Enchiridion theologicvm, praecipva verae religionis capita breviter et simpliciter explicata continens, Autore Nicolao Hemmingio

21쪽

M 'sin Has qui is consili mei partes,eo quo proposiissem ordine,quam possum brevisime exponunt. Primamq, pars est de Principijs,quae Theol gws futurus adferre debeat ad theologia studuum. Quicunq; itaq, cupit Spiritus sancti discipulus sisse. cum fructu commodos in schola Chricti uersari, quatuor principi ' er immota eum

tenere oportet.

' la primum, quod certo certius statuere debeat, unum 4be Tum Cr aeternum D E V in Ethniae cum πλοhi a execretur, iam Manichaeorum ea deorum iugo. Secundum, quod hic uerus D EV dederit προ niundo certum V E RAE V , suae uolanniis infula libile testimonium Tertium, quod hoc, EAE R Vi contineatur

μή is in Mose, Propheticiso Apostolicis scriptis.

si bini Quartum, qu)d ut quicquid in praeter hocis nequaquam iudicabitur ad salutem necessarium,ita quicquid cum Virum O hoc pugis uisa nat, quo μηs tandem autore proficiscatur,anaes isti thematis loco habendum sit. Horum principioriurum maximus sane usus est. Pinnum erum mone ut renunciam graecorum ' Ἀφctabia ipsa mi V , omnium bonorum fontem perennem, res iciamus, eum agnoscamus,

is qualem se nobis verbo ita testimonio putefecit: eis ueris cultibus placere studeamus, Arma ductum eum recumbentes. Secuna

22쪽

ne cum Ethnicis Cp Tum a uera colendi Deum ratione aberremus.

Tertium muniet nos contra Diaboli insidias, oui in locum uerbi Dei uel humana omnia

reuelationes fanaticas hominiblis, quo eos a Deo duertat, obtrudcre conatur, quas ne fraude perapetu)utitur. Cusrtum fecuros nos faciet,ut intrepide iures ninure audeamus omnium Diabolorum is senuis nim comenta, quantum tuis steciosi fuerint qui do non habent facem coelestem ac uerbi Dei reguistim fallibilem praeeuntem Brculte haec quaestuor principia recta nos ad fontem omius bovi ducent,ubducent a cisternis fordidis, regent meliutem, linguam, actiones, ne astuti s SamnC, quod odiim nosticis E alijs, hodie Anabaptistis, e Serauetianis, alijst haereticis accidit, in errores abdues

cuntur. Athlhaec de prim i consili parte'. cita sint.

secunda drs est de diuisione scripturae, de sque,quae peculiariter in singulis partibus ab struanis

da sunt Librorum diuisionem omittam, quae in principijs bibliorum tradi solet, unde eum petat et ediscat Theologiae studiosus.Sed totius scripturi raediuisionem proponam. Haec commode potest diuid trifuriam, nempe in biflroriam, doctrinam rerum; doctrinam signoram: in quarum singuri

23쪽

si iis qui praecipue steritidum sit, scire tironem isti id a Theologia perutile est. in Historia igitur fiexsunt obseruada Primum, si illia Π 'ssorum, cuius observitio ad intelligendum a scriptμr millirimam conducit. Secundum, pro, tibi ivgui doctrinae rertiis, miraculorum uarieis; illi , ' Τ,qμibMucritas doctri Leprobatur. Quartum, externa Erelisia forma et crux. Quintum,mirarunda Ecclesiis liberatio in uarijs periculis Sera

u, exempti providentia Dei, promistonum,

commutationum Duum,poenarum,poenitentis, Me patientiae, confestonis,aliurumi uirtutum. Haec enim exempla obseruata, e thesauro memoα ' recondita, ad praesentis Ecclesia statum acri commodabit prudens Doctor, ut inde doctrine, iis trim admonitiones, consolationes, comi rinioncs petanaei seres tur, cum ad idem prorum in si confirmandam, tum ad mettum C terrorem imp s incutiendum.

enm In doctrina rerum quatuor potifimum sunt spectinii . Primum obseruatio praecipuorum ca pitum doctrinae Ecclesia, quae tametsi duo fiunt E im Lex Euangelium, plura tra

Deus, Creatura, Homo, Peccatlim Gratia, Portitu

eis eniamerat, quorum tres ordines facit, Locos enim Primi ordinis rv ocriRoue, Secundι

λiἶκους, Terti Rαδocro uocat. Possunt distingui in quatuor ordines, quorum Prisum

24쪽

ege potest e stiritualι Christι regno Secundus de merali uiuendi regula.Tertius de Eccidi Cre gubernatione Onarim de rebus politicis croeconomicis. ιs quatuor ordinibus locorum

plurimi particulures loci subiiciuntur, quos,quoranium a Graeci G-λία dicuntur, ego capita uocolae quibus suo loco plura. Vbi iam theologiae tiro capi praecipua douctrinae Ecctillae recrare nouit,debet secundo loco singulorum claras definitiones ex scriptura eratructas ediscere. Cui enim rei aliculus destutiounem recte novit,is ad omnem distisionem σφα

rationem de ea re furi dumeriniecit.

Terti diuisiones capitum ac rerum multiplια eium obstruentur ac discantur, in quibus uidem dum an scripturae testimon s. tion ingentinis astutorum hominum technistrantur. Diui1mnes enim erudita, rei naturum quasi natomia quaa dum facta clarius exhibent, multiplicia distingua uni sepe ophistarum fraudes detegunt, quare diu dendi artem callere futurum Theologum sume inopere necessarium est. Ouarto loco in doctrina era obseeruanda sunt axiomam de singulis cupitibus, ut sententiae Μοαβs,Prophetarum: Apostolorum, inter quus esspotonium studiosum theologiae edi cere uelim, ex quibus plurimae Impotheses extrui possunt, hoc est, quae pluribus rebus probandis feruiunt. Tullum sententiarum thesaurκssu dctutes siue scribus,

25쪽

AD LECTOREM.

scribas, siue concioneris, fruct- uberrimum adα fert. Haec quatuor in Philosophia etiam obstruanoda monent docti, quae ego quos in hoc meo libello potisinium mihi proposui. In doctrima Signorum tria in genere obstruanαda. rhnum, sint nesigna confirmantia doctriana quae miracula vocamus, aut signa, quae pacta, seu foedera, seu testamenta, scriptura et Ecclesia uocat. Deinde ad quam doctrisae partem pertineriant. Tertio, quibus data sint, C quam diu durare debeant. Qitae autem seorsim flpectanda ni insignis, quae Sacramenta uocamus, dicam in capite de Sacramentis. Iam tertia pars sequitur,de recta interpretandi ratione,ea quae obscura fiunt ae e qua re duo hi uriniuersum dicam, quorum Prius sit de Scopo o consilio scriptoris, Posterius de examine loci obascuri. Scopus diligenter obstruandus est. Debeten omnis interpretatio scopo feruire iremterpremtio cum scopo pugnans, jugienda ut era Tonea.Paulus Rom.2.dicit: Non auditores,sed μαctores legis iustificari, quod torquent Papsae contra scopium. Num ibi Paulus istam Phuri uicum sententiam impugnat. Est enim huius hilogi vii mutor Soli factores legis iustificantur lege, Sed nullisunt tales, Proinde nudi iustificantur ege. Examen loci obscuri uc methodo institui posse puto. Obscuri

26쪽

s po MNΗΣΙΣ Obscuritas omnis aut est in rebus, aut in veratis,aut in utriss μι S in rebus est obscuritas, quinq; meo iudicio facienda uerent. Primum perillusis examinanda est, de sepe obscuritas dicti lucem mutuatur. Ut Romanos, Sermonem abbreusat faciet Dominus super terrainubi peristasis conuincit,dictum prouinctis intelligendum Ube de paucitate eureliis uuiis Iudaeorum, qui erant habendi pro uero poα puto. Hinc pingui sabinorum servanda: Qu non aduertit quod supra ex infra in scripturis scribis tu is peruertit uerba Dei uiuentis. Secundo sursum ex deor flectandum. Sura sum quidcinudanalogiam fidei, cum qua conueniri re debet omnis interpretatio: quasi non aberras, etiam, forte in interpretatione erratwm sit, ianus periculosus est error Deor ,σὸ,hoc est, cauesine quid absiues sequatur ex interpretatio. ne Omnis enim interpretatio, ex qua aliquid ubis surdi sequitur contra articvlos mei, ut egeminoralem, aut aliquam curam De ordinationem, ab urdinis Theologia habendim est. Hoc quos praeceptum obstruandum in alior- interpremationiium, ex quibus,si aliquid falsi coiligitur, παpudiaridae sunt. Tertio quaerendus est alim scripturae locus clarM, in quo eadem res tractatur, inconserenadas ctum obscuro.Haec collatio utilii ima et flumine necessaria est ijs, quis ne errore uolunt uersuri in sacro Dei verbo. D

27쪽

AD LECTOREM. D

diurio, si hoc parum succedit, uideatur quas hi ii ii 'Utςrpr ρης rccipere post obscurus Iocus eri ira cco Οὐη- μα congruit cum scopo et petiali ii, rist si, siμς insit propria sue figurari. Q id, ii mrit4, iiiiiij non succedit, celsae puὰ ri H testimonimi con*lendum, cui acquiescenis tu , M Urim Me aut contextus,aut aliqua iri. -- in id impediat Esaut inueniri pos sententia quaedam inextricabiles tamen quE

Alsinii uerbis est obscuritas,ea aut est in uera bis singulis,aut compositis Verborum singulorum obscuritas aut est prous pter rerum penuriam, aut propter forem rerum et mutatione aut propter uocis multiplexsignifiαi catum. Si uel propter rerum penuriam, uel propter inpas DNnae rerum mutationem, aliqua obscuritas objα,μα citur,antiquirites Cresistori rerum descripti perillo ne continentes, consulendae sunt, ad quam remisi ρ mirque conducit historia Issephtilem propic uocis alicuius multiplex significa, est, i tit,ambigitas oritur,duo facito:Primum stitue contionem cum Iin dictis non ambiguis.Deinde peristino contemplare, ut in Paulo quisis eis cobo iisti ηdi uerbum diuersimode accipionis

28쪽

QMd si in uerbis compo itis, hoc est,ibrat obus fuerit obscuritas, primum Grammatica eius hv iucunde dictum translatum R,adhibenda est in consilium, deinde uidendum, an sit proprie, an Rurate dict .m si dictum proprie acceptum absurditatem parit, quaerenda est fgura concinanu,qua dictum quadrare perfusi Cyscopo posit, feruata semper analogia fidei Porr generale praeceptum sit antitheston

collatio, cuius unum membrum clarius, id quod obscurius uidebatur, illustrati exponit. M per Moben, gratia eruerit spe IE V Μ HRIE T vi. Hic quid per Legem sit intelligend-, patet ex oppositis uocibus Opponitur enim Lex gratiae eruerinti. Gratia fauor Dei est, ueritas exhibita res promissa dicitur. Legis igitur nomione maledictio ex umbrae Legis intelliguntur. Nos

non uasub legesed sub gratia, Hic clarius est. quid gratiae uocabulo intelligendum sit, quam leugis. Apertum 1 enim,gratisinsignificare seu rem, ex remisionem peccatorum j x igitur iratu Dei e maledictionem significabit. Rom. 8. Dii vis est qui iustificat, qui est qui condemnetsHic Apostolus iustificationem opponit conden

nationi Sed clarius est, s extra controuersiam positum, quid sit condemnare, nempe nocentem, iniustum erreum pronunciare. Quare iustifc re erit absolvere,ac innocentem iust is protissim

Sequis

29쪽

AD , LECTOREM. II

'i H sequitur Quarta pars,de modo utendi diuinis R* j iiii resti moujs sine errore, de quare haec habeo. Neu Metili essurium est ijs, qui scripturara testimonij apti rit, uti uolent,ut tria diligenter perpendant.Prmura obstruetur peristasis, hoc est, Quis, quid, quibus ut ira loquatur, quo loco, quo tempore, qlia occasione, pii quem in finem. Deinde obstruetur, quae sit arguumenti cx quaestionis natur sit, histori aut do; ia ita a ctrina, aut signum. Nam ad haec tria, supra dixit ii, uniuersum scripturam referri. Tertio considererita ori in tur, quam late quido pateat. Si historia est, siue

Ayxin, Exemplum, considerandum est quid conueniat, ii it aut disconuenia cum ijs rebin, quibus uolumuieui otiti tui et accommodare. Nam quae a similibus ex comparaa, pila,m iis argumenta petuntur, a comparator smilia o, Adin ta congruentiarum omnem suam mutuanetur. Sι doctrina est,dssiciendum erit, generalis.

i. esit, an seri uri an omnes populos, aut ad

iri certos duntaxat, erran ad singulos qui unius pοας ζ cetist tur, erant quiuis tempora extendi, ut adcem quaedam restriugi debeat. Eadem de signis obstruanda fiunt. et Praeter hae obseruandum ex imitatione Pauli, Miuit Mersuti dicta accommodanda sunt ad Impotheses et indiuidua, in particularia dicta ud

30쪽

exemplis demonstratur, unde mens concipit multo certiorem rei noticium.Iusticia est ex fide, dictum Credidit Abraham Deo, sumpututum est eita iusticium, Est exemplum. Vtrunq; coniunctum apertius docet, rusticiam esse acceptationem, qua iusticia imputatur credenti.His si iam tertiium cum addideris,qui est Rom.y.Sicut per unius o bedientiam peccatores constituti sunt multi, ita per unius obedientiam, nempe CH visaei, iusti constituentur multi, materiam habebis definitio, ris iusticis christianae. Ex his enim quatuor uoces collige,iusticium, obedientiam christi, imputatiorinem, idem,unde iam plena definitio iusticia chri,stianae colligitur,hoc modo Iusticia christiana est obedientia Christi mputari credenti. Ouinis pars est de ratione conciliandi locos inter sese in 'eciem pugnantes. Nulli.n. loci striapturae inter est re ipsa pugnare pos*nticum

mnes habeatit fundamentiam veritatem Del. Oli reuntinomia ententiarunm scripturae, nos, o reustectu intelligenda est, qui sepe iudicio hallucin mur. Vt autem conciliatio locorium haberi positficilior, ργωο, κριἶRola antinomiarium ex Dialectica defaemium proponam, ac nostro instru

κοὶ antinomiarum nullum aliud ubi quod Di lectici tradunt, de legibus iustae contradictionis. Nimirum ut in omni contradictione feruentur ha