장음표시 사용
41쪽
ab; urde et perverso is singulas leges enumeraverit itZAchius inde maxime cognosci posse dicit quod primam eius legem attulit legem de tritate omnibu Italis danda et ultimam legem umentariam praeterea etiam omnes lege inverso ordine enumeravit. Et itχ- se hin liuidem hoc perti de ab Appiano factum esse putat. tenim si Gracchus legem de elicitate socii danda primam tuliSset, neminem non videre eum iam primo impetu adversus optimates facto totam rempublieam Venere voluisse. Gracchum igitur inde ab onmi initio nihil aliud egisse nisi ut rempublicam confunderet et perturbaret. Quodsi omnium legum ultimam legem frumentariam tulerit ita ut posteriores leges hanc quasi prRPliarar ni ilua totius plebis princeps exstiterit, e mai0re eum contemptu dignum esse. Ioc ne Velleium quidem fugere potuisse: ita lue si ille nihil minus leges eius tam odioso ordine eon linquerit, inde perfidiam eius dili uidissime at parere. Ne praemissis his de seriptorum fide aceedamus ad singulas leges Legem frumentariam
in priore triliunatu itam esse seriptores in Peteris rebus prorsus dissentiente plane i img uunt.
able etiam verisimile est C. Gracchum, in cuius anini fuit legibus suis et pie lieni sibi eonei liare et Olilimatium opes infringere, xl lebe urbana initium sedisse quippe i piae iam eum Tiberio
fratre intime coniuncta esset. Haec autem e X. lua Gaius et universam plebem et colonos maxime respeXi' se cilletur, ut vel ni inimo pretio sente colonis ne eessarium parari posset
vid. Oetilini t. p. 444 - a Veteribus vehementissime rituperatur. Acerrim i aio legeni ferenti Calpurnius Piso restitit. Rogavit autem Gaius iae lege, ut plebi singulis mensibus vili luetiostumenti ertus modus ex horreis publicis daretur vid. Liv. 60 legem frumetitariani tulit, ut senis et triente frumentum plebi daretur Cicer pro Sest. 25, b. Oii potest negari senatum et antea aut iis illia ruente aut civitate frumento abunda Iate linuporibus frunientuin
minimo vendidisse. Tum vero plebs singulis mensibus frumentum ut ius sibi debituni vindicare poterat. Hanc ob causam haec lex ut infesta reipubliea iiiiiiiii abatur vid. 5 . de Ostie. II. 21, 2: C. Graeelii iumentaria in a rna largitio extinuiqelirit igitur aerari uin: modie M. Oetavi et rei liublieae tolerabilis et plebi ne eessaria ergo et civibus et i ei iu-blieae salutaris: vid. Cic. pro est. S. 103 Frumentarium legeri C. iraeelius ferebat. Iucunda res plebi victus enim sulipeditabatur large sine abs i e Bel iugitabatit Oni quodetis industria plebem ad desidiam avocari tutabant et aerari uni exhauriri videbatur: vid. etiam bellam ni rationem illam aliud Cie in Tuscul disput IIL 20 41: Et luideli C. i rao-elius, tuum largitiones Ina X imas fecisset et effudisset aerari uin, Verbis animi defendebat aerarium. Quid verba audiani, quum laeta videam L. Piso ille Frugi semper contra legem humentariam dixerat. Is lege lata onsularis ad unientum accipiundunt venerat. Animum advertit Gracchus in contione Pisoneni stantem: quaerit audiente tot ut Romano pii sibi e0nstet, quum ea lege Dunientuni petat. luam dissuaserit. Olim influit mea bona i rastello, tibi viritim dividere libeat, sed si facias partem ietam. Parunt ne declaraVit Vir raris et 8apiens lege Seni pronia patrimonium publicui dissiliari ' 4uaniquam hic vir gravis et sapiens aerarium publicum dissipari vidit in Inen qua erat avaritia, tuo fuit comiti une omnimi fere Romanoruni vitium, eum non puduit, tuum etiam sua tu tartem largitionis
vindicaret, magis etiam aerariuIn publicum dissipare. Apparet autem ex hae narratione, quod nos mirabimur, etiam summis et divitissimis hominibus licuisse ex lege Dumentaria utilitatem percipere. Non possumus Sane negare duo quae contra hanc legem proseruntur vitiavere in ea iniuisse primum plebs, quum sic publice victum sibi parari videret, ab industria ad desidiam avocata est deinde quum hac victus facilitas in dies maior numerus hominum nequissimorum et desidiosorum Romam conflueret, seditionum materia ueta otium et transluillitas ibi evanescere coeperunt. Ne hoc quidem potest negari hoc ingenti onere aerario imitosito opes imiteri valde deminutas esse, ut quum perieulosa instarent tempora aerario impensis mininie 1ecessariis exhausto summa inopia reipublicae metuenda esset. Maxime autem hac lege Senatum offendit, quod iam omitiis tributis de aerario imperiique opibus decem coeptum est, quum antea harum rerum potestas solius fuisset senatus. Quoinodo autem laetum est ut italus, quamquam tot iniquitates inerant in lege, qua eum, tuo fuit mentis acumine, non effugisse Verisimile est, nihilo minus ad eam serendam impulsus sit pomnium primum tenendum est C. Gracchum, quum lege inopiae plebis mederi vellet, ipsa reruIn necessitate induetum eqse. Legimus enim apud Livium 60 et apud Orosium libr. V. cap. 11. ingentem locustarum vim illo tempore Africam devastasse, quarum interritu in elio- neque horrendani et inauditam testilentiam ortam esse. Hanc autem pestilentiam sames secuta est, qua lilebis inopia adeo aueta est ut, nisi praesentia adhiberentur medieanienta, Sunimum discrimen instaret. Tum Gracchus, tua fuit humanitate et misericordia, hac legel,lebi miserae sue eurrere studebat. Sed cone edimus ita hane legem non Osse Xeusari, quin eam non in breve temtius sed in perpetuum, non singulis civibus inopibus, sed omnibus latam esse ridimus. Neque ea nobis probantur quae alii ad Xeusationen Gai protulerunt dicentes ἰaium hac lege multos ex agris in urbem excitare voluisse, ut plebis urbanae multitudo noris et incorruptis artibus iniunctis transformaretur et emendaretur non potuit enim eum sugere, hac telai accessione non eorruptam eius partema, Uilipe tune maior esSet, corrigi, Sed I lebem rusticam quoque antea integram, tuum urbis delieiis et vitiis assuevisset, uni turba urbana in unum corpus coalescere prorsus corruptun . ContrRSerilitores gravissimi Gaium hae lege longe aliud speeta risse dicunt. Sic omnisenius ΙΙ. p. 99 scribit Gracchum plebe urbana litane sibi devineta opes suas augere VoluiSSe etenim plebi ruSticae, cuius auxilium, im raro in urbem conveniret, incertum Sset, minime considendum fuisse. Ab hoc autem legis agrariae beneflet quum omne eives Xtra urbem ViVente excluderentur, magnam egenorum ivium multitudinen Romam eonvenisse. Sic plebem in0pem, quae antea omnibus in rebus in optimatium potestate fuisset, solum dueis lilebi nutum sequi eoaetani esse novum igitur reipublicae lirincipem lilebem urbanam tua Si cohortent Suam iraetoriam habuisse. Hane sententiam is tantum sequetur ilii MonimSenioe0nSentit die enti Gaiunt sublatis universis reipublicae institutis ipsum se ducem et principem reddere voluisse; hoc autem a tota Gai natura abhorrere omnesque eius Retione quam maXime ab eiusmodi voluntate dissidere iam supra exposuimus. Ex Cieeronis Verbis in ΤuSc. disput. ΙΙΙ, 20 48: Lege orationes Gai, patronum aerarii esse dices', videmus ipsum
42쪽
Gaium civibus onsilium suum de re frementaria exi Osuisse et opprobria adVersariorii reflatasse quarum rationum nihil nobis remansisse eo magis dolemus, quod ne nos quidem negare possumu permulta esse quae huic legi recte opponi possint. Hoc nobis constare videtur , si Gaio contigisset ut novus in republica ordo constitueretur quo totum sere eius fundamentum niteretur mim etiam huius legis incommoda sublaturum suisse etenim hoc semper nobis tenendum videtur Graech uin potuisse quidem errare et actiones perferre reipublicae infestas, uni tuam nutem hoc voluisse. Ne id quidem concedimus eum dummodo adversarios ulciseeretur, consuli rogationem tulisse reipublicae infestam immo onmes eius actiones ad saltitem populi spectabant, ad quam iuidem stabiliendam ipse longe alia tria atque optimates perveniri existimabat. Sed tuum ad fines nobis constituto perienerimus, ceteras Gai actiones publieas usque ad miserabilem eius exitum alia oblata occasione persequemur ut dissertatio nostra de Gracchis luarta parte absolvatur. Nihil aliud iam superest nisi ut i tui haec legent, eos qua par est reverentia remus ut, si quid in singulis rebus minus accurate seriptum videatur, huius rei nobis bonam veniam dent. Neripsimus enim hane omnientationem tempore turbulentissimo animique habitu ad tractandas eiusmodi iluaestiones minime accommodato quoi undique trepidi belli rumores nos circumsonarent arniorumque strepitus in dies magis nobis instaret. Hoc armorum autem tumultu eo maiore tristitia ametianir quod bello onmium funestissimo in eadem terra nati, eadem lingua loquentes, iisdem moribus et institutis usi infesti telis inridem se petunt. Faxit Deus Optimus Ma-Ximus ut, quoniam arissima patria nostra hae eat imitate afflicta est, ex hac sanguinis lacrymarumque quasi segete fructus moreseant laetissimi Utinaui patria nostra gravibus dissensionibus bellis lue civilibus identidem vehementissime agitata et perculsa ad eam omnium partium oneordiam tandent perveniat, luani quicunque iatriam Vere amant ianidi ardentissime desiderant l
43쪽
1iborius sit aliis Gracchi tribuni plobis in pra0stantissimis civitatis Romanas
viris suorunt, quorum vita et fortuna legentium animi semper vehementissimo commoti sunt. De quorum factis ot consiliis, quae ad commutandam reipublica Romanae formam maximi momenti suisse nemo negat, quum et veterum et recentiorum scriptorum iudicia valde intor se discrepent, hanc totam quaestionem denuo pertractare instituimus. Propositis autom iam Erlanga tribus commentationis de Gracchis particulis nunc ad quartam accedamus, qua adiecta nobis hanc disputationem videmur absolvisse. Tertia commentationis nostrae parte singula Gai leges percensere coepimus. De ordine logum ab eo latarum scriptores non minus inter se dissentire quam de tempore, quo sint latae, Vidimus Quum plerique scriptores plurimas et gravissima Gai leges iam in primo tribunatu portata esso reserant, Appianus primum tribunatum sola lege frumentaria insignem suisse prodit, ceteras omnes altero demum tribunatu promulgatas SSe. Qua quidem in re cur Appianum, quem in ceteris robus et nos non minus quam NitZachius optimum ducem putamus, non sequamur, in tertia commentationis nostrae part latius eXposuimus. Singularum legum quas tulit Gaius ordinem constituere nequct possumus neque attinet hoc quidem constat gravissimas set ad permutandam reipublicae formam aptissimas fuisse legem agrariam, rumpntariam, iudiciariam, de coloniis deducendis, o civitato Latinis ot sociis danda. Has leges non casu et forte esse latas, sed communi quodam vinculo inter se connexa fuisse et id poetasse, ut fractis sonatorum opibus ipsa respubliea mutaretur, non potest sane negari. Nihilominus autem Mommsenio imperium quod Gaius parere sibi volvori Napoleontis imperii similo fuisse affirmanti assentiri non possumus hoc sino vi fieri non po88 Gaium, quosuit ingenii acumino, lagor non potuit atque a vi et violontis lactis Gai animum semper alienissimum fuisse postpa videbimus. Primam autem legem frumentariam tulisse
videtur de qua quid ipsi votoros iudieaverint et quid nobis iudicandum videatur, quum
Iam superiore commentationis parte exposuerimus, nunc ad ceteras Gai leges transeamus.
Legem agrariam a Tiberio perlatam esse constat; sed Gaio quoque lex agraria attribuitur. Iam antea vidimus maximas difficultatos de agris dividendis Xortas e8se, quum senatoribus huic legi summis viribus resistentibus se applicarent socii, qui et ipsi multos agros publicos occupavorant et tum ne iis a triumviris agris dividendis privarentur metuebant. Mi Scipionem ut patronum suum adierant. us autem opera lactum
44쪽
ost, ut qui ager esset publicus, qui privatus non triumviri decernerent, sed alter consul. Si agrorum divisio iam antea multis difficultatibus impodita paulatim omittor coopit; abrogata vero Tiberii ex agraria non est. Qualis auto Gai sex agraria suserit otquid voluerit difficii est ad dicendum. Cicero multis quidem locis de ea loquitur nequo vero quae legis summa fuerit ex verbis eius apparet Plutarchus in Gai vita eap. 5 reviter ana attingit, Appianus plano silentio praetormittit. Quatonus olloius fido dignus sit, inde cognoscitur, quod legem agrariam a Tiberio latam attribuit Gaio. Si quum auctores in ineserto nos relinquant, mihi quidem Ommsoni Videtur consentiendum esse, qui Gaium ad logo nihil aliud putat efficere voluisse, nisi ut iurisdictio triumviris agris dividundis restitiiseretur. Lege frumentaria Gaius inopibus civibus consuliterat; et eum alia lege etiam Sociis civitatem Romanam proponeret, magna plebi rustica pars in Urbem vocata est, quod saetium ibi victum inopiae rustica praeserebant. Sic igitur sactum est, ut socii et Latini Gai logi minus resisterent quam antea Gaius autem speravisse videtur rustieos multis hominibus orditis ot desidibus in Urbom eonfluentibus quasi
gravi onero liberato firmum postea civitatis Romana fundamentum fore. Quod Gaius statuerat, ut qui agros publico possiderent stit endium inde solvorent lego Livia sublatum est, qua colonis mittendis ager immunis datus est. Deinde iam Tiborium logo cavisse constat, ne ager publicus 8Signatus Venderetur. IIae quoquo ego anulo post Gai moris abrogata brevi tempore agri emptione in divitum manus redi Tunt. sex agraria a multis seriptoribus, qui neutiquam in Gai llaudatoribus sunt con lirobatur Arctissime eam eum lege de Oloniis deducendis cohaerere apparet vid. iv. LX. Orosius V, 12 legum agrariam vel maxime Gai mortis in culpa fuisse serit,it. Omnium autoni Gai rogationum gravissima fuit lex iudiciaria, qua senatorum ira et exacerbatio de in eum iota est, ut Olo ius sanguino satiarentur. uodsi Gaius lege frumentaria, ut Optimates ei Xprobraverunt, aerarium exhauriebat, hoc minus aegre tulerunt, quam quod hac potisSimum ego potestatem eorum in administrando se iudieando maxini nixam sustulit et sic e tum iis inflixit infestissimum. minilsus autem videtur Gaius ne ad hanc quidem legem sola cupiditate et senatorum odio, o mani sta seorum in rebus iudieandis perfidia et studio equites a sonatoribus distrahondi sibique conciliandi. Sed quae huius legis fuerit vis se voluntas, aesturatius nobis inquirondum est. Philaretius in Gai vita . 5 haec seribit: ω δικασrικω νομον τὼ πλεῖσIO ἀπέκοψε
haec segimus tulit legem iudieiariam, qua equestrom ordinem, tune eum Senatu consentientem, corrumperet, ut seX enti X equitibus in uriam sublegerontur, o quia illis temporibus trecenti tantum senatores erant, se X centi equites troesentis senatoribus admiscerentur id est, ut equester ordo bis tantum virium in senatu hahoret. Livio igitur si fidem habemus, statuendum nobis est hos seXeentos equites in senatum esse receptos, ita ut ille iam nongonios haheret senatores, qua re tota reipublica forma itane permutata osset vid. Goettsine librum, qui inseribitur eididit ber rom. Stautfversa ung, p. 437. Plutarchi narrationem a Livio prorsus differre manifestum est ille enim aequationem ordi-
nis senatorii set equostris in rebus iudicandis a Gaio tactam osso resert. At multi alii scriptoros contrarium dicunt, ut Velleius II 6 iudicia a Senatu transferebat ad quites. Tacitus in annalibus XII, 60 Semproniis rogationibus equestrem Ordinem in possessione iudiciorum locatum esse scribit. Opiosissime Appianus I, 22 rem tractat. Huius haec foro verba sunt ut Gaius pleben lege frumentaria sibi quasi addictam socorat, ita oquitos, qui dignitate inter sonatum et plebem medii sunt, hae rogatione in suas partos transtulit. Iudicia, quae propter corruptionem infamia erant, a senatoribus ad equites transtulit, opprobrio iis Vertens quae proXim maXime tempore peccaVerant, quod Aurelius Cotta se Salinator et praeter eos M' Aquilius, quamquam eo corrupto ESSO appa-robat, amon a iudicibus liberati orant. Horum flagitiorum infamia se premi quum ipso senatus intelligoret, legi non restitit, ita ut populus eam sanciret. Sic igitur iudicia a sonatu ad qui te translata sunt. Atque Gracchus ipso hae lege adeo senatus auctoritatem deminutam esse putavit, ut eum vel totum XStinctum diceret. Haec Gai vox postea rebus ipsis probata est. Quum enim iam Romanis et omnibus Italis et sonatoribus ipsis sequitos ius disterent, sonatores equitibus obnoXii et Subiecti, equites sonato- torum quasi domini faeti sunt. Si autem tanta universae reii ublieae mutatio laeta ost, ut sonatores nihil retinerent nisi dignitatem, omnis auctoritas et potentia transiret ad equi-tos. Brevi autem equites in iuro dicendo adeo omnibus corruptelis patebant, ut eorum iudicia multo magis diffamarentur quam antea senatorunt Florus III, 12 hau scribit: undo iudiciariis legibus divulsus ab senatu equos nisi ex avaritia, ut veetigalia seipublieae atquo ipsa iudicia in quaestu aborentur Idum III, 17 haud iudiciaria logo Graeelii diviserant populum Romanum et bicipitem e una fecerant civitatem Quum tam orta votorum testimonia confirment iudieiis ad equitos translatis hos duos ordinses divulsos
osse, non possumus Statuere admiXt O tantum Sse Senatoribus equites; mnio senatoros
iudiciis plano exclusi sunt. Oettsingius quidem dem0nstrare conatur Livii verba probari posse, Si verba in senatu, quae in bono quodam codice desint, tolluntur. Qua si ita sunt, tredentis iudieibus X Ordine senatorio excenti X ordine equestri additi sunt. Sod Ciesronis ot aditi diet do translatis ab ordine sonatorio ad equestro iudiciis tam orta sunt, ut ne haec quidem interpretatio locum habeat. Io autem equites, ad quos iam iudicia translata sunt, fuisse publicanos Solos, non omne iuVenes equitum centuriis
adseri litos recte monet eter p. 14 eius libri, qui inscriptus est Ti Epochen e Gersa τὰ jungBgelli die e romilchen Republii. Etenim iuvenes equites etiam postea a senatus partubus stetisse et aderrimos optimatium dosonsores fuissse videbimus. Gai logo iudiciariani multi seriptoros toti reipublicae perniciosissiman fuisse putant. Exprobratur Gaio quod sic bicipitem civitatem fecit itaque haec lex diseordiarum civilium fons dieitur. Idem Plinius quoquo in hist nat. XXXIII, 8 iudicat Iudicum autom appellations separari eum ordinom primi omnium instituere Gracchi diAeordi popularitato in contumoliam
senatus mox ea debellata auctoritas nominis Vario Seditionum eventu circa publicanos
substituit et aliquanidi tertia vires publicani fuere. Non potest sane negari hac ego rempublicam in duas quasi partes distractam esse. Senatum Opibus et potentia sua male uti Gaio ponitus infixum erat; quo odio patres in eum flagrabant, eodem et illos oderat. Quam ob rem quovis pretio principes loco Suo quem male obtinebant depellere studebat.
45쪽
Senarus a maiestate illa, quae superior tempor omnibus summa admirationi suit, ita erat delapsus, ut vilis factionis instar totam rempublicam suam putaret provinciam, quae omni modo diripienda esset. Postpositis reipublica rationibus suis commodis solis inserviebat. His sordidis senatorum cupiditatibus Gaius, qui quo ardebat patriae amore sua
commoda omnia saluti publica postposuit, vehementissime exacerbatus est. Itaqu hunc pestiferum ordinem quovis pretio evertere studuit neque Vero, ut ait Mommsonius, vel si tota respublica interiret. Non negamus quidem impotentem Gai animum eodem fervoro odisse quam amasse sed fore ut magna e lege sua reipublicae pericula emanarent non potuit praevidere. Videtur enim pro certo exploratoque habuisse Optimates si qua coepissent via progrederentur Omnem rempublicam perdituros esse itaque subversa illorum potontia aliud civitati subiicero firmamentum voluit, quod ideo melius ore putavit, quia peius succedere non potuit. Sane tota Romanorum respublica adeo iam erat insoeta, ut no ea quidem quam Gaius adhibuit medela quidquam prodesset. Si quum aegra civitas iam non posset sanari, malum malo successit. Ita quidem respublica perturbata est. At quis medico corpus gravi morbo afflictum curare conanti hoc ipsum Xprobraverit, quod membro aegro medicamina adhibuit Sane aegrotus mortuus est Sed quis contendori modicamonia in culpa suisses Si quis hominibus corruptis, qui suis tantum commodis consulentes rempublicam perdunt, adversatus fuerit, quis certamina inde orta vel si totam rempublicam possundant ei crimini vertat Nempe boni illi cives aegre serebant, quod imperium stium antea paene infinitum Gai rogationibus imminutum esset. Nulla sane exsistit discordia, si in ea sepublica in qua singuli contra ius et fas omnia sibi arripiunt, cetera multitudo gregis instar omnia aequo animo fert. At si quis saneto studio impulsus laboranti patria succurrendi iniustis improborum hominum postulatis adversatur, tum quoruntur hi boni viri do hominibus seditiosis, qui civitatis otium et tranquillitatem perturbent, quum nihil aliud quam natura rationisque iura defendant. Si vel iustissimis rogationibus sordida rationes opponuntur, hominem natura serventem non eam semper quam par est praestare moderationem quis potest mirari Sed transeamus iam ad ceteras Gai leges, qua quum scriptores perpauca de iis reliquerint brevius persequemur. Quae priore, quae altero tribunatu latae sint, non potest, ut iam supra diximus, decerni. Hoc quidem constat Gaium iam his quas memoravimus legibus summum plebis favorem sibi peperisse, ut eius potestas in republica esset paene infinita. Optimatium indo odium non minus auctum est quam metus. Alterum autem tribunatum non ipse petiit, sed creatus est lege paulo ante lata, ut si candidati ad supplendum tribunorum numerum non sufficerent, liceret plobi os qui ad iustum numerum deessent ox superioris anni tribunis
supplere. Hac lex post logo Papiriam de roficisendis tribunis plobis lata osso videtur. Papirii enim lex, qua rogatum est, ut eundem tribunum plebi, quoties vellet, creare liceret, dissuadente P. Africano abrogata est. Praeter Gaium etiam Fulvius Flaccus tribunus laetus erat, qui quum iam consul fuisset pessimo Xemplo tribunatum petierat. Hic autem homo, qui iam in triumviris agris dividondis suerat, qui rustra logem do civitato sociis Italicis danda tulerat, in acerrimis senatorum inimicis suit. Huius opera Gaio multo magis obsuit quam profuit, quum impotentibus cupiditatibus et consiliis sua commoda, non patriaeaalutem spectantibus ipso advorsariis maxima tela praeberet Quanta autem Gai auctori-
tas sit lavor apud plebem fuerit indo maxime potest cognosci, quod eius consilio solo C. Fannius consul creatus est. DiXerat enim petere se pro multis beneficiis quae in plebsem contulisset unam gratiam plebs autem putavorat ipsum petere consulatum, neque dubium est qui creatus esset. At Gaius ut Fannium facerent consulem rogaVerat. Huius beneficii mala ei a Fannio relata gratia est is enim statim post initum consulatum optimatium partes sequi et Gai consiliis resistere coepit. Jam autem quum Gaius iterum tribunus plebis creatus esset consilia sua exsequi coepit, quibus senatorum pes frangerentur. Memorabile est quantopere summorum virorum sententiae de Gai voluntato iudicantium inter o dissideant. Quum Nitgschius Gaium minoro quam fratrem constantiam in actionibus publicis praestitisse putet, saepe aliorum impulsu et animi impotentia quasi invitum et necessitate quadam naturae ad laeta interiis tum sibi paratura abreptum esse, Momm8enius eum summa prudentia suisse dieit, qui omnia
facta sua ad certum quoddam consilium direxerit. Quum autem et Ver patriae amore incensus laboranti reipublicae succurrere, et acerrimo senatorum odio stimulatus huius ordinis potentiam quovis pretio tollere Vellet, factum esse, ut leges eius partim reipublicae salutarissimae, partim pernieiosissimae essent. Memorantur autem praeter eas leges de quibu disputarimus otiam hae quae iam sequuntur. Antea senatus arbitrio sermittebatur potestas oesernondi, in quas provincias consule deposito magiStratu deeederent. Consules sortiebantur doprovinciis nisi inter os convenerat Patribus ita magna potestas data erat: poterant enim, prout magistratibus aut avebant aut invidebant, provincias iis decernere aut gratissimas aut ordifficiles Gai autem lege sancitum est, ut provinciae consulares ante comitia consularia, priusquam igitur qui futuri essent consules sciri posset, a patribus constituerentur; vid. Sallust Jug. 27. Item cavisse videtur, ne prOVinciae a Senatu prorogarentur vid. Gouitlingi p. 441. Inde hoc satis apparet eos erravisse qui hanc legem Gaium senatui gratificatum esse putaverint, ut eius odium leniret lege iudiciaria sibi conflatum. Et onim etiam hac lege senatorum iura ad administrandam rempublicam pertinentia coercuit, etiamsi non plano sustulit. Idem legem promulgavisse Videtur, ut e confusis quinque classibus sorte centuriae Vocarentur. Haec leX, quae non est perlata, id spectavisse videtur, ne comitiis conturiatis semper princeps classi tribus praerogativae prima Sustragia ferret vid.
do hac rogation Goetilingi p. 44 et Peterum maxime, qui p. 150 accuratius de ea disseruit.
Neque oro inopi tantum plebi subvenire patrumque opes frangere voluit Gaius, sed etiam severam maiorum disciplinam temperare et tolerabiliorem reddere. Videtur senim legem renovasse vel stabilivisse, ne quis infra septemdecim annos conscriberetur, simulque stipendiorum numerum minuisse. Idem Plutarchus, qui in Gai vitai 5 huius logis militaris montionsem fori, addit eum statuisse ut militibus ostitus raoborsetur, quum anicta sumptus
in vestitum factus militibus do stipendi detraheretur. Quod apud ommsenium legitur
Gaium hominibus obaeratis spem proposuisse fore ut aes alienum vel minueretur vel iis plane condonaretur, nobis locupletium testium auctoritate carere videtur. Deinde hoc quidsem constat a Gaio do locandis Asia Vectigalibu legem latam esso, quum antea omnia ea, quae ad provincias et universam reipublicae administrationem pertinebant, senatus
arbitrio gerersentur. Huius Gai legis mentionem facit Cicero Verr. II, 3, 6 Asia censoria locatio constituta est logo Sempronia, idemque ad Attio. I, 17, 9. Etiam Volloi
46쪽
verba II 6 nova constituebat portoria huc reserenda esse ridentur; id praetorea Goll. Ι, 10 et Frontonis fragmentum Gracchus locabat Asiam. Hanc legem plobi tequitibus commodam fuisse certum est utrum autem Gostilingi sententia probanda sit Gaium hac logo Asianis concessisse putantis ut ipsi conducerent Vectigalia pro rinciae suae, an Mommspni, qui universae provinciae vectigalia Romae locata esse statuit, quar provincialos quominus ipsi conductioni interessent plane impeditos esse, in tanta scriptorum hanc rem attingentium obscuritato haud facito potest decorni.
Multo gravior autem his legibus, quas modo memoravimus, Gai fuit rogatio do civitato odiis danda. Bonovata igitur est Fularii Flacci collegae leX, quam is consul nonnullis annis anto frustra tulerat. Quae hac de lege apud singulos scriptores legimus hasio sunt Phitarehus, Gai vita . Meum hae lege Italis idem suffragii ius daro voluisso scribit quo cives uterentur idemque . 8 eum Latinos ad societatem civitatis vocasse didit. Vellei Patorculi haec sunt verba II 6 dabat civitatem omnibus Italidis, sextendebat eam paene usque Alpis Accuratissime hanc rogationem Appianu persequitur is , 21
scribit spectavisse Gaium ut omnes socii, qui de dividendis agri publicis maximo resisterent, in ivitatem Romanam se iperentur, ne maiore beneficio devincti legi agrariae repugnarent. Italicos autem libenter hoc accepisse, quippe qui agri praeferrent civitatem. Apud sundom 23 hase petimus Latinos ad omnia civium iura adhortatus St, eum sonatum non deceret consanguineis resistere ceteros socios autem, quibus suffragia inire non licebat, in futurum hoc iure donare voluit, ut sic eorum suffragia ad rogationes a se serendas sibi pararet. Iam iborium eiusmodi legem animo agitasse sertur, qua reipublicae Romana forma plane mutaretur it Gaius lege iudiciaria equites a senatoribus Histraxerat ibique conciliaverat, ita hae lege socios ad suas partes traducere studuit Eadem autem lego senatoribus advorsatus est, quos Sallustius de eli. Jugurth. 42 modo per Socios ac nomen Latinum, interdum per equites Romanos quos spes societatis a plebe dimoverat, Gracchorum adtionibus obviam ivisse scribit IIa Gai rogatione vel maXime perturbatos sonatores consulibus mandavisse, ut Omnes peregrini, qui civitatem non haberent, Urbo relegarentur, tradit Appianus e. 23. Senatui autem comitem se applicavit ipsa plebs urbana, quae non minus hane leo em repudiavit. Nolebat onini haec hominum sequissimorum colluvios commoda e civitate sibi emanantia cum compilaribus communicaro. Rempublicam Romanam nisi nova ei subiecta forent fundamenta diutius stare non posso fidit Gaius Quid automaequius fuit quam ut ii, qui omnibus bellis interessent, Omnia nera communiter ferrent, otiam in ciritalom rociperentur' Sed ortum est amplificato sic irium numero Mahim ingens Ita enim factum est, ut civium multitudo per totam Italiam dispersa essot Quum autom omitia i logibus sprendis et magistratibus creandis Itomae haberentur, parvus tantum ivium numerus his actionibus publicis interesse potuit. Facilis in Urbe victus ot
delicia urbanae magnam hominum perditorum Vim e coegerunt, penes quo haud raro gravissimarum aerum arbitrium suit Pormirum id Qtur quod nomini veterum, ne iis qui-dom qui omne tempus et studium in rebus publicis consumpserunt, in hac summa rerum difficultate in mentem venit, numero civium tantopere aucto et per totam Italiam disperso
fieri non posse, ut civos ad suffragia ineunda ipsi in Urbsem venirent. Parvo mutem numero civium in Urbe degentiuna gravissima leges soli permittere uuna et iniquum et
-4 noxium osset, ratio erat Xcogitanda, qua hoc vitium tolli posset. Quo autem alio modo hoc offici potuit, nisi ut certus trium numerus legatum deligeret, qui Romae mandata a civibus accepta exsequeretur Sed huius rationis apud nos in rebus publicis usitata apud veteres no vestigium quidem reperitur. Hanc Gai legem, cui et senatores o plebs coniunctis viribus adversabantur, non potuisse perferri non est mirum Gaium otiam logo do colonus deducondis tulisse a Variis scriptoribus affertur, Sed de summa et
vi ius plano inter o discrepant auctores. Et Plutarchus quidem c. . scribit Gaium ut ple-bom contra optimatium inimicitiam sibi conciliaret colonias arentum et Capuam misisse. Appianus o. 23 nihil aliud dicit nisi Gaium multas colonias seduxisse eum Appiano Voltei verba congruunt noris coloniis eum replevisse provincias dicentis II 6. Apud Lirium hace legimus libr. X. legibus agrarii latis effecit, ut complures coloniae in Italia deducerentur, o una in solo dirutae Carthaginis quo ipse triumvir creatus coloniam deduxit. Quod Gaius primus logo plebem urbanam in provincias transmarinas ablegavit Ommsonius reipublica Romana maximi momenti fuisso dicit. Sed haec ipsa lex de coloniis dodueendis senatoribus ansam praebuit improbis adhinationibus mutabilem plebo sibi conciliandio Gaium tollendi. Difficile quidem orat Gaium, qui multis segibus utilissimis de multitudin optimo meruerat et incredibili quadam industria ingentem hominum multitudinem
obnoxiam sibi sesterat, favore plebis privare Gaius non modo multas lego tulerat sed ipse semper omnibus rebus quas tulerat intererat. Semper, inquit Plutarchus, honestam aliquam rogationem mente agitabat. Omnibus autem rebus, quas rogavit, ipse se custodemst administratorem praebebat neque unquam tot tantisque rebus ipso osuit sed mirabili prorsus oloritate et labore Omnes singulas res administrandas curavit, ut etiam qui prorsus eum dissent admirarentur, cum Viderent eius virtute omnia patrari et confici. Plebs autem ipso eius adspectu commovebatur pendentem X eo Videns multitudinem perarum, artificum, legatorum, imperatorum, philologorum, quibuscum omnibus summa acilitato versabatur, ita ut suum cuique tribuendo in severitate sempor humanitatem praestaret. Sic eos improbos calumniatores esse demonstravit, qui ipsum metuendum, perfidum, fiolentum dixerant. Hac auto incredibili industria maiorem sibi paravit potentiam quam in rostris dicendi vi. Quantopere Gaius operam suam in omnes res impenderit inde etiam apparet quod summam curam in viis publicis per totam Italiam sternendis posuit vid. Plui. c. 7. Etiam hac in re consilium illud senatorum opes frangendi persecutum est. Etenim non modo operae sed etiam Onductores operum publicorum antea semper in Senatus potestate suerant, quippe cui tota reipublica administratio odita fuisset. Jam autem quum Gaius ipse Omnibus negotus gerendis praeesset, ingens hominum multitudo eum ut principem suum sequebatur. Infinita fere potestate tribunus plebis Omnes res incredibili industria et singulari integritate curabat viae autem ab eo stratae summa laude dignae fuerunt. Sed iam optimates rem excogitaverant Gaio perniciosam futuram Stimulaverunt enim unum e tribunorum collegio, Livium Drusum, qui plebem obsequio et promissis
allicoret et a Gaio abalienaret. Eadem igitur ration usi sunt, qua in Tiberium usi fuerant, quum Octavium tribunum plebis stimulassent, ut intercessione legi agrariao repugnaret d. Livius Drusus autem, quem non pudebat perfidis optimatium consiliis
47쪽
contra collegam inservire, non solum genero et education in principibus suit Romanis, sed etiam divitiis ot eloquentia laude florebat. llutarchus c. 8 eum etiam ἐθει τοι μάλιστα τιμωμενοι γενέσθαι dicit, id quod paulo post rebus ipsis demonstravit. Conductus enim ab optimatibus est, qui Gaium impugnaret non adversando plebi sed omnia ei gratificando totumque tribunatum ad eius nutum et voluntatem gerendo Plebs autem urbana, hominum colluvios desidia vo turpioribus etiam studiis in urbem confluentium, riuum nihil spectaret nisi vilem panem et oblectamenta, peri se varia et mutabilis tribuno, cui tam multa obobat, nihil firmitatis et praesidii pracbuit Quod Gaius ultimo vita tempore expertus est turpissimam plebis urbanae inconstantiam et perfidiam, studia eius reipublieas aliud firmiusquo fundamentum subiiciendi comprobandi fuisse satis Hemonstrat. Num sola illa multitudo quae vitam agebat desidiosam civitatis Romanae commodis digna fuit Por totam Italiam dispersi erant pertiniit cives et socii et Latini, qui ossis exortis
vita rempublicam protegebant. Sanguinem profundere non dubitabant, quum merita commoda per iniuriam iis detraherentur iisque solis condonarentur, qui desides in urbe remanentes publice sero alebantur. IIuic igitur iniustitiae, qua qui minimo digni erant summis
praemiis donabantur, finis erat laciendus simulque novum civium robur aegrae civitati admisesendum. Huic autem consilio civitati saliliarissimo plebs urbana, quae sua iura cum aliis communieare nolebat quum rempublicam quasi praedam existimaret sibi obieetam, non
minus acriter restitit quam optimates atque sic factum est, ut Gai collega, quamquam per fraudem eum agere apparebat, tamen brevi tempore maiore gratia et favore apud plebem frueretur Is enim in rogationibus serendis neque honestatem neque utilitatem publicam spectans nihil aliud egit nisi ut popularitate collegam superaret et plebi semper aliquid proponeret quod ei gratius et tueundius esset Gai rogationibus. Inde autem perspicuum est senatum non ideo Gaio adversatum esse, quod consilia eius reipublica insesta putaret, sed sola suorum commodorum ratione ad tantur in Gaium furorem abreptum Sse, ut illium quovis pretio tollere cuperet Sic Gaium duas colonias rogantem et colonos eligentem homines honestos auram popularem assectar aecusabant Livium duodecim colonias constituentsem et in singulas terna milia civium egenti uni conseribentem adiuvabant.
Et quunt Gaium, quod agrum liominibus divisisset, sed ita ut singuli tributum orario solverent, odissent ut hominum multitudini adulantem, Livius, qui vel hoc tributum plebi romisit iis probatus si Gaius quum rogatio no surrui ut etiam Latinis idem sustragiorum ius esset senatum valdo offendit, Lirius probantibus senatoribus tulit, ne quem Latinorum virgis casedere liceret ne in bellis quidem Haec indigna Livii maeliinatio eo magis Omnibus manifesta fuit, quod ipso palam professus est ferro se has rogationes Senatu auctore. Nihilo minus autem plebs mutabilis et inconstans ei acclamavit atque eo dementiae processit ut ineptis Livii verbis senatui plebis salutem ordi osso affirmantis fidem haberet. Unum hoc ait Plutarchus o Livii saetis utile et ahitare prosectum es8e, quod plebs antea optimatibus infestissima placaretur et leniretur atque tantam rorum mutationem factam esse, ut eadem plebs, quae antea nobilissimos senatores Suspicione et di perSequeretur, ab hac invidia et inimicitia roducta sit. atrium enim speciem prae se tulisse se omnibuSin rebus e senatorum sententia rempublicam gerere et plebi gratum se praebere. demGaio non fuisse utilo et salutaro nemo non intelligit Gracchus igitur quum in plebe
spem poneret misere deceptus est. Et ipsum intellexisse verisimile est plebem et rations et honestato pariter carentem facillime comimpi; itaque ad equites et socios confugit oxistimans eos reipublicae multo firmius praebituros fundamentum quam perfidam et mobilo plebem. Haec autem plebs quantopere iam tum humilitate et indignitate prolapsa sustri nihil cortius est indicium, quam quod improbi hominis artibus Gaium Gracchum plobi
omnia vel salutem et vitam condonanto aversata Est Quum Gaius singulari prorsus industria ipse omnibus rebus praeesset, Livius ut abstinentiam Suam praestaret, nequct coloniis deducendis ducem se praebuit neque pecuniarum administrationem gessit. Atque his artibus sordida plebs decepta est lMaximi autem incommodo Gai, fuisse constat quod coloniae deducenda causa in Africam prosocius aliquamdiu urbs abfuit. Et Plutarchus quidem resor Rubrio tribuno plebis rogationem esse latam ut Carthaginem a Scipione dirutam colonia deduceretur, Gaium autem, cui haec provincia sorte obtigisset, eo profectum esse. itane disserunt ab hae narratione ea, quae Appianus prodit Is enim dicit Gaium, quum Livii machinationibus plebis favor excidisset. simul cum Fulvio Flacco in Africam navigasse, quo
propter soli fertilitatem coloniam mittendam esse placuisse mos ipsos autem duces coloniae creatos esse, ut iis absentibus senatus concitationibus tribuniciis requiesceret. Gaium non sorte sed comitiis conditorem coloniae esse designatum apparet Fulvium Flaccum non in Asricam secutum esse, sed in urbe remansisse Phitarchus narrat Gaius autem novam coloniam in ipso solo Carthaginis a Scipione diruta condidit, nihil curans quod Scipio solum exsecraVerat. Hoc ipsum tempus, quo Gaius urbe aberat, Livius in criminationibus ius confunipsit, quibus plebem hine ab eo abalienaret sibique conciliaret Maximo autem nocuit si, quod Fulvius Flaccus socium omnium rerum se ei praebuit. In hunc veteres rocriminationos de sociis ad bellum laeessitis renovatae sunt Idemque non omni occisi Scipionis suspieion caruit Omnia haec opprobria eo efficacius in eum congeri poterant, si, ut ait Appianus . et ipse in triumviris colonias doducendas in Africa absuit. Iacautem criminum infamia etiam Gaius adspersus est. Eum in constituenda coloni Junonia permultis difficultatibus divinitus missis conflictatum esse legimus Quibus nihil doterritus rem coeptam confecit Conscripsit autem seX milia colonorum, quum lege dimiduus tantum numerus onstitutus essset Ibi quum septuaginta dies urbe abfuisset, o rediit cum aliis rebus ut celeriter in urbs rediret commotus tum nuntio allat Livii machinationibus Fulvium relictum vehementer vexari Haec lutarchus Nos Appiano potius fidem habemus. qui Gaium cum aulino rodiisse scribit, etsi non negamus utrumque iis quae interea
Romae acciderant ut quam siserrime redirent commotum esse. ReVersi autem ex um- versa Italia sex milia colonorum convocaverunt Sed iam tanta in urbe mutatio malis optimatiuis artibus facta erat, ut Gaio extremum metuendum esset uam Supra commemoravimus Gaium etiam in viis sternendis summam curam collocavisse. Dum ipse autem aberat, opera remitti coepta sunt; sic laetum est, ut magnus Operarum Otiosorum numerusi urbem confluerct, qui a Livio Druso facito corrupti sunt Sed tribunorum quoque plerI-que, qui nimiam Gai auctoritatem suae dignitati officere aegre tulisse ridentur, magis senatus partos so inclinaverant. Minore periculo fuit quod et Fannius, quem sola Gai Opera consulem laetum osso legimus, in dies insonsius ei resistere coepit. Pessime autem
48쪽
addidit quod L. Opimius, qui anno ante consulatum petens Gai per repulsam tulerat, oin proximum annum creatum iri summo iure sperare potuit. Is infestissimus cum popularium tum Gai advorsarius fuit Sed Gracchus nihil d0sperans inimicis sortissimo resistoro statuit Statim quum in urbem rediisset domicilio mutato x alatio in forum migraverat, ut intor ipsam plebem habitaret, et alia conatus fuerat, quibus plebem senatoribus alienarot sibique reconciliarset suum Gaius et Fulvius colonos in Asrieam ducendos ex omni Italia
convocarent, magnus hominum numerus Romam confluXerat. dam autem Fannius consul ipso
optimatium parti ducem se praebuit De Fannii oration ad hanc rom habita vid Cie Brut 26, 9 o do orat. III, 7, 183 Qualis fuerit haec oratio ex hoc fragmento eius apparet, quod Julius Victor tradidit ii Latinis cimtatem dederitis, erodo, existimatis, Vos ita ut nunc consuestis, in contion habitiiros locum aut hidis ot sustis diobus intorsuturos Nonno illos omnia occupatiiros putatis Non igitur pudebat Fannium pessimas plebis cupiditatos
adversus Gai leges stimulare Idemque patribus auctoribus edixerat ut omnes quicunquBcivos Romani non ossent Urbo relegarentur Huic consulis edicto Gaius restiterat sociosque in urbe remanentes se defensurum esse promiserat. Quum autem Fannius Gai intorcsessionem nihil curans Omnes peregrinos urbe expelleret Gaius iis subvontro dubitavit; vidotii senim pluisse, io si ipse certaminis signum daret Ita autem magno sociorum numero privatus et magis magisque destitutus est Optimaritu vero audacia aucta est, quum malas artes suas ad corrumpendam plebem tam efficaees esse viderent. hirimum eorum intererat ut proximi anni consules Optimatium causa' studioso favorent insequo dubitarent Gracchanos vel vi opprimere. Itaque comitia consularia quam maxime accelerata sunt atque creati sunt L. Opimius, quem quum naultis aliis ausi tum repulsa superior anno lata Gaio infestissimum fuisse scimus, et Q. Fabius Maxinius, qui et ipse cum Gaio, a quo propter administratam Hispaniam provinciam Vehementer vituperatus erat,
palam inimicitias oxercebat dam Gracchani quid a talibus consulibum sibi immineret,praovidero poterant. Haud multo post comitia tribunicia insecuta sunt Ea quoque quam
colorrime propterea instituta sunt, ne Gaio potestas Sset magnum sociorun numerum NUOS
proposita civitate sibi conciliaverat, in urbem convocandi, quibus stipatus si necesse esset vim vi opellere possut Plebs autem rustica H ivii Drusi artibus corrupta a Gaio do- sciverat. Quod an ad reconciliandunt plebis favoren socii, ad hanc rem nihil ei profuit, sed ipsorum collegarum invidiam contraxit. Erant enim ad ludos spectandos subsellia constituta , quae in magistratibus locata erant. ΙΙaec Gaius ut plebs libere spectar posset subverti jussit. Quod quum non fieret, ipse nocte spectaculis antecedent arcessitis peris subsellia domolitus ost Sic plebi quidem gladiatoros spectandi facultas est data, sed collegarum animi vehementer in eum exacerbati sunt Itaquo laetum est, ut eius collegae comitiis tribuniciis praesidentes et ipsi et Fulvio adversarentur multaque suffragia iis data per fraudem seponerent adversariorum irrisionem non patienter tulit sod respondit iis, ridere eos quidem, sed nescire quanta sibi tempestas inde cooriretur. Jam autem quum Gaius homo privatus esset neque tribunatus maiestate defenderetur inimici insestioribus telis uni petere coeperunt. Etiam tum Gaius triumvir coloniae deducendae fuit. Adversariis variis artibus eum lacessentibus, si fori ad vim abriperetur, nullam eius rei potestatem praebuit, quamquam a sociis et Fulvio maximo instigatus est,
ut homines cogeret qui Opimio consuli rosisterent. Ium instabat dies fatalis, quo et ipso paritor ut frater nefanda Optimatium perfidia tristi leto Occubuit. Ex nova quam Gaius in Africam doduxerat colonia multa prodigia Romam allata sunt. iupos in coloniam irrupisso ot terminos a triumviris positos demolitos esse. Quum ager ad coloniam destinatus Scipiones in porpetuum lxsecratus ossol. deos irasci clamitaverunt adversarii. Jam senatus por Minucium tribunum id egit, ut de de colonia Carthaginem dodueonda abrogaretur vid. App. I, 24 Plutarchus narrat Opimium consulem tulisse, ut et haec otplorasque Gai leges abrogarentur Orosius V, 12 Minucium maXima ex parto decessoris sui Gracchi statuta convulsisso legesque abrogasse scribit. Idem apud Aurel. Vici de vir. ill 65 logimus Vorisimile est optimates primum quidem hanc a legem do colonia impugnasse, tum quum rem proSpere cedere Viderent cetera quoque abolere conatos esse.
Hac autum audacia Gaius et Fulvius adeo sunt offensi, ut serarum ritu in forum provolaron qua patro do prodigiis ex Africa nuntiatis dicerent salsa esse clamitantses torque audacissimis sociis circumfusus in Capitolium ascendere instituit, ubi do logo illa
ageretur In omnibus iis autem, quae iam sequuntur, neutiquam ita Se gessit, ut consilia sua vel vi et caede patrare Velle videretur Itaque ne ea quidem quae de matro eius narrantur, eam homines conduXiSSe, quos messorum specie filio ad consilia per vim exse-
quonda in urbem Mitteret, fides digna nobis videntur. Atrocis autem casedis illius, qua Gaius poriit, talo est initium saetum Quum Fulvius qua solebat vehementia ad convocatam multitudinem verba faceret, Gaius a collegae ingenio alienissimus et multa consilia pius non probant cogitationibus gravissimi intentus secesserat Xspectaturus quid futurum ossol. Ium Antillius homo de plebe, qui sorte in porticu sacrificabat, eum conspicatus manum ei iniecit, sive quid Sciscitaturus ex eo, siVe suspicione Vel alia causa permotus, eumque it patriae parceret rogavit. Haec Appianus contra lutarchus seribit quo dio ad Gai logos abrogandas comitia habenda essent, eo ab utrisque partibus Capitolium occupatum esse. dam quum Opimius consul aera faceret, Q. Antissium lictorem Fulvii comitos viris bonis eodoro iussisso. Hoc quidem constat hunc Antillium, quum Gaius acerrime eum aspoxisset, a comitibus eius vel stilo ad hanc rem praeparato, ut lutarchus prodit, vel pugione ictum, ut Appianus resert occisum osso. Hoc facinus inrito et indignanto Gaio factum iam signum caedis dedit Multitudo porturbata dilapsa sest Gaius Ohomentorviuiperavi, auctorem lacinoris, quippe qui adversariis exoptatam occasionem praebuisset vim vi depollondi, at Opimius laetitia exsultans socios suos ad ultionem stimulavit. Inde cognoscimus quid de optimatium dicti Opimium conservata republica, quae per Gaium indiscrimino vorsaretur, Optime meritium esse iudicandum sit. ad ipsum quod Gaius usquoad extremum tempus vim et sanguinem reformidavit, certissimum nobis indicium est Mommsonium eum per vim imperium sibi parare voluisse dicentem perverso de eo iudicasso. Insequenti noci Gaius et Fulvius domos suas se receperunt uterque magna plebis caterva stipatus Multitindo de nocte sorum occupavit. Opimius, quunt prima luce homines armatos in Capitolium misisset odi senatum convocasset, ipse omnibus rebus intentus in Castoris set Pollucis templo vigilabat. Hoc loco lutarchus et Appianus rursus valdo intor so discrepant Appiano enim si
fidem habomus Gaius iam insequenti die post Antillii casedem cum multis sociis impetii
49쪽
ab optimatibus acto occisus est Contra Plutarchus hunc diem paciscendo inis optimatoso populares consumptum esse narrat Sed Antillii caedes optimatium ut postea videbimus
civium sanπuinem tantopere resormidantium summam misericordiam Xcitavit, ut corpus mortui
per sorum cum lamentationibus ad curiam deserrent, ubi senatores Opimio duce, qui quamquam id ipsum eo auetoro actum est tamen totius rei se ignarum esse simulaVit, egress laetum gravissime luxerunt Valde notanda est turpis optimatium simulati in qui Antillii caedem hominis obscuri non sino culpa ilistus intersecti ut atrocissimum scelus condemnaVerunt, Tiberium Gracchum magistratum socrosanctum eum multis innocentibus digniSSI me trucidaro non dubitaverunt Tum senatores in curiam egros si Opimio consuli mandaverunt ut videret no quid respublica detrimenti caperet et ut tyrannos tolleret Consul iam senatores ad arma vocavit et equitibus edixit, ut singuli binos SerVos armatos mane Secum adducerent Inde apparet iuvenes sequites quamquam lege iudiciaria ordinem equestrema senatario divulsum esse legimus in posterum quoque Optimatium causae favisse. Fulvius quum hunc adversariorum apparatum videret et ipse multitudin m eonvocatam armavit Gaius autom discessit a foro ad patris statuam eamque diu conspicatus nullo Verbo
odit suspirans et eum lacrimis abiit Quales tum cogitationes animum huius iuvenis patriae amantissimi agitavisse videnturi Patri pro multi. beneficiis in populum collatis
statua posita erat, at filiorum alter iam orat absumptus indigna nece, alteri dem stabat
satum atques filii nihil aliud sibi proposuorant nisi ut maioribus digni et ipsi Vitam In beneficiis populo dandis consumeronti Muli qui tum Gaium tali animi assectione patris
statua adstantem adspexerant summa misericordix commoti eum Homum seduxerunt nocteque ante eius ianuam vigilaverunt Quum Gai comites tristissima rerum suturarum pxspectatione summum silentium obtinerent, Fulvius ipse eum caterva sua Immoderatacteonvivii laseivia 40 dodit si brevi vinolentus uilia avtate et dignitate sua indigna admisit Cortissimum hoc testimonium est quanta fuerit horum tominum diver8itas, quam eontraria laserint eorum consilia. Hae illitarchus apud Appianum, cuius narrati et In hac res est multis aliis mobis probat, ilior vidotur, aes brevius contractae Sunt neque est v prisimile Opimium cui Antillii caedo exoptata occasio fata erat sopulares invadendi totum diem nihil agentem consumpsisse. Appianus autem narrat a senatu Gaium o Fulvium mane ad osensionem in curiam advocatos esse. Tos autem eum armatis cli
vum Ventinum occupasse sperantes eo praeoccupato facilius se cum senatu conVenturososso miscurrentes eos vel servos ad libertatem convocasse quorum neminem ParmSSe.
Quo tacto eos Quintum Flacci filium in curiam misisse . qui reconciliationem impetraret. Sonatores autem eos depositis armis ipsos in curiam venire iusserunt et quae vellent exponeres loreatum iterum mitti vetuerunt dam quum illi nihili minus Quintum iterum legatum mitterent. Opimius eum, quippe qui iam non esset legatus, comprehendit, Ontra Gracchanos armatos immisit. Plutarchus dipi fatalis casus limgius exsequitur Fulvium
diei hosterni diei vinolentia alio somno sopitum mane vi excitatum cum multi 'mationibus ot clamoribus ad oeeupandum Aventinum caterva sua stipatum prosectum 88e, Gaium arma sumere recusantem togatum parvo pugione armatum in sorum prodire Sutuisse ad ianuam autem uxorem quae altera manu ipsum, lactra insantem teneret, eum
amplexam irecibus it admonitionibus in, incepto aetinere tentasse. Non 'M rostra,
inquit, Gai, tribunum te dimitto ut antea et legislatorem neque ad bellum gloriosum, ubites vel si quid passus esses, honestum mihi relinqueres luctum, sed Tiberii percussoribus ipso to obiicis inermeni ut patiaris magis quam facias, sed nulla indo reipublicae utilitato redundanto Quum iam doterior causa vicerit, fortasse et ego fluvio aut mari supplicabo, ut mihi reddat corpus tuum. Gaius autem ab uxoris amplexibus liberatus silontio eum amicis procedere coepit Tum uxor veste eius irehensa ad limen collapsa diu iacebat nullam vocem sedens, dum a servulis ad Crassum fratrem ablata est Quae lutarchus iam do adolos sente Fulvii filio legat misso refert, maXima ex parte eum Appiani narration congruunt Copiis ab Opimio missis nihil restiterunt Gracchani; Gaius ipso lagores conatus trans pontem sublicium in alteram ripam confugit uno comitanto amulo. Ibi no ab insequentibus comprohenderetur iugulium servulo porrexit transfigendum. Fulvius in orgastulit familiaris cuiusdam confugit. Quum autem insequentes in quam domum fugisset ignorantes totum angiportum se incensuros esse minarentur, samiliaris illo his minis porculsus instigavit aliquem, qui Fulvii latebram proderet Si Flaccus comprehensus et occisus est avulsa autem Gai et laee capita ad Opimium delata sit ab hoc auro sexpensa sunt llebs. scilicet ut gratum erga Gaium animum demonstraret, neeatorum domus diripuit Opimius ciam GaD socios persecutus St; comprehensi in carcerem coniecti et strangulati sunt Inno denti Flacci filio et iuventutis floro et ingem suavitate decoro Opimius optimus patriae patrumque propugnator qua sui liberalitate ut ipse sibi necem eligeret sermisit. Quibus rebus praeclare gestis Urbem caedo lustravit et senatus auctoritato in foro Concordiae temphim exstruxit. Haec est Appiani de Gai caedo narratio. idoamus iam quid cetori seriptores de ea reliquerint. Copiosissime eam lutarchus sic resert Gaius ipso, inquit, a vi abhorrens in Dianae lucum fugit ibique quum ipso se interfidoro voliot a Pomponio et Licinio fidelissimis ramidis quominus id adoret impoditus ist Horum impulsu riuum profugeret, genua collapsu manibusque sublatis diis supplicavit ut populit Romanus in poenam perfidiae et ingrati animi in perpetuum serviret Impunitate inim a senatu proposita plerique 80ciorum palam 'b eo Inimicos fugienti Gaio instantes duo amici sustinuerunt et ut illum conservarent ad pontem restiterunt, dum concisi sunt EX hac amicorum fido mortem pro Gaio oppetentium quantopere illo a suis amatus sit apparet Gaium autem fugientem unus servulus comitabatur, cui nomen fuit hilocrates, quum cetera multitudo eum cohortaretur quidem, neque vero subveniret aut equum petenti praeberet instantium hostium metu. Ium in
furiarum hieo a Philocrato interficitur, qui Gaio occiso ipse sibi mortem conscivit. Alii
autem utrumque ab insequentibus captos esse narrant, sed servulium tam rete ampleXUm
esse domini corpus, ut illo demum interfecto Gaius quoque occidi posset Caput Gai ab alio abscissum a Septumuleio, Opimii amico, ad eum dolatum esse, qui initio certaminis pronuntiaverat se Gai et Fulvii capita auro reponsurum esse. Pro Mai autem sapite, quod Septumuleius cerebro exempto plumbo expleverat, hunc aequum auri pondus accepisse, quum ii, qui Fulvii caput dotulissent, erant autem hominos obscuri de plebe - nihil accit erent. Etiam in hac summa atrocitate igitur et crudelitate Opimius hominem perfidum se praestitit Horum autem et aliorum intersectorum corpora ad tria milia In ΤΙ-
50쪽
berim deiecta sunt, bona eorum publicata. Et ut omnem crudelitatis modum excederent Gai uxoris dos publicata, viduis uxoribus vel luctus interdictus est. Atquo haec eadem plebs, quae Virum optime de se meritum ignavissime prodiderat, postea vehementissimo indignabatur, quod Opimius Concordia templum exstruxissset. Iaec Plutarchus. Do Soptumuleio vid. Cic. de orat. II, 7, 269 Scaevola optumuloio illi nagnino, cui pro C. Gracchi capite erat aurum repensum, roganti, ut se in Aiam praefectum duceret: Quid tibi vis, inquit, insane Tanta malorum est multitudo civium, ut tibi ego hoc confirmem, si Romae manseris, te paucis annis ad maximas pecunias esse Venturum. Apud Aurelium Victorem do vir ill 65 hao logimus Gaius ab Opimio victus dum tomplo Luna desiliit talum intorsit et Pomponio amico apud portam Trigeminam P. Laetori in ponte sublicio persequentibus resistente in lucum Furina pervenit. Ibi vel sua, vel servi Eupori manu interfectus caput a Septimuleio, amico Gracchi, ad Opimium relatum auro Xpensum fertur, propter avaritiam infuso plumbo gravius effectum Orosius V, 12 haec scribit Gracchus postquam in templum Minervae secesserat, gladio incumbere volens, interventu Laetorii retentus est. Itaque quum diu anceps bellum agitaretur, tandem sagittarii ab Opimio missi confertam multitudino disturbaverunt. Duo Flacci pater filiusque quum per aedem Luna in donuina privatam desiluissent foresque obiecissent rescisso cratitio pariete confossi sunt. Gracchus diu pro se amicis pugnantibus ac pereuntibus aegre ad pontem Subsicium pervenit ibique ne vivus caperetur erricem servo suo praebuit. Caput Gracchi excisum consuli allatum est, corpus ad Corneliam matrem Misenum plii dum devectum est. Bona Gracelii publicata sunt. Flaccus adolescens in robore necatus est. Ex actione Gracchi ducenti quinquaginta in Ausentino caesi referuntur. Opimius consul sicut in bello sortis, ita in quaestion crudolis. Nam amplius quam tria milia hominum suppliciis necavit ex quibus plurimi, o dicta quidem causa, innocentes intersecti sunt. Velleius Gai mortem sic narrarit Gaium L. Opimius morto adsedit. Id unum nefarie ab Opimio proditum, quod capitis non dicam Gracchi, sed civis Romani pretium se daturum idque auro repensurum proposuit. Flaccus in Aventino armatus ac pugnam ciens cum filio maiore iugulatus est Gracchus profugiens eum iam comprehenderetur ab iis, quos Opimius miserat cervicem Eupor servo praebuit, qui non segnius se ipse interemit, quam domino succurrerat. Quo di singularis Pomponi equitis Romani in Gracchum fides fuit, qui mors Coclitis sustentatis in ponte hostibus eius gladio sotransfixit. Ut Ti. Gracchi antea corpus, ita Gai nitra crudelitato victorum in Tiborim dele tum St. Singularem Gai amicorum fident etiam Valerius Maxinius laudat IV, 2 Prostratis iam si orditis C. Gracchi consiliis rebusqus, cum tota eius conspirati late quaerersetur, desertum Omni auxilio duo tantum amici Pomponius et Laetorius, ab infestis et undiquo ruentibus telis Oppositu corporum suorum teXerunt. uorum Pomponius, quo is acilius evaderet, Oncitatum sequentium agmen in porta rigemina aliquamdiu aeerrima pugna inhibuit, nec vivus pelli potuit, sed multis consectus vulneribus transitum super cadaversuum iis, credo otiam post sata invitus, dedit. Laetorius autem in ponte sublicio constitit et eum, donec Gracchus transiret, ardore spiritus sui saepsit, ac vi iam multitudinis
obrutus converso in se gladio celeri saltu prolandum Tiberis petiit o amicitiam adioeta voluntaria morte praestitit. In lori epit. ΙΙ, 3 haec legimus C. Gracchus cum iam nimius et impotens altero tribunatu secunda plebe volitaret, obrogare auso legibus suis Minucio tribuno, septus comitum manu satale familia suae Capitolium invasit inde proximorum caedo opulsus cum se in Aventinum recepisset, inde quoque Obvia senatus manu ab Opimio consule oppressus est, insultatum quoque mortis reliquiis, et illud sacrosanctum caput tribuni ple
bis percussoribus auro repenSatum.
Haec nobis a veteribus scriptoribus te Gai caede relicta sunt Nunc superest ut corum iudiei do Opimio Gai porcussoro audiamus et quid nobis ipsis do hoo xtremotomporo ot univorsis Gai actionibus iudicandum videatur brevibus verbis comprehendamus. Jam ex Ciceronis de partit orator dialogo 30 104 cognoscimus rhetorses discipulis suis contrOVersiam proponere solitos esse, iurene Oeciderit Opimius Gracchum. Videamus quid veteres 'criptores ad hanc quaestionem responderint livo quomodo de Opimii facinoro iudicaverint. Hac de ro Ciosero permultis locis loquitur Catil. I, 2 4 laudat Opimii consulis virtutem et constantiam his verbis: De rem quondam senatus, ut L. Opimius consul idoret, ne quid respublica dotrimenti caperet mox nulla inter ossit: interfectus est propter quasdam editionum suspiciones C. Gracchus Pro Mil. 30, 83 Opimium ita Ogisse dicit, ut etiam si ingrata res publica osso in gravi fortuna conscientia sua niteretur. In eadem oration 3 8 haec legimus: Non posset L. Opimius non nefarius haberi, si scoloratos cives interfici nefas esset In Philipp. VIII, 4, 1 haec sunt: Quod L. Opimius consul verba fecit do re publica, de ea re ita consuerimi patres, uti L. Opimius consul rempublicam dolandoret Sonatus has vorbis, Opimius armis Num igitur eum, si tum ossos, temerarium civem aut crudelem putares, aut alios summos viros, qui cum L. Opimi, consule armati Gracchum in Aventinum persecuti sunt In oratione pro Plandi 28. 69 st 29, 7 haec leguntur Opimium damnatum esse commemoras, Servatorem ipsum rei publieast. Opimii quidem calamitas utinam sex hominum memoria possut ovelli Vulnus illud rei publicae dedecus huius imperii, turpitudo populi Romani, non iudicium putandum est. Quam enim illi iudicos, si iudicos ot non parricidam patriae nominandi sunt, graxiorem potuerunt rei publicae infligere securim, quam quum illum e civitate eiecerunt, qui praetor finitimo, consul domestico bello rem publieam liberarat' In adom oratione 36 88 L. Opimius, qum duce improbos cives rex publica vicit armato, fortis vir dicitur In Bruto 39. 12 has Invoniuntur: Civem prasstantissimum L. Opimium, Gracchi interseetorem, a populo absolutum, quum is contra populi studium stetisset, Gracchani iudices sustulerunt vid. orat Catil. I, 12, 29, Summi et clarissimi viri Saturnini et Gracchorum
et laceorum o superiorum complurium sanguine non modo mo non contaminarunt, Sed
etiam honestarunt. Gracchos cum Saturnino et aliis turpissimis plebis concitatoribus vel cum Catilina comparare Cicero minimo dubitat. asseramus antea locum exauci ad Herenn. IV, 22, 31, ubi haec legimus C. Graccho similis quam Datri occisio os oblata, quae virum rei publica amantissimum subito de sinu civitatis eripuit. In eodem autem Cicerone, qui tam acerbe do Gracchorum studiis iudicat, de log agrar II, 5, 10 haec sunt Venit mihi in mentem, duos clarissimos, ingeniosissimos amantissimos plebi Romana viros, i. et C. Gracchos,