장음표시 사용
111쪽
εg GA UY1 Ex partes vivunt, moVentur, itimulos pereipiunt, ideoque phaenomenorum , quae edunt, disserentia non essentialis est, sed a vis vitalis, in quovis singulo organo motorio, ex aliis ele mentis diversimode coniti ucto, speciali modificatione pendet . Quis quaeso in quovis singulo organo sensuum , quamvis admodum diversa phaenomena . edant , specialem vim
adoptabit HALLE R eo peccavisse mihi videtur . quod , cum irritabilitatem in perfectioiibus organis motus , scilicet musculis in. vestigaret, eam , quod dicunt . in concrecto investigabit; notasque hic speciales, generi, se ilicet irritabilitati in abstracto tribuebat . Quis quaeso qualitates liquiditatis in hydraris gyro perscrutans, omnes hydrargyri qualitatreliquiditati adscribet i Naturam non ad UOCes,
sed voces ad naturam determinare, accuratum Naturae Scrutatorem opoItet . Alia iam v.
112쪽
Quo iure itaque cel. BLUMENBACAta contractilitati telae cellulosae irritabilitatem musculi opposuerit , ex his , quae de contra hi litate M irritabilitate, utpote diversae rei notionibus , non confundendis, diximus ,
tes , vere irritabiles, indubie a stimulo movendas , e. g. iridem , ductus bili seros, ex possessione irritabilitatis exturbat . Et qua e ratione Quia a suo , quem admovebat , ili mulo, ferro vel caustico . non movebantur.
Sed alios stimulos hae partes, videlicet iris lucem. ductus hiliferi laticem biliosum, scro tum frigus satis acute percipiunt i Quo igitur iure HALLER his in partibus motum ab ipso tuo stimulo desiderat Sed fallebatur hac in
re Vir clarissimus, cum irritabilitatem partium specificam , in singulo organo peculiarem admotum stimulum desiderantem, nesciret. Quis linguam , quum musica non delectetur, eam ideo sensibilitatis expertem praedieabit Unus eommunis stimulus, ad plura organa admotus,sngulorum irritabilitatem non aeque bene movet , iudiciaque de irritabilitate partium, his cxperimentis innixa, infirma erunt ac fallacia. a) Institui. physiolog. pag 32. & δεῖ. .) Element. Physiolog. T. IV. pλg. 4 q.
113쪽
Singulare demum est , quod NALLER
postulat, ut organa , stimulo tentata, suam irritabilitatem aperto motu, qualem in musculis videmus, manifestent. Verum eiusmodi motus non omnia, sed peculiaria organa, musculi scilicet , capacia sunt . Ope irritabilitatis organa a caussa externa ad actiones ipsis congruas concitantur, quae organa, cum in statu naturali motu conspicuo destituantur, etiam assimulis lacessita, rnotus edere nequeunt. Sensibiles. Quis quaeso ab omnibus organis secretoriis i secretionem urinae desiderabit λ Ρapillae renates sunt irritabiles; verum ah actae nou motu, musculis proprio, sed inconspicuo, utpote tubulorum urint ferorum contremiscentia, irritabilitatem prodent. Ρa rotis Certe sum
num irritabilis est ; nihilominus irritata , non palpitationes musculares, ad quas ob fabricam inepta est, edet, sed motum sibi peculiarem.
scalam irritabilitatis, in corde nempe maximam. in intestinis, vesca urinaria, di aphrax mate &c. plurimam condidere. Verum hi reincepti irritabilitatis gradus falsis innituntur ex
114쪽
perimentis . Nam difficilis negotii res est , quam Vix umquam assequemur, invenire scatim paritim irritabilium , quum ratio graduum irritabilitatis partium sit , sicut natura stimuli eiusque intensiva & extensiva vis, cum robore motus, quem producit , celeritate illius , gradu abbreviationis fibrarum , & duratione contrachionis compasata. Nec numerus stimulorum negligatur,' cum irritabiliores sint partes, quae a pilurimis stimulis irritantur. praetipue vero hac in disquisiti γ ne organorum specifica irritabilitas bene respiciatur , nec irritis libatis mensura ex ili muli communis, sed ex specifici essectu exploretur. Cor non a anguine ea ex ratione intestinis iacilius movetur , quia illis irritabilius est , sed quia
propter specificam irritabilitatem congrua ad hunc ipsam stimulum dispositione gaudet . Cum itaque quodvis organon , singulaeque illius partes sua , ad suas functiones accommodata , fabrica polleant , minimaque fabric edissetentiae esse hus vis motoriae mutet; quodvis organon, immo singulae illius partes, pro- priis diversis stimulis essent sollecitaniae , ut inde verum iudicium de illius irritabilitate huiusque gradibus feratur. Sed quis arte imitabitur, quae a natura abit tuse parantur Hina experimentorum tanta fallacia in irritabilitatis partium scrutinio emersit. Adhibemus quippe
115쪽
vel stimulos ἱneptos , vel stimulum aequo debiliorem , aut sortiorem: posterior irritabilitatem quasi attonitam pro tempore deprimit. Immo saepe temporaria est irritabilitatis depresso, praecipue in animalium vivisectioni-hus, a dolore Sc assectibus animi excitata. HALLER quidem inquit a per sola ex- ,, perimenta video definiri posse , quae pars ,, Corporis sentiat , aut irritabilis sit: quod , , absque e Xperimento de earum qualitatum ,, praesentia definire susceperint Physiologi, , dc Medici, id ipsum caussa & sons hic , ,, ut alibi , fuit errorum M. Recte quidem haec admonet HALLER . sed ipse exemplo
fuit , etiam experimenta, absque necessariis cautelis instituta . evadere fontes errorum . Gradus irritabilitatis erunt itaque ad compostam rationem ex stimuli specisca natura eiusque intensiva 8c extensi Va Vi, Cum motus celeritate , robore δc duratione comparata inveniendi .
tribuit circa irritabilitatem merita. ,, Separa in ,, vi , inquit, irritabilem naturam hinc a vi, , Tortua, inde a Vi nervosa & ab animae
116쪽
,, potestate. Ad muscularem fibram unice ,, reduxi Gradus etiam aliquos in ea potem ,, state incepi definire . Hoc interea non impedit, quo minus ceteras ipsius hac in doctrina illuit rationes magni aestimem , licet ea Sipse vili penderet.
. XII. Irritabilitatis exaltatio O depresso ἐ
Antequam tum ulterius in phaenomenis quibusdam organorum motoriorum , secundum principia supra data illustrandis provehar , prius hypothesin proponam, qua non Suppo sita , organorum motoriorum phaen Imena ex familiaribus irritabilitatia, stimuli id contra. stilitatis legibus vix satis, quod pulcm, bene exponentur . Scilicet mihi verisimile videtur , in ipso sano homine irritabilitatem mutabili νnon fixo gradu gaudere, eamque mox deprimi , mox exaltari, ideoque 1 imulos, ratione quantitatis de qualitatis eosdem, diverso tem pore admotos, diversum, mox maiorem, mox minorem essectum prolicere a . Cum enim vi se Ineitabilitate quae eum irritabilitate Auctoris nolui Sc illustrium REI L, BRANDIS Sc DRRUIN eonvenit vivum animal a mortuo, animalium
117쪽
74 GAu Trunquantitas te qualitas motuum in organis a composita facultatum ipsorum ratione pendeant& ab irritabilitatis, contractilitatis stimulique gradu ac conditione determinentur; necesse
est, ut motus mutentur, mutata una harum
Conditionum. Exaltata irritabilitas itaque mihi ea est organi motorii conditio , qua , manente
,, universitas ab inerti materia differt. - omneq,, stimuli in universum potentiae excitantes, eorumque is effectus incitamenta vocantur . Hi ne quotiescumque ,, Inotum aliqUem aut animi, aut corporis videmus , is tune ili muli alicuius praesentiam certe coniicere posse sumus, etiamsi ope sen; uum eumdem non percipia is mus. Stimulorum omnium ea est constans ratio, ut
si mo erati vitam cum sanitate sustineant, nimis auctirno ibos si henicos, diminuti asthenicos faciant. Eademque porro ratione si incitabilitas, seu animalis ad se sentiendos stimulos antitudo immutetur , aut per ,, excessum, aut per desectum, ea dent remanente stimu- ,, lorum vi, eadem supra dicta oritur morborum disse. se rentia . Ac quoniam vita consistit in iacitabilitate , is seu Levitate sentiendi ili mulos, & eorum actio tractuis temporis incitabilitatem citius exhauriat, di vitamri reddat breviorem ; quod porro satis concinne expli- cat ; cur morbi frequentiores , vitaque in universum
δε hre υior & debilior observetur apud cives lautiori ,, victu, vino, luxui, & voluptatibus deditos; contra ,, vero sani Iaς , robur , longaevitas pretium sint la-- bciris & frugalitatis . Si e Summus Uir Pettus ΜΟ-SCAd I loco citato iuxta celeberrimi nee interrituri BRUNONIS doctrinam medicam, euius praestantia agveritaς magis magisque a recentioribus. vocabulis dum. taxat mutatis, nunc affirmatur. BRERA.
118쪽
oontractilitate δ: itimulo eodem , actiones dimotus. ob irritabilitatis. incrementum, Sueto maiores, evadunt: depressa contra irritabilitas, dum motus fiunt solito minores, quamvis contractilitas & stimuli iidem perse Vereor. Esse hus exaltatae irritabilitatis, quam ceterum mihi absque omni alienation o & morbo illius ac sine alia organi. qualitate laeSac ito, hi erunt , ut organon suae fabri et
quidem congrue agat, verum suos motus na
turales celerius, facilius di magis perficiat. Quare non necesse est, ut , quod plerumque creditur, Cum irritabilitate aucta semper mor hi, spasmi, convulsiones &c. oriantur. UIS ponit quidem ad hos morbos irritabilitas au cta , sed eos non immediate producit , Cum .d eorum existentiam amplius quid requiratur. Pueri quamvis sani sint , relate ad adultos irritabilitate exaltata gaudent. Exaltata Con istrictoris vesicae urinariae irritabilitate, sti mulus praesentis urinae , quam absque mole ilia vesica secus ferret , nunc constrictionem
di nisum ad mingendum efficit . Corde irri tabiliori reddito , contractiones illius id pul ationes frequentiores erunt . Ceterum dictae irritabilitatis exaltationes 3c depressiones Vel in omni corpore, vel potius in singulo illius
0sgano, mox subito mox paullatim, mox Pro momento temporis , mox per diuturuum tem
119쪽
6 GAUNi E pus possunt accidere . GIRTANNER Λ quidem ad suam scholam, hoc phaenomenoueth exhaustione di accumulatione principii irritabilis explicat: Verum principii irritabilis praesentia tam in genere , quam in specie ι ad ipsius theoriam , vix probabitur.
Sunt Variae res, e . g. frigus Sc Calor . acria Se sedativa, quae irritabilitatem vel augent vel deprimunt ; sunt morbi, Catarrhi ιprossu via ι inflammationes , paralyses , torPores , febres δce . in quibus aperte irritabilita rem vel depressam vel exaltatam reperimus . sunt certa quaedam tempora, quibus augmen tum irritabilitatis totius corporis omniumque eius si brarum motricium in universum, a qualibet re gravior impressio , facilis a strepitu
expavescentia, maior ad morbos dispositio ob inservatur . Huiusmodi universalem totius cor μporis irritabilitatem auctam plerumque a continuo id graviori dolore notamus . Verum haec, quae ad statum praeternaturalem pertinent , infra fusius perlustranda , hic transmitto. Sed etiam in sano corpore exaltationes& depressiones irritabilitatis accidunt, ut laninctiones sanae , e. g. urinae e cretio , Catame niorum fluxus , partus essiciantur , vix alio
modo ex sola contractilitate de stimuli essicacia H GRENS Iournat Phys. III. B. 327. S.
120쪽
explicandae. Potestne vero probari haec irritabilitatis mutatio in statu sano Sic videtur rnam saepius actiones Organorum , e. g. cor dis , mutatas deprehendimus , manente itini ut Ec contrachi litate eadem. Cum vero ab histribus conditionibus . actionum quantitas Scnatura pendeat, certe illarum mutationes, manentibus reliquis , erunt ab irritabilitate mutata repetendae . Haud raro organiet sensuum accidit, ut ipsorum sensus pro itimulo augeatur imminuaturve . A luce de aquis ophthal, micis oculi inflammati gravius dolent. Femina, inquit cl. REIL a . a praegre sib erysipelate faciei tanta auditus acribeta patiebatur, ut familiaris diurnus aeris it repitus illi
continuae procellae fremitum excitaret , iaeolloquiis non nisi ςubmissum susurrum terret , atque a familiari loquelae robore obitu, pefacta , tormenti bellici tonitrua se audire existimaret. Aedem sacram adiens, quamvis auribus gossypio bene munitis , tanto dolor et ab organi pneumatici sono cum universa corrporis convulsiva contremiscentia percellebatur, ut exemplo eam relinquere cogeretur. BOERUHAAUE b Brittannum memorat, qui gra viori crimine accusatus in puteum profundis