De Vergilio in informandis muliebribus quae sunt in Aeneide personis inventore

161쪽

irueti flectere viam necessario debeant, Aeneam cum Fato consensisse non sane licebit opinari: Saltem vero omnia quae consili provideri possent, quo certius amitteretur Creusa, ea praecavisse Aeneam opinari licebit. Pone igitur u subit is, dicio parens, Creusa Pergit autem Aeneas iter, de nemine nisi de patre natoque Sollicitus , neque ritis meminit uxorem quam eum, si nota regione Viae is relicia' per circuitus et ambages locum attigit, quo omnes conventuri essent' Facillime Creusa aberraVit. Cum denique illa ante conjugis oculos 'ursus adest supremum Vale dictura, comiter illum objurgat quod iantopere de se amissu lamentetur, quasi tantum et ineXSpeciatum dolorem mirata

Quid tantum insano juvat in stulgere dolori 78. . .

Neque ipSa, etsi eum adamare videtur, de Sua Oriequeritur; nec iis aut sal succenset' neque una Paeteritorum ieci sub eodem annorum vel uno Verbo me

minit . neque soli diluit ei gloriae Aeneae in io Sterum

1 ΑΝΟΝ. apud EnvIuu in Aen. II, 25 pone : post, sed loco tantum, non et tempori adjungit. - Pone, a tergo FORBIGER . - uelque diS lance n BENo1ST qui eundem igitur esse se usum verbo pone ac verbo lωὶ9 Statuit. Cf. praecedentem notam.)2. Aen. II, 26- 29 et :iriter comitique onerique limentem; 32- 35. 3. Aen. II, 41- 44

Nec prius alnissam respexi, animum e etleaei Quam tumulum aluiquae Cereri S. . . VenimuS.

II, Comites natumque virumque fefellit. - ΑΝΟΝ. p. Servium in Aen. II, 44 Videtur excusasse obliuionem suam et culpam ad eos retuliSse. Cf. V. 235 male numen a iliachim,'n V. 739 ut alo. . . erepta; II, 745 Quem non incusavi amens hominumque eoru inque vero seipsum incusavit 4 Aen. II, 36 q.

Namque avia curSuDum Sequor et tota excedo regione viarum, etc.

5. Aen. II, 13-716 II, 741 sqq.

162쪽

proinis sis in tantum verbo invidet, quarunt tamen non particeps sutura est Liam ipsa Aeneae, non jam Silo,

quomodo illa in posterii in suiu a sint placide denuntiat alteramque ei uxorem destinari Linum funium modo postulat ut

nati servet communi amorem;

nati, non uxoris Sibi nihil nec sperat, nec poscit. Nonne auten in istis verbis, quae maritum jamjam relictura Creusa essatur, quasi absolvi videmus imaginem mulieris ejus, qualem ipse Vergilius animo intuitus est 30uam nimirum sibi in xit, ut opinor, ut ostendere voluit ea esse condicione qua suis se traduntur in prisco aevo, seu in Oriento, sive in Graecia, sive in vetere Latio, mulieres scilicet non accepti marii socias, sed accitas libe

ποιους', ut Euripide S ait neque cum domino suo exrindae mortuae, Paradisique felicitate jam ruentis, ad an redum Illic verone miremur lorinitae tranquilli latsem religiosa pietas prohibet desunt vero Creusae ejusmodi adlectus, quae quidem illud tantum dicit

. . . Diva Veneri nuru S. . .

Me magna Deum genetrix his detinet oris.

Illic res laetae, regnumque et regia conjunx Parta tibi lacrimas dilectae pelle Creta Sae.

De quibus ultimis verbis, Envius uelius ad posteriora referimus, ut dicat Oli aere nec enim captiva sum uale enim plerique dicunt quia habes uxorem paratam. Neque X hoc solo commenlario suspicari possumus vel apud antiquos ocis hunc locum maioriam uberem praebuisse. Fieri tamen potest ut Vergilius verbis istis Regia conjunx parta tibi. . . lacrimas dilectae pelle Creusae, - nobis cum subtili quadam obliqui tute significare voluerit qualia sibi ipsa solacia Creusa ministret, siquidem huic recentioris philologi sententiam amplectamur Dilectae, o meret flove i, bili lo Ded by choice Or referencst. An ea ac transio leuge of the mean inc of this ori en abies iis to byerve theconsolation io hic Creusa minister to herseis in the delicate opposition os dilectae Creusae to regia conju parta. Q. ENRY Aeneida, t. I, P. 34T. 2. ΕΝ Is in Aeneid. I, 71 et te appa ilion de Creus o sne est neceSSatre our ea ligiter lus tard son union De Lavinie., in potuit futurum ei conjugium sive se Helenum qui quidem plura eum monere potui SSetin, sive se Sibyllam praenuntiari. Ideo rursus Creusa loquens inducitur quia nempe Vergilius deserere non vult pers0nas suas, prius quam tam bene quam steri potest imaginem illarum absolverit. 3. URI P. Androm. i.

163쪽

CΛPUT CLINTUM 143 pari, sed earum ancillarum ritu, Viventes, quas e turba

illo interdum seligere solebat. Viva igitur CreuSa Onsorii forsitan non impatiens suit, Euripideae Andromachae in hoc, sed in hoc tantummodo similis absens

vero, sibi non tantum arrogat ut a vir semper Solaque amari cupiat; sed alteram conjugem in vicem sui Succes- Suram aequo animo providet ac patitur.

1. Andromacha quoque narrat apud EURIPIDEM V. 216 sqq. se amavisse et osculatam suisse liberos quos aliae ex Hectore genuissent seminae. s. apud SOPHO LEM Drianirae et Lichae verba Trachin. 141 - 1IT 438-449, 59-467, 479-492ὶ Sed apud Sophoclem D an ira se derelinqui non diu patitur Trachm. , v. 531-587 62I-628, Nullam apud tragicos, qui quidem e Graecis nobis Super-suerunt, poetas Creusam invenio.

164쪽

CAPUT SEXTUM

DE LAVUM, Non ullam fateor in illo poeniale reperiri POS Sele PS Onam quae magis iners tinni Lavinia sit, adeoque aut uni valent in dirigendis, vel etiani quantulumcumque se ciendis robus 'litibus inlini Xla ei Satur. Quod quidem ut vili versendum' esse Vergilio cen-Seam, lurimum abest. Non enim video quid agere

Lavinia possit quod magis expediat. Oportuis ne illam, Camillae aemulam bellare An malae consciam irasci ΤEionini ad tale quid dani impelli poterat poeta si e quibusdam Latinorum sabulis consilium cepisset, ubi mulion speri Oroni et acriore ni per sonitati Lavinia gerebat atque

1. Quanquam nonnuHis eriticis Laviniae Vergilianae inertia minime placet. Vide, inter ceteros, VoLTA IRE Stance sit cies poetes epigi/es 1731 Viryile

Pi nnos, a les de Vi 'ile, i. d. p. 9 Qitelle est die, quelle est nihlo et heu vi ante, et te Lavini destine par es die ux defeni ci epousqu'Eneo Peut-etre di a-l-on que e poete a uoutu assortir insignistanc de sene is a roideu, de aut e . 2. Ill ud mihi videtur conjici posse ex At RELII VI QTonis narratione ed Barbou. 1 33, p. 2i-25 quam quidem ipse e Caio Caesare, Sexto Gellio aliisque haustam declarat. Post Aeneae mortem Lavinia in silvas gravida confligere es. Aen. VI, 6 sqq. non dubitat, scanium timens, ibique latet.

Iagnopere vero a postulo dilecta desiderabatur set u vulgus Latinum, existi nautas clam ab Ascanio intersectam, magnam i invidiam conflaverat, usque eo ut armis itoque ei vim denuntiaret is Petiit ille dilationem ut putris uxorem investigaret inve illain Jiae si dili Xit honore materno. Inae HS i irsii in ei magnum lavorem conciliavit. Dissimilia narrat LIvIUS I, iiij, sed quae testentur

165쪽

nobis ipsi singamus Latinorum regis filiam Camillae instar militaniem, ita ut et Trojani futurae reginae

suae, et Aenea SPonSae, sortitudinem lupeant . . . Nonne

vero si res haud dissimilis indolis seminae mala scilicet Camilla Laviniaque - in uno et eodem Oe- male simul exstitissent periculum sui urum sui ne nimis mullae viderentur strenuae istae et quasi masculae heroides ΤDoinde Laviniam in hunc modum descriptam, Vivido et pertinaci in Teucros eorumque rogem, suturum Scilicet conjugem, odio tu rare sine dubio non licuisset. . . Tunc vero sic mitigatu quid aliud legentibus praebuisset, quum attenuatam Camilla imitationem, vel quasi duplicem redintegralae malae imaginem, additicium scilicet Poenini Supervacaneumque impedimentum A ut si vehementius rem in Trojanos odium Xercere ΡηSSu es Set Oeta, amen fuisset necesse odium illud ejus, sub finem poema iis subita quasi conversione, Olentibus iis et postulante historia, placari. . . Tunc igitur amplificata illa et quasi superfluens Lavinia completum et obstructum poema, in postremis libris sui SSet, Aenea scilicet, et urno, reliquisque viris ad quandam inertiam et obscuritatem reduciis, ita ut in extrema Aeneidis parte Laviniae potius quam Aeneae narratum sui S Set

At enim non saltem potuit regia virgo minus Di ere Numquid mutatis mutandis Didoneae flammae reserre

u heroidem n hiandam, gallico verbi sensu, fuisse Laviniam Livius enim ita Nondum maturus imperio Ascanius eneae filius erat tamen id imperium ei ad puber in aetat in incolume mansit tantisper tutela muliebri tanta indoles in Lauinia ei af - res Latina et regnum avitum paternumque uero Stetit. , - 30 Adde huc Ovidianam, quam supra memoravimus sabulam p. 0l,n' quam quidem utrum excogitaverit vimus, an ab antiqui receperit, non 8atisti quere fateor Lavinia in ea nobis ostenditur, uxor aspera et gravi S, adeoque ad SuS'icionem prona, ut male iste iis et maledictis violentoque odio Annam hospi- tamet Supplicem ad fugam compellat Putare igitur licet Laviniam tu quibu Silam Latinorum fabulis depictam suisse nou sicut timidam imbellemque virginem, Sed tanquam mulierem consilii vigorisque plenam, qualem saepius postea Romani sortes ac viriles puellas commenti sunt. Cf. Boissi ER, La elis . Om. t. II, p. 13, de romanarum virginum edueatione et ingenio.

166쪽

Jem autem, spero pulabit inedia quadam ingenii aut animi siccitate Vergilium illud vilasse. Concedatur, quaeso, Obi S illum non minus e ne quam gallie isti, a quibus carpitur poeiae, Laviniam Suam confingere potuisse, ita ut unam et ipse istarum puellarum conderet quas ei iam praestantissimi inter nostros caenicos saepius

justo secerunt eneros suos amore vel in Secten SUSPiPRI Q. . .

Illud demum requirere decet utrum iunc a se ipsa amari prosileri Lavinia debuit, Aeneam a Turnum 3 Quod si Turnum a se diligi verbis et re aperte pronuntiavisset, rapiori, ut ita dicam persimili Aeneas visus fuisset unde igitur alia lector Osferretur cauSa, cur majore invidia trojanum heroem majore contra benevolentia

Turnum Pro Seque I et Ur . . .

Aeneam contra Lavinia sibi magis lacere significante, nescio an subridiculus suisset pius heros, qui quidem frigido quo Si, - et S Se Oportet ac decet, - animo, tribus uno in poemate mulieribus, quietus et imperturbatus ipse, malus fuisset Eundem vero tanquam liberalorem Oppre Ssae SiVe Turno raptore, Sive a duris parentibus, Laviniae induci,

ii id quidem Voliatrio et dedimi optimi vel decimi Octavi saeculi Gallis placuisse intellegimus longissime

ver abhorruisse vel ab antiquorum studiis amatoriis rebu muli minus quam recentes in Oe mali hii inservientium, vel a Vergilianae eneidis religioso ac vere romano con Sili Pe PS Picuum e St. Ergo nihil melius agere potuit Lavinia quam nihil agere, nudaque, Ut opinor, excogitari possent Verba quae magi Seam decerent quam silentium

167쪽

Illud autem sibi proposuisse Vergilius mihi videtur, ut

in Lavinia puellarum qua se in rise nev sui S se rade

rentur, more reprae Sentaret.

Quam enim fuerit apud antiquos, non aequales dico Vergilii, sed priscos priscorum temporum homines humilis obscuraque virginis vita, salis notum. Quippe quae postposita fratribus', a parentibus neglecta, nullo loco numeraretur pro nihilo voluntas ac studia ejus duci solebant, vel potius ignorabantur, nec ulla cuiquam cura vitis, ut ita dicam, animae suit . Talem nimirum esse condicionem Laviniae Vergilius sibi finxit, nobis ostendit. Quo enim loco illa ante oculos nostros primum statuitur, sacrificanti patri re in medio honore Deum is sa cra quasi ancilla adstat . Deinde eam a debacchante matre correptum et abreptam cineriis insantulae instar videmUS. OStea quoque, quando cum Latinis matronis ad templa sollemni pompa procedit, pedisequa matrem a vinia comitatur Semper igitur et ubique suis, vel desipientibus, aut famulatur, aut Obedit . Nec unquam nec

1. Fratrem habuisse Laviniam Vergilius memorat unum, duos tradunt antiquae a Servio traditae, sabulae. Vid. Aen. XII, 50-51. et ΛΝ0N. apud Servium, i. h. l. 2. Cf. Ging, Condition de a femine dans te, oit ancien p. 75 on en- setonuit ta eune sille des ou enfance ne parier, neuten ire et nevoir ice e sin poSSible M u παορά, ελαχιστα λὲ ἄνοιτο, ἐλα χισetac 'α

3. Tametsi versum septimi libri e 52 Sola domum et tantas servabat silia Sedes , minus recte HEYx interpretatur quasi de umbratili Laciniae vita tantummodo in hoc versu agatur, tamen haud immerit conjici potest Vergilianam Laviniam κατακλειστο quam plurimum sui SSe. Bene CONINGT0 i. h. V. Servabat domum, remalnei in the ouse, as in I, 402 Casta licet patrui Servet Proselpina limen. init a furthe, notion os preservin the family u Postea lorem tamen sen- Sum Praecipuum esse puto, cui superadditur illud, sicut a fur ther notion, Laviniam esse domisedam. s. Supra, P. 110, . . 4 Aen. VII, 1 sqq. Lavini seri son ere δε a/ιle comme a vestate ser te pontife n BoisSIER, Muυ. Promen archeo l. p. 3b8. b. Aen. VI l, 38 sqq. 6. Aen. XI, IT-480. T. AGAE male judicat modestam ac pacatam Laviniae indolem male servari in Aen. II, 389-391. Negat . ΕΝΗ Aeneidea, t. III, p. 551-552 neque immerito iam ibi rapitur a matre Lavinia, neque eam proprio motu agentem hic facit Vergilius.

168쪽

IIS IURIn Sponte sua agit, neque libere loquitur nihil ame arbitratu suo aut sacere, aut dicere, aut etiam cogitare poeta permisit, Sed lare voluit uiam et immobilem, si decorosque oculos dejectam Quo quidem ab homerica Nausicaa plus num Lavinia differt. Quanquam enim maeca non multo 32 is quam latina revera libera est puella vive potestatem habet verum dominio tum matris quam tantopere reveretur' , cum patris qui ultro eam lyssi minime postulat virginis adsensu, offert), amen Homerus nobis secretas ejus cogitationes explicuit, inferioraque, ut ita dicam. puellaris animi aperuii Suas esse virgini cupiditates, sua consilia videmus Suum etiam in famulius imperium ' Proprio aliquant ubi in motu agit, libertatisque specie quadam ruitur. Prae se ser igitur Alcinoi silia soliti laetique nonnihil quod forsitan se in priscis dis temporibuS, quor uni homerica Oemata monumen in nobi eXSlant, pud

Hellenus lacilius quam apud Latinos cum patria Oles tale conjungi potuisse credibile est . Insuper his recordandum quoque nobis est, Nausi curem non iisdem in dissiculi alii nis et curis versari quibus Lavinia. Felicitor enim illa vivit inter parente S fratre Sque, placiturum exspectan conjugem Laviniae Vero impendet, et, ut ita dicam, incumbit minax illud oraculum quo nubere illam alii quam advenae vetitum est'. ita ut minus etiam libera sit quam temporum illorum puellae quippe quae ne parente Sol uidem penes sit, sed ab invidioso numine quasi vindicetur'. devotum, ut ita dicam,

3. Od s. VI, 303-312 VII, 53, 6 sqq. 4. Odyss. VI, 25-l09 138-140 186-213 237-315.5. s. in Sophoclis arachiniis v. 14 sqq. lepidissimam virginis in d0mo

parentium abditae et felicissime ibi degentis oscriptionem. 6. ne i VlI, 54 XI 2I sqq. . Sic et in Trachiniis D0janira v. 3 sqq. cujus meminisse, sed in summum tantummodo p0titit Vergilius; nam in verbis nihil inter illum et Sophoclem simile:

169쪽

satis caput . Nec sorsitan sine causa nihil de Laviniae cor pore aut vultu Vergilius meminit ubi primum eam oculis nostris subjicit. Tune enim re regalem D tantummodo ea pillorum ejus complum elatumque quasi aedificium poetamon Strat, eo Ponamque u genimis insignem , ita ui minus hic de venusia et vivaci puella cogitemus quani deaulica quadam gravique persona . Atque itidem inde situs, quanquRm VenuSlae, Virgini nullam adspergere lasei viam aut hilari latem idoneum censuerit poeta Pulchra sane puella latina est , sicut et graeca flavi crines, color albus, OS eae genae nihil lepido vultui deest nisilopidius illud Nausicaa homericae γελασμα. Semel tantummodo consueta Laviniae tristitia ' aliquantullam remittitur quasi nonnihil laetitiae ex in pectore ad genas obrepat neque tamen in hac ipsa Occasione Subridet' . Postquam enim mala, Turnum recihil a

gres Sa De cum enea manu conserat, tandem rose S Sa

est suam e Turni ita salitiem pendere, Seque ante morituram esse declaravit quam Aeneam generum videat, tum Lavinia si flagrantes genas perfunditur is atque

plurimus ignem subjecit labor et calefacta per Ora cucurrit.

1. Aen. VII, 5- 6, et . . . CONINGTOX.2. Aen. XIl, I-ῆ0 60b-606. - VlI, 53-55. 3. AGNER, BEXOIS flavos, quod omne codices. PROBES, RIBBEcK, LADE IJ, CONIXGTO X, ORBIGER Oros. Cf. SERVIL S, et XO X. pud Servium, in h. l. . Floros, i. e. pulchros, florulent0s SERulcsὶ - Sed huic verbo idem inesse potest sensus ac flavos Florus ni in florulenius, flore iis, idem saepius significasse videtur ac nitidus nitent autem Iavi crines.

170쪽

150 1Rς P0STERI0R. Quare autem erubescat , quaestio SSe potest. An quia pudet virginem se solam victori cuilibet, Velii nolit, praedam destinari an quia praesente SponSO, DUPliarum Suarum mentio facta est Vel tandem quod siculi vult

Servius, denuntiatum a matre sui ipsius Decem pie dolet, seque re causam mali tanti is acerbe reputat δ ... Turnus vero arbitratur sic a Lavinia declarari sua ni erga ipsum voluntatem neque nos insilia ire possumus quin Vera ejus conjectura sit, cum eum inter Laviniae procos Omne non solum sortissimum esse, sed et u pulcherrimum Vergilius ipse moneat, dignumque profeci essiciat, qui regiae placeat virgini. - Neque etiam prohibent Ollaia cum si Aeneidis loco poetarum aliorum similia in Similibus occasionibus verba , quominu Turno ad Sentientes, talem apud antiquos subsuisse credamu Virgineoli rubor D sensum, qualem ille laetus existimat' Ergo, Vergilio volente, Lavinia Turnum, non eniana amat, cui lumen in posterum reservatur uxor, et Sic Deos scit decrevisse. tque illud notatu dignissimum en Seo, in quo a poematis lolius proposito iterum deflexisse, lau

datique ierois fili latis denuo olblitum suisse Vergilium mihi videtur Non pro seclo quod in illud vili uni ibi indiderii in quod

incidissent ejus vituperatores, ut animadversum est Supra ' neque enim Laviniam tanto Turni amore deflagrare fecit . ut en eam cit in rursus mderit. Aeneasque er O1. ΗΕYN Praeclare o 'o tu virgine servatum. Erubescit illa P animi Sensa non eloquitur. 2. Si judicat HRYXE ain do amore Laviniae, in utrum illa animo inclinaret, nillil usquam poeta meminit. 3. Ita SERVIUS.

4. Aen. II, 70. 5. Aen. VII, 5 sqq.

Petit ante alios pulcherrimus omnes Turnus, avis ataVisque poteris, etc.

6. s. APOLLOMUM in Argonaulicis, I, 70 III, 24-725, 963, ubi rubor itidem Hypsipylae primum, deinde Medeae, amorem utriusque erga Iasonem denuntiat. I. illud nimium justo amplificat nonymus poeta Antho l. lat. RIESE, t. I, p. 162 n' 44 Te ... Turne lacrimans Lavinia virgo requirit. 8 P. 44-146.