voluntatis subiici, atque ita ipsorum Notus pro lubitu animae cieri poterant. Irritamenta musculorum in voluntariorum, in sin-
139쪽
gulis organis speciatim indicanda, spontanea sunt & actiones musculorum huic conditioni
Μu culi involuntarii parum , voluntarii , quiete per intervalla indigentes , citius motu
fatigantur. Ideae animae , durante a stione musculi voluntarii, vel clarae sunt, vel ob scurae. ΡOsteriori casu imi inctus provocantur, ad sapientissimum tam sani, quam aegroti cornporis commodum facientes. Nonnumquam iam orbis, vel ab animae ideis obscuris, vel a Perdurante sensu nervoso motus in musculis voluntariis excitantur, quorum anima Conscia non elt , quique nec voluntariis actionibus inec invitis Zc spasticis contractionibus adnumerari possunt . Homo , pulveris Nicotianae usui adsuetus, quum iri a poplex iam incideret, omni sere horae quadrante manum dextram senili ratione naribus admovebat, qua , eam antea, quum adhuc bene valeret, cum tabaco
naribus admoverat , digitosque deinde hinc inde fricabat, ac si pulverem illis adhaerentem abitergere vellet. Mihi quidem pluribus ex
Tationibus , quas referre huius loci non est , verisimile videtur , sensus nervosos semel ex. Citatos , numquam penitus extingui, sed per-Petuo perdurare, quamvis eo obscuro in gradu ut nec sensationes in anima, nec motus in organis motoriis amplius inde excitentur.
140쪽
DE IRRITABILITATIS NOTIONE ETC. 99
Praestantia motus voluntarii non a sola organi motorii praestantia, ac promptitudine , sed item a claritate idearum pendet . Inde mirabiles motus histrionum , praestigiatorum ,
artificum , somnambulorum , quorum Omnia anil nae vis , in praesentem motum directa, motum pefectiorem exercet. Non omnes musculi actionis voluntariae. sed omnes in voluntariae , in spasmis e. g. Se convulsionibus, capaces sunt . At caussia Pro xima morborum spasticorum non propriae vitio
organi motorii, sed actioni potius an Imalae nervorum inhaerere videtur. Hi enim morbi , ex laesa contramlitate M irritabilitate non omnino intellige udi, potius a sensu nervoso , qui non nisi ab anima incipi dirigique
debuisset, sponte enato, de sine moderatore per nervos debacchante musculosque hinc inde irritante, oriri videntur.3 Fibra communis Sc inprimis quaedam
ex illa constructa organa quum motu gaudeant animali, etiam simili vi, Contractilitate scilicet di irritabilitate pollent ac stimulis reguntur. Organa , ex illa constructa, Se sua singulari irritabilitate praedita transmitto, quaedam de tela cellulosa communi dicturus. Tela cellulosa , cui segnis est irritabilitas, a frigore . ia cute 8c tunica darios corrugationes efficien 'e , lacessitur. Vapor ipse, in cellulis con