Apparatus biblicotheologico chronologicus quo ecclesiastici tyrones ad omnimodam sacrarum facultatum assecutionem facile perducantur concinnatus studio ac labore patris Thomae Gaggioli... et ab eodem in tres partes dissectus in quarum prima ea omnia

81쪽

eallide Regem Darium Impulit, ut deererum

promulgaret universae gentis hebraeorum moditi tradendae; et quae pro liberatione populi sui Hebraea Esther. iam facta Assueri

uxor Regina, prudenter, ac laboriose fecerit, machinatam necem in Perqecutores h braeorum retorquens . Habet cap. I 6. Quis autem fuerit iste Assuerus maritus Estheris, scilicet, an Darius Persa, aut Darius Medus, an alius, incertum est. Verosi milius

creditur suisse Darius Histaspis . Sequitur liber Iob, quem non recipiunt Hebraei, immo et ipsum Iobum numqEam in rerum natura fuisse dicunt; et quae de illo habet Scriptura, non ad historiam referunt, sed ad parabolam pro patientiae documento inflectunt. Quo tempore vixerit Job, cuius nos historiam nullatenus possumus respuere . dubia res est. Nos autem in

Notis ad C. 4. probabiliter natum diximus

an . m. 233o. Hoc unum certum est, eum

non fuisse sub lege, neque de gente tiraelitica; fuit enim origine Idumaeus. Terra Uus nativitatis suae fuit dubio procul non Aramaea, sive Syria, neque regio Horaeci ram ab Idumaeis aliquando possessa , sed Utet, unde Ussitae, et Ausitae , in Arabiadcferta . In hujus historia videre est , hominem justum, et adhuc innocentem incredibilia mala fortunae, et corporis perferen tem patientia pari , ex ditissimo pauperrimum, ex sublimi humilem , ex jucundo Infelicissimum, sic Deo permittente ad patientiae

82쪽

tiae documentum; ae post z. annos Proba tionis duplici fortuna , ac felicitate donatum . Habet Cap. 4a. Ad intelligendam vero doctissimam, ac longissimam disputationem magna utrinque sapientia, nec minori aestu animorum con textam, inter Iobum, et amicos ejus ' animadvertat prudens lector, quod isti sentiebant, Deum nullum hominum assii gere nisi Propter peccata ; ideoque videntes Jobum tam graviter percussum , ipsum magnum fuisse peccatorem probare conabantur: e contra Joh innocentiam suam acriter desendebat , aiebatque Omnipotentem, qui iustorum , malorumque Dominus est,in eum irasci alia de causa . Litem tandem dirimit Deus ipse , qui patientiae servi sui Iobi magnam Praeparat retributionem .

CAPUT XVI. De Libris Sapientiatibus. HIstoricos libros excipiunt libri , qui ad

mores excolendos spectant: idcirco Sa-Pientiales dicti. Primo sese offert liber Psalmorum, historicis proximior, quia etiam in illis gesta Dei narrantur, estque quasi Bre viarium rerum . quae hactenus fieri conti gerat . Hebraei hunc librum dicunt Sepher the hillem ; Graeci vero ipsum appellant Psalmi et Psallirion a Psallo, levi motu percutio . Psι Iri VIon namque instrumentum est, quo Psallitur ν

83쪽

cujus percussi sonus propriε PsaImus dicebatur. Unicus est Psalmorum liber apud Latinos; at in quinque partes dissectus extat apud Hebraeos , quarum unaquaeque hae clausula terminatur , t , fiat. Psalmi, qui omnes dicuntur Davidis, sunt. Iso. non quia omnium David sit Auctor, sed quia veterum Vatum multos ipse collegerit . Multos nam que Moyses ipse decantavit, et posterioribus temporibus Esdras nonnullos, et aliosulii addiderunt. Quoti autem, et quales sint Da vidis, certo definiri non potest.

Sequitur liber Graec. Paroemiae, idest

Proverbia nuncupatus, hebraich vero Misae quod propriε significat parabolam, seu comm Parationem, vel etiam egregium, et praecipuum dictum . Proverbia igitur nil aliud

sunt, nisi breves, acutaeque Sententiae , ac

similitudines , quae rem ProPositam explicant, et altius menti audientium infigunt .

Auctor libri hujus est Salomon, qui sapientum verba proseri, plurima addens de suo . Habet Cap. 33 Huic proximh accedit Ecelesiastes , dictus ab Hebraeis Coheleth, a verbo GhaI .

quod est, Convocavit; eo quod caelum, seu Ecclesiam advocat. Ecclesiastes est nomen graecum ejusdem significationis Ecclisὶa, eon. cio, et conelonis locus. Salomon , sive adhue iustus, aut poenitens, ille est qui in hocce libro loquitur de rerum mundanarum vani

tate, ut eas in contemptum adducat, et tu mentes mortalium animus premat. Habee

84쪽

Nune exeipit Canticum Canticorum , voeatum ab Hebraeis Sir Hasirim . quod idipsum sonat ; quasi dicas , excellentissimum carmen, seu nobilissimum Canticorum . Putatur esse nuptiale earmen, castos , iucun dosque exprimens complexus animorumi vel potius totum mysticum est, argumentum repraesentans incomprehensibilis amoris Christi Iesii

erga Ecclesiam sponsam suam , ac vicissim Sponsae erga Christum sponsum . Ad quod referri potest id, quod ait Apostolus Corint. C. Q.

v. u. Aemulor enim vos Dei aemulatione. Dein spondi enim voε uni viro virginem castam exhibere Christo . Ad hoc spiritualis amoris caromen legendum, frustra accedit , qui spiritualiter non amat; frigidum namque pectus ignitum eloquium capere non potest, nisi ad sui detrimentum. Eapropter canticum istud, sicut et principia Geneseos Iudaeis legere non Permittebatur ante annum trigesimum, ut nos docet Hieronymus. Est autem liber Dramaticus , seu species quaedam Dramatis, in quo inductae personae loquuntur, et agunt . Videtur compositus a Salomone, post constructam in saltu Libani domum aestiva m Veni de Libano , veni coronaberis . Habet

cap. 8. Proximh huie loeum tenet liber Sapientiae, ita dictus quod de Sapientia tam In-

Creata, quam creata unice tractet . Vulgo

creditur Auctor huius fuisse Philo Alexandrinus, qui vixit sub Claudio, et Caio Imperatoribus, licet plerique Scriptorem Sapien-F tiae

85쪽

no. Apud Graecos inscribitur Sapientia Salomonis , non quia revera ipse fuerit Auctor, sed propter sententiarum similitudinem , quae in ipso reperiuntur. Habet Cap. l9. Post hunc venit liber Eeclesiasticus di-Ctus. eo quia, ut Augustino arridet, in Ecclesia legeretur. Alii tamen putant sic a latinis vocari , ad distinctionem libri Salomonis, qui Ecclesiastes appellatur; complectis tur enim simillima morum axiomata, atquct Praecepta . Inscribitur a Graecis Sapientia

Iesu filii Sirach , a quo primum hebraic.

scriptus est; ac postmodum ab alio Iesu ejus consanguineo in Graecum versus: quo vera tempore indicat Prologus: Ego autem, inquit, anno 38. Redis E metae , postquam perveni in Aeraptum , et cum multum temporis ibi fuissem, inveni ibi libros retictos, non parvae, et contemnendae doctrinae . quos mihi visura est interpretari. Habet cap. 5 I.

CAPUT XV . De Libris Prophetalibos Lycet plurimi fuerint Prophetae in prim-

lo antiquo r seXdecim tamen recensentuT .

tum modis, majores quatuor. minores duode cim, eo quod hi omnes scripta reliquerint . Sunt autem Prophetae majores Isaias, Ieremias, Ezechiel, Daniel; eum Ieremia con

iuugitur Baruch, cujus hic erat scriba . Mi

86쪽

nores vero Osee, Ioel, Amos, Abdias , Jonas, Michaeas, Nahum , Habacuc , Sophonias, Aggaeus, Zacharias, Malachias. Hi autem dicuntur minores , quia Pauciora scripserunt .

Isaias prophetavit in diebus Oziae, Ioathan, Aca Z, ex Ezechiae regum Iudae . Hahet Cap. 66. Ieremias prophetavit sub regibus Iudae Ozia:Joachim , et Sedecia usque ad captivitatem Babylonicam ; nempe

ab an . I 3. OZiae usque ad II. Sedeciae. Post adductum captivum populum cum Rege , plorans, et eiulans librum composuit

21renorum, hoc est Lamentationum super ru

inis liliae Sion . Prophetia Ieremiae habet Cap. 52. Threni Cap. 5. Baruch Cap. 6..Ezechiel, captivus adductus cum Ioachim rege in Babylonem, in captivitate prophetavid concaptivis suis. Habet Cap. 58. Daniel, captivus qucque cum Ezechiele, ab an . Secundo regni Nabuchodonosoris in captivitate multa prophetavit, multaque gessit egregie usque ad excidium Babylonis, et ultra. Hahet Cap. I 4-Osee, Ioel, Michaeas, Sophonias iisdem

temporibus et sub iisdem regibus prophetarunt; Amos super Israel in diebus Ieroboam II. f. oriae. Abdias prophetavit adverSum Edom, idest adv. filios Esau . Ionas in Gentes, hoc est in Ninive. Vixit temporibus Ieroboam regis Israel; et hunc Ionam Hebraei faciunt filium viduae Sareptanae , quem Elias suscitavit a mortuis. Nahum prophe F et lavit

87쪽

tavit adv. AssyrIos, qui captivum duxerunt.

Israelem in suas regiones . Q a O tempore prophetarit Abachuc , non. satis constat . Sed prophetasse videtur extremis Regum Iudae temporibus. Aggaeus. prophetavit in captivitate ab an . secundo Darii reg. Persarum . Irem eodem tempore prophetavit Zacharias Eodem quoque tempore, vel paulo post prOPhetasse videtur super Israelem Malachias

cAPUT XVII. .

De Libris Machabae rum αΜAthathias, Iudaeo Diis thus adolente

interfecto an. 3888.; verus Dei cultor, atque legis sanctissimae zelotes, animis filiorum suorum , caeterorumque spiritum Dei habentium vehementer excitatis, erigit

se in Ducem, et Psntificem populi, . sicque Graecorum Tyrannorum jugum , a quo RCentum, et amplius annis saeve premeba tur Israelitica gens, excutere feliciter ag greditur. Et en historiae Machabaeorum insetium . Machabaei isti ex Aronis sacerdotali Tribu originem trahebant. Dicebantur au tem Machabaei, quia in vexillis militaribus deferebant litteras, a quibus incipiunt no mina hujua sententia ei Quis sicut tu Deus inter deo48 Duos tantum in Ecclesiasticum Canonem recipit Ecclesia Machabaeorum ii bros . Primus continet bella Domini exerci tuum, quae adversus impias gentes, sub re

88쪽

ribus Antiocho Epiphane, et Eupatore, De

metrio Sotere, Alexandro Epimane, Demetrio Nicanore, et Antiocho Sidete, Heroes Assamonaei , Mathathias, scilicet , et postip um Iudas Machabaeus, amathan, et Simon, unus post alium gloriose, sortiterque gesserunt. Habet Cap. 6. Liber alter Machabaeorum, secundus dicitur, non quia hi toriam ut in primo usque ad Ioannis Hircani tempora perductam Prosequatur, ut rei ratio fieri postulabat; sed quia quaedam Machabaeos ipsi et concer

Mentia 'complectatur, et suppleat. Hie desinit Testamentum vetus. quia appropinquans Messiae adventus . iam Sinagoga mori incipiebat. Omnia aurem , quae in populo Iudaico contingebant, Christum venturum re piciebant , Christum sonabant ἔ et omne vetus Testamentum pro velaturi Messiae vaticinio potest haberi: sicque omnes libri V. T. sunt vaticinia quaedam, et Prophetiae Christum, ejusque suturam Ecclesiam respicientia . Qua re Apostolus l. Cor. C. lo. v. tr. )r Haec autem omnia in figura contingebant illis : sernpta svηt autem ad correptionem nostram, in quos sines saeculorum devenerunt. Haec sedu- Io advertat prudens Lector, ut veram in telligentiam veterum Scripturarum consequi valeat.

89쪽

seu Imperia gloriosissima, ac firmi et ima . Primum auri ; Secundum argenti; Tertium aeris; Quartum ferri simul et cretae , mystich ostensa in specie statuae pergrandis Regi Nabuchodonosori in Babylone somnianti , et clare explicata a Daniele Propheta Capig. Primum Imperium auri fuit Assyrum ,

quod postmodum victoris auctum , dictum est Assyro - Caldaeum. . Duravit an . I 635. , nempe ab an. m. ι8 9. usque ad an. 35Ι . Habuit saltem 4o. Reges, nunc in Babylone, nunc in Ninive degentes, qui solis nominibus noti sunt. Etenim a Ninia regni administratione Praefectis demandara, in cae tu mulierum inter delicias, et voluptates Omnes con

senuerunt .

Imperium argenti fuit illud perῆarum , sorte quidem , et gloriosum , sed A syro lon gh brevius. Etenim, Balthassare Rege Babyloniorum interfecto , et Babylone capta RPersis, et Medis sub CFro, et Dario Medo n. 35iε , desecit tandem ano 3 3O. , Victo Per Alexandrum Macedonem Dario ultimo

Persarum Rege. Totum ergo durationis tem Pus a n. a I 6. Eius reges fuerunt, qui sequuntur . I. Cyrus, qui, mortuo Dario. solus regnat Super Medos , Persas, et Babylonios aban. 35I6. ad 3524. g. Cambyses ad 3532-3Smerdis Magus, reg. an. r. 4. Darius Hy

90쪽

Artaxerges Longi manus ad 3629. Iste creditur histheris maritus. r. Xerses Il. reg. an. u. 8. Sogdianus re g. an. z. 9. Darius Nothus, sive Ochuq ad 3649 O. Artaxerses Mnem non ad 3689. Inter hunc , et D. eius minorem nomine Cyrum bellum infeliciter

gestum est ope Graecorum . II. Artaxer-ses Ochus ad 3τι . I 2. Arges, seu Arsamus

ad ari8. ia. Darius Arsami filius ad ara . Hoc ipso anno Darii a facie Alexandri sugiente a Besso Dari amico graviter vulnera to in itinere, eum in curruipellito iam animam agentem reliquit. Quem paulo post in veniens Alexander, super eum doluit vehementer, et lacrymatus est, eumque tandem regiis honoribus sepeliendum curavit . Ex tune dictus Aiaxander Persarum Imperator. Postremo Alexander post tot victorias , post tot reges devictos , veluti orbis totius Imperator, quo tamen numquam fruitus est. inter bella, et clades ae t. suae an. 32. , Satis

miserrime vitam simul, et Imperium perdidit, an . 373O. Hinc post varias bellorum vi ces, post Philippum Aridaeum Alexandri fratrem a Philippo genitum ex Phylitana concubina, quem Alexandri successorem Macedones fieri curaverant, in tria praecipua re gna Graecorum Imperium dividitur . Ptolo meo Lagi cessit Aegyptus; exinde Reges Aegypti propter dignitatis honorem Ptolom ei dicti; Seleuco Syria, et Babylonia et Antigono Pontuς, et Aiar interim Aridaeo, et Anti patro Macedoniam, et Graeciam servantibus ,

caeso