장음표시 사용
11쪽
spectans, ut audientium animos placaret et misericordiam moveret; dictio eius elegans fuit et pura. Omnino tanta sui adolescentis sanctitas et modestia, ut illi minus metuen- sis dum esse videretur, misi ut rebus audacius et calidius Iestis et sibi pararet pericula et perturbaret rempublicam vehementissime. Quae quum ita essent, Tiberius omnium fere benevolentiani et amorem sibi paravit; et postea quoque, quum reipublicae causa optimates et qui eorum rationibus favebanta Tiberio dissentirent, magna amicorum copia qui amicitiam et fidem vel morte praestiterunt summas eius Virtutes testantur. Sic factum est, ut quum vi pueritiam egressus esset in augurum collegium cooptaretur. Etiam ex matrimonio, quod cum filia
Appii Claudii, senatus principis iniit, quanta iam una fuerit adolescentuli auctoritas et gravitas accurate perspicitur; vides de hac re hit Tib. 4. Sedecim annos natus anno 60 Tiberius Scipionem in Africam secutus est. Ibi non minus laude bellica et virtutibus militaribus floruit, quam domi eloquentia et ceteris pacis virtutibus; qui quidem cum Fannio aequali et sani illari primus hostium muros
ascendit atque corona murali donatus est. Jam inde ab illo tempore magnus erat eius amor magnaque de eo civium Xspectatio. Nonnullis autem annis post anno l cum quaestor creatus esset, Mancinum consulem in Hispaniam ad bellum Numantinum comitatus est. Ibi vero praeclarae eius virtutes mirum quantum effloruerint; tanta fuit eius prudentia et fortitudo, tanta reverentia et modestia, qua Vel in Mancinum, Omnium ducum Romanorum miserrimum, usus est, tanta eius etiam apud hostes auctoritas et fides, ut unus Omnium rebus plane desperati salutem afferret. Cum enim Xercitus Romanorum plane esset inclusus neque
via salutis superesset, sed totus viginti millium hominum exercitus certae morti obiectus esset, Tiberii opera induciis actis servatus est. Hispanos in solo Tiberio fidem posuisse, inde verisimile est, quod iam multorum Romanorum insandam perfidiam cognoverant et Tiberius ipse fama florentissimus etiam patris memoria, cuius summam juStitiam et fidem Hispani perspexerunt, valde commendabatur. De singulari fiduciae documento, quod Numantini Tiberio dederunt, vide apud Plutarch. Tib. 6. Ianc autem
pacem ut populo Romano indignam senatus ratam esse vetuit, ni nitrum maiorum Xempla imitatus, quum ipse a prisca illa gravitate et virtute plane descivisset. Etenim, ut apud Sallustium legimus de bell. Jugurth. 41, gravissimum harum rerum auctorem, paucorum arbitrio tum belli domique agitabatur penes eosdem aerarium, provinciae, magistratus, gloriae triunaphique erant. Cum potentia avaritia sine modo modestiaque invadere polluere et vastare omnia nihil pensi neque sancti habere, quoad semet ipsa
praecipitavit; cs eiusdem scriptoris de boli. Jugurth. 31, et ex fragmentis Macri Licini
Quidquid autem de senatu Romano iudicamus, qui hanc pacem improbavit, Tiberius ea oo quidem culpa cita duit vacuus, ut summis potitis laudibus dignus isset Fuit sane in auctoribus luius foederis, sed iropterea quod Numantini soli huius indolescentis
probitati confidebant, iam toties Romanorum perfidiam experti Quum vero imperator gloriam fere omnem rei bene gestae ad se traheret, idem rei male gestae culpam debebat
Prisca autem et gloriosa Romanorum tempora tum praeterierant, quibus cladibus
vel gravissimis nihil fracti bello nullo alio modo finem imponere solebant nisi hostibus aut ovictis aut deditis. In ipso bello Numantino dilucidissime apparebat, ad quantam
iam perniciem disciplina Romana delapsa esset tot Romanorum exercitus a numero multo minore foedissime fugati, tot et tam infanda crudelitatis et perfidiae exempla Romanis edita erant, ut iam nomen Romanum summo odio et despicatui esse inciperet. Nihilo minus autem senatus, non reipublicae sed suis commodis consulens, prisci temporis virtutem et gravitatem simulavit et factum improbavit auctori ipsi honestissimum. Placuit autem patribus improbato foedere consulem cum iis omnibus, qui iureiurando foedus sanxissent, vinctos hostibus tradendos esse. Tum vero quantum esset populi in Tiberium studium, quanta eius benevolentia cognitum est; etenim consulem quidem hostibus tradendum censuerunt, ceteris autem Tiberii gratia pepercerunt; vide lutarch. Tib. 7.
Aurol. Vici de vir ill 64 Tiberium periculum deditionis eloquentiae gratia superavisse tradit. Sane verisimile est, Tiberium, qui tum primum sordidas saepe et humiles
Optimatium rationes plane perspeXerit, eloquentia, qua omnes superabat, et ad suam defensionem et ad detegenda adversariorum neutiquam honesta consilia usum esse fortissimo. Etiam Scipionem prodit Plutarchus omnem tum operam impendisse ut Tiberius servaretur. Utu res fuit Tiberius illo facto summam laudem meruerat, nedum assiceretur poena turpissima. Nunc ad locum progressi sumus, quo veterum iudicia valde inter se distant. Cum enim Tiberius ex Hispania cum consule revocatus domum rediisset, animum ad rempublicam convertere coepit et anno 21 tribunus plebis factus legem illam tulit grariam tot turbarum causam, ipsi latori funestam futuram. Non novam autem tulit legem, sed veterem e longo tempore obliteratam revocavit, multis additis rebus, quibus legem gratiorem redderet et acceptiorem. Summa autem eius legis, de qua tu scriptores aliter tradunt, haec videtur fuisse Ne quis ex publico agro plus quam quingenta iugera
possideret, ita tamen, ut filiis quoque familias ducenta quinquaginta iugera possidere liceret vide Zeissu commentationem de lege Thoria agraria p. 8. Cum vero apud Livium epit. 58 et apud Aurel. Vici de vir ill 64 legamus, mille iugera lege Sempronia ex agro publico possidere licuisse, alii autem scriptores nominatim de quingentis dicant iugeris et dimidia parte filiis familias concessa, de qua re qui de mille iugeris dicunt
tacent, ita mihi haec varietas explicanda scriptorum videtur esse, ut summus agri publici modus mille iugera essent. Etenim verisimile est non infinitum iugerum numerum occupari potuisse, sed praescriptum fuisse modum quendam, quem transire non liceret. Deinde cum lex Licinia ex tot annis neglecta esset, Tiberius ut legis asperitatem minueret, iis publice damnum sarciendum esse censuit, qui lege sua agro publico decedere
12쪽
cogerentur. Ita autem quum publice magna pecunia solvenda esset, Tiberius tulit, ne ager publicus inter inopes dividendus privatus fieret, sed in possessionem tantum eorum transiret, :ta ut possidentibus tributa solvenda essent, quum agro privato praeter tributum militare onera importari non possent. Agrum autem divisum ne vendere liceret, ut non iusti fierent domini, sed usum tantum eius pauperes perciperent. Cum denique bene novisset
Tiberius legem Liciniam propterea maxime nihil valuisse, quod non ipsa lego ut vigeret
et observaretur provisum erat, ipse tulit ut triumviri ad agros dividendos crearentur, qui in annos singulos mutarentur. Orundem ad arbitrium reiiciendum esse, qui ager esset publicus, qui privatus. Priusquam autem inquiramus, fueritne taec lex reipublica Romanae salutaris an exitiosa, praemittendum mihi videtur, quibus tandem causis et rationibus Tiberius ad legem ferendam impulsus sit. Variae ab variis auctoribus asseruntur. In lutarchi vita Tiberii legimus, postquam exposuit, summam illo tempore inopiam civium fuisse.
Italiam foedissime devastatam, civium numerum ad minimum minutum, Contra Servorum in immensum auctum pericula autem reipublicae inde orta maxima Tiberium ad
hane legem accessisse Diophane rhetore et Blossio philosopho instigantibus etiam Corneliam matrem, quam pigeret Scipionis socrum, O matrem Gracchorum nominari filium ad rempublicam capessendam incitasse. Absurdum et Tiberio indignum est, quod addit Plutarchus, Spurium quendam Postumium, Tiberii aequalem, in causa fuisse, cur Tiberius ad hane legem accederet sibi perniciosam. Hunc enim cum Romam reversus summa dicendi laude florere vidisset, Tiberium ut superaret adversarium, rem subiisse ut gloriosissimam ita infestissimam sola laudis cupiditate et ambitione. Quod qui dicunt, eos Tiberii animuD et mores plane ignorasse non est quod demonstremus. Gracchi enim quum in nobilissimarum gentium numero essent et cum principibus civitatis viris aut cognatione aut assinitate coniuncti, quum ipsi omnibus ingenii virtutibus excellerent, si viam illo tempore tritam cum optimatibus ingredi voluissent, haud dubie principem in civitate locum obtinere potuissent. At naturae praestantia quo minus hoc facerent prohibiti sunt atque ubi primum ex nobilitate reperti sunt, qui veram gloriam iniustae potentiae anteponerent, moveri civitas et dissensio civilis, quasi permixtio terrae, oriri coepit; vide Sali de eli. Jugurth. l. Plurimi autem scriptores aliam Tiberium cur hanc legem ferret rationem habuisse tradunt. Legimus enim apud Ciceronem de harusp. resp. 20, 3 haec Tiberio invidia Numantini foederis, cui feriendo, quaestor C. Mancini consulis cum esset, interfuerat, et in eo Oedere improbando senatus severitas dolori, et timori fuit itaque illum fortem et clarum virum a gravitate patrum desciscere coegit. Item Orosius Gracchum iratum nobilitati,
quod inter auctores Numantini foederis notatus esset, agrum, a priVatis eateu US POS-
sessum, populo dividi statuisse dicit V, 8; similia Florus prodit III, 4. Velleius autem
Paterculus II, 2 Tiberium ait, quo quaestore et auctore foedus Numantinum ictum erat, nune graviter serentem aliquid a se pactum infirmari, nunc similis vel iudici vel poenae metuentem discrimen. trib. l. descivisse a bonis Hac quidem ratione
Tiberium non esse commotum, non est quod multis verbis demonstremus; etenim Tiberio, quum trib. l. creatus legem agrariam ferret, iam compluribus annis ex illo foedoro praeteritis nihil tale metuendum erat.
Iniquius etiam et indignius iudicat Dio fragm. 34, 86, cuius auctoritati in hac re
minimum tribuo. Dicit enim Gracchum, cum On X virtute a Veritate, sed temere res diiudicari cerneret, metu et dolore foederis Numantini et senatus inimicitia hanc quidem viam gloriae tanquam parum tutam reliquisse ceterum quum principem locum quocunque demum pacto assequi concupisceret, idque per plebem facilius quam per senatum consecuturum se speraret, a patribus eum ad plebem descivisse. Appianus quibus rationibus Tib. ad legem suam agrariani impulsus sit non affert; sed exposita tristissima conditione, in qua tum Italia erat, facile potest perspici, hac potissimum Tib.
ad res gerendas adductum CSSe.
Constat indo ab antiquissimis temporibus Romanae fuisse consuetudinis oppidum vel
populum armis subiectum tertia agri parte mulctare Hie autem inger aut privatus aut
publicus fieri solebat Romanus P publicus cis plerumque fiebat ager, qui bello devastatus erat . quum autem Romani bellis bella annecterent, agri publici amplitudo maxima facta est vide App. de eli civit. Ι, Publico autem agro, qui manebat in dominio civitatis,
aut in universum Romani tanquam pascuis utebantur ager pascuus) aut a singulis eum occupari permiserunt ager occuliatorius) occupati agri appellabantur possessiones quae nunquam me dongissima quidem possidendi continuatione poterant in privatis hominibus usu capi nec in privato agros commutari, sed proprietas possessionum semper pertinuit ad civitatem, possessoribus msi tantum concesso. Tossessiones mon referebantur incensum. sed iis in possessoribus vectigali nomine solvebatur decima pars frugum et ex
arbustorum proventu pars quinta. Praeterea iis quoque qui greges in pascuis publicis alebant, scriptura indicta est, tam minoris quam maioris pecoris Haec ipsa sunt eissii verba ex commentatione sumta de lege Thoria agraria p. b. Huius autem Romanorum instituti eam fuisse causam dicit Appianus, ut hominum numerus in Italia augeretur, quum pauperibus agrum occupare et familiam alere diceret Res autem longe aliter ac rati erant evenit. Divites enim, qui res ad colendos agros devastatos necessarias facilius sibi comparare possent, iam , initio majorem agri publici partem occupaverunt et procedente tempore vel emtione vel vi etiam inopum vicinorum agros suis adiunxerunt, ita ut agricolarum Italorum numerus in dies minueretur, latifundia, quae Italiam perdiderunt, ad immensum augerentur Huic aliud accessit malum Quum nisi superiore tempore lege Licinia provisum esset, ut quidam hominum liberorum numerus in agris publicis a singulis iccupatis interetur neglecta hac dege ut liberorum numerus in dies Magis minutu est, cita servorum greges per Omnes ferae agros se effuderunt liberi enim, quibus stipendiorum inus iniunctum erat, minus utiles erant ad colendo pro dominis agros quum servi, qui iacarent militia, nunquam ab agris ad signa avocarentur. Itaque latifundiorum possessores qui posthabitis reipublicae salute et populi rationibus
13쪽
omnia sere ad suum commodum suamque utilitatem reserrent, liberorum homin uni opera omnino fere abstinebant et solis fere servis ad agros colendos utebantur. Inde duplex civitati ortum periculum est. Agricolarum enim numero adeo deminui vix poterat cognosci unde in posterum apti ad bella milites comparari possent. Agricolae enim superioribus bellis virtutem illam et constantiam praestiterant, qua imperium Romanum ad tantum majestatis fastigium provectum est, agricolae suis Vulneribus suoque Cruore agros illos expugnaverant, qui iam serVorum gregibus reserti erant vide hac de re Caton do rorustic prooem. ex agricolis et viri fortissimi et milites strenuissimi gignuntur. Servorum autem numero in immensum aucto quanta civitati immineret calamitas, tum maxime
bello servili in Sicilia orto cognitum est. Servis etiam liberi homines inopia pressi se
adiungebant, quum hac una re e tristissima conditione se emersuros esse sperarent;
vide Mommsenii hist. R. II, 73. Has calamitates maximas fuisse, ita ut vel salutem imperii
Romani in periculum adducturae esse viderentur, quum rerum memoria traditum est,
tuni ex ipsa rei natura apparet. Deinde ex ipso Gai fratris libro scimus, quem Plutarch. in Tib. vita c. 8 commemorat, Tiberium quum in Hispaniam proficiscens per Etruriam
Veniret, quae provincia calamitatibus, de quibus Supra diXimus, omnium maxime devastata erat, tristissimam Italiae conditionem perspeXisse et tum primum animum ad legem suam animadvertisse, quam mala illa sublaturam esse speraret. Denique si consideraveris Gracchorum mentem semper humanitate et misericordia et bonitate eminuisse et infimorum jura defendisse, Tiberium, in quo hae virtutes Omni una maxime inessent, inopia populi et periculis reipublicae inde natis vehementissime commotum esse minime
Neque vero est quod metuentes, ne singulare Tiberii virtutes inde obscurentur, negemus magnum Tiberio stimulum ad res gerendas laudis fuisse cupiditatem et voluntatem summam gloriam a maioribus partam quatenus ipse posset, servandi et augendi. Ne illud quidem, quo plurimi veteres scriptores maxime Tiberium ad legem serendam stimulatum esse tradunt, etsi non primo loco potiendum puto, nihil omnino ad Tiberium valuisse credo, dolorem et indignitatem improbati foederis Numantini, cuius ipse auctor fuerat. Etenim si illo foedere, id quod negari non potest, totus exercitus ab interitu servatus est, Tiberii iram in senatum, qui rem ipsi honestissimam in opprobrium et periculum
Verteret, vehementissime esse commotam non est mirum, quippe qui bene sciret senatum non vera gloria et reipublicae utilitate regi, sed partium commodis singulorum facta metiri. Porro cum sciamus inde a primo tempore, quo Tiberius rebus publicis interesse coepisset, omnium Oculos in eum conversos fuisse summamque de e populum spem et exspectationem concepisse eumque, ubi primum vetera illa reipublicae damna sanaturus videretur, acclamatione et approbatione omnibusque stimulis excitasse atque ad ea exsequenda quae sibi proposuisset impulisse, non mirabimur Tiberium summa verae
laudis cupiditate accensum in consilio suo, quod et singulis et toti reipublicae salutarissi-
mum existimaret, ita esse confirmatum, ut nullis ne gravissimis quidem dissicultatibus et periculis ab incepto deterreretur, nedum vanis Optimatium rationibus in sola fero avaritia et obstinatione positis. Rectissime igitur Appian de boli civit. Ι 1 Tiberium dicit utilitate legis suae sublatum, quippe quae rem spectaret gravissimam totique Italiae saluberrimam, dissicultates inde natas ne animadvertisse quidem. Postquam autem de rationibus quibus Tiberius ad ferendam hanc legem adductus sit tractavimus, altera oritur quaestio de legis iure et utilitate, aequitate et prudentia.
Hanc quaestionem et antiquiore et recentiore aetate a variis varie traetatam esse, ex natura rei perspicuum est. O loe quominus copiose eam persequamur, nimis angustis
quibus hae commentatio circumscripta est terminis prohibemur. Optime disseruerunt de
etiam quae Niebuh et Mommsen de ea exposuerunt. Permulta pro lege, multa contra legem disputari possunt. Inquirendum igitur est, utrum commoda e lege orta maiora fuerint et ad maiorem hominum numerum pertinuerint, quam dissicultates et acerbitates, quas permagnas in o infuisse negare non possumus. Jam supra demonstravimus, qualis tum fuerit Italiae status, quantopere senatus a maiorum gravitate delapsus Superioribus quidem temporibus civitas Romana ab optimis regebatur, qui quum totam patriam, non factionis utilitatem respicerent imperium ex summis periculis virtute et constantia vere Romana ad tantum opum fastigium proVexerant.
Tum autem omnibus hostibus devictis, imperii finibus usque ad ultimas terras prolatis, ingentibus divitiis in urbem congestis etiam peregrini mores et peregrina vitia Romam irruere coeperunt prisca illa simplicitas et frugalitas a paucissimis retinebatur plurimi opibus et divitiis corrupti effussissimae se luxuriae dabant nihil iam curantes nisi ut libidines eXplerent. Tanta morum corruptione iam Tiberii temporibus civitatem Romanam infectam fuisse, ex foeditate belli Jugurthini, quod paulo post exortum est, dilucidissime apparet.
In eo autem tempore exstitit, qui patriae miseriis vehementissime commotus et Onestissim studio accensus civitatem iamiam ad interitum ruentem erigendi et corroborandi, ad conservandum totum reipublicae corpus a divitibus ut patriae de suis aliquid condo
Non potest quidem negari magnam multis acerbitatem et iniquitatem in lege Sempronia insuisse etenim cum lex Licinia de agri publici modo inde ab omni fere initio neglecta et paulatim plane esset abolita, ager publicus eodem fere iure contineri coeptuaeSt quo privatus. Quae inde incommoda orta sint, apertissime cognoscimus ex Appiani de eli civit. libr. 1, 2. Has dissicultates si omnino neglexisset Tiberius, merito eum immoderationis et iniquitatis accusaremus. At notum est Tiberium, ut parceret singulorum commodis', non veterem illam legem Liciniam renovasse, sed variis additamentis faciliorem eam et acceptiorem reddidisse. Deinde ne hoc quidem omittendum est valde
14쪽
verisimile fuisse Tiberium, qua fuit modestia et humanitate, si adversarii vel nonnilii do suis decessissent neque immani obstinatione omnibus Tiberii conditionibus restiti sent, per
convention 'm rem cum Optimatibus compositurum fuisse. Cum autem superbe ab optimatibus omnia sua vel benevolentissima consilia respui cerneret, tum demum, quippe cui exploratum esset legem suam nihil aliud spectare nisi totius rei publicae salutem, ipsa fere rerum necessitate coactus ad facta abstractus est violentiora et ipsi et civitati infestissim R. Quae quum ita se habeant, merito aliquis interrogaverit, quomodo tandem tactum sit ut omnium fere veterum seriptorum consensu non die quae posteriore tempore admisit Tiberius - haec enim quum violatis legibus facta sint probari possunt nullo modo, sed ipsa lex agraria ut reipublicae exitiosa improbaretur. Primum non est praetermittendum Tiberium lege agraria sua quasi signum discordiarum et turbarum publicarum dedisse quibus partium studia ita excitata et ad certamina tam atrocia inflammata sunt ut respublica vehementissime commota paullatim ad interitum vergeret. Homines autem cupiditatibus accensos raro iudicii integritatem retinere sed ad auctorem rerum omnia quae inde etiam illo invito nata sint mala referre, ex rerum memoria satis cognitum est. Itaque non est mirandum veteres, quum ahamitates ex Tiberii lege et e iis ortas quae legem secuta sint solas respicerent, ad legem agrariam quasi ad
Originem et fontem earum regressos eam consensu improbasse. Praeter Otos Ciceronis
locos quem legem Tiberii damnasse constat vide Vellei Patere ΙΙ. , ubi haec legimus: Tiberius promulgatis agrariis legibus, omnium statum concutientibus, summa ima miscuit et in praeruptum atque anceps perieuhim adduxit rempublicam idem postquam eaedem
Tiberii narravit haec addit verba ΙΙ, ' Hoc initium in urbe Roma civilis sanguinis gladiorumque impunitatis fuit: inde ius vi obrutum potentiorque habitus prior
discordiaeque civium antea condicionibus sanari solitae ferro diiudicatae bellaque non causis inita sed prout eorum merces fuit. Quod haud mirum est: non enim consistunt exempla unde coeperunt, sed quamlibet in tenuem recepta tramitem latissime evagandi sibi viam faciunt et ibi sae in ed me aevo fine retra t, in praeceps pervenitur nec quisquam sibi putat turpe quod alii sui fructuosum. Haec verba Vellei recte se habere et ea quae ex facto aliquo prosecta sunt, non Semper eadem esse quam quae auctor sibi proposuerat quis neget uam saepe autem homines eventum rei et rationem consiliumque auctoris commutant Idem quum Tiberio acciderit, facile intelligitur cur tantus sit facta eius improbantium numerus. Iaximi momenti Taciti et Sallusti iudicia esse constat. Dolet autem non copiosius hos Viros XPOSutSSe, quid ipsorum sententia de Gracehis eorumque legibus statuendum sit nihil ontinus aulam ex singulis et brevibus locis hoc quidem exploratum est ne hos quidem probasse eorum
facta vide Tacit dial de orat. non tanti reipublicae Gracchorum fuit eloquentia, ut pateretur et leges haec verba etsi non ipsius sunt Taciti sed dialogi personam ea facit dicentem, tamen ipsius Taciti iudicium inde cognosci posse existimo. In Annal. autem
III, 2 Gracchi cum Saturnino confunduntur et turbatores plebis dicuntur; vide etiam quae Nipperde ad hunc locum adnotat. Ipse Sallustius, quem optimatium parti minime favisse sed quanta eorum depravatio fuerit clarissime depinxisse constat, postquam Gracchorum studia et optimatium repugnantiam exposuit, de bess. Jugurth. 42 ita pergit:
Et sane Gracchis cupidine victoriae haud satis moderatus animus fuit. Sed bono vinci satius est, quam malo more iniuriam vincere. Hunc locum varie explicari scio; sine dubio autem verba bono vinci satius est ad Gracchos referenda sunt, qui malo more iniuriam vicisse propterea dicuntur, quod leges uas violatis legibus perferre studuerunt. Hoc Sallusti de Graccliis iudicium iustissimum est; neque quemqucim ei Veterum, qui tam brevibus verbis tam recte de iis iudicaverit. Consentiunt autem cum his verbis ea quae antecedunt, quibus Xponit scriptor, Gracchos vindicare plebem in libertatomet paucorum celera patefacere coepisse, nobilitatem autem noxiam atque eo perculsam vario modo his Gracchorum actionibus obviam ivisse et pollicendo ac dividendo partem popularem oppressisse. Maximi momenti ad Graeeliorum studia recte aestimanda haec sunt Sallusti verba, quae quin a Gracchos referenda sint dubium esse non potest, de eli. Jugurth. 41: Ubi primum ex nobilitate reperti sunt, qui veram gloriam iniustae potentiae anteponerent, moveri civitas et dissensio civilis, quasi permixtio terrae, oriri coepit. Non latet me Sallustium his verbis non de ipsa lege agraria dixisse, sed de universis Gracchorum actionibus hoc autem apparet ex eius verbis, minime improbasse eum studia et consilia Gracchorum, sola ratione qua in exsequendis iis usi sunt male contentum.
Livius epit. 58 de legis agrariae utilitate vel periculo nihil aliud dicit nisi Tiberium eam adversus voluntatem senatus et equestris ordinis tulisse, sed ita pergit: exarsit hac lege in eum furorem, ut M. Octavio collegae causam diversae partis defendenti potestatem lege lata abrogaret. Ex Valerio Maximo hi apponendi loci sunt: I, 4: Male tribunatu gesto occisus est a Scipione Nasica IV, 7, 1 Inimicus patriae fuisse Ti. Gracchus existimatus est, nec immerito, quia potentiam suam saltati eius praetulerat V, 3, 2 Nasica pestifera Ti. Gracchi manu faucibus oppressam rem publicam strangulari passus non est VI, 3, 1 Gracchi statum civitatis conati erant convellere. VII, 2 6 sapientiam
praedicat senatus, qui Ti. Gracchum trib. l. agrariam legem promulgare USum morte multavit et gravissimae seditionis eodem tempore et auctorem et causam sustulit. Quintilianus de instit orat. III, T haec dicit parentes malorum odimus. Itaque invisae sunt Gracchorum legos o si quod est exemplum deforme posteris traditum. Ne Juvenalis satir II, 24 consensum veterum Gracchi leges improbantium testatur: Quis tulerit Gracchos de seditione querentes 2
Mirum est quod vel Caesar de eli civit. Ι, , , postquam de perniciosis legibus, de vi tribunicia. de templis locisque editioribus occupatis dixit, quae omnia Gracchos spectare
15쪽
nemo non videt, haec superioris aetatis exempla expiata esse pergit Saturnini atque
Haec vel eos homines, qui causae populari faverent, de Gracchis eorunaque legibus iudicare ita demum potest intelligi, si reputaverimus sola mala ex legibus illis prosectatis ante oculos versata esse cum autem leges malorum causa essent, ipsas leges improbaverunt. Atqui valde verisimile est Gracchorum legibus non latis alia mala eruptura fuisse, quae fortasse non minus violenter rem publicam perturbassent. Deinde ne hoc quidem potest negari Tiberii et Gai Gracchorum consilia et rationes in rebus publicis gerendis vel maxime inter se differre Gaius enim nihil aliud spectabat nisi ut optimates, quam factionem rei publicae exitiosam putabat, a civitate gubernanda plane removeret. Nihilominus autem solent vetere Gracchorum actiones publicas plerumque confundere, quasi utrique idem fuisset propositum. Ipse Tiberius postea, cum optimates nihil de suis decedere et optimis consiliis suis tenacissima obstinatione resistere vidisset, ira et exacerbatione ad facta et leges minus probandas abreptus est. Volii igitur demonstrare, quum legem agrariam a ceteris Tiberii factis non ut par fuit veteres distinguerent, vituperationem, quae recte in hae intenderetur, etiam ad illam recidisse. Itaque hoc loco attulimus, quae a veteribus communiter de Gracchis eorumque studiis iudicantur, quas Iam Tib. Gracchi lex ad aequationem bonorum pertinuisset, qua quidem peste nulli potest maior esse. Ager publicus enim cum diuturnitate possessionis a privato secerni non posset, qui agrum publicum dividendum esse tulit res et bona singulorum pervertere Visus est. In primis autem, inquit Cicero de me ΙΙ. 21, 73, ei videndum orit, qui rempublicam administrabit, ut suum quisque teneat neque de bonis privatorum publico deminutio fiat. Contra Tiberius, cuius animo summa multitudinis inopia obversabatur et metus ut respublica nisi rebus afflictis medelam adhiberet diutius stare posset, in consiliis suis magis etiam confirmatus est summorum virorum auctoritate legem suam probantium,
eumque ut in proposito perseveraret adhortantium, Appii Claudii soceri sui, P. Crassi Muciani qui iuris intelligentia praestitit, P. Muci Scaevolae iuris peritissimi. Qui optimi et sapientissimi viri vide Cicer acad. prior. II, 5, 3 - cum Tiberii legem probarent, quorum iudicium de iure et utilitate legis iustissimum et locupletissimum fuit,
optimates vero pro sua utilitate suisque commodis summa cum Obstinatione propugnarent,
fieri non potuit, quin otium in optima re publica, ut ait Cicero in acad. prior. libr. II, 5, 15, perturbaretur. Optimates si vo minimum cessissent et nonnihil Tiberio indulsissent, non dubito qui Tiberius, qua sui aequitate et benevolentia, justis eorum querelis aurem praebiturus et quamquam maximis impedita fuit difficultatibus agrorum divisio, rem per pacem et concordiam compositurus fuerit. Ulut autem res fuit, quae adhuc de Tiberio persecuti sumus, non possunt non probari et laudari. Sed inde res aliter cessit atque ipse sibi Tiberius initio proposuerat. Optimates igitur nitebantur in Tiberii legem, aut quia nemo sere de suis quidquam amittere vult, aut quod suis tantum commodis providentes multitudinis aes Hesperatas
nihil eurabati et totius reipublica salutem pro nihilo habebant, aut nitebantur, ut ait Cieero pro Sest 48, 03 contra gratam Ti. Gracchi legem, qua brtunae constItui tenuiOrum videbantur, propterea quod et discordiam excitari videbant et, quum locupletes
possessionibus diuturnis moverentur, spoliari rempublicam propugnatoribus arbitrabantur. Omnes sere autem Senatores et equites quum lege agraria de suis Initterent, non est mirum tantum inde tuniuitum ortuni esse. Inde vero ipsam legem Xatiosam uigge, sua- ciue natura rempublicani concussisse minime potest coniici Poterat enim contra optimatiui clamores optimo iure contendi, singulos, ut totum consea aretur, nonnihil de suis decedere necosse esse. Sane hoc non aliter nisi utilina cogente necessitate oridebot Hano autem venisse semper qui do suis amissuri fuit negabunt.
Quae quum ita sint, recte aliquis interrogaverit, qui tactum sit, ut Tiberius, quem ex optimis consiliis profectum esse scimus, nihilo minus totam rempublicam perturbaret et labefactaret Hoc auteni ex iis, quae iam persequemur, latebit. Renapublicam ο- manam patribus et equitibus nixam fuisse, si posterioris temporis turbas et contentiones spoctaverimus, negari i01 potest Qui quales suorint et quibus rebus ab hominibus popullaribus diversi, cognosci potest ex Cicer o, at pro Sest. 9. 105. Sed has laudes, qua Cicero optimatibus tribuit, si cum saetis pluriniorum otiianorum illius temporis, qui quidem in rebus publicis versati sunt, compataveris, mirum reperie discrimen viter diei saeta Quod quomodo explicari potest 2 Senatus Romanus illius 'emporis repraesentabat quidem superioris temporis dignitatem et gravitatena, andem animi magm-tudinem prae se ferebat vel simulabat potius, qua imperium Romanum auctum et confirmatum erat. sed ipsae virtutes e medio sublatae erant Avaritia, quod vitium ne ab optimis quidem viris iisque vere Romanis alienum fuisse constat, tum per totum fere optimatium ordinem grassabatur deinde cum etiam libidines, a quibus priscorum hominum
simplicitas vel maxime abhorruerat, opibus auctis plurimorum animos occupaSSent, eapublica landainentum, etsi firmissimum et solidissimum esse videbatur, lutre erat actum et caducum Fundamento autem consecto totam rempublicam corruere necesse fuit Plebem enim summa inopia pressam rempublicam sustentare non potuisse apparet Medius autom ordo intor optimates divitiis et luxuria perditos et inopem multitudinem rerum inopia ad possima quaequo paratam illo tempores deerat. Hic ordo ut ad sustinendam rempublicam restitueretur. ipsa Tiberii lege ex longo tempore primum spectatum est. Quod quum Tiberi, non contingeret, nihilo Minus autem optimates Tiberia et aumaxime legibus pormultum do auctoritato et gravitate sua amisissent, et plebs ad melio res spes excitata pravis tribuni in concionibus omni modo corrupta et perdita rempublicam ne minimum quidem curaret, respublica omnibus fundamentis privata ad interitum so inclinavit. Pessima enim et perniciossima ea reipublicae forma est in qua ex ipsis nobilibus tactio oria est quae ceteris reipublicae partibus neglectis totam rempublicam suae ilano potestatis faciat. Eam civitatem et foeda Morum corruptione et
16쪽
omnium virium desectione perire necesse est Tiberius igitur cum intelligeret optimatos ad actionem relapsos esse, quae non reipublicae sed sua commoda spectaret, huius exitiosae actionis opes infringere et restituto locupletiorum civium ordine reipublicae mederi studebat Quod quominum perficeret tum AEuc ipsius vehementia et immoderatione. tum optimatium maxime iniquitate et obstinatione impeditu est. Sic autem
factum est, ut quum Tiberio non contingeret, ut novum ordinem pararet, qui esset sundamentum reipublicae, optimatium autem auctoritas detectis eorum avaritia omnibusque malis artibus nihilominus frangeretur etsi ex certaminibus primo tempore victores discesserunt, Tiberius, a quo tantae seditiones ortae sunt, magnorum incommodorum reipublieae a tor diceretur. discrimine inter res ipsa rerumque causas omisso. Hoc unum videtur in Tiberio vituperandum esse, quod quum intelligeret adversariorum vehementia et avaritia se impediri, quominus legitima via quasi renovaret rempublicam non plane ab incepto destitit sed iam per vim et iniuriam optima sua consilia persequi conatus est. Multi viri gravissimi et sapientissimi qui iam diutius in rebus gerendis versati erant, propterea initi, consilio et auctoritate sua Tiberii legem adiuverant, quod non minus intelligebant rempublicam, nisi aliquo modo reficeretur, iamiam ad exitum vergere. Quod qui perficerent in ambiguo erant. Itaque cum partium studia et libidines, cum plebis
infirmitatem et inconstantiam bene novissent, nolebant rem aggredi periculosissimam, qua maxime erat dubium, nonne totum corpus periret, si quis medelam adhibere vellet membris aegris Desperantes igitur rem se esse eXsecuturos Saluberrimam, mala excitarent commodis maiora ab ea absistebant. Max autem difficultates Tiberius, quaerat animi benevolentia et misericordia, qua laudis cupiditate, quo iuventutis ardore, ne
animadvertit quidem Inde ut Tiberii peritia AEL prudentia in rebus lublicis minus
apparet. ita ceterae eius virtutes eo inlaesus illucescunt Quo quis enim maiore cupiditate aliis auxilium ferendi accensus est quo magis ei persuasum est rem e pectare
utilissimam, io minus vel gravissimis impedimentis ab ea deterretur Quodsi Tiberius
non tanto studio flagrasset, Italiae vulnera sanandi reipublicae exitiosa futura, omisisset sane rem sibi perniciem discordiam reipublicae allaturam. Promulgata igitur hac lege optimatium metus et ira vehementissime XarSerunt. Tiberius autem tantopere valebat dicendi vi, ut legem suam defenderet splendidissime. Qui enim vel minus iustam et honestam causam satis peciose tractare posset, I in causa honestissima omnibus dicendi luminibus usus, legis commoda rhetorice augens, incommoda vel prudenter minuens vel tegens caute longo superior fuit adversariis. Qui quum ipsum Tiberium a lege ferenda retinere non possent, collegam eius adeunt, M. Octavium, ut legem eius intercedendo irritam redderet. Fuit autem Octavius aequalis et familiaris Tiberii. iuvenis gravium morum et moderatus, ut ait Plutarchus. Venit nunc in quaestionem, intercesseritne Octavius collegae legi, quia eam rempublicam perturbaturam neque inde quidquam salutis et auxilii redundaturum esse existimabat,
ati ab optimatibus aliqua ratione conciliatus et adductus Appianus, cuius narration plurimum ieibuo de boli. ivit. I, 12 Octavium dicit ad intercedendum ab optimatibus 1nstigatum esse hoc auget etiam lutarchus narrat enim Octavium prim amicitiae qua esset cum
Tiberio coniunctus rationem habentem optimatium preces aspernatum esse cum Rutem ioco tam graves viri urgerent et instarent, eum verentem auctoritatem eorum precibus
satisfecisse. Nullius prorsus momenti ut aliis locis ita in hac quoque re Dionus est
auctoritas is enim tradit Octavium ob aemulationem ex propinquitate generis conflatam Tiberio se opposuisse. Utrumque prava contentione magis ut aemulum Superaret quam ut prodesset reipublicae enisum esse alterum altero violentius egisse, ut neuter alteri in ulla re cederet Haec quidem verba a vero plane abhorrere non est quod multis Verbis
Veteres ipsos scriptores, quorum plurimi optimatium causae avent, Octavi intercessionem non modo probasse sed summis laudibus extulisse, minime est mirum vide Volloi Patore. II, Octavio collegae pro bono publico stanti imperium abrogavit In Liv. p. b nihil legimus nisi Octavium causam diversae partis defendisse. omm-go his Rom. ΙΙ, i ideo Octavium Tiberii legi intercessisse dicit quod certissime ei
persuasum esset eam reipublicae perniciosam fore unde hoc pro vero contend possit nescio.
Intercessit igitur Octavius, quibuscunque causis intercessit. Cum autem lex,
etiamsi ceteri tribuni omnes consentiebant, uno intercedente perserri non posset, Tiberius prodibus adiit ollegam ut ab intercessiono desisteret Hoc loco Plutarchus et Appianus valdo inter o distoriant Plutarchus enim tradit Tiberium collegae Intercessione exacerbatum humanam illam legem, qua divitum rationibus non mediocriter consuleret, 'eVocasso et aliam acriorem et multitudini gratiorem tulisse. Hae qui agrum publicum contra leues possiderent eo decedere iussi sunt compensatione non accepta Deinde singulis fero Lus inter utrumque tribunum pro vostris certamina conserta 1SSe, quibus summo cum studio et aemulatione sibi resisterent, ita tamen, ut conticiis et maledictis semper abstinerent et solam causam spectarent. Tonge aliter Appianus rem narrat cuius quidem ideo mihi praeserenda videtur narratio esse, quia multo clariorem nobis et fortiorem Tiberii praebet imaginem. Prodit autem Appianus Tiberium collegae intercessione a lego serenda prohibitum quum multa ei exprobrasset rem in proxima comitia disitulisse. Comitiorum dies cum venisset, Tiberium satis firmo praesidi munitum, quo Oetavium invitum ad edendum cogeret, scribam legem recitare iussisse. Cum autem Octavius iterum intercederet et multa sibi invicem congessissent conVIcia, Irincipes viros discordantibus tribunis suasisse, ut rem ad senatus arbitrium deserrent suam conditionem quum Tiberius, qui bonis quidem viris legem suam probatum ira speraret accepisset, an curiam eos venisse. Ibi quum Tiberius ab optimatibus, rim ne cogitarent quidem vel minimum de suis decedere superbe et indigne tractatus esset furore eum exarsisse et ad multitudinem recurrisse comitiis proximis se et legem suam 'grariam et
17쪽
alteram do octavi abdicatione perlatiirum esse minantem Appianu igitur omnia haec duobus comitiis consecta esse narrat Plutarchi narrati ut multo copiosior ita minus dilucida est. Hi enim rem variis certaminibus in complures dies distractam esse prodit.
Addit Plutarchus Tiberium, quod ipsum Octavium lege agraria magnam rei familiaris
partem amissurum esse videbat, ei se pretium eius aequum e suis rebus quamvis tenuibus redditurum promisisse. Hanc quoque conditionem, ut fas erat, cum respueret
Oetavius, Tiberium, priusquam de lege sua suffragia lata essent, magistratibus ne pecuniam ex aerario depromerent interdixisse, Saturni teniplo sigillum imposuisse, ne quid quaestores inde demerent neve eo inferrent; deinde si quis magistratus non obedivisset, poenam in eum constituisse, ut omnes huius metu provinciam sibi delatam omitterent. His autem rebus divites adeo esse perculsos, ut mutatis vestibus supplices in forum irent, Tiberio insidias struerent percussoresque in eum conducerent; quos ut caveret palam Tiberium sica se armasse. Deinde quum divites vario modo Tiberium prohibere conati essent, quo minus multitudinem ad suffragia serenda mitteret, multitudo autem Tiberium circumfusa ad vim se verteret, in hoc igitur discrimine dicit Phitarchus Mallium et Fulvium, viros consulares, Tiberium orasse et obsecrasse, Ut rei arbitrium senatui permitteret. tiamtum accepisse Tiberium conditionem. Haud parvum hoc moderationis documentum fuit, quippe qui iam antea in senatu turpem adversariorum superbiam et obstinationem expertus esset. Cum autem iterum in senatu, in quo adversarii quum plures essent nihil aequi audire vellent, non modo non audiretur sed indignissime irrideretur et illii deretur, tum demum patientia eius exstincta iram atque furorem occupavisse iuvenem praeclarissimum. Sic igitur factuni est, ut quum pro ardentissimo patriae amore optimisque consiliis omnibus indignitatibus assiceretur, a recta via ad consilia violenta praeceps rueret. Quod enim an inio agitavit ut collegae, si intercessione legem impedire pergeret, munus abrogaret, non iure sed vi actum est. Hoc autem exemplum summa detrimenta reipublicae attulit. Quid enim tribunus plebis a plebe in concionibus circumfusa non potvit impetrare Inde igitur ab illo tempore concionum temeritas quidquid sibi in buccan venisset aut decernentium aut abrogantium perturbavit rempublicam ita, ut diutius stare non posset. Gracchus autem quasi signum dedit harum turbulentarum concionum etsi nolens vide Aurel. Vici de vir illustr. 64 Octavio collega intercedente novo exemplo magistratum abrogavit Flor ΙΙΙ, 14 Ubi intercedentem legibus suis naeum Octavium videt Gracchus, contra fas collegii ius potestatis, iniecta manu depulit rostris, adeoque praesenti metu mortis deterruit, ut abdicare se magistratu cogeretur Tiberius igitur, quod adversariorum iniquitate per leges perficere nequiverat laua per vim et neglectis reipublicae legibus exsequi paravit. Quidquid enim et ipse Tiberius et postea eius laudatores ad defendendum hoc factum dixerunt, nihil valet. Jam legibus semel violatis quae postea rerum necessitate coactus fecit quam recte vel lai optimos homine. Dionis verba referri possint, clarissime
ostendunt: si qui semel a recto tramite deflexerit, eum praeter voluntatem adeo in pessima quaeque Praecipitem ruere. Omnes autem consentiunt veteres seriptores in eo,
hanc muneris abdicationem ipsi Tiberio exitiosam factam esse vide Cicer de logg. ΙΙΙ,10, 24 Nihil aliud Tiberium perculit, nisi quod potestatem intercedendi collegae abrogavit. Etiam Plutarchus, qui summa incensus Tiberii admiratione omnia fere eius facta laudat et probat, hanc Octavi abdicationem neque legitimam dicit fuisse neque
Tiberius enim, cum omnibus precibus collegam ab intercessione prohibere frustra studuisset, fieri non posse dixit, ut ambo, qui de summis rebus dissiderent, in magistratu permanerent; alterutri cedendum esse. Hortatus igitur Octavium est, ut de se Tiberio multitudinem prius in suffragia mitteret; quod quum renuisset Octavius, ipsum se de collega tribus in suffragia missurum esse dixit. Neque vero eodem dierem confecit; sed his dictis comitia dimisit proximis autem comitiis quum
rursus collegae animum flectere frustra conatus esset, legem tulit, ut Octavi munus abrogaretur. Quum autem ex triginta quinque tribubus iam septendecim legem iussissent, antequam res duodevicesimae tribus Austragio conficeretur, ultimum ad Octavium conversus ut tandem desisteret ab intercedendo obsecravit. Quibus precibus cum ille non mediocriter commotus esset, ita ut vel lacrimae et borirentur, adspectu optimatium, qui circumstarent, adeo pudore et reverentia esse affectum, ut Omnibus periculis se obiiceret. Itaque Octavio Austragiis munus abrogatum est; multitudo autem in eum per servos a rostris detractum tanto furore invasit, ut vi Optimatium concursu et servi fide, qui pro domino consistens vel oculo privatus est, Servaretur. Non est quod memoremus hoc invito Tiberio factum esse. Ab hac lutarchi narratione Appianus in multis et iis gravibus rebus valde abhorret. Tradit enim Tiberium, cum a senatu, ad cuius arbitrium legem reiecisset, non auditus, sed illusus esset, statim ad multitudinem recurrisse eamque se proximis comitiis et de lege agraria et de abdicatione Octavi in suffragia missurum esse dixisse. De iis omnibus fere, quae in comitiis, quibus Octavio munus abrogatum est, facta sunt, Plutarchus et Appianus inter se consentiunt, nisi quod Appianus Octavium, quum privatus esset factus, clam elapsum esse tradit. Iulocum autem Octavii Quinto Mummio suffecto legem agrariam perlatam esse. Ad agrum publicum discernendum et dividendum triumviri creati sunt ipse iborius, eiusque socer Appius Claudius, et Gaius frater, qui tum Romae non aderat sed Scipione duce bollo Numantino interfuit. Hoc propterea a plebe factum est, quod metuit, ne, si ipsi legis auctores ad exsequendam eam creati essent, optimatium artibus illuderetur. Perlata demum hac lege et triumviris creatis tribunum in locum Octavii
substitutum esse Mucium quendam, hominem ignobilem et Tiberii clientem, tradit Plutarchus Orosius contra Minucio ei nomen fuisse dicit , . Appiani narratio Verisimilior est qui in Octavii 4 tribunatu remoti locum ratatim Quintum Num-
18쪽
mium suffectum esse dicit Optimatium autem ira et exacerbatio, quae iam perlata lege agraria et Octavio munere remoto vehementissime Xarserant, mirum quantum creverunt triumviris creatis, a quibus, cum omnes legis auctores vel suasores essent, nihil indulgentiae, nihil moderationis exspectari posset Minime autem mirum St, et plebem in solis his viri fidem posuisse, quos ad exsequendam legem aptos et paratos crederet, et optimatium in Tiberium odium et inimicitiam eo magis aucta esse, quod iam princeps quasi adversariae partis eiusque victricis prodiit; vide Appian de eli civit. I, 13. Sed de actionibus Tiberii, quae iam sequuntur, quum modum huic commentationi concessum transgressi finem facere cogamur, fortasse alia oblata occasione
ye Tiberi et Gaio rarchis comme illationis partirula II.
19쪽
In commentationis nostra do Gracchis particula I. anno 1860 scripta iborii vitam usquo ad abdicationem Octavii tribuni plebis et perlatam legem agrariam persecuti
sumus. Demonstravimus ultima eius parte Optimatium ham et exacerbationem iam antea acerrimam creatis ad dividendum agrum ipsis legis auctoribus vel suasoribus vehementissime auctam esse. Hi autem triumviri cum non, ut antea fieri solebat, munus suum sustinerent, dum mandata sua confecissent, sed in Singulos tantum anno crearentur,
vid. Appian de eli civit. Ι minimo spes erat ore ut difficultatibus optimatium repugnantia ortis defatigati ab incepto desisteron et rem paullatim omitterent. Deinde alia caussa accessit, quare optimatium animi in dies magis offendorentur, quod Tiberius lege caverat, ne ager divisus venderetur, et quibus additamentis initio logom nobilibus acceptiorem reddere voluerat, ea illiberali eorum obstinatione laesessitus sustulerat. Multis magnam iniquitatem in hac lego infuisse, iam antea domonstravimus has iam optimates omni modo extulisse, apud Appian legimus I, 10. isdem autem triumviris, qui agrum dividerent, quum arbitrium permissum esset decernendi, qui ager publicus, qui privatus esset, controversiam in tota lege sitam in dividendis singulis agris denuo exortam esse
apparet. Optimatos igitur odium suum adversus Tiberium omnibus rebus Xpleverunt eumque omni ratione veXaverunt, cum ei Nasica maxime auctore tabernaculum et supellectilem, quae triumviris ad agros assignandos tribui solebant, et quaecunque ad munus exsequendum opus erant denegarent. Optimates tam humiliter se gessisse non mirabimur seputantes, quam corrupta et abiecta iam illo tempor fuerit nobilitas; vid. Sallust. do bess. Jugurth. 41. Oninium maxime auto Scipionem Nasicam Tiberium odisse et insecutum esse, ex Plutarchi vita Tibur. 13 cognoscimus, qui eum lege agraria permagnum agrum amisisse tradit. Quae lutarchi verba si vora sunt, neque est omnino quod dubitemus qum in vera dilucidissimo indo apparot cur ipse potissimum pro republica tam tortiter et constanter propugnaverit et quid do effusis eius laudibus statuendum sit. Cicer enim optimatium partes secutus, quum non rerum veritatem sed Sola partium commoda spectaret, in laudibus illius omnem modum excessit. Sed postea accuratius de Scipione Nasica se de auctoritate testimonii in Ciceronis verbis sit disseremus.
20쪽
Dis tracta iam in duas paries republica, quae antea sola optimatium auctoritatonis erat . utraque pars pertinaci adversariorum repugnantia ad maiorem in dies furoremo exacerbationsem provecta est, ita ut vel gravissima sibi ingererent convicia. 'eteros autem quum dissensionem solam, non pros eius auctores respicerent. hoc insanabiloroi Dublica malum dantentati iniuria albet itini iani naverunt, qui morbo Iraxi utiqueorupturo pro patria amor ductus aptis renis diis mederi volebat, prius quani totum rei
publieae corpus inliceretur et corruniperetur, id verSarioruΠ autem eXSeerabit avaritia mviolonia saeta iisquo in xitium praseops latus sest Qualia autem sibi inviconi ingsesserint convicia. ex Plutarcho intelliginitis. qui prodit, vivunt amicus quidani Tiberi stibito X-stinctus osset et suspici0sa indicia iii corpore eius apparerent, Iolani plebem Oniiii eIIi veno sublatum isso conelamantem ad unus coiiiii ixisse. IIis rebus 'el 'nolunt 'elus uni Tiberium ni ultitudinem Magis etiam excitavisse vestemque muta88e et liberos apud alios scriptores unus Tiberii puer memoratur; seris linile autem St, et iani plurest os, ait his pustium latos osso. vid. soli. apud Goll. 2, 13 - ad coinmovendam misericordiani produxisse plebemque quasi ipse iani de se desperasset rasse, ut his et
matri sua onsul serot Quae si ita se habsent, Tiberii animus brevi tempore innuit in moduni mutatus est, 'ueni apud Appian legimus portata lege, qua sultimam Italiae
salutom restituisses sibi lues tinmortalem gloriani leperisse Iisus est magnui spirithim suinpsisso se advorsariorum clade valde Ivisum esse, multitudinis utein amor et gratia ado Auetiim, it eum non unius vel urbis vel populi. sed omnium in tuli populoium
conditoro consalutati te d01nuIn prosequerentur.
Quo magis autom plobis studia, qua summam Tiberii benevolontiam haud ignoraret et nova in posterum ab eo exspectaret omnio da, in eum accensa sunt, e Vehementius optimatium animi, qui sola inconuuod lege sibi illata, non salutare legi'atoris consiliuni spositarent, in eum irritati et ad insostissimat inimicitiam prove et sunt. Itaque tuum logo perlata agricolae inolies, qui ad perserondam ego ruro in urbsem confli Exerant discurrissent et Tiberii partes, quae plebe rustica maxime IXae erant, ni te immiti tuae essent, adversarii Tiberium iam minis petierunt, quod lagi Stratum sacrosanctum violasset se tot motuum tantarumque turbarum quasi sacom Italia in iocissot. Sic ipsa autem rorum neesessitato Tiberius eoactus est, cum adversarios saluti et incolumitati suae insidiari videi et nova sibi parare praesidia et ini Illic Orilii Opes quam maxime ni ringere.
Forte auten illo tempore acciderat, iit Attaliis, Pergami rex, uinenis lilius, qui anno Urbis 2 decesserat populit ita Oiliati v I herederii res inqueret. Qua Oeensio iterii herili usum, quum ager publicus ad explendos plebis uinios, quam ille adiutinod ratissimam Apse exstitasset, non suffieserot, Otiain proditate iii et gamenam totam in plebis usum converter studuisse tradunt Scriptores vid. iv. 8 deinde eum minus ori esset quan quod dividi posset in Offensa etiam plebis, fluoniam eos ad cupiditato in amplum modum lierandi incitaverat, legem se promulgaturuit os tondit
ut ii qui Sompronia lege agrum accipere deberent, lecunia quae regis Attali suisset
divideretur heredem autem populum Romanum reliquerat Attalus, rex Pergami, Eumenis filius; vid. Aurel de vir illu8tr. 64 Orosius V, 8 Gracchum, gratiam populi pretio adpetentem, legem tulisse prodit, uti pecunia, quae fuisset Attali, populo divideretur. Accuratius Plutarchus in vita Tiberii cap. 14 rem nobis tradit hic autem narrat, Tiberium tostamento Attali Romam allat statim rogationem ad plebem tulisse, ut regis pecunia
iis divideretur civibus, quibus ager obtigisset, ad apparatum rusticum et instrumenta comparanda. De urbibus autent, quae regni Attali essent, non senatui esse decernendum, sed ipsum se plebi sententiam suam de iis propositurum esse. His addidit hanc rogationem, ut vectigalia siue provinciae Romae a censoribus Oearentur, qua quidem rogatione ipsi provinciae salutaris Sima censorum iura semporis decursu minuta rurSum aucta, senatorum valde minuta sunt; vid. Cicer Verr. 3, 6; 'itetsch.
His ipsis rogationibus sonatum graviter offensum esse, mirunt non est hac enim lege, etsi et ipsam ex optimo Tiberii consilio profectam esse credo, totam administrandae reipublicae rationem sustulit et sic ipsam rempublicam labosactavit. Quidquid eniti inroliublica administrandunt erat, inde ab omni reipublieae liberae memoria senatus administraverat res populi Romani aliarumque civitatum On8tituere ne consulum quidem fuerat, Sed Semper Senatus iam autem cum tribunus plebis concionibus hoc ius viii dicaret, totum civitatis statum convellit et senath iura vehementissime violavit vid. Cicer. de harusp. respon8. 19, 1. Quomodo autem fieri potuit, ut Tiberius, quem Optimum et benevolentissimurn et moderatissimum iuvonem fuisse et ab omni initio nihil aliud gisse scimus nisi ut sublevando plebis miseriam ipsam patriam sustentaret, ut talis vir ad talia consilia, quae violenta et contra usum legesque reipublicae fuisse negare non Os Smnus, abriperetur pHom Tiborius aggressus erat difficillimam; a qua quum absistere neque Vellet neque posset, adversariorum obstinatione, suorum periculorum metu, patriae amore, rapida denique rerum necessitate vel invitus actus est. Appianus quiden hanc Tiberii rogationem praeterit; sed cum singulas res breviter perstringat et gravissima tantum copiosius exponat, in tanto ceterorum Scriptorum consensu res dubia SSe non poteSt. Quantopere autem his rebus optimatium animi Tiberio iam antea infestissimi offensi et exacerbati sint, ex conviciis cognoscimus et suspicionibus, quibus ab iis petitus est. Legimus enim apud Ι'lutarchum 14 an illo tempore ab optimatibus rumorem Sparsum esse, Tiberium regnunt affectare, quilipe qui haud ignorarent, apud plebem libertatis valde aemulam et, ut fieri solet, suspicionum veritato non satis curantem nihil magis alere, quam eruS- modi crimen. Alia res nobis multo clarius domonstrat, quantopero iam Tiberii conditio mutata et infirmata fuerit. Jam enim viri principes, qui antea legem agrariam eius
quantum poterant auctoritate sua adiuverant et comprobaverant eam Salutarissimam Ore
reipublicae rati, si quidem legitime esset perlata, a violenta Τiberii ratione alieni eum acerrima vituperatione persecuti sunt Sic Quintus Metellus, quem supra in eorum