Galfredi Monumetensis historia Britonum : Nunc primum in Anglia, novem codd. msstis collatis, edidit J.A. Giles

241쪽

per legatos, se amputaturum ei caput sub diademate, si intra regnum Britanniae coronari praesumeret.

RΤΑ igitur discordia inter eos, cum

utrorumque homines sese plurimis decertationibus inquietavissent: Convenerunt ambo ultra Humbrum, factoque congressu, amisit Cadwallo multa millia suorum, et in fugam VerSUS eSt.

Arrepto quoque per Albaniam itinere, Hiborniam insulam adivit. At ΕdWinus ut triumpho potitus fuit,

ducit exercitum suum per provincias Britonum : combustisque civitatibus, cives et colonos pluribus tormentis affecit. Dum autom saevitiae sum indulgeret, conabatur Ca allo semper navigio in patriam suam reverti: nec Poterat: quia ad quemcunque portum applicare incipiebat, obviabat ei EdWinus cum multitudine sua, introitumus ei negabat. Venerat namque ad eum quidam sapiontissimus augur ex Hispania, Vocabulo Pellitus, qui volatus Volucrum cursusque stellarum odoctus, praedicebat ei omnia infortunia quae accidebant. Undo roditu Cadwallonis notificato, obviavit ei EdWinus, navesque ejus illidebat, ita ut morsis sociis ridem omnem Portum abnegaret. Nescius orgo Cadwallo quid faceret, cum sere in desperationem revertendi incidisset: tandem apud se deliberat, quod Salomonem rogem Armoricanorum Britonum adiret, rogaretquo illum auxillium et consilium, quo in rcgnum suum xoverti quiviSSet. Cumquo vela Armoricam versus dirigeret, tempeStates ex improviso validae ruunt, disperguntque naves sociorum ejus, ita ut in brevi nulla cum altera remanorol. Invasit ilico timor nimius Toctorem naVis regis, quam, relicto romige, dispositioni fortunae commisit. Ut igitur cum periculo mortis tota nocte inter obstantes undas nunc huc nunc illuc expulsa Disiti by Cooste

242쪽

HISTORI E REO. BRIT. LIB. XII.

fuit: in sequentis diei aurora applicuerunt in quandam insulam quae Garnareia nuncupatur : ubi maximo labore nacti sunt tollurem. occupavit continuo Cadwallonem tantus dolor et ira ob suorum Sociorum amissionem, ut tribus diebus ot noctibus cibo vesci aspernaretur, ae in lecto infirmatus jaceret. Quarto deinde instanto dio coepit eum maxima cupiditas edendi ferinam carnem: vocatoque Briano, indicavit quod concupiscebat. At illo sumpto arcu cum pharetra, coepit ire per insulam, ut si casus aliquam feram offerret, escam ille ex ea acquireret. Cumque eum totam Peragrasset, nec id quod quaerebat reperisset, maximis cruciatus est angustiis, quia domini subventro nequiret affectui. Timebat Oine mors infirmitatem illius subsequeretur, si appetitum

suum explere non ValuiSset. USus ergo arte nova, scidit femur suum, et inde frustum carnis abstraxit: paratoquo veru torruit illud, et ad regem pro venatione portavit. Mox ille serinam carnom eSse existimans, coepit ea vesci et seSe reficere, admirans, quod tantam dulcedinem in aliis carnibus non reperisset. Satiatus tandem, hilarior factus est et levior, ita ut post tres dies totus sanus fieres. Incumbente deinde congruo

vento, armamenta naVis Parant: erectoque velo sequoreum iter aggrediuntur, et in Kidaletam urbem applicant. Deinde venientes ad regem Salomonem, suscepti ab illo sunt benigne, et ut docebat venerati: et cum causam adventus eorum didicissot, auxilium sis in hunc

Sermonem Promisit.* 5. SALOMONIs REGIS ARMORICANI ORATIO.

patriam morum Vestrorum a Barbaragonio OPPreSSam eSSe, et Vos ignominioso expulsos. Et cum ceteri homines regna sua tueri queant, mirum est populum Vestrum tam saecundam in-Disiti do by Cooste

243쪽

insulam amisisso: nec genti Anglorum, quam nostrates Pro vili habent, resistore posse. Dum gens hujus meae Britanniae una cum vestratibus in vestra Britannia cohabitarct, dominabatur omnium provincialium regnorum, nec fuit uspiam populus, praetor Romanos, qui eam snbjugare quivissct. Nec hoc quidem per suam potestatem Romani socorunt, ut mihi nupor dictumost: sed per dissidium inter nobiles diotae insulae ortum. Romani autem, licet eam ad tempus subditam habuissent, amissis rectoribus suis ac intersectis, cum dedecore expulsi abscesserunt. Sed postquam Maximiano et Conano ducibus ad hanc Venerunt provinciam, residui qui remanserunt nunquam eam deinceps gratiam habuerunt, ut regni diadema continue haberent. Quanquam enim multi principes eorum antiquam patrum dignitatem servarent, plures tamen debiliores herodis succedebant, qui eam penitus, invadentibus hostibus, amittebant. Unde dobilitatem populi vestri doleo, cum ex eodem genere simus : et sic Britones nominentur, Sicut et gens regni quae patriam, quam videtis, omnibus vicinis adversatam viriliter tuetur.

t 6. CADWALLONIS RESPONSUM.

OSTQUAΜ his et aliis finom dicendi

fecit, aliquantulum, Verecundans Cad-waso, in hunc modum respondit : Gratias multimodas tibi ago, rex, regibus atavis edito: quia auxilium

mihi promittis, ut regnum meum rem porem. Hoc autem quod dicebas, mirum esse gentem meam non servasSe morum dignitatem, postquam Britonos ad has provincias Venerunt: nequaquam id admirandum conseo. Nobiliores namquo totius regni praedictos duces secuti fuerunt, et ignobiles remanserunt, qui ipsorum potiti sunt honoribus. Qui cum vicem nobilium obtinere coepissent, extulerunt se ultra Diuili ed by Cooste

244쪽

IIIATORLE REG. BRIT. LIB. XII.

quam dignitas expetebat, et ob divitiarum inuentiam superbi, caeporunt tali et tantae sornicationi indulgere, qualis nec intor gontes audita ost: ot ut Gildas historicus testatur) non solum hoc vitium, sed omnia quae

humanae naturae accidere Solent, perpetrarunt. Et

invaluit praecipue, quod totius boni evertit statum,

odium veritatis cum assertoribus suis: amorque mendacii cum fabricatoribus suis: susceptio mali pro bono: Veneratio nequitiae pro benignitate: exceptio Satanae pro Angelo lucis. Ungebantur reges non propter Doum, sed qui ceteris crudeliores exstarent: et paulo post ab unctoribus, non pro Veri eXaminatione, trucidabantur : aliis electis trucioribus. Si quis vero eorum mitior, et Veritati aliquatenus propior videretur, in hunc quasi Britannim subversorem, omnium odia totaque torquebantur. Denique omnia quae Deo plac bant et displicobant, aequali lance inter eos pendebant, si non graviora essent displicentia. Itaquo agebantur cuncta quae saluti erant contraria : ac si nihil modicinaea vero omnium medico largiretur. Et non solum hoc seculares viri, sed et ipso grex domini, ejusque pastores sino discretions faciebant. Non igitur admirandum est, degoneros talos, Deo ob talia scelera invisos, patriam illam amittere, quam praedicto modo maculaVerant. Volebat etenim Deus vindictam ex ipsis Sumere, dum externum populum Supervenire paSSUS eSt, qui nos patriis agris exterminaret. Dignum tamen esSet, si Deus permitteret, cives pristinae dignitati restiturornΘ generi nostro opprobrium sit, nos debiles fuisso rectores, qui tempore nostro in id non desudaverimus. Idem etenim nobis atavus fuit: undo auxilium tuum securius postulo. Μalgo namque summus illo rex Britanniae, qui post Arturum quartus regnaverat, duos genuit filios, quorum unus Ennianus, altor vero Runo vocabatur. Ennianus autem genuit Bolin : Belin Iagonem : Iago Caduanum patrem meum. Runo autem,

qui post obitum fratris expulsus fuit inquiolationo

245쪽

Saxonum, hanc provinciam adivit: deditque filiam suam Hoelo duci, filio magni Hooli: qui cum Arturo patrias subjugaverat. Ex illa natus est Alanus; ex Alano Hoetus patur tuus, qui dum vixit, toti Galliae

non minimum inferebat timorem. t 7. BRIANUA EDWINI MAGUM OCCIDIT.

NTEREA hiemanto eo apud Salomonem consilium inierunt, ut Brianus in Britanniam transfretaret, blagumque Edwini regis aliquo modo perimeret, ne solita arte adventum CadWallonis ei indicaret. Cumquo in portum II monis applicuisset, finxit se intra vestimenta cujusdam pauperis, pauperem: fecitque sibi baculum ferreum et acutum, quo blagum interficeret, si illum casus obtulisset. Deindo perrexit Eboracum. Nam tunc EdWinus in eadem urbe manebat. Ut igitur illam ingressus est, associavit se pauperibus, qui ante januam regis

eleemosynam expectabant. Eunte autem eo et redeunte, egressa est Soror ejus ex aula, habens potvim quandam in manu, ut aquam reginae apportaret: illam

rapuerat EdWinus ex urbe Wigornensium, dum post fugam CadWallonis in provincias Britonum desaeviret. Cum itaque anto Brianum praeteriret, agnovit Oam continuo, et in fletum solutus, eam demissa Voce vocavit. Ad vocem ergo ipsius, faciem puella vortens, dubitavit primo quis ipse esset: at ut propius accessit, agnito fratro, peno in extasim collapin est, timens ne aliquo insortunio notificatus ab hostibus caperetur. Postposisquo osculis et familiaribus verbis, indieavit fratri breviter, quasi aliud loquens, Statum curiae, et Magum, quem ipso quaerebat, qui sorte tunc inter pauperesdoambulabat, dum cloomosyna eisdem distribueretur. Porro Brianus, ut viri notitia usus est, praecepit Sorori,nocto sequenti ex thalamis furtim ogredi, et ad se extra

246쪽

HISTORLE REO. BRIT. LIB. XII. 219

urbem juxta quoddam templum vetus venire, ubi ipso adventum ejus in crepidinibus loci expectaret. Deindo intromisit se intra turbam pauperum, in parte illa ubi Pellitus ipsos collocabat. Nec mora: cum aditum percutiendi habebat, orexit burdonem quem supra dixi, infixitquo Magum sub pectore, atque eodem ictu interfecit. Μox projecto baculo inter ceteros delituit pauperes, nulli astantium suspectus, et praefata latibula favente Deo potivit. At soror, inStante jam nocte pluribus modis egredi conata est: nec Valuit, quia EdWinus ob necem Polliti exterritus, vigilos circa curiam posuerat, qui quaeque abdita explorantes, egressum ei abnegabant. Cumque id comperisset Brianus, recessit ex illo loco, ivitque Exoniam, ubi

convocatis Britonibus, in quae socerat, notificavit. Missis postmodum ad Cad allonem legatis, munivit urbom illam: mandavitque universis Britonum proceribus, ut oppida sua et civitates defensare insisterent, laetique advontum Ca sillonis inpectarent, qui in brevi Salomonis auxilio fretus, eis praesidio Veniret. Hoc itaquo per totam insulam divulgato, Peanda rex Μerciorum cum maxima multitudine Saxonum venit Exoniam, Brianumque obsedit.

VUM FACIT.

docom millibus militum, quos ei Salomon rex commiserat: petivitquo celeriter obsidionem quam praedictus rex tenebat. Ut autem cominus porrexit rdivisit milites suos in quatuor partes, hostesque suos adire non distulit. Consorio doindo praelio, captus est Peanda continuo, et exercitus ejus peremptus. Cunque ipse alium aditum salutis non

haboret, subdidit se C-walloni, deditque obsides,

247쪽

promittons seso cum illo Saxones inquietaturum. Triumphato itaque illo, convocavit CudWallo proceros suos multo tomporo dilapsos : petivit tuo Northanhumbriam contra EdWinum, patriamque Vastaro non cessavit. Quod cum EdWino nunciatum esset: associavit sibi omnes regulos Anglorum, et in campo, qui Heven-

sold appellatur, obviam veniens, bellum cum Britonibus commisit. Illato Ocyus praelio interficitur Edwinus,ot totus fere populus quem habebat: nec non et filius Hus Osiridus cum Godboldo rege Orcadum, qui eis in

auxilium Venerat. f 9. canWALLO OSRICUM ET A DANUM IN PUGNA OCCIDIT.

ABIΤΑ igitur victoria. Cadwallo universas Anglorum provinciaS perVagando ita debacchatus est in Saxones, ut ne sexui quidem muliebri vel parvulorum aetati parcoret: quoniam omne genus Anglorum ex finibus Britanniae abradere Volens, quoscunque reperiebat, inauditis tormentis inciebat. Deinde commisit praelium cum Osrico qui Edwino successerat: atque illum interemit, et duos nepotes ejus, qui post illum regnare debuerunt. Sedet AEdanum regem Scotorum, qui eis auxilio venerat.

IS itaque intersectis, successit osWaldus in regnum Northamhumbriae, quem Cadwallo post ceteros qui eum inquietaverunt, in provinciam, usque ad murum, quem Severus Imperator olim inter Britanniam Scotiamque conStruX- erat, fugavit. Postea misit Peandam rogem Merciorum, et maximam partem sui exercitus ad eundem locum, ut cum eo bellum Onsereret. At OsWalduS, Di iti by Corale

248쪽

dum a praedicto Peanda, in loco qui vocatur Hovcnsold, id est, colestis campus, quadam nocte obsideretur :oroxit ibidem crucem domini, et commilitonibus suis

indixit, ut suprema voco in haec Verba clamarent: Flectamus genua omnes, et Deum Omnipotentem Vivum et verum in commune deprecemur, ut nos ab exercitu

superbo Britannici rogis, et Husdem nefandi ducis Peandro defondat: scit enim ipse, quia justa pro Salutogontis nostrae bella suscepimus. Fecerunt ergo omnes ut jussorat: et sic incipiente diluculo in hostes progressi, juxta sum fidei meritum victoria potiti sunt. Quod ut Cadwalloni nunciatum fuit, acri ira ignescens, collegit exercitum suum, et Sanctum regem OsWaldum insequutus est: et collato praelio, in loco qui Burno vocatur, irruit in eum Poanda atque interfecit.

AE SUBMITTIT.

tis milibus suorum, successit ei in regnum Nortlianhumbrorum frater

ejus osWius, qui multa donaria auri et argenti Cadwalloni toti jam Britanniae imporanti donans, pacem ejuSadoptus ost, et sese ipsi submisit, Nec mora, insurrexerunt in cum Alfridus frator Hus ot Etholwaldus filius fratris ejus. Sod cum perstare nequi Vissent, diffugerunt ad Peandam rogem Alerciorum, ipsum implorantes, ut collecto exercitu cum eis trans Humbrum iret: regi quo Oswio regnum suum ausorrot. At Poanda timens pacem infringere, quam reX CadWallo per rog-num Britanniae statuerat, distulit sino Ileontia ipsius inquiolationem incipere, donec illum aliquo modo inoitaret: ut vel ipso in os tum regem insurgeret, vel sibi cum eo congrediendi copiam concederet. Quadam igitur solennitato Pentecostes, cum rex Cad alio dia-Diuiti co by Corale

249쪽

doma Britanniae portando, festum Londoniis colebraret: et universi Anglorum reges, praeter osWium Solum, nec non et Britonum duces adessent, adivit Ρoandam regem, et ab co quaesivit, cur OSWius Solus aberat, cum ceteri Saxonum principes adessent. Cui cum Cadwallo respondisset, ipsum infirmitatis causa deosse: adjecit ipse, dicens, illum misisse propter Saxones in Gorm niam, ut fratrem suum os altam in ipsos utrosque vindicaret. Adjecit etiam, illum pacem regni infregisse, qui solus praelium et contentionem inter eos inceperat, cum Etholfridum regem Northmhumbrorum, et Ethol-waldum fratris sui filium, bellis inquiolatos, a patria propria expulisset. Potivit quoque licentiam ut eum, vel interficeret, vel a regno fugaret.

EX igitur in divorsas meditationes

inductus, familiares suos SoVocavit,

praecepitque conjicero quid supor tali

re autumarent. Conjicientibus eis plura, Μargadud rex Demotiorum inter ceteros dixit: Domine, quoniam genus Anglorum te in finibus Britanniae expulsurum proposuisti, cur a proposito tuo divertens, ipsos internos in pace manere pateris f Eia ergo, permitte saltem, ut ipsi inter semetipsos civilem habeant discordiam, at mutuis cladibus inocti a patria nostra exterminentur. Non est enim fides illi servanda, qui semper insidiatur, ut eum cui eam debet versutis laqueis capiat. Saxones ergo, ex quo primum patriam nostram ingressi sunt, semper insidiantes gentem nostram prodiderunt. Quam itaque fidem eis tonore debemus ' Da o us Peandae licentiam, ut in praedictum OsWium insurgat: ut sieoiuili discordia intor eos exorta alter ulterum perimens, si insula nostra deleantur. Diuili Corale

250쪽

HISTORI.E REG. BRIT. LIB. XII.

IS igitur et pluribus aliis dictis motus Cadwallo, Peandae licentiam dedit congrediendi cum os io. Qui deinde

collecto innumerabili Oxercitu, potivit Humbrum, et provinciam ejusdem patriae vastando, praedictum regem acriter coepit inquietarc. At osWius ad ultimum necessitato coactus, promisit ei innumera regia ornamenta, et majora donaria quam credi potest, ut patriam suam Vastaro desineret, et praetermissa inquietatione quam inceperat, domum rediret. Cumque ille precibus ejus nullatenus assensum praeberet: rex illo ad divinum respiciens adjutorium, licet minorem haberet exercitum, inivit tamen praelium cum illo juxta fluvium Winuod, et Peanda, nec non et triginta ducibus peremptis, victoriam

adeptus est. Interfecto igitur Ρcanda, Wulliodus filius ejusdem, donanto CadWallone, successit in re num, qui consociatis sibi Eba et Edberto Μerciorum ducibus, rebellavit advorsus os um: sed jubonis tandem CadWallone, pacem cum illo habuit. Completis tandem quadraginta octo annis, nobilissimus illo atque potentissimus CadWallo rex Britonum, senio et infirmitate gravitus, xv Kalendas Decemb. ab hoc seculo migravit. Cujus corpus Britones balsamo et arom tibus conditum in quadam sonea imagine, ad mensuram staturae ejus fusa, mira arto posuerunt. Imaginem autem illam super aeneum equum, mirae pulcritudinis armatam, et super occidentalem portam Londoniarum erectam in signum praedictae victoriae, et Saxonibus in torrorem statuerunt. Sed et ecclesiam subtus, in

honorom sancti Μartini aedificaverunt, in qua pro ipso ot fidelibus defunctis, divina celebrantur obsequia.