장음표시 사용
101쪽
tabilitatem in figulis organis , ab una vi impraegnatis, observamus: Nam ratio, ob quam una vis in eodem organo diversas qualitates prodit, speciales Sc Inter se diversas organi conditiones supponit, quarum hae vim irrita-hilitatem, illae ad contractilitatem essiciendam dirigunt. Hae vero Conditiones, cum separatim mutari possint ; possunt item organorum facultates , ab illis determinatae , singulatim vitiari .
lores irritabilitatem vin propriam de insitam dicant ; parum logice vim cum illius essectibus commutant. Item irritabilitate mox prci synon imo via motoriae ipsius , mox pro alio illius essectu . scilicet contractilitate , abutun 'tur. Irritabilitas est facultas , quae organis motoriis , sicut organis sensuum suae facultates . a communi vi vitali tribuitur.
Glutini insidere irritabilitatem HALLER& alii volunt. , , Cum omnino inquit b in is omni fibra humana duo elementa sint, terra & gluten ; quae potest , in utro vis ista se musculi resideat. Credidi in glutine potius, , residere. Ipsum enim gluten se, mortua vi, ,, trahit , qui quasi primus materiae ad vinica Element. Physiol. T. IV. p. 46 . - Loco citat. .
102쪽
, , contractilem adspirantis gradus est . Terra. Sua in elementa reducta, se setabilis respuit, , , iterumque glutine reddito, in tenacem nais turam redit . Uerum omnis haec quaestio eadit, cum absonam ideam, ac si fibra animalis ex glutine & terra coagmentetur, relinquamus.
. X. Irritabilitas spectrica in organis motDritS. Iam ad id eam, eamque felicissimam, qua dissicillima problemata phyfiologica fausto sol
vuntur, transeo. Est nempe cuivis speciei organorum . immo cuivis singulo organo sua pe
culiaris irritabilitas, ob quam quod vis Organum proprium sibi 1limulum desiderat , suae
irritabilitati accommodatum, ut in motus regu lares , sanitati Congruos , concitetur. Sanguis
in corde , lux in iride, latex biliosus in ductibus hili feris, sensus nervosus in musculis voluntariis requiruntur, ut sua munia, sanitatis legibus cespondentia, subeant . Possunt quidem . non obstante hac. irritabilitate peculiari,& haeterogenea irritamenta , saltim in quibus dam organis, actiones excitare ; at hae ipsae, accuratius Spectatae , anomalae , debiles, vehementes , atque a legibus sanitatis discendentes erunt. Rheum e. g. Praeter alimenta,
103쪽
etiam tzbum cibarium movet, se a non absque intestinorum morbo. Hanc irritabilitatis con ditionem , singulo cuivis organo peculiarem , ob quam suo modo quodvis organum stimulia monem percipit , ideoque proprium sibi itimuluin postulat . ut sanos motus exerat, it i- tabilitatem specificam nominabo . Haec specisi ea irritabilitas , sngulo cuivis hominis or- sano insita, in quovis individuo variat. Hincidi osynctas ae , in singulis hominibus aliae ἐoriuntur . Immo morbi , prae primis nervosi , ut infra fusus docebo , hanc specificam irritabilitatem varie mutam , ansamque ad mirabiles rerum externarum essectus praebent . Denique in quovis genere Sc specie animalium aliam , tam universalem totius corporis ιquam specialem singulorum organorum irritabilitatem , suae oeconomiae adaptatam . deprehcndimus . Qua ex ratione mi asma syphilliticum brutis , Venenum Viperarum viperae
ipsi & quibusdam aliis animalibus frigidis
nullum detrimentum assert. Amygdalae amarae , homini innocuae , ad experimenta cel. DOELΤΕ a , animalibus ita perniciosa sunt ἡut una guttula aquae illarum cohobatae laui
a) Differt. exhibens nova experimenta circa quaeis 4am venena ex naraoticorum genere. Aliorsit a793.
104쪽
DE IRRITABILITATIS NOTIONE ETE. 6 r
ad occidendam avem ex passerum, parorum, motaciliorum genere sussiceret. Mors seque batur , absque ulla convulsione , tanta Cum
celeritate, ut aquam per fauces in stomachum vix delapsam esse credidisses. Qua de re ex odore Sc sapore de essectu rerum in hoc re illud organum , parum accurate iudicamus .
Blandiis mae res , sanguis in cor , semeia in musculos acceleratores urinae, gravissimum exercent effectum. Eadem ex ratione iudicia de virtute medicaminum , ex experimentis in
animalibus brutis , alia irritabilitate praeditis , capta . haud raro fallunt. Hanc doctrinam de irritabilitate speeifica mihi vindico, cum alii e. g. BLUMEN BACH a sub no ine vitae propriae partium , MPLAΤΤNER b sub nomine communis seu
rus gustus nervorum eam quidem obscure conmiecerint , quin ipsam satis perspicue illustram rent. Merito ab illa 4n centenorum phaenomine norum Corporis sani & morbosi , naturae morborum virtutumque medicaminum explica.tione varia commoda , discussionemque atrae noctis, quae doctrinae de secretionibus adhuc incumbit, eXspecto . Q Institui. Physiolog. pag. 36, b) Uebersetet. v. DE HAENS Heilmeth. Ir B.
105쪽
At superest , ut prius irritabilitatis spe-
ei sicae veritatem probem. Itaque cum in organis sensuum , ob diversam ipsorum labricam , specificam sensibilitatem deprehendimus, quatenus Organorum aliud a luce, aliud ab exhalationibus odoriseris, tertium denique a sono a fici notamus, analogia duce, etiam in orga nis motoriis , eadem diversa structura praeditis, specificam irritabilitatem arguimus . Immo hanc in sententiam experientia discedit, quum , cibo Sc potu tubum cibarium , conditionibus duodeni hepar, sanguine cor, bolis oris glan dulas sali vales irritari obser Nemus . Lingua ia pipere , quod ventriculus bene fert, asscitur , Vinum contra emeticum tolerat , quod Ventriculum subvertit . Acidum Nitri cor ad ITotum non concitare , observavit HALLER .
licet a laete, aqua, aere aliisque blandis stimulis irritetur. Eadem eii & reliquorum Ine dicaminum conditio , quae secundum specificam organorum irritabilitatem mox hanc, mox illam partem aificiunt. Effectus denique rerum externarum modificantur ad conditionem sub -
stantiae , in quam agunt. Cum itaque quod Vis organum a quovis disserat , tam ratione nateriae, quam structurae; sane cuivis Orga iro diversa erit irritabilitas 5c sensibilitas, di Versusque rerum externarum in illud insu-dius. Ratio specificae irritabilitatis igitur di-
106쪽
BE IRRITABILITATI 1 NOTIONE ETE. 63
rersae conditioni inhaeret , quam in materia2 Arma organorum motoriorum deprehendi mus . Mechanica & phylica conditio organi ,3ynthesis & mixtio materiae , cohae fio , densitas , elater & structura illius , sane multifariam vis vitalis de irritabilitatis modi licatio-dem , rectionem & determinationem efficient .
Hanc vero organorum motoriorum Varietatem, satione materiae Sc formae revera adesse , ait versa musculorum, vasorum, ductuum, glan
illiarum , visceruia lue fabrica docemur . Nec ipsi musculi unius sunt conditionis : fibraecordis duriores. densiores & Obscuriores sunt: in gallinis triplex musculorum varietas, quoad
pectus, crura ic Ventriculum occurrit. Itaque
alia est telae cellulosae, alia musculorum, alia zordis, alia ventriculi irritabilitas. Quodvis Psganum Corporis vivi sibi proprium existentiae, efficaciae , sensuum & motuum modum habet; item gustum , organisationem , formami Pternam , externam : ad suos stimulos irritabile , ab his ad sanas functiones Concitatur , ὸ reliquis peculiari modo afficitur : pro sua indole proprio modo crescit , extenditur, ali- Qenta subigit , hacque ratione suo peculiari quidem negotio incumbit ; sed ob harmoniam
universalem ad conservationem totius machi-dὸe suam tribuit symbolam . Hac iusta orga--rum motoriorum , latiori sensu sumptorum ν
107쪽
ο EA UTI ERirritabilitatis temperie praecipuam partem famnitatis Sc vitae animalis ipsorum constitui ,
Fibra communis animali motu , vi motoria , contraitilitate O irritabilitate gaudet . Elementa , organa motoria constituentia , fibram communem Sc muscularem esse . iam supra monui , iisque commune nomen fibrae motoriae seu irritabilis apposui . Fibra communis motu , ex legibus physicis di mechanicis non intelligendo , ideoque animali gaudet . Cutis, scrotum , uteruῖ Scalia organa, ex tela cellulosa fabrefacta, mois tum cum morte intereuntem possident . Tunica darios a frigore, iris a luce irritata contrahuntur a attactu manus frigidae horripilatio in cute tenerioris puellae per omnem illius ambitum insurgit. Incarcerationes herniarum sunt , quas Perit Onaeum essicit . Ipsa animi pathemata telae cellulosae corrugationem, horror erectionem pilorum pariunt : -a spasmo , in paroxysmo epileptico obvio vesiculae seminales exprimuntur . An vero omnis tela cellulosa vi motoria impraegnata an disserentia
inter fibram communem sit & qualis vix
108쪽
dici poterit : ecquis enim naturae gradus in istimaque eius penetralia investigabit lCum itaque , haec ad exempla , fibraee0mmuni motum animalem concedas; etiam vim motoriam illi tribues , haecque cum organis, e fibra communi fabrefactis, contra stilitatem dc irritabilitatem , facultates , a motu animali non seiungendas , communicabit ua de caussa notio irritabilitatis , ad unam fibram muscularem adstricta, quam HALLER α eiusque assecue exhibuerunt, aetquo angustior mihi videtur . Irritabilitati latior patet campus. Fibram
muscularem longe excedens , per omnem naturam organicam diffusa, motum tam in plan-lis quam in animalibus producit. MARUM b irritabilitatem satis bene plantarum vasis , stimulo excitatis atque alterna dilatatione tacontractione humorum propulsionem effetientibus, vindicavit. COULON e pol quam tres Euphorbiae myrsinitis ramos absciderat , horum vulnerum unum solutione aluminis , alterum vitriolo martis humectabat; vulnus tertium , sibi relictum , lactis villicidium con-GAUΤIER Opusc. II. E
109쪽
εε CAUTI ERtinuabat et in utroque priori , prout styptica
haemorragias suffocant, n. x Ob contractionem vasorum , stimulo sollicitatorum , lactis profluvium desinebat . Item MARUM a per
ramos variarum Euphoibiae te Fici specierum ducebat flumen electricum machinae TEILERI . Hoc experimento illorum irritabilitas ita destruebatur, quemadmodum fulmina eam in animalibus dei ruunt, ut rami dissecti ne vel minimam lactis guttam amplius emitterent . Quaedam plantae e. g. Dionaea Auscipula , Almosa senistiva o pudica , Dor sera rotundinolia O longifolia . Averrhoa Caram- lhola , Onoclea Sens bilis, OxaliS Senstiva . Ne sarum gyrans & aliae manifesta irrita hi- :litatis phaenomena exerunt. Contrahuntur a
scintilla electrica , vel alio physico aut me- ichanico stimulo tactae, foliaque denuo , re moto stimulo , expanduntur . Item irritabilitatis vestigia staminibus Berberis νulgaris &Heliotropii Oc. impressa conspicimus . Antennae Papilionum ti cornua Lima-cum , Μedusae , Polypi , Ostreae, in quibus genuina fibra muscularis demonstrari nequit, summa irritabilitate potiuntur . Ita de homini organa sunt, manifesta irinritabilitate praedita, quae fibra musculari ca- . Lib. cit.
110쪽
rent. Contractiones cutis Sc scroti a frigore .llteri a foetu , iridis a luce, phaenomena sunt,
legibus irritabilitatis subiecta. Licet quidem quoque , his phaenomenis propria imponere
nomina : at nomina , non rem mutabit. Quis omnem motum ad eam struchuram musculosam adstringet, cuius rudiorem ideam a grandioris carnis mole deductam animo tenemus λStructurae organorum motoriorum ubique diversus est modus & ordo, ad peculiare Organi ossicium adaptatus . organaque, licet ex terna specie differant, quoad naturam Sc vim tamen sibi similia sunt. Ipsi musculi extremitatum , Cordis, ventriculi , intestinorum , vesicae urinariae mire inter se disserunt, quamvis similes illis tribuantur vireS . Organa , quae stimulos percipiunt , irritabilia sunt . Quicunque igitur hanc definitionem admittit , telae cellulosae irritabilitatem non denegabit. Disserunt quidem phaenomena motus in orga dis , ex fibr communi seu musculari fabrefactis. In fibra musculari a stimulo contracti omnes celeriores, validiores Sc impetuosae ; in cellulosa pigriores , lentae & debiliores sequuntur. Fibrae muscularis motus aequalitate, 0nstantia dc promptitudine a motu fibrae communis , in cute & scroto observata, discedunt . Fibrae musculari alia , alia communi