Questiones et decissiones physicales insignium virorum : Alberti de Saxonia in Octo libros physicorum ; Tres libros de celo et mundo ; Duos lib. De generatione et corruptione. Thimonis in Quatuor libros meteorum. Buridani in Aristotelis Tres lib. de

391쪽

nam minia substant talis ignis est potentia calefactius pila

et piiticipaliori caliduas est potentia calefactiva immediata et ficut instrumetuatis:ignio vero calefacit percalefactionetalici, persitum inopi iniustrumentu vita iii proposito nutrix tonio vel sensationis duplex est principium quantii spectat a propositum. Unuin puticipale et hoc in ipso vivente et iocest ipsa anima iud est tanc, inaniediatum et instrumetale et vocest calor naturalis perque a mina vegetat et nutrit: vel dispositi octialitativa olgatu per quam instrumetaliter anima sentit: videt: vel aud si cum ergo tam anima S ille dimositioitesqualitatili essent piis icipia operationum alume aut actui 1 aut passiva:oportet cohec omnia dicantur potentie intespectu huiusmodi operationu3. Hic ergo potestis babere qd potentia prima et puncipatio vegetati fia:sensitiva: visiva: vel ali ditiua est ipsa ait ima: sed potetia immediata et in strumentalis vegetati ua: vel sensit tua: viduar aut auditiua: n Sest anima: et ideo potentia puncipalis vegetatiua iii equo noti tuffert potentia puncipali sensitim: nec potentia principalis visiva a potentia pii iicipali auditiuartani est Potentia vegetatiua immediata et instrumentalio in equo differt a potentia sensitiuat inmediata et instruria entaliiquo istast allas qualitatis exerces nutritio et sensatio: et hoc etiam modo: in equo differt potentia visi ii Ea potentia aud: tiva.

vaeis facile est soluere rationes. Ad

prima: dico ae si loquamur de potentiis praticipa librio ito sciquitii rq 6 in equo simi pili res potentie anime: nisi fortem velio quamlibet partem quatilitat turmam me voeare una animam: et vitam poteritiarm sed est unica anima totalio potest tamen in plures operationeo: sed si loquamur de potent holminediatis et instru uentalibus: ico q6 in equo sunt mulere potentie anime diuerse ab inuicem et ab ipsa antina . Sed quando dicitur. qipotentie distingunt peractuci et obiecta:por dici:vrio modo qi si est aliqua potentia potens in alique actii vel in aliquod obiecti somnis potentia q non potest in illum actum vel consimilem secundum specie3 est realiter distincta ab illa: unae sic et diuersitate actuum potest argui diversitas realis et specifica potentiarius3s eadem forma possset in diuersos ac t 'no arguitur et l)ocq6 illa sit diuersepostentiae: sed soli13 minoiditae ad illos diuersos actuo notiti stari p6t diuersis nominibus sub isto note potetitia contesitio: vi* anima vocabitur vegetati ita et selim tua. is ado etia arguiturq=potetitia visiva est in oculo et no in pede:co cedo de potentiavissu immedicita et instrumetali sea potentia piliicipalis visiva est in pthiscilicet animarentatuae si in pede eget dispositio oravianima videret tu pede similiter concedissendum est te alia potentiam habeat cor: et aliam cerebiai rethi iit potentie diuersarum rationii et multum disti miles: sed doceti loquendo de potentiis inmediatis et instrum et alib etiam deis io potest tho concedo C inter eas est ordo naturalis pilo litatis V osterioritatis:etta in codem supposito. qi, etiam dicebatur m appetitus sensi iuus rebellat intellectui dico et non arguit q)iste sit diuersus ab illo: quia cream voluras aliquando rebellati ut in voluntariis nuptilo :be cestim rebellatio nihil alliud est iussi quia in eodem stipposito appas retit filii ut aliqua bonitas et aliqua malitis: et ratione bonitatis apparentio voluntas nititur illud piosequi:et ratio e maliti enititur illud fit gerer ut si videas tepestatem ad exta denedum pii eleg merceo in mare:vides; bona es ut evadas et tamen video cuin hoc pioiectionem rerum ideo cum tristitiarum icto: et si et de appetitu sensitivo et inte tectiuo: domo enimi, sensu ni videtv illud obiectum presentatur delectabiliter: ideo phoc iudiciunt seis sud uitii,sequii sed pintellectu in exeat in honestatem vel fiuturum malum inde pio uestiens: ideo iutitur illudfliget e Gilarido etiam dicebar quod intellecti sest nobilior sensu: debet exponi: quod amma secutiet dum nobiliorem actum dicitur mi llectus: et secundum mi nuo nobilem dicitur setisus Cum etiam dicitur quod sensu gest potentia olganica dico quod in homine docuc debit illa telligi: quando anima actum se sitieridi exercet et recipit ocest per organum coiporeum: sed intellectuo no est virtus ordigantea: hoc est dicta:q6 anima humanasnon exercet et recipit actum intelligetidi peror galium corpore in sed pse ipsam preciae.'nde ac tuo intelligendi inlaei et solum asume: et actuosentiendi in heret composito ex anima et corpore: Sualido

etia indiciturqtiod intellectus separa rura bali o sicut ppes

hynis ristotelis deas unia;

tuuin a corruptibili:hoe est sic intelligendii sti omnis poten

ita anime que est intellectiva est perpetua salte a parte post et nulla est perpetuaque no est intellectitia. Dd aliam coiicedo: quod in plantio potentie anime non sulit cogito scit lueet citam in doni litibus si loquamuride potentito immediatis et instruitietatibusque sunt qui ii psela sitive: et alie non: et differunt a binuice et ab anima silia alia dico q materia pila est pii ina et piincipalio potentia passiua vel etiam receptiua forinarum substantialium: et rationes coiij solatu concludiiter secundum alia inet aliam rationem materi ac dein existes vocatur materia:et vocatur potentia: et quod isti termini sunt

diuersorum predica in entorii ita: qua uis bene suppotius it pro

eadem re.

sitati toto corpore Sectia in cita s

Iedit Ummi: dicere vir peo dolo vel matum est et domo, et consequentia probaturi quia quelibet pars quantitati ita a istinatio esset coni posita ex tota si ii ima selisitiua et corpore: et tale videtur eme alitina t. ct coli firmatur quiaque ioci paro an inlatio quantitativa est i substatia animata sensibilio:ex quo haberet animam Misitiuani: ideo per locunia diffinitio ite sequi uir in quelibet pars qualitatina animalio eanimal et ita etiam Het otia ine: qi cu anima sit principalior coipore: ab ipsa piincipaliter a iuniat debet dici homo:et ideo si in pejdeesset tota anima humana peo deberet dici homo. ii 3 adoriticipale.omnio anima istactito corporio physicior anici:cii boc ponatur in coni in uni diffinitione anime: ideo vidi det tirqd nulla anima est nisi in coipore organico: sed alique sui partes corporis alii malino organice: ut aliqua paro modica qii epitre est caro velosi: tunc ciuin illa paro no erit olegati icadicum lithoniogenea:igitur in talibus partibuo non est amniat. yretasi ima est extenta ex telisione corporio et nishil tale est totum iii qualibet parte e. ipolis: tinniovalia et in alia parte corporis est eius alta et alia pars igitiir. Itoni: si tota ala bulliana est et in digito sequerer psa totalio ait ferretur ablato digito: est fassumi qr adl)uc remanet l)ono vivens per animam.

O ppositu3 ai guttur prinio de alitina intel

lecti uar quia i qualibet parte corporio bumani est anima in rellectitra cum ipsa stillatina corpo uobumanitet laeti vide ieesse ratio qu ire inagio sit tui vita pie Sincida: vel ergo ipsa est incis libet parte secundum se tota sic habet propositum vel ipsa istin una partes maliqua partem sui:et in alia parstes in altam partem et boeest impossibile:quia ait ima intellectiva ponis esse inditii sibilis: et ii on habens parteo. et metiam atquitur:de anima extensa videat aequi: quo ni ipsa est in pede icium pes sentiata fio est in diuisibilis in pede:etigo est babeno partes:et omne babens preo est totu3: ergo tota anima sesistitiua est iii pede: et sic argueretur de capite:etde aliis partibilo: et ita in qualibet pie coipio est tota ala sensistitia. et sta questio taligit quantum ad rationeo factas aliqua odifficultateo. Prima est: vmi quelibet paro quatitatuita animatio sit alii mal et quelibet pa qiuillitatiust dominis sit homo: et videturae sic: quia cuilibet parti quatitatiueoni: malis conuenit diffinis soantinatio:pes enim equi est substitia animata sensibilio.

Ad hoc breuitem emo dedo: quod hecora

tio substantia animata selisibilis ino est botia diffinitio isti 'termini animat: pumo:quia loquedo de virtute sermonio deberet dici non sensii bilio sed sensitiva: quonia3 plantano est animai: et tamen planta est substantia animata sensibilia. E cundo dico: qistion sufficit dicere diffiniendo animat: quod antinal est substantia animata sensitiva:qi sicut arguebatur: sequeretur: quod quilibet digitus vel peo hominis est et virum animat ideo homo esset plures homines: imo in

finiti homines essetu unus honio:cuisi quelibet parsiqua titino quia sequcretur quod quc libet os animalis esset a tali et qlibet po holo esset ho: conlaquens est falsui me sic te in absurdus

392쪽

latius litaminis sit substam animata sensitiva:vel stino quealibet:tnsiit plimine in hola:quarii quelibet est substatia alii

nitia sensititia: inodo ad surduest sic dicere se munito homo sit plureo holao. Et ideo credo ii adesse animal non sufficit esse substantia alii mala sensitivam:sed requiritur vltra esse substantiam anilitata sensitiuani totalesii:voco auth substatiam totalem:que cum sit viiii totiuston est paro alteriuo totiuo quod sit per se aliquid vitia et sinuliter diceres quod astine homine ud sufficit ella compossitim charisma humana et corpore:sed oportet esse compositum totale:exponedo totale sicut prius .et ideo non est sic de anima iuvet de homine sicut esset de aqua vel decere: nam omnis aqua est pluris aque: cuni quelibet pars quatilitati uasique sit aqua:sed imitu animal est pluris animalia nisi iii potentia.dico in pomia:quia 3ossunt diuidi in partes quarum e3: et sic tunc quelibet

aliqua sunt animaliaque possunt diuidi inrquelibet remanet vivetis pol diuisione3: et si est animal adeo sic Perdiuisionem unum animal potest fieri plura animalia incunda difficultao es me anima intellectiva:quomodo possit informare corpus totum:cum ipsa sit in diuisibilis: et viru3 ipsa sit tot in qualibet parte corporis huniani. Rahoc respondeturq6 is leo minae non haben tes quantitatium extensionemrquia non determinant sibilitum ideo possunt toti corpori adeste: et informare totum corpus: imo sic est ponendiic deus qui est summe simplex adi est toti mundo: et cuilibet parti mundi:per indistantiam et immediatam assistentiam: licet non per informationem vel imberentiam Unde non opoit et si deus sic est inoliente *propter me distet ab occident aequia distatia non est nisi P qua titatem:qua quatitate ipse non afficitur. Picendiicit ergobleuiter quod tota anima intellectiva est in qualibet parte coiporis humani: sicut prius arguebatur. amen contra iniunt obiectionis: imoqi illud qdei in pede meo dis uat localiter ab eo quod est in manu mea: ideo animaiiemet in pede et limanu distaret localiter a se quod est impossibilete:sequerelae ide simul movetef:et quiesceret Oestim postibile a ctia si anima esset tota indigito ber ablatione digiti tota animo auferra:u6 est falsum. Ite totu dicit relative ad parteo:ideo CSilo habet partes no est totu: sedanisma intellectista non habet partes: en sit itidiuisibilia:igitur ipsa anima no est tota tu qualibet parte.

Ad ista respondetur. Adplimam obiectio

ne dicendu est culicet pes distet a manu:tsi non 33 ala exti eo in pede dister abaia existet ei manu: vipama tio afficii nev extendis pquantitate faciente distare pede a manu:bsin illsi quatitate ex tederet sic esset de alaeqvrasilii: tuc beneo polleret 'cedere rone.EAa alii: pol dict*n6 est imposithileide timui imoueri alicubi et alicubi desceretvetetia moueri alicubi et no moueri. potens ni simulata humana mouerit manu ad motii manuo: et descere in pede ad quietem pedis. malla dicit m per remotionem digiti nihil remouer destia:d solumodo illa anima debit inminiare materia talio digiti. L iopter ultima obiectionesedi malano est tona: capiendo uto tu ut dicis relative ad ple:sea si totii ci est phictu:sicae nihil ei deest pertines ad sua naturaisicut dicimus tota deis stati litet ita qGli itidiuisibile estumi totii. ronea. Ad prinillinio de diffinitioecialio dictu fuit in post tione:sea de ali re neqdicebat aliqua o ptes corpio animatio esse organicas:quia snt homo Maseere spodedii est:grianimali non sols preo detero genredi cutis organice: imo etiam parteolio nee: ide enim est organicu* istrumetale:modo caro ad aIiud deseruit in ali ineru'tano existens a tua instruiuetu:etia ad alia operatione ordinatu EZitie miles piocedunt vijd suis.

s naturalissimiliti vivetibus sit gelierare sis bi similemrguitur quodno: qu ppria et inas separabilia accidetia velopa sunt magisi naturalia S separabilia: et non propita .hnutrire est opus magio propii uni et magis inseparabile ab ipsis oviuentibus co gnare sibi simile:igitur nutrire est opus naturaliuo:et patet minoi per hoc q=nutriri comi enit omnibud viuetibuosa te molialibus:et eis solio et semp. Lodiu viuunt:ideo hoc est eis op'proprisset inseparabile: 3getierare sibi limi leno couenit omnibus viventibus nec etiam solio vluetibus:cii ignio genes religne:nec coueriit sempillis ubi cSueuit:qi nec in nimia iuuentate:nec in reinita senectute: sic illud optio non est proapitii ixec iii separabile. Ite illud p civita critii tuas et salua Ees naturalius vincti m illud p i vita debilitat et brelitas: du nutritione vita editinuas et saluatiet pcoitii ordinatu nil generatione vita debilitas et abbreuias.ciii dictu est inlib . de ldgitudine ethicuitatevite:* animalia frequetio coit flictutur laeuioris vi te: ergo nutrire est opus naturalius D te: illud est iraturaliuom est naturaliter appetibili vosm ita ratione: cii recta ratio fit colana nature is nutrire est naturalitet appetibiliuo et etiam recta rationEq, gitare sibi sim te: igituriminor DbaE:qi vntiquodq; eno itaturaliter magia inclinas ad sature sui, psius*ad salute alterius tande videmia Pypter timore mortis holeo et bruta dimitterent ituet fili Od.Similiter sin recta ratione homo magis tenet dili, gere se Salisi tui apparet nono et via deo solet dici pcdari ta gestor distatarci est pilitio ad se consequerer ad alios:et sic manifestilestae nutritio:cile est a ct salute piniarcst naturaliteret secundu recta ratione appetibilior ae sit generatio q est ad alte*:io nutrire est opus nataralius. Ite:illud est na lius de quo natura magio est solicita: hi)oces de nutriti de apparet primo: qi in omitibus ist senibus*iuuenib' nastura exercet opus nutritionis: nda ut optio generatio io. Et ci sicut dicii medici spernia quod oldinae ad generationeyn Sest nisi exsuperfluo alimetiti:modo natura magis est folicita de eo ones supti usi S de eoae est supiluu 3 id magis solicita est de nutritione propter aevi defaenultitio lunatur lior. te operationes nature tanto sunt magis narii males quanto sulit nobilior et plactiores modo gnare sibi similen Sest opus anilite nobilissimit imo potius scire vel nutriere in quo sistit humana felicitas igitur generare tibi simila non enopus nobilissimii viventibus.

Dppossit determinat Aristotelas. Et ar

guttur ae generare sit naturaliuo G nutrire quia qG in natara est melius illud est naturaliuo:sed melius est generare S nutrire qr primo ethicorii dicit q)honii culto colus istio melius et dira inius modo nutrire et spriit ei q nutriture genearare aut coicatur esse alteri: ideo generare est melius et diuisitiuo: quod etia ex hocp3:qi nobilistimis entibus puenit gesnerare video:et non nutritio.

anotandium est breuiter:quod duplicia sui

generantia sibi similla quedain enim generant sibi simile ex materia aliena et extranea:sicut ignio generat igne ex lignio et huiusmodi generatio no est ex parte ale sine nocit nipotentia anime:ideo de ista nihil intendimus.Zilia generant sibi milia exi lateria intranea resecata ab ipsio a quide vocarseniri huiusmodi generatio est ab anima siue a potentia ala et ideo de ista hie intendtinuo .Piesupponitur similiter cinaturalius dicitur illud q)cduellit alicui rati Se formem illud couenit ratita materie CSecudo notandii est OS illud debet dici simplieiter naturalius inter naturalia CS est sim pliciter melius et finaliuo: qitale magio est intentia a natus rarimo alia ipsius gratia intenduntu

Ex istis primo pono iram prima coclusioo

nem: nerare sibi simile non est opus itaturalissimu opera attonu vitatium: qi ipsum non est opus optimii et nobilissimunec maxime finale: imo magiae iiitellectior rpterus inlibio ethico usi in actu intelligendi ponitur humana felicitas costastere:tan Sin actuti obilissimo et in axime finali: molo dictu est aetate est naturalisinin . Secunda conclusio ponenda est cum Aristotele CS iiiviventibito innatio gnare: optio naturalissimum inter opera vegetatiua est generare sibi sinat te hoe est dictu:*ini pilogenerare sibi simile ei naturalius S nutriretve augulenta ei a turiqi quod est nobiliud et finatiuo inter opera nature illud est naturali novi dicebat undrumetierare est liuiusmodi elyectu nutrire. Pico piimo nobistius. siue perfectiusiqui conuenit solum viventibus heraeactis in qualitate et quantitate mutrire autem conuenit latia persectis Simperfectisaut pueriget senidus: modo nobili uoesiqiloaelapiopitum perfectis se quod est cramune rfectio

et imperfectio Mico etiam quod generare sibi simile est lina

393쪽

lius: quia dicit Aristoteleo in litera no generare sibi simile

in litus aliarum operationum:cuius stignum etiam videtur esset quod multa plante cum peruenerint ad pers ctionem seminis desiccane et moriuntur: ut frumetita et ni ulta alia:tactnatui an Sesset destus solicita nisi gratia seminio finaliter: ergo generare sibi simile est natural tuo. Et confirmast gi postiler tot age ieratiotie sunt priora perfectione et ilia gis finalia: olbabetur nono metaphystice: modo nutrire et augmentare vis generationis pracedunt in eodem supposito generare si

hi stinisse: ergo generare sibi simile est persectius et finalius. Confirmaturiterii: qi illud opus est perfectius enobilius trest ad nobiliorem stile siue e qgnobilius esthacquiritib g neratio est ad fine nobiliole:quia per generatione acquirit totale esse viventistet per nutritioiae folii restauratur deperditum: modo totale eme viventis est nobilius S restauratio deperditi. Ite illud est nobilius et naturalius O magis couetiit staturalibus ratiotie anime et perfectionis res illud conuenit eis ratione corpori set indigentie modo generare sibi sirile conuenit animatio ratione perfectionis adeo solis 3 conuenit perfectistet coiine nitet am ratione anime:qi genes ratio terminatur ad forma qua est aia:sed nutritio conuenit animatio rati de indigentie.Lypter deperditu restauradus etcouenit inagio rati oecolpisagit generare sibi simile est nat iralius Et id diciunt edicit*natura coitui orditiato ad generatione admiscuit magna delectatione tali*valde solicita degerieratione sibi simis M.

Tunc solucii de stilii roncs. Ad prima dicti

tis r. id op3 illa eme nobili orae et perfectiora nec p Ino magis naturalia iiecerta magis intenta a natura que sunt inagio i pila:et magis inseparabilia: qi videmuoq=aettio speculas idiqui est in bote nobili inimius: et maxime M lis est milius proapitus botii inibuo actus nutriendi vel sentieti ditet magias parabilis. Undevos habetis in scdophylicomae materia

est simpliciter necessiaria in omnibus naturalibus ly sit minime nobilitatis:et fines si Spunt simo liciter necessatij.35 si in pite ter negandu est y omne illudnt natiit alius et meli' adestili separabilius. Erid alta:pSidiciae si vita aliqua iter abhieuietur p coitu in aliud piovenit ma suo .ctotale esse alterius vinetis retcuhocn6abbietitatur vita poeitii ad Reneratione recimis a pnimi filaequetia coitu3. dalia potoici Ssequis si auda est illi naturaliter magis appetibilem Dpter hoc sit simpliciter inqtredo magis irati iraliter appetibile. Inde si uis nutritio et c6seruatio sonio sit solii magici appetibilio*generatio alteri':tst generare alteruest natus taliter magia appetibile et magis intentii a naturaret si no a

natura sollicitaemearetura edidistinatevniuersu3 etintedete elud perpetuitate et decierimaru et illa natura ceto esset deus: intelligetie et eoi pota celestia. Adaltst:pet dici; naturaequevel magio est solicit degeneratiorie sicut demitritione imo intendit nutriti otii finaliter propter generatione ideo magis intendit generation 8:b tsi magis continue exeracet nutritione n6 qi magis inaedatea: hqr sine ratio potvenire filiis intentus. Egeuerare sibi simile:sicut homo mul usso licitatur et cotinue de nutritioiae equi sui ad fine ut in medebito posset uti eo:et no qimagiqua tendat nutritionem esto usum.Ultima ratio piocedit.

distinguus pactus suos in quoa possunt. xletarguis qinoiqi id ab aliquibus duabu potentiis nil prouenirent aliquiaet':ta limen ille potetae essent adhue abinuicem distincte:ergo ille potenti enodistinguite per tuos ac molet pampi a quiaque cum distinguntur circunscriptio actibus allap illos actuosio distingunt te: si posetitae distinguerenturo actus: seque

retur quod oporteret diuersaria potentiam esse diuersos act' et diuersoris actuuene diuersas potentias: sed psis invisumantia manifesta est:qxque cuia in pinus cedistinguiti debent coistini liter sive Dpmionabiliter bistingui .sed tu ssi accola quetis declarar:primo q=no oporteat diuersarii potet agedditi erisoactus:qi tertio physicomba bifcracti ui et passtuleiae actias:et mobilis et motiulestide motus:quii in actiuuet

passivustu diuerse potentie:et finxit iter mobile et inolluuias.

Guod et eo firmatiqr diuerse stitit poteritie dei solis et hola et istab eis; venit ide actue: fc3 iste ho: bo generat ab bole et a

sole fini Uri .etetia a deo: qi Deus agit ad omnia que fiunt. in docetii ccifirmar: qi diversos ho in inii simul trabeiiuna uenistitit diuerse potetietquor utilestide actito sc3 ide mora nauis .c Deinde etia ostedo vito Norteat diuersorum actu nesse dii tersas potetia 5:inio cia eiusde potetitio sunt diuersi aetuo: qt nono iii L taphysice babeici ea de potentia realis potin contrarios actuo: et eadem etia potentia pastilia ut prima materia pol o astiue in diuerso oactus et cStrarioo videmus etia q) ide calor qui no est aliud o potentia calefactens calefacti: et rarefacit et leuefaciti et ideo patet bellem eiusde potellescuit diuersi actito Edre in si potetati edistingiteretitur pactus: vel hoc esset specifica distinctione: vel disti lictione irans alused non potest disci quod hoc sit distinetione milites rati: quia ea de potentia visiva innumero stili cot sortio:potiti diuersos actus secundia tria mei in ut invisione huius aibi: et illisio: etide etia actus sm nutis erit est a pluribus potentiis distinctis pni numerit: ut id ei notus nauis adnier silo trahet ibuo nec pol dici qd potetitio distingitant per actuo distilatione soccificae: qi inti uectus identisnero potia iii telleret toties distinctas mi mero et specte Elide et istactus est potentiarii specie distiliciarii:vt activi etpaviiii. J te: sicut ante dictus fuit:eade potentia est iiitellectiva et seri sitiva:et tamen intelligere et se iitire sunt diuersi actus:ergoppter distinctioneaca iuuiii li6 oppilet distingiti potentias.

O ppositiam videtur velle S tristotcles in se

cundo hilitio et in s. cundo ethicorum et magio in nono metas phystice. ratione quia potentie non coagno scutitur nisii per actuo ut patet nouo metaphysice.ideo nec potest sciri carum distinctio iii si per disti iactione actum

Iti ista questione pono plures concitissio es

di ima est: quod quecunq; sunt distincta abitu ce3 sita sunt seipsis disti ricta et esse istialiter et iturinsece. quoiast illa sunt seipsis distincta essentialiter et intrinsece que omnibus alijs circunscriptis vel remotio tipsio solio remaiietibus .siue per possibile stire per impossibile adhuc est ei it disticlaunodo ite est deo innibus rebus que ab inuicem disti ligustium posit enim quod iiiiiii dononeste sit iussi hec albedo: et illai adhue hec ii demet illa:ideo adduce ferit disti licte: et ita esset de quishii sciaq3allio. Ite:oe qi e: est seipso m estiti triti sece et oraqsunt siit seipsis cac sunt et intrinsece et eientia tueriigii queacum distincta sui: seipstis intriti secet, isti rictam iit attonianifestucarqrsi sola albedocet adhuc ipsa cet albedo:id albesdo seipsa iii trinsece est albedo: et sic de quolibet alio: et id des clarani est quarto metapbysice ci end rei n6 edi si fictis ab es etpart rcine sicii toemeseipso id si e: ita osa q sunt sit seipsis a d sunt tristic declara sona pricipalio qi sicut declaratu e

et viiii in reb I p qbus suppolitit nulla divositio ite additagnificat et hoc capi elidoviali piit di ab indistin tioe eiusde ad secet hoc est pio ut o nullae librumpsi 'sortificat:lo recludiq illud aliqd est viiii et ide sibi Dut spmesterio: et pari raratione pilla aliqua sulit abi inice diuer Astiteritia id hoc estia seipsa intrinsecet ut dictu fuit igit. 3 nci obstate disclac usione potio alia coelii stolietate: qi aliqua sunt disti cta abiit ut cep atia a se et sibi extrinseca:qi p qd reo esto hoc ipsa est sibi eade:et distisreta ab altio. ea reo est e mao cras extrinsecaotomiai aestim surit pipin deii vel ab ipso Deo non iiitrinsece:d causaliter .igii siti rea est eade sibi et disticis ab aliis p suao causa o et tu extrinsecasino iiiiii trinsece d causaliter: lea effective vel finaliter.ETertia siclusio est ii potetieii odistinguia pactus suos sellicet in quos possunt:proabaturi quia no sunt id quod si ita illos actus: ideo nec disti et guntur ablui icem per illos actus imo in esse suo et iii iustinctione ipsarum ab inuicem ille potentie precedunt aci' suos unde potius potest dici quos ac tuo distingulitur per mas

poteritias causaliter quoi ita potentsemiit causa actuum ab eis prouenientium, uarta conclustio est equod non oportet potentias disti rigui proportionabiliter suis actibus heo quod eiusdem potentie ut pestiuo vel rationalio sunt diuersa oneratium ero et specie dimiacta:etide etiam opus est adiversio poteritiis vel saltem diuersarum potetitior ulli numeraro et specie distinctarum: qui getiui et passivicit idem actus et dee

394쪽

et hec magis declarabaiatur in arguetido ad questioneni.

Quistra colutusto: quo aec diuersitate actuum potestar, diuersitas numeratio potetmarii: qi tali modo poteriti argutis et u .istud opus aph cedita potetitiabet non proceditae igite no est b et tame utrii scilicet ta3 b se e est potentiatig fcetbsunt ditier se potetie Hic ergo viii uersaliter qncii abali cito piovenit aliquid actuosequitur qs illva est qda pote litia rideo si a prouenit sib ipso b tuc ob est potetiaret etiam fi d prouenit ab ipsoc tunc est quedam poteti ac Tutic ad coiicludendis Q b et e sunt diuerse potetie: suilicit ponere*bnoeitc:et hoc probabatiiriquia ab ipso berat stet ac non erata:ergoc noli erat b. exta 'clusio ponitur quod ex diuersitate actuum potest argui diuersitas specimo potetitiarum: qisib est potentia Miciens sta producem dum actum iii suo genere ete est etia potetia sufficies ad Raduceiidum actu nim suo gerie reuunc si effectus a mouetuat ab ipso b: et ab ipso e noli possit prouenire effectus a nec ipsitan sint illo in specie:sequitur * b et cerunt potentie diiuersarum rationum ridiuersarum specierum .Eldebetis tam eii considerare qas non oportet ex omni diuersitate ac tuu arguere diuersitate potetiarii cu diuersi actus ab ea de potentia possint prouenire:sed exactibus arguitur diuersitas potentiarii secundum ii umerum: quando videmuo actum esse ab radioletia et non ab illa vel eundem acturae ab hac via oo: et ab alta alio modo.et tunc argui miro diuersita specificam potentia tu in quando videntus ab una pioveii re alio modo aliquem actuimet qd ab alia non potest pioventre actus similis speciei. LUltimacdclusio ponitur: quod potentie distinguntur per sua opera siue per inoo actus:ses eundum rationem:ad talem senis etquod nomina subiecta huic nomini potetia:hoc est dictu: nominaque sunt specteo Duius nominio potentia habent diuersas rationes ita est diuersas diffinitiories nominu3 potentiarum et verbi gratia calefactiuum dicitur quod est poleo calefacere:calelaetidis lepotens calefieri sensitiun potens latitire: sensibile potessentiri et sic suo modo de motivo et modii et de auditiuo et de audibiluet de omnib'aldo nominib' potetiarii. decem nomina sentitiuum:sensibili: audit suu3: audibile:activum: passivum: motivu3:niobile et liuiusmodi sunt nomina subiracta huic nomini potentia: et ista tiomina: sentire: sentiri:age repati mouere mouetuet sic de atiis sunt nomina subiecta huic nomini opuove tactus:et puto quod hane reclusione ultimam intendebam commenta tot et Tristoteles quando in multio locio dicebam potenti ad distingui per actuo Ctrationeo que fiebant non procedunt.

tentie distingantur. per obiecta. Arguta

tur quod non :quia aliquasto potetia estis-ώ eno et eius obiecturii non est eno: verbiI gratia potet tia intellectiva est esset iasmen aliquando obiectu, intellis; bile noeno ut si modo intelligas Bristotelem vel antichristum alit vacuum vel eliinieram: sed entia non

distinguuntur per non entia: ergo potentie non distinguit E per obtecta. LItem: si pote litie diuingueretur per obiectae tune oporteret biversarum potentiaris inesse obieeta diuersis:et econtra diuerstorum obiectorum esse diuersas potetias sed non inuenitur ita esse imo idem obstatum est diuersarii potentiarum tui lapis est obiectum sensus quia sentituri et obiectum intellectus quia intelligituriet obiectum potensti e calefactive aut frigefactive quando calefit aut frigefit. Similiteride insensibile commune est obiectunt cuiuslibet sensus exterioris similiter etia e conuerso ea de potetia est diuersorum obiecto tum: ut idem vi suo albi et ilicii et idem intellectus omnium entium quantilcun diuersorum: ergo potentie non distinguuntur per obiecta.

Oppositum dicitur communiter Side in

seclido ethico tu videt Bristo disti iguere virtuteo morales secudii distinctiones obiectom suo iii:et ideo etia dicit in se cundo huiuo riristo ae voleti determinare de potentiis anime oportet pilus determinare de operibuo:et adibile prius de obiectio: quod non videtur esse nisi quia potentie distin

munim et cognoscuntur per opera sua et obiecta. etiam in primoplari movi dicit:*nSquodlibet ages agit iri qdlibet assium lue quodlibet pallia 3 patira quolibet agente indis

terenter .sed determittania determina totam potentie acti ire et pamine que adiuuice dicunt obiecta uelitiis suantur Daportionabiliter per inuicem.

minio breuiter videduin est: quid derem

inuo vocare obiectum potetitie et est premittendit *potetie proprie log edo de potentho: distili uitii nacti uadet passiluas: sed Maearnsulit active vel passive sine cognitione: ut grauitas mouerido graue vel caeliditas ignis calefaciendo: Elie dicunt clive vel passive cucogiimoiiuq vocantur potentie cognoscitiae: visensus et intellectuo. Dueli etiani notandit:*cbuio ea de potetia ut intellectiva sit passiva et cognoscitiva:tamei id est necessari ii qdoe obiectu dicis obiectit intellectuo inquatum potentia cogito scitiva:dic turet' obiectu inquantu est potetia passiua debem emuniuersaliter dicere q6oe obiectu potetie pastiue inquatu ei potetia passiva est activii in natu agere issi illa:et econuerso exta Oeobicctii potet te active inqua tu est activa est passivii est innatu pati ab illa: sed obtectu potetitie cognoscitiue inquatri dicit cogito scit tua est cognoscibile o est innutfi cognosci ab illa: modo sepe cotingit maliquid est cognitii ob intellectu a quo nullus intellect' patit: qin materia patina cognoscis ab intellecturet sic materia pilina bene est obiectu cognoscibile ipsi' intellect' licet materia pilina id agat in intellectu:qi ipsa nulli' est activitatio. si di situ habeas coiiceptu hominis specificii:tupillitisitellige ooem dotes iii differenter: et si cois dotest obiectu intellect' i ii quatit intellesctus est cognosceo et tamenndoiodo est obiectu intellect' inquatii intellectus dicit petita:qhbolaoqiuiitro me nilii lagusirin intellectar nienaa forma ali illum conceptum quo tamen ipsi cognoscular Cniditati dii est elisi aeno olo potentia active requirit obiectu scilicet passimilio euo creando potest agere sitne passio pietapposito ita me omne activiss nasturale requirit pamuuin:c econuerso.

Tmic pono breuiter aliquas coclusiostes.

Dii maest:*noo polleto eo potetias distingui per obieci sua qmeoipa celestiano distingulis pista inferiora q tamesunt obiecta lixq agit liet etia materia pria est comune obtesciti olin potetiarii acetuaru materialiu et tit si illa materiam n d distingunt illa agentia:nec materia et ij distinguis adlestinctioeo illotu aget v. Secuda conclustio est: qa nonopypotetias et obiectaea rudisti tigui ppomonabiliterici poterieiteuect ueno distinguuipportionabiliter edi distis ictione enti et metia in arguedo dictu fuit m bene est ide obiecctu diuersarii potetiarii et ea ac potentia diu et sorti obicctorii. Tertia coclusio est: auqnex diversitate obiectorum

possumus arguere diuersitata potetiarii sine specifica sitne numerale: pol declarari sicut in alia questioe declaratii fuit m ex diuersitate operum potest argutos uersitas potentiarum ato effiali obiecto vel activo vel pastilio vel cogito scibili in illud sit cogito scibile a potentia.b: et ipsum vel illi Me in specie nolit cognoscibile a potetia .c: sequitiir *cet blimi potetie distineterno solii pili numerii:sea et a scrini spes cie.qcti enim poterie et ent eiusde ratioto et ei iisde speciei ille possent pati ab obiectio eiusde speciei: si essent passive et ageret obiecta eiusde speciei si essent active. uarto conclusio ponis descendedo specialiter ad potetias seri sitiuao: ae potetitie sensitiue exteriotes distingvus insuto qualitati uis dispositionibuo secitndia exigentiam obiectorii suorum

propriorat verbigraralia requirit qualitativa dispositio actrecipiendii specie luminio vel coloris et aa recipiendum speciem soni et sic de odore: et sapore et de qitalitatibus tali cibi, lib':et ob hoc oportuit organa sensun exterio:ueste diuersia, rit coplexionii ita men licet dicte potentie distinguat arsecus dum exigentiam sit ortam obiectoiuni non sequitur quod diastinguantur per illa obiecta scilicet colorem vel odorem vel laniim milii lettim egerunt ad formationem et distinctione niorgallo Miu ili omni sensuum .c Ultima conclusio. Potenditie et obiecta sua distinguiiturpi oportionabiliteri securida ratione mad istum sensium: qiotimi nominicStentostib hoc nomine potentia activa siue sub hoc nomine activum coirespondet proportioliabiliter nome contentu sub hoc noni inepotentia passi u vel pastu imiet ira etia3 omni nomini cons

395쪽

b Ioamiis Buridani In ruristotelio de anima

tento sub hoc genete cognoscitiuum correspuet proportiornabiliteritomen contentii sub hoc genere cognoscibile:verabi gratia:motiati in obile:alteratiun alterabile: calefactivii calefiactibile:intellectiuum intelligibile: sensitiuum seii sibi: le:et sic dea daret omisia hec noming potentiarum habent sibi nomina coirespondentia actuum que diffiirituitur: et ideo potest concedi quod boc sepe in ledebat Aristoteles quando dicebat potentias distingui peractu cet per obi cm. nec contra Dicta procedunt rationes prius facte.

tentia nutriti ua:potentia augmentativaxipotentia generatius: sunt potentiae anime .arguitur quod non: quia potetie anime non conueniunt inanimatis:sed iste potentie contieniunt inanimatio igitur. maior est de se manifesta:minor vero mbatur: primo degenerationes bi similis: quia ignis generat ignem:caliditas caliditatent frigiditas frigiditatem:simi,

ister de nutritione et augmentalide quia ignis ex unctuoso nutritur et augetur:similit' edam calorretne patet q8 iste potentie et opera earum conueniimi inanimatis: go iste non sunt potentie anime. ut sortes, anima sortis nogenerat sibi simile: sed solum genriat siemem ex quo postea generatur alius domo retiam sostes vItra generationem se minis nihil agit ad generatione alteri' ho initiis tinio si soletes emisso semine corrumpereturinoli minus it harer aliquo more deo natet quod anima sortis noti habebat potentia generandi sibi simile. Nili si ille esses it potet ille anime vel essent diuerse potentie: vel eadem: non potest dici quod eade3:qr tunc non deberet dici in plurali numero quod ille essent potentie anime: imo potius et ille ement pomina an iame. Etiam Aristoteles distinguit intereas: ideo non est didicendumq6ssiit eadem potentia sed nee potest dici insiti triuerse potentie: primo: oi sunt una et eadem anima:secundo

quia earum est idem obiectum: scilicet cibus:et potentie diuerse debent habere obiecta diuersa.

Oppossitum vult aristotcles. Notandi iiii

est primo de nutritione quod nutritio propite dicta fit per alimentsi advenies ab extrinseco ipss putrito: etp conia resisne illius nutrimet siti substatia nutritii secundum siligula Sed partes notabilesreo modo quo Gclarari dehcthe modo genriationis et d3fieri huiusmodi eduresso si virtute ex ste, te in ipso numto stamne sunt eddi nonrevere nutritimnis. Et a hoc debetio inferre Ol3 fluui' continue plaverat pcontinuum adue tu noue quernd nutris:qi deficiunt ille inditiones nutrit senis primo emii Sest versi q8 quelibet ps notabilis aq o existetis accipiat sibi portioli eaq iupuenientio:imo tota predes figit ultra: et alia nouatii sequitur et issili vera nutritione cubet pars nutrittantecedensit utritio nem capit Mi portione et copertit ibi portio taede nutrimeto adueniete. scdo:aquassuuii pieexistis no rauertit sibi ovirtute sua aqua supuentem p quustu ut continuaturaeitii nutritia per virtute usi debet sibi reuertere nutrimentum.

Hecudo etia infere dii est: c ignis ex cadela iid ita tritur vel ex lignio:qrlielit dicebas defiuulon desturius. Hlihet parotante preexistetis accipiat si hiptae supuenientiq: imo totalis filma prior euolat et exhalat:et alia noua generas exsiccor exscuo vel cera: tam evrenestae ignis 'pinquiole hysilitudine ast nutritione eb aqua fluuii inquatilignis p exta stelio virtute sua generat igne subsequente. Peide ex dijctis sequii m nutritio proprie dicta est oraturq( p3ptimoqi cogenit solii aiatio: unde inter in atrimata magis vr concuenire igni: et in ipsi non eo uenit ut disia esttergo no conuenit inanimatio.Item nutritio vel est ab anima seu a virtu teaie: vel est a virtute elemetari ut igneo intrie:sed n6 petdsci quod sit virtute elementariiquiae te mentum virtute sua non mouet nisi ad unam partem tui leue sursum et grabile deorsunt: nutritio autem undio fittet innutritide ad omnem dIllarentiam postitionio mouetur nutrimentum tergo hoc non es opus virtutis et cinentaris saltem presentiat later:sedati ime Enec valet cavillatio dicentium quod niutrimetitum mouetur deorsum ad pedes per naturam terreque est grauis:et sursum ad caput per naturam ignis qui est lenis:quoniam si illud emexetune omneo paries magio

terrestres descenderent deo istini ad pedes:et omneo partes inagis ignee et leuiores ascenderent ad captit: ideo in capite non esselit ossa et iaciti iraecin pedibus esset sanguio et spiritus:quod apparet totum M sunt: igitur stet ex bis finalis ter concludendum est quod potentia nutritiua est pomistia aut meumo est ipsam et altim potes nutrire. Deinde breui treme augmentatione dicendu3 est: augirien ratio uno modo fit per rarefactione a calido ab M aduentu vel ad diatione extrinsec et huiusmodi augmentatio non est propria animatis:imo conuenit inanimatio.raia est augmentatio pre appositione sicut incumillo: sicut si vitati aut mitinerum diceremus augeri perhocae aliud vinii vel frumentum ei appositur et adductae inodus augmelitationis no est proprius artimatio:quia sic aqua potest augeri vetati mutuo lapidum a lilia est augmentatio per nittritionem: quamlo in substat iam nutriti plus coimertitur de ira trimetito:*sit rem ut ii decolpote nutrito: et decaumetatio est propria alii: matio sicut et ipsa nutritio: cum prenutritionem adueniati ideo est opus iume. Ex quo concludit:qd potetia hoc indaugmeritativa est potetia anime:imo ipsa ani in est potenditia principaliter augmetatium tali augmeritatione. Ealtimo dieran est degenerati de sibi similis: et dico; dupliciter est generatio si in illo:vrio modo ex materia alienavicut ignis generat ignem ex lignio:et apparet quod iste modus genta rationis non est propriuo animatis Elio modo est genera, tio similio er semine ab ipso generante ovo et resecto: et ma anifestum est qgi moduo generatiotiio non conuenit nisiari inlatio: imo adduc perfectio:et ideo talio gnatio est opus anime:et sic potetia generativa est potentia anime imo anima est ipsa mei potentia sic generatiua: tamen non credo q6 anima sic generantio sit principalegeitera o sibi simillo: se ala Ius generat semen:vnde post generatur ipsi simile: et ideo anima est potetia principaliter generativa semiti ioth quoi liliatum est generari tatile ei cuiuo ea est an inia.

'her hoc respondetur ad ratiota es quod

enim grguebatur de eo qd ignis generat Ignem et deboeae ignis 'umtiir ex unctuoso et de augmentatipite perrare factiopem: totum solutu est inpositione: sed voc quod ultimo arguebaturvidelicet quod ait inrepotetie sunt distincterii easte:posset concedi mea de anima est potetia mitrat sua augmesitativa et generat tua tamen secundu3 diuersas ronem Cthec alias satio dicta fuerunt.

stro sit potentia pastiua sine viritio pasti ua. Erguifcr iid: qi materie est pati et fora me est agere ut habet in libro de generastione: et etia laclido physicor tinnodo senssuo id est materierimo est forme:quia est ipsa anima sensitiva tergo seri suo est postentia activa:et non potentia passiua .EEt hoc conarina: turper Tristote secundo huius dicetitem: quod anima est causa corporis secundiim forniam: secundum finem: et secundum agetio:ideo ipsa est activa et non passiva. quod etiam confirmatur per commentatorem diceritem secundo huius ruoa anima est causa motus corpouo secudiim omneo moos momo: nue vocatos siue existimatos ideo anima est causa motitia et activa ad scissatio irem et non passiva. Rem: sentire est agere:ergo sensus qui sentire dicitur est activus:consequentia est nota de setantecedens probatur prirno:quia sentire significatur per verbiam actii iunn quoa non esset eoii ueniens nisi sentire eget agere:et etiam coma muniter coceditur quod sentire et intelligerem iit actiones immanentes:et actio noli dicitur immanens quia maneat in passo:qui sic omnis actio dimetur immanino:sed ideo actio dicitur immaneno ex eo quod manet in agenterergo cum sensatio et intellectio maneant in sensu et in intellectu:

sequitur m sensus et stituitectus agunt ad sensationem et intellectionem:et ita sunt virtut eo active: et no passive It et in tertio huius dicit Eristoteleo quod principia mouen animal secti dum locu sunt sentiis et appetitus vel intellect' et appetit uotideo sensus et intellectus sunt potentie moti

ue et

396쪽

ue et active. Et laoc solat confiriniati v basiliseus visu litterficit doliuii eiu et mulier meli struosa visu etiam iii ficit spe culum: quod non esset nisi potetitia visiva et et activa in ip siilarari sibile Ite inlisei ilagellet pote istia passiua: seque retur quod seri libile est et irobilius ipso scii suunodo cotiisquetio est fatis in igituri probo coii sequetitiam qi tertio burius dicit Tristotelegae ages siti iobilius et prestati' passo: modo sensibile etat ageno iii Elisum si se imo esset virilis passiliari deo seri sibile esset ii obilius. Ultinio arguit iuriqrsequis q=virtus vegetatiust esset nobiliori seii litiua:qi est: falsum: et colaquetia pl3:qi nobili' est sicere M pati adeo aceti tuum est ii obili' passivo:et in oesco cediit virtute vegetatiui este virtute activa: ideo esset nobilior.

Oppositinas dicit Aristoteles et in seeudo

hui': et in tertio. notandu est secvia duco meritatorcin cis potentia activa mouet obiectis suis: et potetia passiua mouetur ab obiecto suo: sine thoc sit motu ppliedicto c(i additiorne cotrarii suae hoc sui notu alio vel intitatioe . iisse pono conclusiones. uitia est:*oissetistio est virtuo pastitia . croissensus potest haebere 6patioiae noua: videlice toti a sensatione ininiane te sibi: modo oe tale est pastitati in ci est receptiim illius operationio:ex otio illa de nouo immanet sibi: ergo Ois sev suo est passim'.CEcda c5clusio:ois sensus est

passitu' a seri sibili: qin illud est passi uti alati sibili inq6 sensibile ina primit aliqua specie: ino sensibile impuniit aliquam specie in sensum:sicut pnde vi sup experientia: st coem diliaspicit lucem aut sortes colores: et retrouertar ad preopaeaadbue pauq ipere ibi obiecte apparebiit clare et Iucenates: Suis no sint tales: qi non potiseni siqi adbii caelisus

tabet aliqua de speciere' qua ab illis lucidio recipit vel ablio colorib'inteno .signe: sellius exterior ad se litie dii iris diget obiecto sensibili ecterioli: sed se ii sibile non exigeretur

ad sensatione nisi ageret in sensum: vel nisi paterer a sensu ad aliqua actione nihil exigit nili in aut passum nisi

forte hoc sit paccidera: sicut geret remouens yhibeo vel applieas activii pasti uotmodo absurdii videtur dicere qSuiisibile patiat et recipiat alima sensu: qi lio pomeo conseram teter assignare qaetcsto visus ti ageret in stella o qn obderet eas.lier de olfacti si obiectit odorabile no agereti ola factu bina stoecoverso:tiae sequii modoratio magis fieret expirado inspir2dm inest fallaniugis sensus est viri' passiua ab ipso sensibili. Tame debetio notare:* ud du3 est manifestin utrii sensibile agat ipsam sensatione: et O scumo solii recipiat ea an sensus agat earde hoc aute crit dicendii post: secutidia exigetia diuersarii opinionia de specie sella sibili: utrix sit eade sensationi aliud: qui ccii pontat cy senasatio nodifferta specie sensibili ipsi habet ponere q3 sensus recipit sensationem ab ipso sensibilite q) sensibile agit sensatione in ipsum sensum Sed illi ci pomit sensatioile esse actu supera aditu speciei sensibili:et diuersum ab ea:habetit dicere quod setisus patitura sensibili recipi elido ab eo specie in sensibile: tame pomunt dicere qdsensus inhimat' specie se inlibili agit in semetipsum sensatione: sicut graue habetio priem nactu .Lgrauitate remoto impedimento tra sit in actu 3 secii duae semetipso activo ade hoc postea videbitur.

Ad rationes: conceditur quod sensus cst

i' multaru operatiotium:qm sensus esti pa ala et a nutritioni:ad augmeratione ad motu locale ipsa agit ad nutritione:ad augmetatione ad motu locatae: et mite etia ad selisatio timet intellectione et licet sic multipliciter agat:no est inc6lientes malicib' modio patiar. ea forte tu obdeleo: qi sicut prima materia ita patii; non agit sic forma ita debet agere sti no patias. Remo defi*pii masteria solii est passima: et no activa:et ita etiam prima forma qest ipse de ita est activa vino passiua: sed non est in conue: nieno cae minae medie:et materte me die: sint simul et active et passive. eiu deqndicebas; sentire est agere:pot dict; indubitanter sentire est sensum pati:vir uni aute sensus isti sentie do agat sensationem et iion solum recipiat ea:vides vii in aliaeustione.Sed si sentire est pati: quare ergo sigilitiacas p verbii activii potrudeli: qa nota significat ad placituet fuit talid comunio impositio aipter estimatione vulgare: Graepe apparet vulgarib'cpsentire sit agere: eost ipsi nocipitat motu u que sensus moueas a sensibili remoto.Sed tu peteres quare philosoplii dicutae seritire et intelligere sunt actio eo immanete .R ideo crem vita opinione q)docestor

iste aetioeo mari et iii suis agetib'sc3qisentio agit in semet ipsum se ii satione:etueueci'iseinet ipmitellectioite: et lic sensus et itellect' sunt sinuit actius et passi iii adactii se iit lecti urintelligedi.Sed alia opinio a ponit qi se limo iid agat sensatio ite sed solia recisiat diceret:* Mitiren titto dicitur actio immane Misecudii veritate est palmio in v modii actibio stragnificata et ita sentire post et dic ipsisi sotra salieno in aliud:qrfectiali veritate est actiosisse agerensi permodii patriolo significata.ZIlia ratio bene phatae sensu ocst virtus activa ad motum localem. e altio rationibus arguentibuo de nobilitate vegetative supraseis sit tuana: vei senstibilibuet supra se ii sum dicetur in alta questione.

Acritur decim otertio: utrum

adsensatione nece Iecst potiere sensita te Urguit si nicidi sicut itellect' se h3 ad intelligere ita sensito ad sentire: ut pis tertio de aia: sea ad intelligedu ops poncremtellectit agcte: ergo ad stillic dii op3 ponere selisia 3 age te. 'te Brist .RGolivi' dicit anima esse cain corporiolacii dii a geo:declarat dictu insuli in alteratio eliensius: conoesacta a Dpol tu nisi sita e et ages ad seiittedii ergo iba debet poni sensus agra.Cytem ut arguebari aliaqm desilaia sensitiuan Segetageo ad aentienati op3co cedeream sensibile esset nobili' scii sutet potetis vegetatiua est et nobiliorsaoteria sensitiua. Ite:cii forme sit agere:rSnabile est moi mime assignet aliqua actio a prisfediici potest anime alia actio assignati igitur.

Oppossitum angimini quia si esset dare sen

nus agetes sicut passivos:secrerm Tristo esset diminutus. EPotio breuiter coclusioties recreeitati ocopii liotiti. ibis, maestae ala agit ad actu sentiendi: qrassage dii sensatio sieno sufficit obiecim qi nullii agea Dducit effectu nobiliorem se:et tame aera senti edi est nobilior colore: odore: vet sono: nasicut dicis pnopoliti coetu:op3 dispositioii eo a te esse nobilios res disposui otii b'corpolis ciueadmo dilata est inobilior coles pote.Sili species sensibiliosissi distinctas scillatione non sufficit ad agendii sensationerpteride: et ira argui por casspecie3 et obiectu nostimetiit. Et agibat ex alio: et si ala acthoc no ageret: seqretur quintio suo posthi covinci ae ista ala sensitiva esset ii obilior obiccto: 3pter trocmno piussum' ars guere nobilitate substitie vci potet se in si ex nobilitate opatidis eo aesio postum' deue ii ire in notitia substatic vel potet lenis p notitia oeatidio tetideo si alicue potetie operario inueniae nobiliorq3 alter C: illa pellecta est nobiliox nio a se sensit lueen nulla est opatio iiobilior in aet' senti edi: et si illo acri sentiadi nolit ab ala active 'solii patriuetisse ille act' emet active ab obiecto vel a specie sensibili: et sic est et eade3opatio obtecti et a te scilicet sentire et illa operatio nobiliori ino esset obiecti S aie:qm nobili uo est agere Spati:vt vult Alri .rertio altius: et quarto et licorii propter lioc enis estii obilius: ut ibi dicitur darem recipere:ct qi lani per Arimextollit agentia superpasta:nisi fove sitit agentia iis stivmerati an deo si anima setistit tua nonageret ad suam nobilissi inam operationemque est sentire: sed oblectit in solia nilua obiectii esset nobilius ea quod est in conuelit eo. videmus ecilii vel cane st sensum componere et diuidere et quasi syllogitando discurrere: vist viaeet dum situ in ultra aquam vel post tomam nudicatioq; non est velitendunt ad dominum per viam rectam sed per viani obliqtia:circiribit fossat unum odolioli est credendum quod obiectu, ni Viciae agere talem discursum:qincnbabet altam virtu em S mi priniendi sua specie in inedin ultra qua implestione sunt diacti actus: ideo ad illos actus oportet ponere aliud o no: et hoc debet esse anima sensitiva. Detnae iistero secundam coii clusionem ex predictai scilicet q6 adsentiendu3 oportet dare se ii sum agentem et non solii passum linqi oportet dare animam selisitiuam: que agat adsentiendinii ut dictvni est: sed non debet iiitelligi aliud perseia mina gerite pio anima se risit tua si ponatur agere adsentieti dii;:ideo et cc Tertia conclusio. non est ponendus sesi suo activus distinctuo aselisa passivo ex parte anime : quia non pos et dici ii,

si ponendo in eo in amni ali plureo anima o scis sinuasi

397쪽

Ioamiis Buridani in

quod videtur absurdiri superfluit et iasi ponatur alia ansema sensit tua agetio et alia recipiens sensatiotie:sequitur ae illa anima sensitiva agens non cognostet cinulla anima cognoscit nisi habrut in se cognitione:tiae sequirae illa enim activa sensationi esset niti nobilis in passiva:cum cognosliciis fit novi tuo sentietite: md hoc esset absurdis .c Suar taparesim cst: vetia sensus agrendes distinet' a sensa patis uoratio eorgani sicut dicerein' visuin distingui ab audi tuta inon esset possibile astigii areolgai in visus acti uitet ausdit' acts uidistinctu ab oculo et aure si tame sunt vigana via

suo et audit' pallii uom.C Plia coiiclusio potest polii: ae aland agit inocano sensus specie sensibile obiecti exteriolis: ut colorio:vel odorio:qr obiectu ita videtur sufficere adimi petituendii specie main organo sicut sufficit ad imprimenduea in medio: qm secundu eande vel simile dispositione: tibi gratia secundia di hancitatentediit et organii visus recl. pisit species lucis:et coloris .et ideo si coloi illa speciesotest seducere in medio sine hoc*anima coagat:ita potest B ducere in olgano. Lintima conclusio pol ponit; specleo sen:

sibilis est dispositio seniuo ad agendii liusatione quot vj datur tu sine specie sensibili facta ab obiecto no pol sensuaseiviret ideo ita illa disponit sensum: vetigitur disponit ipsum solii ad suscipiendi sensationem vel disponit ipsum ad agetiamsi dicas; disponit ad age dii habeo opositiust

vero dicas*disponit solii ad patiendii et recipiendii truticco sic fuderistud injGurities: passivum in hac alteratio eesset nobilius m activii et ij pili acipaletet magis in actumio do hoc est omnino iraeonuenico:quia semperageno agit ut est in actu:et pasi iuum patitiir:vtest in potentia sed coiise ctrcsitis piobaturiquia passimini in sensatione es t compositum v specie sensibili et poteritia et activum in sensatione saltem principale esset ala ima tantum:non ut iii formata illa pecie:niodo anima utimuirata illa specie dicitur nobilior et ilia gis in actu:Sut accepta secundu 3 se tantiitet ideo ad

hoc yagens sit nobilius et magis in actu 2 pastuimratio, nabile est dicere vi illa species sensibilis dispoliat ad agens dum ita vi sit ex parte activi magis S pastiui. OEt ut filia

Iliter detur illotius per quemlhocitatinotat; nunc8 ldri se, cundum ide et ratione eiusdem est activu3 et patriuii eiusdeoperationis .et ideo credendum est q8 obiectii est activum speciei selisibilis tam in mediuo in organii: nipositu, austem exanima et organo correspondente est pastillii siue res cepis uti illi' speciei sentiae illis ab obiecto. Pretri eam ut si ad actu sentie di: et copone die discurrendi ipsa a cii orga ano est passivum et receptiui non p specie illaim spectediit no sthabet receptiue ad alique illog oectust se a m Maia ut informsita tali specie aquilios actus utamilia species cum anima se habet acti ad illos acri:ideo sic agens cst nobi liuo: qincepositu exari et specie est nobsit' tb species fini se sola.et est sities acuti multis alijsuditiquab exteriori agente aliqua potet salieret iactu pisopolisti lapillii actii puniis mouere ad actu Fni: licvi graue pacti prini v. grauitat enimouet se ad actu pires ad locu deorsu nuet intellecti' habes scietia pdi pilia siderare. ex dictis rationes faciliter solvitiiqincocestus est sensus ages si est nobiliot sensu pastiuo: et nobilior obiecto: qragit principaliter ad nobilior eo Datione o obiectu: eoae agit ad stillationemq est nobilior species sibi is qui obiectu agebat Sed de Arist. end dea terminauit de istis sensib'acti uis:dico Usmodocet hic de eis:qino est ali' exmalavet organi sensus acti et sensu opam sedataqde se est serisus passi incillaecie sensibili sensus activus:et hoc determitiauit satio Aristo.in dicendo anima est causa corporis secudii agens:et in motibus la cfflibus:et iii alterationibus sensibilia: od debet intelligi quatum adsensationem.

occimo quarto virus

sensus csrca suum sensibile propilum poes

l-l a longe veriti obscuro aliter iudicat deco floribus et de luce qua3faciat de prope velli iti lumine ergovel hie vel ibi decipitur circa colorem et lucem. intem solent iudi camus in niarie rubrum in ortui et inieridie ipsum iudicam'

In Aristotclis de animae

ei' colour:aut in mane: aut i meridie: uis color sit de pie pilla sensibilibuo. UItem: infirmus dulce iudicataivaru3 ergo decipitur de saporibus:que tamen surit gustui propria sensibilia .cytem intellectito decipitur:circa propuli 3 sini obiectum igitur et sensus:antecestens manifeitum est: quia illa sunt propria oblecta intellectui me intellectu cogitostiitur et imita alia virtute cognoscutitur: isicut sunt deus et intelligentie circa quao tamen intellectus potest decipi et eris rare:sed consequentia inincipalis piobaturi per hoc quod intellectus cst virtuoso tentior et certioi si, sensus isti tantii quod sepe p intellectit coiriguntur errores lati suo vide ina gnitudine solis et astrorunnmodo si virtus superior et certat tot decipitur circa propitum obiectum:magis videtur qua virtuo inferior et minuo certa possit decipi circa suit. stequedam apparent lucere de nocte et de die nom sed appa, rei colorata:ergo vel de die vel de nocte vel forte viro tempore sensus decipitur circa colores aut luceo illorum: tamelux et color sunt pia piis sensibilia visus . vim medius co tot iuxta nigrii apparet albior et iuxta album nigrior ut hasbetur tertio metheoloium ideo de illo colore decipis vistis. sic ergo patet selisus multipliciter decipiuntur.

3n oppositus est Aristote in lites a. yii

ista questione fuerunt multi in odi dicendi quodiodo dictit Tristotelis debeat intelligitet Plistoteles sensibile sulimproprium vivistus non decipitur decolore quoniam colonnec audit' de sono: tamen bene decipit iudicando quid est coloratum: vel ubi est:aut quid est soniis vel ubi est. Et theoni istius apponit treo conditioneo ad hoc quod selisus non debeat decipi circa suum proprium sensibiledicit enim Oad hoc primo requiris organu sensus belle dispositum .egerestippter imperfectionem lingue male iudicat de saporib et ita habeo oculos egros no bene iudicaret de colo tibias. Soeo etia re tritici mediii sit purum appter hoc.em de luce vel colore solio iid iudicam' initiane iudiculeo colore ei' rubisi: oc aut est ypter fumos iuxta sipficie terrea terra et uatoo et aeri medio comixtoo: fiumi enide se sunt stigri:et lucidunmixtia nigro vel visunt pilicru apparet rubiit.Uiide propter hoc carbonem igniti apparent rubei sc3qi lux igni ornixta est nigredini carbonii sediti meridieci nonant tot fumi ita ternos et sole sol tio sic apparet. ETertio requiritu sit debita distantia inter visibile et visum. unde sta longe videas colore panni noli bene poterio de eo iudicare.mite multe alie reditiore essent apponeae oportet enico sensibile sit sufficientio virtuti ad efficaciter mouedii siti sum:audio enituno bene posset discernere solios valde debilestet oportet etiam noli solii in editi esse puris: sed etiam sit conuenienter dispo ruin ad Misiattolle talio obiecti: unde in tali medio deciperemur de luce qfinci deciperemur decoloie et eretra sicut pii in tenebrio vel iii obscurosorte requiritur quod obiectum de quo debemus iudicaretion appareat iuxta aliquod coiitrariorum quorii ipsum est mediunt:qi sicut allegabatur ex tertio meideolorum color medius appareta ius et alius si videatur iuxta album et iligrum commenstator etiam glossat Alristotelem O visus non enat circa colorem quonia3 album et iligrum:et hoc in maiori parte Et videm inibi quod simpliciter concedendum est q6 sensus sespe decipit de obiectosprio Stii ad certii gradu.unde sicut de magnitudine tu non potes ad visum iudicare precisum graduinum o sidua o magnitudineo videas que quod simodo tequales ignorabis ali sitit equalest et sorte crede ea esse equalis licet non sinitet si videreo festuca ilicet meis dium et ouanum sint bene disposita et quod sit debita diastantia tu nescies certametuo quantitatem:se amem rabi eam per digitos vel per aliam mensuram. et non minuo est huiusniodi incertitudo circa colores: luce orant folioracpe

enimn colores sint inopinquo gradu albedinio aut ni hclinio non iudicabis rem differentiam: sic etiam de luce tu non percipies statim augmentum paruum lucio sino mite non est bene possibile quod aliquio posset bene iudicare decerto gradu coloris: quia non percipimus coloues sine tu mineret unum quod coloratum in maiori lumine appa Rret albius et tu minori nigrius tetiam valde notabiliteriri si aspiciamus parietem ubi radius solis -dit et iuuescta:constat quod in radio solio apparebit multo albaei igixur manifestu esto Mitio bene vispositus et v medin pus rum et

398쪽

ruet perdebita distantia decipit: ergo sensus multipliciter

circa obiectit ad gradii: istro etist forte qua tu 3 staspecie ficipii:qrrubiit in obscuro apparebit nigrii. Et ideo credo q)expedit retierti ad glossa3 cometatorio et fouet themistii simul videlicet q6 festiuo circa Ipitu obiectu no declapillas Otii ad gradii vel specie iii iii aetoli parte i .in ni ulto et hoc appositis illis 'ditioibuo superlito tacito:tsic enimvel quatit ad gradum vel Stu ad speciem obiecit piopi' no descipimur in maiori parte id est no decipinxurinna ultor in possibile est*partia odisseretias nopcipim' nev disi uina':sicut declaratii filii Eset tile circa ista finaliter notandum m in hoc dicto no siste debat Drilla. potiere differentia inter sensibilia propria et tam uitia sicut aliqui putauerret: visicut visu ono decipis de colore qm cotoi ita nec de magnitudine qm magnitudo tet sicut visus circa colores no decipis in maegno gradu:verbi gratia limites sit multo albioi platone vis iussa S decipiesqnpcipiat ipsu in albio te Suio possit decipi in parvo gradu ita sine dubio no decipies circa magnitudines fi lii State nauun distant sed bre si parum distatumea Tristo oluit ponere differetia inter sensibilia Dpria et sene sibilia pacei desis:*circa sensibili si accideno feri suo pol decipimo solii in pauco:sed in valde milito vel in toto:etia appositio Oib'circliramothemisti : ut forte adipter colore ni iudicabimus hoc esse mei: licet sit feli vel hoc esse ferrum licet sit lapis et hoc voluit Bristotelis notare ovi suo uodecipitur coloie quonia 3 color idest non multum decipitur circa colorem nec Stii ad gradii nec quatit ad specie:sed decipis quaisi ad O est iudieado est coloratiuscilicet virithoe est lac an fel an vinum.

Istis visis rationes facte conceduntur: qr

demonstrant:alique enim bene argutit quoa aliqua domultum decipimur: aut rumpier nimiam distat tara ut opter inclis positionem med si veto igant:vel etia*circa Poprium obiectam Olb'bene dispositis decipimur: in pauco tu me: ide nolumulto gradu:ethec omnia conces a sunt.

Ueritur decimoquinto virus

sensibilia comunia sunt per se sensibilia: videlicet numer ' magnitudo in ot'quieo: ita enim numerat Alristo.Urguit ergo pii mo q, illa no sunt p se sensibilia:qivet hoc

esset p se et pila vel thoc effetu se seclidario et non primo: sed saeuitia horum pol dici:lgii a bonisnoreyumoestine est dicedum' *sint pse et primo sensibilia: qm sensibili appria vocarito pristet magis per se sensibilia nec pol dici op secundario: qi consentator dicit qdilia coinunia sensibilia sunt sensibilia a sensu secuda qG scii suo:modo illud q6 est secitdfi q, ipsum no est lacu clario imo est piimo ut apparet in lib.posteriorii sigite o se tale

esset taleos alio circia scripto: sed magnitudo et numerito ii Ssentiret circii scriptis clitatib'Dpite sensibiub':ndesti viderenti sine lumine nec audirens sine sono tergo numer' et masgnitudo no sunt pse sensibiles: et ita esset de ali sedib'sensi hiub' EIte:itian 6 sentiunt pseqsentiunt p aliud in axi est illud aliud sit eis cSilictu accide taliter et coligent verbi a.ddnSestet pse risibilissi esset risibilis solum p currere

aut sedere:Ocotingerer couent thoi.d magnitudo si litvla sibilis vel audibilis:hoc iis est nisi i quatuco iungit lumini aut colori: ut sono: 'in accide taliter et cotingeter coitan gifergono et pse sensibiletet ita arguere de auso sensivilibuo coib' te entia matbematicalia lici sunt p se sensibi liacii sirit abstracta a motu et materia sensibilused numer' magnitudo et figuraqponunt selisibilia edin uitia sunt eis, tia mathematicali :igit. Ite: in pilo posteriorum ponit Pristo Suoo modos diceas p se:addeo solii q qcunq3 neutrali o: sed neutro modo pet dici: qni iii primo modo prediscatum ponti in diffinitione subiecti: et in secundo subiectu ni

ponitur in diffinitide pdicati .ut vult Pristoteles: modo nec sentibile ponitur in diffinitione ina guttiidinis aut numeri nec eco uerso igitur numerus et magnitudo ud sunt per se

sensibiles. Item: substatis non sentitur per se: ut vult Ziristoteleo: ergo neu mili retus vel naasia itudo.consequentia probatur:qrigon nisu 'placSiungis substatia qualitatibuo sensibilibus cnnumer' vel magnitudo: et no minuo etia hec est nece maria: stubstatia est sensu billo: mi remunier aut inas gnitudo est sensibilis ideo no vides ratio quare stibilantia sit mini id per se sensibilio quam numerito aut magni itido. pDeinde etiam posset argui de quolibet illoruiti scii sit bis liti in commuis in in speciali: sed de his videbitur iii questios nibus sequentibus.

Oppositi ana predictorum arguitur per aua

toritatrem Pristotelis qui pollit illa senstibilia comunia esse per se sensibilia ce irca istu questione sunt magne diibitationes de numero magilitudine et figi ira: an sint reo disti tracte a rebus numeratio insignis et figuratis: et de motus imiliter et quiete virum sint reo distincte a rebus motis vel cediscentibus: et iste questiones dabet locum at o libris sc3 iii physica vel in silet a physica:et ideo iii isto ptimo libro ostio taliter tracta da est; utriq3 opillionii de predictio scordet. CEt est nota diiqi oportet aliter dicere de sensibili biis coam umbud et de substat ut 5 m sint sensibiles: cum Eristote. potiat substutias esse selisibiles solum per accideno et ego ad preseno pono aliquas conclusiones C ainia est: coista propositio magnitudo est sensibilio vel num estio est sensibilisndest magis per se cohec:fubstitia est sensibilis.utramem et si se qi utram est necessaria entra tamen est pcr se et primo:*m necoio numer' est sensibilia: nec omne sensibilecst numeruo. Secfida reclusio p6t poni:*non oportet dicerem magnitudo sit selisibili op se id est solitarie:et ita etiade motuqrqueest poneret ae momo non sit res mota: et v nulla magnitudo sit albedo aut nigredo vel caliditas et sic dealsissimilibus qualitatibus tertie specleusicut multi ponunti non haberent dicere canumer' et magnitudo posciit sentiri sine illis qualitatibuo: ideo non solitarie sentiretur. lia coclusio est:* iron oportet dicere q=magnitudo vel numeruo ex eo dicatur sensibile cdmune qreade magnitus do vel idem immeruo a pluribus sensibus per se sentiatiir: quoniam istud dictum nolicdueniret opinio iudicetiri u qis omnis res extensa est magnitudo et qd numerus iid est nisi re numerata tisti emponiit qd nulla magilitudo est per se vis bilis nisi illaque est coloratillii x vel lume:et nulla lastis estu se tagibilio vel per se audibilis.Illi etia dicunt CSsolud numelias sonorii est pse audibilio et solus numer' sacporum est per se gustabilis et sic dealho: ideo nulla magnitudo vel nullud minieriis est si iis bilio pluribus sent xv Plauersarum specierii CIdeo est a lino nio duo dicendi ponea duo qui viris opinionibuo edixeritat et perque appareat intentio Tristotelio. Pono igiti iristutia inodinquii proposito illio nominibus attribuitur hoc predicatii esse per se senssibile: secundum quorsico ceptuo seii suo iudicat dercb'seii sibilibuo dico se usus cxterior per se id est sme adiutorio estimariue vel intellectuo: sed de ullo nominibuo dicitur hoc predicatum sensibile per accidens que supponia iit pio reb sensibilib': sed de illio rebus no iudicatselisit 3 exterior fui conceptus illorum nominiim:nighoc sit per cursum est imaetisse vel intellectus iat ut istud intelligatur ponendum ut mihi videtur vi visus non solum iudicat colorem vel lucem imo appropriate iudicat colora ruin vel lucidum unde eclieptimo eque per se vel per priuo sentimus coloratuni sicut colorem:et sapidum sicut saporem:et sonans sicut sonii. et ideo sinoo videmus album dictalbu3 est domo: sequitur quod vidiamus domine tuet saltem invidemus: sed tame pvisum non iudicam tuo de albo quod lithonio: sed quod litalbuci: qd ex hoc apparet:quia si per poteti alii oci vcl alias

mutaretur substantia remanent buo colore magnitudi te et figura et almo accidentibu sivi suo non mutaret sui ius iudicium iii aliquo: sed si re naneret substantia et iniit arctiir color aut inagilitudo aut figura: sensus mutaret suum ivdi, citanti quia iudicaret nigrum quod iudicabat albunuet in agitu in quod iudicabat paruum etet uberi cum quod iis dicabat cubicum tet causa est quia cuin sit eadem reo lapis: et alba: et cubica:et spherica: tamen visu ode illa re in idit iudi, cabat secundum conceptum si ibstantialem a quo minitur hoc nomen lapso: sed de illa re iudicabat secundum altostreo conceptus a quibus laniuntur dec nonustata ibit in cis bicutin sphericulis: ergo itos dicemus sti album vel cubicum

399쪽

m Ioannis Tur an l

es per se sensibile sed lapis non estu se sensibilio. Tarne

contra hoc statim obiscit qi hoc iti cubitii sio se tela bile et hoc tricubitii est lapio ergo lapis estp se set iubilis cis est cotra dicta. Eolutio. argumetti tuli esset valde bonum si dicta prius elatent ilite iugi da secudii suppositione persona eterni notia et de virtute serni otiis sed licia o erat intellige da ut appimunmocii dico triciabit si per se sensibile:sensius est qs de reque est tricubita sensu iudicat secundum illucoiiceptum secundum quem dicitur ira cubita .etcu; dico lapiono est per se sensibilio:sensus est: quod de illa re non iudi catselisus vel etianori potest iudicare sensito exterior fecutidum illa conceptii lacundiu quem dicitur lapio:et hoc non dixi nisi cuin adititovo estimatiue vel intelleci' hoc em di co qi estimatius et intelleci' possunt de specieb' scillatis in cere intentiones no sensatao:et ideo cum adiutorio estimative erante lectusnoop visum iudicamuaboc albu3este lacrvet buccurrete esse canem aut lupum. et dictis ergo vi detis respostolie ad questiolie numerus eni3 et magnitudo figura et motus et quies dictitur sensibili a se: per sensus ecteri ies iudicam' reo esse plures aut moras aut quiescenteo autetia talasve te figuratas ideo de eis iudicam' se, cundum illqa conceptus a quo' dicta nomina sumuntur. Luticvltimo videri dii est quare dicuntur dec sensibilia comuitia et illa se iis billa propita. Ad quod dico breuiter conoia dicitur sensibile propitum eo eo quod alio fietisti no sestetiatur: quonia albis dicitur sensibile a priiriquod tamen riosolii videtur uino gustatur qi est dulce :et qui ponit colorem esse magnitudinem ipse ponitq6 illam agilitudo visu sollicognoscitur is uia dicamus magnitudinelii esse sensibile comitiae. icamus ergo quod illio nominibus attribilitur hoc predicam sensibile optiis secti an quoru3 conceptilo itidi intsolus vi ius sesimo de rebus: et illi nomini attribuirhoe pete: dicatum si sibile comune secuti duc uitio coli plus plurco sensus ex teliores itid ant de rebus: sic ergo dicetistio colore vel coloratum esse sensibile proditum: et magnitudinuiti vel magnil esse sensibile comune:*urondsit alium coisti a masgilitudine secundum sic opinantes nece iud cololatum Oniagduncine contra pselicta babet locum syllogisti ius expositoliuam quandqdicimus magnitudinem vel magnu 3 vi e sensibi ec inmuneipiopositio non intelligitur securi dii propriam sensumite elata idum suppc sitio 3 em persona leni termittoria: sed ad istu sensum O bereb' iudicat diuersi sensus exterior secundum coliceptus secundu 3 quod me re dieantur magne vel magilitudines a colo iveri coloratii cst sensibile uestuum ad irasse mira soluo vis iudicat de rebus secundum ilicio conceptuo ecundM quod dicuntur coloietum vereolorate Et uod videtis quod rationes quefiebant non pio cedant contra dictoo sensus et ideolion in

dicebant sol ptioiae etc

tuum et' magnitudo figura moes et quirat si alunt sensibilia comunia et pse sicut dicit Aristoteles Arguitur quod non :prio de linum eta: qi numer' preter anima non est

nisi reo numerate et ille res immerate vel

ci em I sunt substatie quo sunt sensibilea per se

sed accidetis; vel sunt qualitataeque sunt pro pii sensibilia sicut colores aut soni: vel forte sunt magnitudines rei sic se quitur m numer'no est sensivile nisi paccides vel Oprium: ve alten est sensibile remune:tii non distinctii magnituet dine. 3tein per Pristotele quarto pbysicivi dicentem vnumeras non est nisi quinis et loquiuit de anima intellecti,na:ideo sensus non ii uiuerat:et hic non iudicat denumero et ideo numer' non debet dici per se sensihilia mella de ara guttur de magnitudine:qi in ulli ponunt qum in agnitiidoque sentitur non est res distilicia a substantiqvela qualitate cive est sensibite proprium: ideo nondcbe rudicii magnitudo sit sensibile comm ieep se. Et iterus: si magnitudo et tres distincta a substantsis et qualitatibus predictis: tamen videtur quod non possit in timere veciem suam in sensu: ideo non pi r se sentitur.et hoc pio batur primo:qi recipi eo debet esse deiiiulatum a natura recepti tui habetur sepe in s. cundo huiuo et in tertio:propter quod dicitur secundo huius quod si mi iter calidi in vel fluidum non sentimus: se

Petristotelis de ansma ess

organum visus vel viisuersaliter se ii suo non est denudatum a magnitudine.igitur non potest recipere spectes in agnitus dinio isset confirmatur pei colim tentatorem quarto phyrsicorum dicentem quod quati ino non est oe viri ut ibito actiuio: et ita magnita do non pote it tinnuitare sensum vel organunt. CQuod iterum confiriuaturi quia si magnitudo faceret speciem sua3lii sensu illa species vel es t magnitudo vel esset quedam qualitas. siciscae magni tuao lusicendiat simul plures magnitudineo et cst i penetratio corporum qi est et magnitudo speciei cum in agrii tu diue oculi: et doc vides inis postibilinii vero illa latici eo itan est et in agilitudo sed quedaalia qualitae: tunc esset valde diuersa a magnitudiis eadeo non videtur esse coitu emctio replestiitat ilium nragnitudis Ilio:ergo magnitudo non est scia sibilio per se. Este 3 argutatur de figura: quia communit cr nulli ponunt figuram csserem distinctam magnituditie: igitur salieni figuration de bet poni sensibile rei nune dis liticiu3 conira magiiuudine. Deinde arguitur demotmquia ini postibile est in otii esse in itistanti:vt patet quarto et sexto physicors: sed visio fit in instanti .ut vult Pristote.septimo eti)ic. unigitur mot' non

potest videri: et si non potest viderino poteti etiani alio sensu sentiri pari ratiotie. diem de motu non habem' prcsessit aliter nisii indivisibile ad quod pars preterita et pars fuatura copulatiir:quoniam quod preteriit amplius non est:et quod est stiturum non dii est nil odo indivisibile non potest sentiri ut babetur tibio o. s tam et latitato ergo de motu niebilest quod possit se iris i. die insimo tuo enet per s. sensi hilio tu ac sentiretur ova clocust esset Debua . uiatia ipsius ad visum: et quod mediii eliet bene dispositi ni et sinit iter organum:et tamen boc est falsus inqi ponendo e .su 3 quoa in mari naitio isi qua tii erio ilioueatur et alia nauio iuxta illam: tu non surcipi eo motu illarii nauium sed adsensum apparebunt tibi quiescerengitur ino tuo no est si se sensibilis .cialtimo arguitur de quiete: qiloma qui est priuatiuum mot' et priuatio is A iii si per habitusu cognoscitur:ergoqities lion cogis occillimis permotiitet percoli sequens non per se te quieo non est aliqua ivio meter substantia vel magnitudine quiescente igitur non debet poni sensibile distinctum cretra predicta Tten initi eo non set titur per speciem propitanuqet sic noli titiuntur piluationeo: eo quod non habe iit species propria o utic sentitur perlacci eo motuo:quia tunc non est motus scilicet quando res quaestitergo nullo modo videatur per se sentiri.

Oppositum vult Aristotcles in hoc saeculis

do. Prim' potest dicuae predicta scilicet numer':magnitus eo: liminiolus et qui eo: sunt scit sibilia per se loquedo adsensum datiis in alia questioite: qi sensus citeriores iudicat de rebuo secim dii conceptus a quibuo dici nomina sumittur et dilici si si eantur iudicia sensitur; st culi dia mutationes dispositionum uecet dicta nomina significatarii siue connotatarin verbi gratia me magnitudine sensuo iudicat hoc eme magnii: illud diaritati hoc cire tripedale vel bipedale.Sili et dengurassensito iudicat hoc esse rotundinillud quadratur

similiter de immero capiendo in aeposito immerii pro multithidine corpori ima dili uice separatorii .sie enim patet q= sen, Qq indicat istoo homineoc me multos et adiit uice diuerto et similiter audituo iudicat soli alia este multa:vi capanao vel homines. Si sede motu et quiete manifestu est trad senstsum iudica uiuo illii quiescere:alterii currere:ideo hec oia sunt pse sensibilia adiensum pii 'datu . reo dico:* ori predicta sunt sensii billa communia:loquendo adscirium datiani in alia questione: qi plures sensus cuteriores iudicanthedibus secunctii conceptra predictorum nominum:quoni fide magnitudine et defigura iudieanthene tactus et visus: sea deiiumero motu et quiete possunt iudicareo miles senatus ma3 ast auditii iudicas tonitruum operi in nube.ESSvie aliqui dubitant quare vi suo et tactus iudicant magi de magnitudine et figura quam ald fensus. Ad quod hi ulter respondetur: quod tangibile expandit se super digas num tactu det maiorem magnitudinem occupat in tactu stacundum quod est maiuo: et etiam secundum e suo diuersam figuram occupat diuersam figuram in organo tactus rideo propter boc tactus iudicat de eius magnitudine et figura. Deinde Stum ad visum .species coloris multiplicant se

400쪽

die urni sed remanet eo tu ordinatio: et ideo alia paro quam

tiratiua colous aliam partem quatitaritia orgasii occupat: ct ideo color secilii dii exigetitia siue magnitu citius et figure occupatiti organo vi suo certam magii uiidine et figura sinet propter hoc visus potest iudicare de magnitudine et figura colouo vel colorati Sed sonus et odor multiplicatur P me: dium secundit vias tortuosa det ideo cofusio est radio in ita quod partes quaritatiue sonivet odorio iaci reseruant in ore sano seii suo si turn deternitia tu correspondente si tui corporis soli ut is vel odoriferi adeo sentias non potest iudicare de magnitudine vel defigura corporuo sona sitio vel odoriferi per specie sotu vel odoris. LUulitio debetis iiotare: a b oia

dicta sensibilia comuiua re auctitur in sciisatione ipsorum ad magnitudine: propter diuersum situm partium iitagiutustinis: ocein est deis a tura magnituditi io quod e tuo parteo habeant situ siue position iii toto.lgoc est dictu ordinatiosne extra inuicem ut habetis inpiedicamentio: inodo omne orgami senstitiuum habet magnitudine ideo potest moueria sensibili secundu diuersos lituo organi: si ergo organsi sensito moueata parte dextra iudicat moueno est cad illam distantiatet si a parte sinistra iudicat obiectu a parte sinistra: et per istu3 modii iudicatur magnitudo: sic iiiiii occupatio, tum organu iudicatur magimiruet si occupat parii de orgasno iudicatur paruum. veru est tame qi ad hoc multum facitestimativa. ita etiam iudicatur numeros: qi si visum obie,ctum mouet organii ad dexterii alterii ad sinistrii:sensu o iudicat illa obiecta distincta .etia percipitur mot' aut quies: visi sonans cotinue mouet organii secundii eande eius partem quantativa iudicabitur obiectum cotinue similiter se habere et quiescere livero sonas mouet organum modo ad dextera modo ad sinistra iudicamus obiectu 3 moueri: et ita de visu et visibilitet ideo totii reducitur ad si tun et magni tuainc3. Et existis vos potestis assignare causa o quare sepei equiescelitem iudicamus moueri et rem motam quietscere: ut existes is in naui mota iudicat arborem litore moueri:qi arbore6tinue mouet oculii secutidum aliam et alia partem eius propter motum oculi

Adrationes. Ad prinia:dico Suis nulla ca

rus non sit nisi reo numerate ut homineo aut boueo: tamen illa nomina numeruo et homines aliter Diaificatit illa o reo et secundu alio o coceptuo:ideo postibile est sensus iudi cat de illio rebus secuit dii conceptum a quo sumitur thoenonien numerus vel multitudo ret no secuit dii conceptu a quo sumit ut hoc nome homo nisi hoc sit eu 3 adiutorio virtutis imperiori foedautoritatem Ait istotclio:potest ditici solus intellectuo iudicat denumero prout per numeru3 iiitelligismuo certam melisura: ut quadraginta vel centum: sic enim hiulano numer i res:tamen seti suo bene iudicat numeris 3 id est distinctione reru3 numerabilin per hoc qd distincto situs occupati ii sensu. Edalia: diceretur quod licet majgnitudo visatio sit res alia a substatia vel colore: tame illa nomina aliter et aliter significat illam rem:et secundu alias conotationes:etitae sensus potest iudicare de illa re secti dii conceptu uniusnomii ligno iudicando secundum coceptu alterius Esdali amicereturae licet irragnitudo esset res alia a subsilitia et qualitate: tam esentireturmoqi ageret in latissum sed olpam coloris secundii situm me haberet in majgnitudi te inopria ageret speciem sud in determinato situo inani: et alia pars coloris in alta parte organt et sic totalio species coloris est et expansainoigano securidii situm figururam et magnitustinem coirespondententui magnitudini et figure coloriori deo sensus de illo indicabit Od ratione3que arguebat defigura:conceditiirmno sit distincta a magnitudine:cii ista nomina magnitudo et figura secundu cosceptus diuersos significant eande rem et sensito de illa re iudicat secundum virum conceptiitet ob hoc figura et madignit usto ponuntur sensibilia distincta mon qi res significadita est distincta: sed quia de illare iudicat sensus secundum diuersos coceptus desigilatos per ilia nomina Dd alia: dico quod si visio fiat in instanti: tamen durat per longum temptio in quo tempore seirsus potest iudicare demota tem latini ceu diim cst etiam: quod presentialiter habemus longum mollim et dii ii sibilem: quoniam presenotion solum est iii diuisibile:sed magnum tempus:vt ista dies:istem esio

et hoc est videndum in quinto pl)ysicoivin. md alia: concedo illam ratio item.bielliter ego concedo quod moifi non sentinino nisi per reductionem eius ad iii agnitudine in et situm .vuae ex eo solo tu dicam uo aliqii id moireriq6 ipsit iii immutat uti sum nostr uni continue lacundum alium et alitisitum: et ideo quando movemur cum revssa motu confiniis it non iudicamus rem illani moneti nisi hoc ut per vIrtute 3 interiorem: scilicet perestimatiua vel per intellectis sin sto: gilarido is cum moueamur:et reo vim mancar iitinue in eode situ ad nos opoitet rem illa movcri similiter sic iit nos et ob hoc citarem quiescente itidicans' moueri quando inouelimri et ad motu nostru non atteridini uo:qrita bene P motum liostrum reo quiesce nostin alio et in alio sini a a nodsicut fieret permotu suum nobis quiescentibita: idco ei qui inii aut ni ouetur apparentripe fluuii moueri: vel etia arbo res existeteo in ripio .cibosteae ad ratione de quieterdico etia CSquieo tionseittitur nisi lacundum reductionem eludad magii inidi item et situm:cum enim reo tisata manet costinue in eodeni situ adsensum:iudicantus illam quiescere etsi continue fiat in alio situ iudicamus moueri ut dicebatur: et ita non iudieamud quietem omnino per modum pilauatioitis: sed per modum predictitiin scilicet per habere cutidem situm ad latis iiii. Ad alia 3: quando dicitur qr qui conon est reo alia a substatia vel magnitudine: dicendum est sicut sepe dictum fuit:quod licet sit ide:tame aliter et secum dum alios ceceptus significatur per illa nomitia. Id vi timatpotest diei usi quieo sentiatur per motu priuatiuerso cui tenebra sentim uo per priuationem lucio:tutic talis lari satio et tale iudiciti noli est per lanium exteriore nisi cu adiutorio virtutio interioris:sicut post videbitur: virtus nam interior per specie infantasia reservata motus aut Iucio aut uniuersaliter habit 'I 3 adhuc notiti ad habitaret et pcipit stilium exterio leno moueri a tali obiecto cuius ad hiic l)3 spe clem reseruata: ideo iudicat exterius enecarentia talis obiecti:et hoc est iudicare modo priuatiuo quiete aut tenebia aut silentiu et sic de lito priuatmiori deo ergo priuationeo cognoscuntur per habituosiue per species habituu 3:iaon qtulic fiant in sensu:sed queat te fiebant et reseruabantur interitio. Istio visis potest consequeter dubitari: vitii plerdicta Misibilia communia sint aliqua alia.et solet dici i licet imo Tristoteleo in se indo huius csi predictio citii merat unitatem: sicut em sensu pcipi miis discretioli e siue separatione sensibilim qua Bristoteles hic intelidit per nil merii ita per lanium iudicumuo de coliti ituitate lansibilis: qua Tristote, leo hic in te dit per visit alcim iudicam licetia de propinquirtate remotione obiecti: et hoc est indicalido de magnitudine intermedia: iudica inuo de asperitate et Ionitate: et lioecst reduce do adfigura vel ad situm parti init .vii de ola pie dicta sensibilia comi iniano ii iudicantiiraserim nisi secueti rediictione ad magilitudine:decuitio natura est qs partes lea habeant situm et positionem extra sit uice similiteretili senstiuiis grauitas et leuitas: et preductione ad motu:qui etia3 sentiebat preductione ad magnitudine et sitii: ita etia durities et niollities sentiuntur preductione ad inotiim:cu em videmus aliquod corpuo p ili et co primitur siue cedit in se iudicamus ipsum molle: si aute videmuo ipsum ii ocSptimi nec cedere iii ae iudica inuo ipsit in dursi: et constat etiarn q6ni ulta visibilia percipituitura visu modo predicto in se illi, bili ii communiti et per reductionem ad eae ut scripture et pictiire rectitudo et curuitsio secundum redinctione, adfigitetram: et sic etiani pituli ritii do et titirpitudo retinui mella passiones aie:vtiocundita 3 vel tristitia velli nota ut ira et i xxiusmodi:omnia enim l cc perqilotas motus corporeo aut per quasda figura o laciei percipiuntur et sic piis pati ter puto quod non sint sensebilia communia nisi magnitudo et reducta ad in agi illud inciti ratione strua siue positioio par tium ipsuro magnitudini*.

a Ueritur declino septim optini

si ad videnditiai coloreo lumen requiraturmopter ipsoci color eo an piopter iste diu Hrguitur quod propte a propter coloreo: autoris i ta testu epiccet perenis ratio sem: quia fleoloi participat naturam lucio:vi debet videri itide sensit remit sato: modo reci

piens distet esse denudatua natura recepti:igit uer medium II