De Centauromachiae in Arte Graeca Figuris

11쪽

- 11 iutamur, in Sequentem, altera Collo Vel umero adprehendentem ostendit Quod schema etiam in primo genere usitatum fuisse supra vidimus Classis prioris Xempla sunt lecythium atticum Muse Atheniensis Colligno et Couve 698), ubi duo, alterum eiusdem lasei 677), ubi quinque Spectatores adsunt, cyathus Atticus usei

Gregoriani II, 89, a), qui quinque adulescentes partim

tranquille stantes partim currente exhibet, denique lecythi11m Atticum lasei Britannici Walter B 538), ubi duae feminae adstant, quarum una fortasse pro Deianira haberi potest. Alterius Classis haec adiero Xempla hirneam Samiam ab Ioanne Bolita eliosam Nehropolen ab 5, 23 et amphoram Atticam illam artis Atticae vetustae exemplar praeclarum Ant. Denkmater I 57), in qua centauro Nessi nomen adscriptum est. In utraque Hercules gladio armatus Nessi crines, ille brachium herois adprehendit. ACcedunt duo calices Attici fere gemelli Muse Parisini Potiter A 78 ab. 17 F 67 ab. 8 . Hercules clavam gerit et Nessi collum adprehendit Nessus caput retorquet, brachium eius dextrum Herculis corpore occulitur. Peculiare aliquid lecythium Gelae repertum, nunc in Muse Britannico ad- Servatum, habet Walter B 537); quod cum Herculem eodem modo atque in iis de quibus loquimur, vaSilpicium

ostendat, Nessus in genua procumbit, utraque manu Saxum tenet, caput ad Herculem retorquet. AdSunt praeterea spectatore duo haSta tenenteS. Quartum genus ea comprehendit monumenta, in

quibus Deianira Herculis Nessique certamini interest. Hic igitur tres habemus figuras primarias. Hoc genus in quinque divido classes. Primam eam dico, in cuius exemplis Deianira tranquille adstat, secundam ubi eliu-gere studet, tertiam ubi in Nessi dorso sedet, quartam ubi ab eo brachiis portatur, quintam ubi e brachiis eius

elabitur.

In primae classis exemplis Deianira a ceteris spectatoribus statu vel motu vix ditier neque certum in imagine

12쪽

locum tenet. In hirnea Attica uset eidensis i post

Herculis tergum stat manibus proten Sis ad Sunt praeterea duo SeneS, quorum unum pro Oeneo habere licet. In

amphora Attica use Britannici* a Nessi parte contra Herculem conspicitur atque in eiusdem originis amphora Muse Berotinensis' ita iuxta Nessum posita est, ut eius corpore partim Oeculatur ceterum pro aliis spectatoribus hic adest Mercurius Denique in lecythio Attico uset Monacensi. 772 J. Deianira medium inter Herculem et Nessum locum tenet adsunt praeterea post Herculem Iolaus, ante Nessum Oeneus Eodem loco Deianira in calice a Ludovico Rossidit conspicitur. Ceterum vi recte Furiwanglerum hanc Deianirae positionem ita explicare opinor, ut de dorso Nessi descendisse cogitanda sit. β Immo nihil hic subesse credo quam artis antiquioris simplicitatem et studium Symmetriae. Ipse autem Hercules in duobus prioribus vaSi necnon in quarto Nessi brachium adprehendit, manu gladium aut clavam gerit, sicut in generis tertii monumentis. Contra in lecythio Monacensi arcum intendit Nessus iam tribus sagittis vulneratu OSt. Alterius classis tria tantum exempla mihi nota sunt:

lecythium Atticum Mus ei Atheniensis Collignon et Coiave 715ὶ calix Atticus use Monacensis Jali 706)qui in utroque latere eandem imaginem praebet, UaSculum Musei Altenburgensis a Furiwanglero Commemoratum β). In omnibus Deianira eiiugiens depicta est. Sed Vascula sunt liguris nigris ornata vilissimae artis, ut ea ad posteriorem aetatem pertinere et a quinta huius generis classe pendere iure mihi suspicari videar. In exemplo

13쪽

13 Atheniens Hercules clavam, in Monacensi gladium gerit, de Altenburgens nihil constat. Multo numerosior tertia classis est, cuius in exemplis Deianira in dorso Nessi sedet, ut Europa in dorso tauri, quam imaginem Sexto saeculo magnopere in deliciis tuisse nemo est qui ignoret. Sunt autem iere omnes amphorae Atticae v. Gerhard Aufert.Vasenbilde 117lll8,Non. d. Inst.

VI lVII 56 4, alters, Vas of the rit . us B 278 Pottier, Vas di Lonore F 4, ahn, tincti Vas. 081 MOSeS, Collection V, 1. Hercules clavam vel gladium gerit adsunt Complure SpectatoreS. In amphora Muse Monacensis 84 et in eiusdem Mus ei calicis imagine interiore 88l Hercules pelle leonina caret. In amphora Muse Britannici B 278)Hercules hastam gerit, pugnae adsidet Oeneus. Amphora quaedam ab Heydemanno descripta in uno latere Nessum cum Deianira, in altera Herculem et Minervam depictos ostendit. In amphora, quae in use Sant. Angelo adServatur Heydemann 144), Nessus, ut in lecythio Geloo V. . p. l, alter B 537), in genua procumbit. In amphora Muset Monacensis Jalin 126 Deianira ab Hercule adiuta de dorso Nessi utpote iam liberata descendit. In

amphora usei Meermanno-Westhreeniani Nessus genu dextro inllex manu dextra Deianiram in dorsum attollere studet, mira nec fortuita cum duabus liguris ex uno lapide

iactis tympani Olympii, quae litteris D et, notantur,

intercedente similitudine. Ceterum horum duorum VASorum pictores iam certum actionis momentum CCuratius observare et adumbrare vides. DiXimus de amphoris. Interdum autem eadem imago etiam in minoris ambitus vasis

invenitur, iubi spatio ieiiciente messi Deianiraequei Arch. Zig. XXVII. 86 p. 34. Permirum est quodHeydemanno teste sub Nesso ad Euenum fluvium indicandum delphini additi sunt, tamquam pictor Pausaniae de piscibus

marinis in luviis observatis disputationem IV. 34, 1 legisset.' A. HolKerda, Arch. Jahrbucho 890 p. 244.

14쪽

ligurae solae depictae sunt loquor de catillo Attico Muse Atheniensis ), de urceo Attico usei Neapolitani de calice Attico liguris rubris ornato Muse Britannici δ), ubi nomina ligurarum dialecto dorica adscripta sunt.

Quartae classi ea monumenta adnumero, in quibus Deianira a Nesso aut uno aut ambobus brachiis portatur. Primum est lecythium Corinthium Musei Britannici in quo Deianira non aliter a raptore suo tenetur atque in monumento quod de harpyis nomen habet animarum ligurae aut nymphae a Silenis in nummis Thasiis, quas iam Furiwangierk comparavit. NeSSUS aput retorquet Hercules ense stricto consequitur. Similiter Nessi et Deianirae ligurae in amphora Ionica Muse Tigurini q)recurrunt, sed Hercules ibi clavam vibrat et Nessum adprehendit praeterea etiam alia mulier adstat. In amphora ab Heydem anno descripta Bull. d. Inst. 1869 p. 46,3 arcum una, gladium altera manu tenens Hercules

Centaurum persequitur. Secuntur duae amphorae Atticae eius ollicinae, quae olim perperam Tyrrhenica Vocari solebat. In una, quae in Mus e Gregoriano i adservatur, Hercules gladio elato Nessi manum comprehendit. Adsunt a parte Herculis inerva et Mercurius, a parte Nessi duo viri duaeque eminae. Ab altero vasis latere quattuor centauri Nesso auxilio accurunt. In altera quae use Monacensis Collignon et Couves 1110; Meydemann. Att. Vasen-hil de V .ῖ Heydemann 2517 Dubois-Μaisonneuve 62, 1. 3 Smith E 42 Inghirami Vasi fitilli II, 19, 1. retgsChmer,

15쪽

est amphora λ Nessus in genua procumbit, Hercules clavam gerit, Nesso unus tantum centaurus auxilio venit. Adsunt Minerva et tres spectatores. Denique in Musei Berotinensis

amphora Attica Furiwangier 702 Nessus in genua procumbit, dum Hercules gladium dorso eius infigit.

Adsunt spectatore quinque, inter quos Furiwanglero iudice fortasse Minerva. Idem schema post longum temporis intervallum arte consummata excultum in Aristophanis et Ergini duobus calicibus' et in amphora Petropolitana rubris figuris ornata Panticapae reperta recurrit i. Quintae classis schema e schemate Classis quartae emanavisse videtur; nam cum illi Deianiram brachiis Centauri haerentem invenerimus, hic eam e brachiis dimissam et iugientem videmus. Simul autem Herculis ligura, quem Centaurum collo aut capite adprehendentem et clava vibrata minitantem conspicimus, e tertii generis claSSe altera pendet. Ita nascitur magnae pulchritudinis Schema quod primum in vasis liguris rubris ornatis Observatur et procul dubio eo demum tempore inventum eSt. EXemplum antiquissimum hydria est usei Britannici ), quae stilum Duridis vascularii ostendit Hercules Collum centauri comprehendit ille in genua priora procumbenS brachium herois tangit manu dextra, sinistram Xtendit, ita ut iam e complexu eius Deianira soluta dextrorSum effugere possit. Secuntur Polygnoti amphora in useo Britannico adservata' et amphora Musei Neapolitani quae in vico S. Agata dei Goti liossa est β). In hac Deianira pedibus prioribus centauri etiam retinetur, ut mulieres

duae in astigio Olympio, in illa prorsus libera eiiugit;

16쪽

in iutraque Hercules Caput centauri adpreliendit, qui resistendi ne conatum quidem iacit in utraque pater virginis raptae adest, cui Vasis Neapolitani pictor Oenei nomen adscripsit ut exameni Centauro. Tum in Cratere posterioris aetatis Corinthio qui Berotini esti centaurus in genua priora procumbit, Hercules sinistra cervicem eius deprimit, dextra clavam vibrat. Deianira eiiugiens post Herculem collocata est. A dextra aut Iolaus aut, ut malo, virginis sponsus auxilio venit. Denique in amphora Petropolitana' Hercules genu dorsum Centauri procumbentis premit, Sinistra caput eius adprehendit,

dextra clavam vibrat. Deianira dextrosum eiiugit, iuxta eam SponSu conspicitur, post Herculem Oeneus sive Dexamenus adstat, adsunt et Victoria parvula et Amor. II. Iam ad Lapitharum cum centauris certamina transiturus, cum proxime de Deianirae raptae et liberatae imaginibus egerimus, nihil antiquius habendum esse Censeo quam indagare, quo modo artilices L apitharum mulieres rapiendas vel raptas repraesentaverint. Atque primum quidem monendum est inter sexti saeculi monumenta huius rei imagines prorsus deesse eo crebriores sunt saeculo quinto, ea quae bella Persica Subsecuta est aetate, unde Suspicio, quam initio disputationis meae indicavi, augetur noVam hanc rem ut alias multas ad Polygnoti parietem referendam esSe. Est autem, ut arte lorente par est, magna figurarum Varietas Attamen ad quinque schemata primaria omnes reduci posse puto. Nam centaurus aut mulierem brachiis aufert aut in dorsum suum attollere conatur aut amplectitur ut Secum portet aut de manibus coactus demittit auti FurtKangle 2939. η Stephani C. R. 865 ab. 4. Eremitage 2016.

17쪽

17 fugientem persequitur Artificia sunt vitae motusque plena fere semper mulier fortiter resistit, neque unquam eam in dorso raptoris sui tranquille equitantem invenimus ut in prioris aetatis vasis Deianiram in dorso Nessi. Attamen primorum duorum schematum radices in antiquioribus illis operibus sitae sunt. Iam enim illi Deianiram brachiis Nessi sublatam vidimus, sed cum ea

aut omni motu careat aut manus tantum protendat, mulieres Lapitharum variis modi moventur neque tamquam iacente portantur Sed erectae tenentur. Huius

ligurae exempla Parthenonis metopa 29 etophori templi Phigaliensis Anc. arbles IV, 7)λ et heroi apud Trysam siti Benndori, ab. 23 anaglyphum lasei Britannici,* oscillum Pauli Arndiit' praebent; deinde eiusdem figurae reliquum etiam in sarcophago quodam Romano exstat 3 Denique in amphora Emporiensi eandem figuram

medio in loco collocatam fuisse perspexit Fr. Hauser.' De urnis Etruscis intra dicturu Sum. Alterius schematis solum exemplum duo figurarum paria contra respondentia fastigii Olympii si praebent. Quae maxime ad spatii angustias ita compoSita eSSe quamquam recte iudicatur, tamen prototypo harum ligurarum iam in amphora Musei Meermanno-WeSthreeniant XStare Supra cognoVimu p. 3). Multo irequentius tertium schema,St. CentauruS, Saepe pedibus prioribus erectis, mulierem adripit, quae modo tortius modo debilius ei reluctatur Ad hune numerum in A. milli, Catalogue of Sculpture , 52 p. 279.

omni suspicione exemptum mihi quidem esse videtur itaque eius rationem habere non audeo.

18쪽

18 --

pertinent centauri, qui in fastigio Olympio ab utraque parte Apollinis conlocati sunt, litteris I et O notati.

Quos si cruribus quoque muliere amplectente Videmus, simile quid etiam in amphora illa Neapolitana observari quae Deianirae raptum ostendit iam Supra monui pag. b) Mulieri quae litteram designatur liguram valde similem

in stamni iragmentis, quae in MuSeo Berolinen Si adservantur, inveniri Ern. Curtius intelleXit ), unde vir summus rectissime conclusit etiam centauri figuram hodie deperditam quondam eandem iere luisse debere atque in fastigio Olympio. Alia Xempla praebent Parthenonis metopae meridionales 10 12 22 25. Ceterum hoc Schema, PraeSertim quale Olympiae conspicitur, Deianirae et Nessi, quales in Duridis hydria comprehendimus, schemati simillimum CSSe quamquam oppOSit repraeSentantur, iam dudum Observatum est. Contra multo placidiorem mulierem rapiendam videmus in calice Petropolitano ), quem Nicole, auSer, alii Midiae rectissime adscribunt. Quartum schema ad exemplum Nessi Deianiraeque imaginum earum, de quibus Supra p. 15 locutuS Sum. efiictum est. Exstat praeclarum eius exemplum tabula in marmore picta Herculanensis, quam Carolus Roberta Zeuxidem rettulit . Centaurus in crura poSteriora lapSus est. Perithous - nam ita heroem vocandum esse C. Rober demonstravit - dorsum eius genu premit, quod schemate in proximo capite plura dicturus Sum Victor,

sicut apud Polygnotum et in amphora Neapolitanaε), caput Centauri comprehendit, ille, ut iniuridis hydria, brachium herois premit, qui gladio stricto ei minitatur nova nupta

19쪽

- 19 Veste Scissa iugiens centaurum, qui umero eam retinere studet, dextra manu lateri eius admota repellere conatur, quem geStum in Amazonum pugnis depictis valde usitatum esSe nemo est qui nesciat. Idem schema alius cuiusdam herois ligura auctum in Traiani thermis conspicitur.' Ad eundem numerum eiero cratera Tarentinum Musei Britannici in quamquam si rem, non Schem SPeCtamuS, priori classi potius adscribendus est; neque enim iam

rapuit Centauru novam nuptam, sed rapere Studet. Amborum figurae in contrariam partem Versae Sunt atque in tabula marmorea Centaurus erectu adstat a parte

sinistra Perithous, nomine adscripto denotatus, Stricto gladio adcurrit, contra Theseus, inscriptione et ipse denotatus, a tergo centaurum clava vibrata invadit. In urna Etrusca amortio II, 1, 10 edita res paene eodem modo ellicta est atque in tabula Herculanensi, nisi quod Theseus statu et motu diversus bipennem ac iacem gerit et nova nupta, quae nuda repraesentata est, a centauro etiam altero brachio tenetur. Contra in tribus aliis urnis Korte II, 2 p. 72 r. l,ll. lla lib. Centaurus ad Schema quartum ilictus est; nam cursu citato mulierem aufert, cum Theseus Perithoo tabulae Herculanensis Simillimus sit 3). Denique corollarii instar hic insero liguram, quae prorsus Sui generis est, mulierem dico in cratere Attico usei Florentini ), inter Lapitham et Centaurum humi iacentem, dextra manu elata, Sinistra solo nixa. Nam luce clarius est eam iam a Centauro adreptam iuisse

V. Parthenonis metopam CCicidentalem 14, ophoros

Cf. C. Roberi . . p. l. 3 Roberi . . p. 2.

20쪽

et cum liberator advenisset, a raptore demissam in solum cecidi SSe. Quintum schema id esse dixi, ubi iugientem mulierem Centaurus adripere studet. Sed magna est Singulorum exemplorum diversitas. In Crateremusei Vindobonensis λ)Centauru mulierem veste, mulier Centaurum brachio adprehendit a tergo Lapithes Centaurum torre petit. Habes igitur imaginem tabulae Herculanensis non dissimilem. In ophoro Phigaliensiῖ centaurus mulieris cum infante praetercurrentis brachium adripit. In alia eiusdem gophori parte a centaurus mulierem a Simulacro Vellere conatur,

sed a Lapitha prohibetur. Tanta est imaginum, quae Lapitharum mulieres Centauris rapta eiiiugiant, VarietaS. III. Iam ad ipsas Lapitharum centaurorumque pugna tranSiturus, ut via ac ratione procedam, ingentem fere imaginum multitudinem in genera distribnam, quorum quattuor distingui posse opinor. Primo generieaiadnumero imagines, quae Centaurum et Lapitham Sese contra adgredientes vel alter alterum telo vulnerantem ostendunt, Secundo eas, in quibus alter alterum manu comprehendit, tertio eas, in quibus alter alterum in iugam coniecit, quarto eas, in quibus alter adversarius vulneratus humi iaCet. Atque iam in anaglyphis impressis eorum RSorum quae re mare Vocantur contra Centaurum virum positum videmus, qui cum bipennem teneat, non pro Hercule, Sed