장음표시 사용
121쪽
Quo loco primis diebus & mensibus nil omnino , deinde lucem debilissimam, & tandem
clariorem obserVabat, ut omnes, quae in Carcere erant , res , e Xacte discerneret . E carcere liberatus primos lucis radios non melius, quam oculus inflammatus medium diem ferre Potuit . Item aliam narrat de homine hiiloxiam . qui a corda initiumenti musici rupta oculum percutiente , tanta visus sensibilitate eorripiebatur, ut noctu minutillimas litteras visu distingueret. Cum itaque in organis sen suum sensibilitatis gradum variari videamus . Pa. um a Veritate abesse videbimur, cum item in organis motoriis fixam iri itabilitatis mensuram relinqEamuῖ.
In pueritia irritabilitas, maior in aetate adulta Se senili minor est. Hinc omnes in puero actiones alacrius PCraguntur , cor Scarteriae , quamvis a blandiori sanguine solliincitate , frequentius contrahuntur , pulsusque infantum in adulto febrem indicaret. In Hydra viridi proles, matris stirpi adhuc ad haerens , brachia sua vel a lenissima aquae concussione, contrahit, quae ab eadem caussa in matre immota relinquutatur . Ita 8c feminae maribus irritabiliores sunt . Sed haec proprie meum ad scopum non pertinent. Successivum Partium incrementum non nisi ex successiva
122쪽
DE IRRITARILITATIS NOTIONE ET . 7s
irritabilitatis harum partium exaltatione com mode explicatur. Foetus , quo Propinqui uxorigini eli , eo maiori capite turget : evolvus tur tunc viscera pectoris & abdominis . utpote partes, vitae conservatio si proximi u inservientes . Deinde extremitates & denique omnium ultimo partes genitales , Seriori usu destinatae, suum capiunx incrementum. Qua ex ratione hoc suceessivum partium increm eu-
tum intelligam λ Me iudice, evolutio uteri MSammarum in virginibus, te ilium in adolescentibus inde pendet , quod tunc temporis subito harum partium irritabilitas, alto hucusque sopore sepulta , exaltatur . Qua exaltata iam maior vita . actio , sanguinis assi uxus . partium incrementum dc evolutio na&citur . Haec vita organorum , altius evecta inque δBimam rea gens, cupiditates, antea Hon per ceptas , suscitat. Cum senectute harum partium temporaria irritabilitas denuo perit, partes ipsae marcescunt, functionesquC ipsis perculiares evanescunt . Medicamentis , eadem eos. sed diverso tempore ab eodem homine haultis , non una est actio . Drachma rhetdunc semel, pois mensem sexies eiusdem hominis alvum ducit. Certe hoc casu diversus
eiusdem itimuli essectus, mutatae irritabilitati
intestinorum tribuendus eii . Graviditra nondumquam eo tu gradu irritabilitatem Veturim
123쪽
8s G1UTre euli exaltat, ut quemcunque cibum, vel blandissimum, reiiciat. Somnus irritabilitatem de- Primit, quam vigiliae exaltant . Rheu in ante
decubitum sumtum , non nisi altero mane alvum evacuat. Μane surgentibus parum urinae in vesca urinaria est, Verum mox a Surre
istione stimulus ad mingendum nascitur, Nares , fauces & pulmones noctu sicae , mane a rediviva irritabilitate copiosiorem mucum de stillant. Cordis pulsationes in somno rariores, a continuis vigiliis ad libris frequentiam evehuntur . A somno ob placidam vasorum lymisphaticorum quietem de mane faciei de aliarum partium levis intumescentia Sc ingratus quidam rigor observatur . Qua de caussa etiam 1 CIR ILLO a tempus matutinum inunctioni hus mercurialibus aptius esse iudicat . Nulli
ex somno vix excitato pugnum arcte Comprimere , saltare , vel fugaci manu clavichor- ldio sonos melodicos elicere datur . Calor auget irritabilitatem, quae tem iperiae naturali a frigore imminuta , deprimi- itur . Sedativa deprimunt ἔ acria illam augent, lSuctio in marium mammis secretionem lactis incipit, ope stimuli, irritabilitatem exaltantis. sEX
124쪽
DE IRRITARILITATIS NOTIONE ETc. . P
Ex simplici stimuli irritatione lac tantum .
praesente stimulo, secerneretur; secretio vero,
ipsa luctione cessante , Pprdurat. Continua actio irritamentorum irritabilitatem deprimit ;remotio illipuli bc quies eam ex itant. Calor solis ic electricitas in Hedysaro gyrante, &frequentes contactus in Mimosa sensitiva di pudica irritabilitatem ad tempus deprimunt. Impedimento, Hedysari Gyranti. motui oppo
sito, remoto hoc impedimento, motus alacrio res reviviscunt. Corda excisa , saepe irritata, non a quavis irritatione moventur , sed ab
hac de illa, Sc quidem ςo alacrius, quo diu
tius quieverint. Acus eordi infixa, vomitorium in Ventriculo, non continuum sed convulsi-Vum motum excitant, artusque diu ia gravius
intensi tremore corripiuntur. Α digestiqne irritabilitat organorqm, ad digςl ionem pertinentium, deprimitur; a quiete Bd inedia exaltatur. Dolores ad partum periodicae sunt naturae de omnino, ibi mulo licet non m*tato, per intervalla intermittunt. Vix hoc phaenommenon non nisi ex temporaria uteri irritabilitatis depressione explicabis. Quare eti/m ab Opio pro tempore dolores infringuntur . Ab hac imminutione irritabilitatis, motu prae gressis effecta. GIRΤΑNNER derivat caus-ram , Ob quam eor non immediate poth san-ghia is susceptionem contrabatur, sibique per-
125쪽
sint. Ad organa autem motoria, quod supra dixi, generatim Omnia refero, viscera, glandulas, organa secretionis 8c excretionis , quae Matu Proprio gaudeut, motuque suam sua etionem absolvunt, nec proprie ad organa
I Contractio ipsa, seu motus in organ inceptus, mihi a sti muli natura haud alienus eiIe videtur. In corde, cuspide acus tacto, contractionem in minima hac parte irritata inceptam ab hac ad omnes alias extendi observamus: sanguis solam internam illius superficieiq alluens, nihilominus contrachionem per omnem ipsius molem producit. In partibqs. ex fibris longitudinalibus Sc circularibus cou stitutis, contractionein in loςo irritato inchoa tam , ab illo sensim ad partes reliquas pru'pagari, Praecipue in motu peristallico intestinorum, Oculi. conlpicimus . Gutta aquae frigidae, cuti te uerioris puellae adspersa, in omnielus ambitu cutem anserinam producit, Polympus , cuspide ferreo tactus, omnis , ips4que eius brachia contrahuntur; lumbricus terre stris idem. Folio Averrhoae carambolae gra Vius presso, non solum hoc latium, Sed omnia , quibuscum cohaeret , contrahuntur ἰdemerguntur Mimosae sensitivae, uno loco t istae, folia omnia ipsique rami. Vix ph euo inenon, cur in quibusdam canalibus, e. s.
126쪽
' GAUTIER tubo intestinati Sc vasis capillaribus , valvulis destitutis . a simplici contractione parietum
contenta ipsorum regularem motum progressi-πum accipiant, adhuc satis explicatum eme
videtur. In vasis quidem quodammodo resistentia sauguinis superioris determinat dire .ctionem motus fluidi a contractione vasis ortam; verum id , quod de propagatione irritationis, ope contractionis. dixi, plus lucis affundet: irritamenta quippe a partibus su peris accedentia , e. g. in tubo intestinali , cum contrachionem in loco irritato incipiant, haecque ipsa irritationem in loco propaget ;contenta ut deorsum promoveantur necesse et . Hoc phaenomenon, videlicet contractio
nem contractione pari . Vario modo explicari potest . . Equidem Vel contractio prima , in loco irritato excitata, immediate irritamenti vices in vicina parte, &. ita porro subit: vel tela celluloga, fibris, interiecta atque a fibrae
irritatae contractione tensa irritationem propa
gat e vel deuique stimulus in nervis organi
Sensum nervosum exeitat , qui ad certam altitudinem proteosus, quamvis ad animam non Deopagatus, moXque subito ad omnes totius organi fibras reflexus , universalem illius con tractionem essicit. Praeterea, cum in organa motoria continua irritamenta, aer, motus hummorum , pressio partium adiacentium , dcc.
127쪽
Sed iam caussas quasdam remotas allega bo , irritabilitatem teste experientia , commu lantes . Hae caussae ut plurimum ad irrita menta referri possunt , simulque id , quod saepius dixi, confirmant, irritamenta non Iam per se, sed potius mediatae, nempe augendo irritabilitatem vel deprimendo illam, morbosessicere. Modica irritamenta irritabilitatem fovent; immodica illam perdunt. Alia sunt, quae fere semper eam destruunt, alia pro diverso gradu contrarium effectum , mitiori exaltationem, graviori suppressionem proferunt . Quaedam, praeprimis irritamenta, qua habitualia dicam, nobiscum in perpetuo com mercio posita, e. g. aer. cal*r, &c. magna alirritabilitatem temperandam potestate pollent . Calor modicus irritabilitatem fovet, immmodicus eam destruit . Plantae soli expositae, citius crescunt , florent ν semina proferunt, de ad speciosam altitudinem protenduntur et arborum latus meridiei adversum, Continua caloris irritatione latum , densiori fronde investitur'.
Ia Carolina meridiana, inquit CHALΜER a aestate facilius, quam hieme, ob maiorem partium irritabilitatem , eantharides strangu-
128쪽
M GAUTI ERriam 8t dysuriam excitant . Musculi , calore mobiliores, a frigore rigent . Animalibus κο-narum calidarum maior irritabilitatis gradus est. Corda brutorum excisa, aqua tepida fota, irritabilitatis fgna magis conspicua edunt. Plantae autumno irritabilitate privat8e , id animalia hieme dormitantia a veris calore resuscitantur. Circeius, cui cor plus quam Cen ties in aestate pulsat , sub somno hiberno
quindecim pulsibus gaudet. Cum pectus illi
incideretur, neque eiulatu , neque Pedum attiactione ulla doloris signa edidit eiusque intestina nullis stimulis ad motum commoveri poterant ca . Salamandrae, observante SPALLANZANI, mense Octobri ad aeris tempe
ripiuntur , & mense Februario iam reviviscunt, licet hoc mense vix interdiu aer hunc teporem possideat, di noctu demum omnia gelu rigestnt . Nihilominus calor, qui modicus irritabilitatem fovet , ad excedentem gradum evectus, illam deprimit, immo omnino extinguit . Animalia, experimenti Sratia a calore necata, nulla irritabilitatis post mortem Vestigia edunt.
129쪽
poNTA INES Zc MEDICUS irritabilitatemplantarum mane maximam , interdiu δρ ad Vesperum imminutam & fere extinctam esse docuerunt; item a sole meridiano irritabilita
tem Hedysari gyrantis exhauriri, cl. ERO USSONET observavit a . Incendiorum summum gradum, sphacelus, irritabilitatis exintinctae progenies, excipit. Frigus modicum stimuli ope in artubuatremorem , in cute horripilationem & rubedinem excitat. Maius frigus, quod revera cor potis temperiem minuit, caloris privatione organorum i tritabilitatem eum in modum supprimit , immo destruit, ut extremitates pallidae, exsangues, omni motu & sensu privatae quasi mortuae appareant . Quibus partibus dum calor minima portione dc successive redditur . nonnunquam earum irritabilitas re dit , licet pareat a subita illius irritatione, dum inagna is copia admittitur. Verum adHUNTER I experimenta animalia, insigni frigoris gradui exposita , eum in gradum irritabilitate privantur, ut nunquam redeat. Calidarum regionum plantae, irritabilitate a frigore exhausta, uoitra in regione pereunt.
130쪽
88 GADTIgRA et in perpetuo nobiscum commerc opositus , sane inter effcacissimas militat res , quae irritabilitatem diversimode mutent. Verisimile est, continua aeris frigidioris i tritatione gratum secundae Valetudinis sensum no
his foveri, que in inprimis clare percipimus,
dum ex calido it corrupto aere subito e De luna serenum subimus. Item mihi videtur, aerem morbos epidemicos non tam procreatione diversorum miasinatum . quae di mellis intelle diu est, quam potius alienatione irritabilitatis proferre. Ab incremento irritabilitatis vasorum febres , pulmonum Peripneumoniae , saucium anginae epidemicae Suboriuntur . Irritabilitas cordium excisorum , in diversis aeris speciebus positorum, pro hac disserentia varie vel conservatur vel deletur . In ulcere , Cui aeris aditus patet , ob irritabilitatis alienationem pravum pus generari vidimus. Ρhthisci. aerem dephlogisticatum, qui Vasorum irrita-hilitatem mirum in modum exaltat, Spirantes;
Ipsa lux, essicacissima in rerum natura materies, sine dubio potestate, irritabilitatem diversimode temperandi, pollet. Plantae . tu
ce privatae , COlure Sc robore , hominesque sanitate orbantur in loco obscuro. Verum hucusque caremus experimentis, varium lucis