Enchiridion theologicvm, praecipva verae religionis capita breviter et simpliciter explicata continens, Autore Nicolao Hemmingio

41쪽

d iri isti

AD LECTOREM. 23

Primm H Iccitia gratiaeuu promisionem, re gnum christi rituale pertimet. Secundus com munem formandae uitae regulam praescribit. Terratius regimen Ecclesiasticum continet. Quartis p liticam uitam ac oeconomicam instruit. Horum

primus Promisionis seu uangelistitulo, reliqui tres Legis nomine signari solent, quoties intra se Promisi se Euangelium ex opponuntur,

Nioqui egi uocabulum haec omnia contimet. Nam ubi Latini interpretes, Legis, e Graeci mavolλου voce usurpant,Ebraei THORA habent,quae

in genere doctrinam significat,de quo plura ullis. Quanquam iιtem reipublicae Mosaicae formanos non obliget, tamen distinctio capitum doctfiis nae etiamnum in Ecclesia necessurio retimenda est. Nam primam tenenda est omnino doctrina de θλτιtuali christi regno, in quo solo situs er uita do,

minantur. Deinde opus est generali uiuendi Ogula secundio uoluntatem Dei, que regula Decalogo contimetur. Tertio loco, quia nullus coetus1 ne certo regimine diu incolumis consisteare potest, coetus Ecclesie, hoc est, ciuium Christi, opus habet institutis, iuxta quorum praescriptum in externa Ecclesiae societate uiuendum in Pori strem quia in hoc mudo tanquam in alieno regno peregrinatur Ecclesia,Opm habet, ut recte de poriiιtico oeconomico statu ex uerbo Domini erudidiatur,ne uel contemnathas Dei ordinationes, uel abutatur ij m Dei contumestam. Deinde

42쪽

2 4 p OMNΗΣ1 . Deinde ex hoc distinctionem, cum ipsa diu, ni cultus ratio, tum finis hominis, efflagitare utrideritur. Cultus enim Dei, filis conditionis huis vianae autur u eum glorificandum uera obedia entia referuntur. Verlim quoniarn Deus colineis qui ab hs,qui sunt extra filum,necessaria est pri inam doctrina, per quam membra Fili Dei coistillimur, regno Christi Spirituali inauguramur. Deinde, quia cultu Deo praestandus est, sede ladum fructus ceruientis, non solum cum omnibus p sis genere, uerum etiam in externo coetu E caecis a politica societate, in quibus uiuimus, nees cesse est pro hac diuersitate statuum, Religionis nostrae capi distinguere, praebertim cum Dum D distinctionis autorem habeamus er cubtus diuini ratio falsi hominis,eandem fluosi fruigio approbare uideantur. Sit er7,Priin s I is eorum capitum,quae neu cessurio ad promisionis doctrinam pertinent. Secunda, doctrinum vitae mmanem compleactutur, cum locis affinibus. Tertia, Ecclesiae regimen, ea quae illuc peratinent, contineat.

Harum Classiuam κυεζα Hiae , hoc est, capita sub ciam, quo ueluti intra transennam totum hoc pus consticiendum pio lectori propoliamus. caua II

43쪽

LECTOREM. 2ς Catalogus capitum communium Primae classis.

x. Deus. Σ Creatio. 3. Prouidentia. q. Homo,

y. I licia originalis. 6. Liberum arbitrια

P. contingentia. 8. Peccatvin. 9. Poena peccati. IO. Verbion accusans. 1i Euangelium.

is iustificatio.

Iq. ordo reparationis. 3y.Regnum CHRISTI.Catalogus capitum communium Secundae classis. r. 'Doctri ruuitae com q. Opera Caritatis. munis filiorum I Voratio cuiuis.

a. Legitima θiritur P. Conscientia. Iis cultus D Ei . et homo e nouissrittio homo. 3. Generalis doctrhra 9. Literi Spiritu bonorum operum.

Catalogus capitum communium Tertiae classis. 3. Praedestinatio. a. Ecchsia. 3. sumbolam. In hoc capite multi Ioci explicanutu ut de nomine I u, regno et sicerdotio Christi, denatiu

44쪽

a rno MNΗΣΙΣ LECT. denatiuitate, conceptione, pasione, resurrectio ne, descensu ad inferos, assumtione in coelum, de remisione peccatorum.De Ecclesia,de Iudicio, de Resurrectione generali. Quare eorum locor non feci distincta capita, quia haec communi, apeombolo subqciuntur. q. Oratio. r. Autorii s Ecclesiaα s. Doctrina Ecclesiae pica. 13. Satisfactio. 1q. Libertas christi,

u. ceremoniae.16. Adiaphora. 37. Scandulum.18. crux. 6. Sacramentum. 7. Bapti mus. 8 cerna Domini. 9. Testamentum.

M. Potestas Ecclesi stica. Catalogus capitum communium artae classis. r. Magistratus . . Domi iluet sergiis .

z. Leges. S. Oeconomia.

3. Iudicia. s. coniugium. q. mmdιcta. xo. Patrium imperissim. y. Zelus. I. Vsus diuitiarum: 6 contractus,ubi ar cura licit et illiciis.

ei tib

45쪽

CAPI TVM PRIMAE

CAPUT PRIMUM.

DEUS.

VPLEX DE DEO Oaeminin institutio a regio Propheta Davide nobis commendatu Psalm. 49.Vniuersalis una,altera Pecultaetris.Ita omnium hominiam commuαnis,haee filior mei propria existit. Vtras unde petenda sit, explicandiam M. De Uniuersali itas cognitione Dei distulit Paulus ad Rom. Libessic inquit Reuetitur enim ira De e caelo super omnem impietatem, eminiuis sticiam hominu uerintem Dei iniuste detinentiu. Quia quod cognoscitur de Deo,manifestum est millis.Deus etiam illis manifestavit. Siquidem inuisibilia ipsius ex creatione mudi,operibus intellecta, eonDiciuntur,aeternas eius potentia et diuinitas, in hoc, ut sint inexcusabiles. His uerbis Pauluitestatur, creaturam Dei esse ueluti scholam quadam uniuersalem, in qua in Dei noticia erudimur. Est enim tota erratura non μαlum testimonium de Deo, quod sit, uerum etiam

Deculum quodiam in quo se quodammodo conis c a templana

46쪽

28 C LAS templandum nobis proponit mernit senis ex eo liquet,quod omnis creaturaesiit conditor poestentia cognoscitur ex eo, qu)d mmmmolem a se conditam noua manu teneat, faciatq; ut omnia se consistunt. Supientia peruidetur ex ordine erdilbinitione rerum Bonitu relucet in construdutione G usu rerum Iusticia in administratione, qua fontes ludem punit, innocentes uero uindiescat Misericordia inde cognoscitur, quod tanta patientia tolarat hominum peruersiitatem Verbretis commendatio est, quia Ait immutabilis. Prois inde qui conceptam Dina noticiam habetoum illi laudem debet aeternitatis, potentia sipientiae boanitatis, iusticiae,misericordis,ueritatis,ac caeter aes rum uirtutum, quarum quaedam uestigia rebus se conditis imprefit Deus. Hinc Plato duas desinitiones extruxit,qvirum prior est ΘεοζD Sola αρανα id, αυταῖκες et . δαμ-οvioin hoc est Deum est uiuens imis mortale, cui nihil ad felicitate deest. Altera: Θεόμ stili ουσία tDος,ταγαρς υσεωρέατία. id est, Deus est essentia aeterna,causa boni quod est in nratura. Ad ciamus e tertiam, quam Socrates apud taenophontem recitat, in hanc sententium: Scito inquit Delon tantum Cyrilem esse,utsimul oomnia uideat,et omnia audia et ubique adiit, ac fiamur nil rerum curam gerat. Atque ita ipsa creatura satis euidentem demonstrationem de Deo suppe trusorum quidem ad lucem Dei attinet,

47쪽

non quantum ad nostrum caecιtatem sensius enim noster hic descit, antequam assequatur, aut illis sit,aut civilissis D E V sud quod eleganter innuae Paulus Act. Iq. cum dicit,Dominum in praeteritis generationibus reliqui*e gentes in ignorantia,nech tamen si reliqMψ αμαρ u a , id est, citra testimonium quoniam dedit pluuius er libertatem de caelo.

Poria huius niuersilis cognitionis Dei usus duplex est.Prior Generalis, qui se extendit adimunes iambres, nimirum ut in inexcusabiles, ut quι nulla io 'in adferre defensionem in iudicium Dei,quin iure sint damnabiles, qui agnitum Deum non colunt. Huius usus meminit Paulus supra citato loco,Rom. I. his uerbis In hoc,ut sint inexis cusabiles. Posterior usus Specialis est, de no Epiastola ad Ebraeos loquitur, in hutae modum Per tradem intestigimus perfecta fui*e secuti uerbo Dei. Ηι Mei tribuit illud lumen, quod in mundi creatatione uere proficiant homines in gloriam creatoriris.Huco illud Dauidis Psal. 92 pertinet: Delerectust me DoM1NEm factura tua, et in operibas

manuum tuarum exultabo.

Haec breuiter sint dictu de uniuersuti Dei cogis nitione, eiusque si duplici. Nunc de altero genere cognitionis Dei dicendum est Peculiaris itas cognoscendi Dei modus dupli sibundamento nititur, ii miru, Verbo et Testini niri

48쪽

go CLASSIS .nio, quod verbo additum est. Talentem Deum

apprehendere oportet, qualem se per uerbum ertesimonium patefecit, iuxta illud: Esse Deum cretas, quod des praedicat ine. Verbum intelligo, quod inde usq; ab initio decocto sonuit Orijs modis, ac tandem per Filium, Ebraeos .Testimonia veryuerbo adiectum duplex est. Aut enim uerbo confirmando, ut uerum raritum a nobis habeatur,additum est oneri in ueteri ex nouo Testamento multa leguntur, ut in diluuio seruatio prorumsubmersito impii minuta confinio linguarum:Mirabili transitus popuali Dei per medium que Maris rubri Ioiadanm.Prolongatio dierum ad preces piorum:Μulta

exustitationes mortuorum: Sanationes miraculous is huius generis pene infinita. Hoc genus eastimoniorum commendat suo populo Deus, Exod. 33.Erit quoifignum in manu tua, C quasi monuamentum in oculis tuis, ut Lex Dominis persit in ore tuo. Ad quod genu testimoniorum prouoacut etiam Dominus apud Iobalinem, ubi inquit: Si mihi non creditis, credite operibu3 meis. Aut fiduciam ex uerbo conceptam confirmat, ut ιν cumcisio alia Sacramenta ueteris populi. Et nouo Testamento aptismus er Coena Domin ducis promisionis testimonias 1 tuscula fiunt. Haec noticia Det,quae in uerbo intestimonio res,det,sola salutaris est. De qua Dominus Iohan. 7. si induit Haecautem est aeterna vita, ut cognοη

49쪽

I E V 3Istant te solum uerum Derum, inquem misisti ea sum christum. Per hanc enim renotiamur ut inaequit Paulus in imaginem Dei cognitionis uoca bulin hoc loco Dnecdoche Ebraica, Cynoticiam

fiduciam consequentem significat.

Postquam autem de duplici Dei cognitionem genere dictum est, nunc ea, quae ad posteriorem, hoe est, ad salutarem illum cognitionem De perae timent, in certa membra distinguamu3 Cr ordine explicemus constituantur autem haec explicati in membra: Primi ,Descriptio Dei cim distinctione personarum. Secundum, Testimonia de unirite essentis Aumae de Trinitate personar-:de Diuinitate Filii. Spiritu sanctu

Tertium, Divinarum quarundam appellati nim explicatio. Quartum, Proprietates Personarum. Guyntum, Varius modus scripturae loquendi de altera Persona in Diummte. Sext-,Testimonia de proprietatissus DeLSeptim ,Quis sit Vsus, s uerae noticis Dei praxis.

CTIONE PERSONARUM.

Descriptio autem Dei, in qua etiam distinctio Personarum continetur, optimae commodisse

50쪽

II. III. IIII. 32 CLASSIS .m 'gum PHi Lippus ni locis Theologicurecitat,bis uerbis. D E AE est essentia stiritualis, intelligens, terna,vera pura, bona, iusta, misericors, liberrisma minens potentiae C sapientiae: PATER aeternus, qui Filium imaginem suum ab aeterno ge anuit era imago Patris coaeterna CySPIRITU SANCTVs, procedens a Patre

Filio cui patefacta ect diuinitas certo uerbo: qu)d Pater aeternus cum Filio ac Spiritu Sancto, condideriti struet coelum er terram, omncs creaturas Et in genere humano condito ad imagianem fluant,et certum obedientium, elegerit sibi Ecaclesiam: ut ab ea haec undet uera diuinitus, patera fuctu certis testimoniis, e per uerbum traditum Prophetis et Apostoli agnoscatur, inuocetur ercolatur, iuxta uerbum illud diuinitus traditum: πdamnentur omnes cultus, qui fingunt alios Deos, et haec uera diuinitus in uita aeterna celebretur.

Haec descriptio ex multis scripturae locis colleacta est, s constat quinque principalibus partibi Primum describitur Deus absolutλ Secund) reburiue, ubi Personae diuinitatis discernuntur e dis tinguuntur Terti),ab spectu generali. Quarto ab effectu*eciali. Qiijnto emultimo loco nis patefactionis diuinae additur. LTESTIMONIA PROBANTIA

ti ramis