장음표시 사용
21쪽
rirorii numero suisse demon Stravimus qui Tiberium in legem serendam adhortaron turei obiecit quod quum patre eius censore a coena domum redeunte cive lumina exstinxissent letu, ne nimis liberi et effusi in conviviis ei viderentur ad ipsum audacis sinius quisque et egentissimus noctu adveniret Neque est, quod Metellum rem invidiose auxisso
credamus Tiberius ridem expertus est quod nemo lotest effugere, qui causam vel Optimam per vim agere coepit. Fenit mihi hoc loco in montem dicti cuiusdam Niobultrii, viri singularis, qui in historia Romana alicubi narrat audivisse se ex ore Itali cuiusdam, qui rerum publicarum conversioni interfuisset, hoc dictum initio quidem rerum novandarum optimum quemque congregari quum autem res turbari coeptae essent, bonos illos viros non sine horrore videre sibi perditis sinium ita sceleratissimum quem qu coniunctum
esse. Sic ne iberius quidem prohibere potuit, vivii hominem audacissimi et ad omnia
seelera paratissimi ad suam factionem accederent. Partibus autem ex talibus sociis compositis quicunque menae coepit atraeesse. ipsa aerum matura via Quaecipiti ad consilia agitur quibus initio abhorruerat; itaque fit, ut si ipse salvus esse vult legos violare cogatur. Muod si reputaverimus, Tacile intelligenius, luomodo accidorit, ita sel optimi viri, qui initiin consilia eius comprobaVerunt, paullatim . ab χω alienati senatum partes sequerentur ridebant enim fieri non osse qui Tiberius, quum semel a vera legum via deflexisset, laetionis cui praeesset impulsu ad periculosiora in dies consilia etsi invitus
detruderetur, unde graviora reii ublicae damna orirentur quam quae eius leges subluturaeessent. βον autem tantisque difficultatibus implicitus itiam in advorsariis iam multo
validius et efficacius peti potuit quam antea. Quantopere autem maligna eorum calliditato perturbatus et in quantas angustias adductus sit, re Plutarchi narratione cognoscimus. Titus quidam Annius, qui viginti annis ante consul fuerat, homo neque humanus ne quo moderatus, qui breviter dictis, quae solis quaestionibus et responsis continerentur, invictus sibi videretur, quaesivit ex Tiberio, nonne collegam Suum legibus sacro Sanetum violasset. Ille hoc indignatus concione convocata Annium accusare voluit. II te autem et loquontia et auctoritate multo inferior Tiberio, ad artem qua praestitit confugiens eum it pauca
sibi responderet rogavit Mu0d quum ei concessisset Tiberius, ille sit sentio facto, Quid,
inquit, ' a te vexatus et iniuriis affectus ad unum e collegis tuis provocarem, it illo mihi auxilium laturus exsurgeret, tune ira conmaotus etiam hunc magistratu removeres 8Brevibus Iorbis AEd eiusmodi quaestionem aespondere mon est facile; itaque fieri non lictuit, quin Tiberius hac quaestione ita perim baretur, ut aliter ad dicendum paratissimus
Nullo pacto potest negari Tiberium Octavi abdicatione magistratum sacrosanetum, tribunatum, violavisse. Quum enim tribuni ad ipsum plebis praesidium creati essent, Tiberius, quaecunque actionem Suam defen8uru die ebat, etiam pollularis partis uilios offenderat. Quod quum scirent adversarii eius eumque ab hae potis finium inrte optime peti posse bene novissent, hac ipsa actione eius usi sunt ad multitudinis animos contra eum conmiovendos Tiberius igitur optinium saetin ratus est iusta oratione in concione
rationem suam defendere. legimus hanc rationem apud Plutarch. c. ix uam o iis quae supra exposuimus, apparet defensionem eius minime comprobari posso. Nihil oni valet eius dictum, tribunum plebis, si plebem, ad cuius praesidium creatus esset, populiquo maiestatem tolleret . iam non esse tribunum plebis, quia sim agore ei plano con
trariam, ad quam agendam 8Set creatus.
Etenim in controversiis publicis quum suam quisque causam superiorem esse velit
eam populo salutarem, adversarii perniciosam isse clamat et summo studio nititur ut populo de suae causae praestantia persuadeat. Quae Tiberius ad probandam sonion iam suam exempla flari, ea nihil prorsus demonstrant; itonim quum et avius o multi alii contenderent e de resistere legi, quod illa reipublicae sundamenta concuti sibi vid0rent ui et ipsa se causam populi agere dicebant. Si quis igitur in controvorsiis do summis rebus ortis adversariorum sententias, is eas civitati orniciosa osso sibi pol suadoat
ita reiicit, ut vel legum rationem non habeat, sunt muni arbitrium torum dubiarum sibvindicat et non civis, sed tyranni More rugit. Optimatiun dicta istunt vores an salsa essent, nihil faciebat momonti: donec ipsi logos non violabant, contra os no pro iustissim' quidem 'ausa 'eges violari Hebebant. Tribunatus si optoro institutus orat non agi Stia tu in republica esset nullis plane finibus circunt scalptus ines igitur et ni o dum quendani ceteris magistratibus imponebat, is prioruni uenaliorum exemplo regiani sexercerent potestatem. Jam autem cum iis tribunatus hunc modum, quo imperium Bonianum ad tantum astigium provectuni erat, tollerset, in postserum offrenata tribunorum lioontia concionum clamore quaecunque u in mentem veniebant perserentium in locum magistratuum successit legibus circumscriptorum et sic optime rempublicam semporantivi iborius quum nullo modo neque rogando neque persuadendo neque promittendo adversarios perin0 vere posset, ut legi resistere desinerent, si via legibus praescripta rogatio non non posset perferre, minime ad vim et concionum impetum confugere debebat, sed maioruni exempla mitatus exspectare, dum mutata rorum condition logibus uti sibi lioorol. Quam inultis certaminibus per tot annos continuatis logos Licinia periata orant Illo quido tempore legislatores non taedebat, si patricii ex tribunorum collogio singulos sibi conciliaverant, 'ui intercessione 'ua 'segi torserondae obsisterent. nova exspoetaro suffragia quibus tribunoruni consensus osse possset Ilo igitur iborius adoro ohobat, si tostibus agere voluit. Illum autem iuvenem optimoruni consiliorum sibi conscium. turpi adversat'Iorum libidine eeensun nimia occupavorat cupiditas legoni persorendi. quae sola perdito paene imperio saluto restitutura osse vid rotur. Iam quum iborius sex adv0rsa-I'Iorum minis set machinationibus, id Oros. 5, 8 porioula sibi imminor videro itam'Aune, quod illi omnibus viribus nitebantur, mi infestissimi iberii adversarii proximis comitus consule oroar ntur ad alias confugit res, quibus sibi plebis gratiam se indolumitatem parare studebat, optimatium autem animo etiam magis exacerbavit. legimus senim apud Plutat otium Tiberium instigantibus rumicis ini conciliandum plebis favorem stipendiorum tempus diminuisso si plobi provo stationsem ab iudieibus ad populum onesessisso et
22쪽
iudicibiis, qui tum ex senatoribus eligebantur. parem numerum ex equitibus diunxisse, omnino nini modo patrum Ope infringere studuisse per iram magis et aenui lationem quam
iustitia et utilitatis ratione habita. Idem sors et hoc quoquo loco magna cum acorbitato et obtrectatione Di narrat, Dagment. M - Tiberium 3ges luasdam in gratiam plebia quae in militia esset ad populum tulisse et iudicia a senatoribus ad equites transtulissct miscentem et perturbantem Omnia constituta, quo so curitatem aliquam suis rebus compararet Postquam autem, pergit Di narrare, o sic quidem ulla ratione aliquid effecit, sed exitus anni instabat ac magistratu doposito statim inimicis obnoxius erat futurus Operam dedit, ut in sequentem quoquo annum una cum fratro Gaio tribunus fieret et Appium Soeerum ad consulii tum proveheret nihil non dicors in, polliceri cuiquam recusans: ipse Saepenumero Sordidatus in concionem processit. In atri mque simul et liberos pro se intercedentes ad populum Iiroduxit. Α Cornelia moribus plano alionum fuisse, ut ad commovendam populi misericordiam procederet, non est quod multis vertiis moneamus. Multo verisimiliora milhi videntur quam apud Plutarch. 13 et alio scriptores legimus, Viberiunt 'est' mutata etiam puerum suum produxissct IiOpuluntii u OrRSSO, ut et liberis ot matri suae consuleret Onan in quum inpud alios scriptores etiam os . ilui Tibori actiones nullo modo comprobaverunt, do his quas Plutarchus et i commemorant
legibus nihil legamus, magno liere mihi dubitandunt ido tur, verene Tiberius ea tulerit. Hoc quidem exploratum est optimates ne de his quidem legibus voluntate Tiberio cussuros fuisse; cum autem de certaminibus indo ortis ne apud eos quidem scriptores legamus. tu has leges eum tulisse scribunt, iam inde pro certo affirmav rim. has quid enilseges iberium non pertulisse. Deinde autem leges provocationis a iudicibus ad tollulum et ommunicatorum inter senatum equites iudiciorum tam gravos sunt, it recto nobis suspicari videamur, ii vero Tiberius eas tulisset. fututum fuisse ut alii quoquo serit, tores Appianu maxime et Cicero, mention om marum facerent. Dionis narrationem ut aliis ita hoc quoque loco ad invidiam Tiberio conflandam valdo auo tam esse irmo non videt. Quomodo enim fieri poterat, ut Tiberius Gaium fratrem, qui illo tempore vicesimum annum nondum Xee8Serat, una secum tribunum plebis faceret Semper est Dionis virtutes inma inuere vitia in maius tollere. Res sic o habuisse mihi vid tur. thori conditio actionibus sui contra leges factis valde in peius rutata erat itaque adversarios suos metuens et incolumitati sua consulens ad alterum tribunatum tetendum accessit. Scimus autem Tiberium inde ab omni initio sempublicam ita confirmare studuisse ut latifundia quibus Italia periit, ex paucorum manibus ad complures transirent, ut rustica plebs, qua diuturnis bellis fero totaeon Sunuita erat, quum Sola rempublieam sustentare posset, quippe quae robustissimos et sortissimos milites reipublieae praeberet, restitueretur et augeretur. Haec Ruteni plebs, quae tum, quum de lege agraria suffragia errentur in urbem confluxserat et suis maxime suffragiis legem tertulerat lege perlata rus redierat et quum illo tempore, quo novi tribuni plebis creandi erant. aestas esset, in messibus occupata erat, vid. Flor. III. 4.
Si igitur factum est, ut Tiberius, nisi adversariis cedere voluit et privatus factus ultima pati, ad plebem urbanam confugere cogeretur. Haec autem plebs lege agraria eius minimo orat conciliata immo factionem Optimatium adiuverant, quum laboribus ni in assueti nihil nisi dona et commoda captarent Tiberius si omnes superiores leges suas revocasset optim eos sibi conciliavisset, quum enim homines illos rusticos a deliciis urbanis altono despicerent, omnes Tiberii actiones, quibus ad plebem urbanam sibi ovincisendam Illo bomrusticam offendisset, haud dubie insanissima acclamatione exeopturi fuisssent
Tiborius auto nihil aliud spectabat nisi ut eorum suffragiis tribunatum, tribunatu leges suas sustineret; vid. Nitetschii librum de Gracchis p. 322 Hoc autoni nulla aliare perlicere lotuit nisi ut lilebi urbanam quoque varix commodi proponeret, ipso iterum tribunus plebis creatus esset Hanc ad rem eas rogationes se laturum osso
misit, quas Plutarchus et Dio eum pertulisse tradunt. Hi autem, quod Tiborius ut iterum crearetur ad plebem rusticam confugit eamque variis pollicitationibus ali 0xit 40m ad ultimum discrimen adduxerat. Haec enim plebs urbana qualis illo tempore laserit, sex uomm- Seni maXl me libro cogno Scimus, id. histor Rom. part H i. qui sam quo foro dicendi vigore, sic fere adumbrat Civitas illa Romana, qua cum Latinis set' Hor- iii is Ois eorum praedam distribuit, itane liena fuit ab ea, quae Asiam et Africam provincius OnStituit Illa enim civita erat urbana, quae posset convenire et ageres haec autem respublica in immensum distracta, quam in unum consilium convocaro velle, ut de re sibi liroposita decerneret, ridiculum erat mae enim maximo re laborabant veterum civitates, quod nunquam iis in mentem Venit, riuum omnes cives per totum imperium disperSi convocari non OsSent, optimum 88 factu, si ab universo numero singuli deligerentur qui omnium commodis tuis suffragiis consulerent. Multitudo aut0 quac fori confluebat Omnibus cupiditatibus agitabatur et perturbabatur, ita ut melior populi pars quae Suo rure Suisque Sententiis Staret, plane opprimeretur persaepe aliquot milia homi 'num a magistratibus ex trivio in comitia coactorum nomine totius civitatis gravi simas res decernebant. Quod quum in comitiis centuriati esset, ad quae nemo admittollaturni8 qu cm esset, quamquam multitudine ad suffragia ferenda confluento difficit orat singulorum iura explorare et imi iudente prohibere . in concionibus ori mora hominum colluvies regnabat: horum autem clamores etsi suffragiis sui leges rogare vel abrogare non ' O8sent, riuum plurium Valerent, inane V tam turbam, quae ex vario hontinum genere ex sordidissima plebis RoInanae parte, ex Aegyptiis, dudauis. aliis nationibus quaestus vel fraudis causa in Urbo confluentibus constitit, sibi conciliare principibus popularis partis magnae curae fuit.
His igitur hominibus perditis Tiberius niti coactus est rebus in dis praecipitior
uetus. Quae quum ita sint, bonorum virorum etiam ii, qui ultim tempore a iborii partibus steterant, quum sic rebus Romani salutem asserri non posse viderent, a con-8Ιl Ι eius alienati Sunt. Quae iam sequuntur, ea Appianus paullo copiosius tractat, ita ut Plutarchum, quin nonnihil differt etiam perspicuitate superet Plutarchus autem
23쪽
- tradit, 'iberium primo suffragiorum die quum adversarios superiores esse vidisset, etenim plebs rustica non aderat, maledictis et conviciis consumpto plebem dimisisso in posteram diem frequentem adesse iussam. Deinde eum in forum progressum demisso animo et flentem populum sic commovisse, ut permulti apud domum eius pernoctarent et excubantes pervigilarent, ne ab inimicis impetus in eum fieret siquo vis inforrotur. Iam quum dies isse suffragiorum advenisset, qui Tiberio ultimus erat futurus. permulta minam teritum eius praedixisse etenim gallinas cibum attinger noluisse et iam antea eum anguibus, qui in gale eius ova peperissent et exclusissent, perterritum fuisse. Ium automquum μοm' exiret ita pede . limine eum issensum esse, ut sanguis i solea emanaret eiusque digitus decuteretur; quum paullo progressus esset, in comis inter se pugnantibu8 ita lapidem deiectum esse, ut ad Tiberii te dec dolaborotur vid. Valer Maxim IV, 2 et uret viet M. Mim omnibus rebus Tiberium inde perculsum esse, it a propo tosum tribunatum iterum tetendi desistere videretur, misi Blossius Cumanus eum confirmasset et admonuisset, fore ut, nisi Via quam ingressus esset pergeret, ipsum sibi plebem suspiciosam et invisam sed derot; Optimates enim hac re usos Tiberium ignaviae et perfidiae accusaturos esse. dicentes cum superbia et arrogantia recessisse vel iam a primo mitio sum plebis salutem 'ibi maximae iurae isse simulantem nihil aliud nisi orba
fecisse. His demum admonitionibus simulque quod imit L amici ec Capitolio id sum
concurris Sent imaque confirmassent et universa plebs, rubi eum conspexisset, laetissima conclamatione eum On Salutasset, Tiberium ad exsequenda consilia qua Sibi proposuisset erectum esse. Ab hac Plutarchi narratione, qui Tiberium etiam ultimo tempor fluctuan
tem describit et incertum et quid fac ore dubium qua apud Appianum legimus aliquantum sisserunt. Etiam hic concedit Tiberium sinitio torturitatum fuisse . quia adversarii
exacerbati summis viribus eniterentur ut infestissimi eius inimici proximis comitiis crearentur, a quibus, si ipse privatus factus esset, sumnium sibi periculum minaro tur Deinde eum plebs rustica, qua potissimurn populi quasi robore Tiberium niteretur. ab coe OnVOcata propter messem in Urbem confluere nequiret, tum demum Tiberium comitiorum die magis magisque instante ad plebem urbanam se convertisse eamque suppliciter rogantem ambiisse, ut iiserum se facerent tribunum plebis. Sed de his robus iam supra diximus. Cum autem plebis studia magnopere sibi exarsisso videret, tum confirmatum insequentem sieni exspectasse. Comitiorum die Tiberium iam lauarum tribuum suffragii tribunum laetum esse, quum optimates hoc contra leges osse clamantes Rubrium tribunum qui sorte comitiis praeesset, perturbarent. Ium Mummium ipsum. qui in locum ah dieati Octavi creatu eSSet, eum admonuisse, ut sibi locum suum conmiitteret Cui quum Rubrius satisfaceret, tribunos reliquos intercessisse dicentem comitia, si ii recessisset cui sorte obtigissent, denuo sorti subiicienda esse. Tiberium autem, qui suas partes inseriores esse videret, somiti in insequentem diem distulisso et omnibus rebus dosperatis Veste mutasse si ad commovendum populum puerum suum produxisse. IIae, quae etiam apud alios scriptores legimus ita vero, ut temporis quo haec tacta sunt, accuratam
rationum minimo habeant, in Appiani narratione optimo quadrant. Plobsem autona uao probo seiret Tiburi sublato, qui tot molestias pro suis commodis subiisset gravissimum
sibi ab Optimatibus iugum impositum iri, eum vespere eum clamore donium prosecutam so eumque insequenti die bono animo ad osso iussisso
Sic igitur Tiberium confirmatum socios e0nvocasso it imasso ad uunam uiqua in sequentem diem spu esset, praeparasse eamque Capitolii altum ceu pass ubi comitia habenda essent. Cum hac narration istiam Orosius consontit . qui thorium' comitiorum dio seditiones populi accendisso dicit vid. Oros V, 9. Ex Appiani non minusquam ex Plutarchi narratione hoc quidem apparet, Tibortu in initio a nulla o mauis alio nulli suisse quam a vi et armis p etenini non dubitabat . quin iisdem suffragiis torum ti ibunus plebis fieret, quibus Octavio tribuno ni unus abrogatum sessos Cum auto vi dorsi adversari OS Juo Xtrema audere paratos isse et ipse a via. quam erat ingressus ut supi a Vidimus, Juli' modo posset recedere, misi odi ploboni it optimatos simul'gihi inviso reddere vellet. ita ut perieulum capitis sui non illinueretur immo vel inconstantia' et ignaviae crimen subiret, hoe aena pore et ipso rebus dortiter obsistoruet vim vi depellere constituit Ad hoc ulti in uni autem consilium alborium non si nosurnini' 'Iunu fluetuation progrossum osse, tum noli consulto se immoto antino ros ad extrentur perduxisse, ex ipso Tiberii ingenio, cui vitianitatem maxime et misericordiam et benevolentiam pioprias fuisse scimus, quam evidentiSsime alipui'et. Appiani igitur narratio, praeterquam qu0d imaginem nobis praebet ultimo tum sactorii in multo lariorem et verisimiliorem et enim causarumque nexum nobis dilucidissimo
anto oculos ponit . e maxime a Plutarchi differt quod Appianus, qui et ipse superio i seonaitiolum die Tiberium valde perturbatum abiisso concodit, eum unimo plebis applausu confirmatum omnia secisse tradit, ut si opus esset etiani vi et armis resistere posso ita ut ratione et consilio in ortamen, quod iam diutius evitari non posso vid obat. o 'oonforret 'lutarcho contra si dom ab mus, animi do otio. qua iam anto oum coeupaverat, fomitiis itale cedentibus valde ueta est; ominibus vero ultimo die ita portorritrus est, ut etianit uni ab incepto desistere vellet, quin etiam quum cia in paullulim viae processisSet ominibus in ipsa via adeo perculsus est ut ultimo terum istonientes totam romabiecisset, nisi antilius sius a BloSSio resectus isset Quata parunt haec Plutat elii nai i'ati οὐ qui Itbei tu In ut hontinem plati uolnerarium solisque casibus obnoxium disci ibit verisimilis sit, quam bene e contrario apud Appianum omnia riuadioni. non os es titio
Ipso autem comitiorum die quum et tribuni et optimatos intercederent quominus populus de Tiberio in suffragia mitteretur, eum signum certaminis dedisse narrat Ali-pianus Indo clamor ab iis edito qui iberii consiliorum conscii essent ad vim oni so iracchanos enim partim ipsum Tiberium ut satellite cinxisso, partim fustibus se lignorumque fragmentis armasse, quibus optimates foro depellerent, tantumque non sino vulneribus tumultum movisse, ut vel tribuni sibi metuente effugerent et aeserdotes templum
24쪽
claudere iit, undique fuga et Summa turba fieret et multoruin ruinor pargeretur Tiberium etiani ceteros tribuno munere remoturum discurrerant enim, ut Od diximus, it
buni et se in posterum sine suffragiis tribunum plebis facturum esse. Ex aliis scriptoribus notum est Tiberium ad significandum sumnium perieulum in quo versaretur, manum ad caput retulisse, quod optimates ita interpretati sunt ut diceroni eum coronam sibi ut regni signum poposcisse; vid. Aurel de vir ill i , qui Tiberium nranum deaput retulisse dieit, quo salutem suam populo commendaret nobilitatem autem hoc ita accepisse, quasi diadema posceret; id etiam Sallust de eli. Jugurth. T. Quo facto senatum in Fidei temtiluit convenisse. Quod ibi maiorum iniitati dictatorem non dixerunt quum iam saepe in summo reipublicae discrimine in sola die tutura spes et salus fuisset et quod ne in posterum quidem , quum certamina et iusta proelia in dis urbis commissa
Romae increbrescere coepissent, dictaturae cuiquam in menten venit, non potest Appianus non valde mirari. Dictatura iam e long tempore plane desierat in usu esse, id quod insigue documentum fuit labentis in dies magis rei liublicae comanae nulla alia causa, quam quod optimate Sua commoda non rempublicam respicientes hanc quasi praedam Suam habebant, quae non optimorum, sed totius ordinis esset. Ibi quum deliberassent et consilium cepissent, quale autem ceperint, reticet Appianus, cuius haec sunt Verba κρωαντες - κριναν - Capitolium aseenderunt duce Cornelio Scipiono Nasica Pontifice Maximo. Iam rem eo Squo perSecuti sumus, ut ultimum discrimen, quo Tiberius tam foedo et litimatibus turtii modo ieriit, narraturi simus antea autem haud ab re fore putamus ultimas riberii lactio nos epotore, ut indoeo ueludere possimus, quatenus hic tristissimus sexitus ipsi Tiberio, quatenus ut orsariis eius obiiciendus it. Ut iam antea in superiore disti utationis nostra It arte non reticuimus , si quid Tiberius contra leges feciss visus est, ita ne hoc quidem loco quod iuro Tiberio crimini dari potest, praetermittentus demonstrant enim ipsae res et tempora rei publicae clari88hue, tuo modo vir praeterea sanetissimus ad res turbulentissimas a legibusl,lane abhorrentes invitus quasi detrusus sit. Quod Tiberius iterum tribunatum iotivit, hoc salvis legibu Iecit; quani tuam enim ultimo tempor non tactum erat, ut tribunatus alicuius per duo vel plures annos continuaretur, tamen leges ipsae minime Obstabant, quominus hoc fieret. Quae igitur hac de re ab Optimatibus contra eum congesta sunt opprobria, ea nihil valent. Sed hoc non potest negari, quum Tiberius causam plebis contra Optimate agere coepisset, certaminibus et Offensionibus inde inter eos ortis rempublicam in duas quasi partes distractam esse, quarum utraque altoram exitiali ili inimicitia disset vid. Cicer de republ. I, 19, 3l mors Tib. Gracchi et iam antea totuillius ratio tribunatus divisit populum unum in duas partes. Pax iam inter has
factiones Omponi nequibat ulterutra vincere debebat victa autem a victoribus iumanitatem et clementiam exstiectare nullo modo poterat, quia etiam ille rius si res ad certamen ventura erat seditiosos et violento partis suae socios non poterat prohibere, quominus iram suam contra optimates explerent et victoria intemperanter uterentur; multo
minus 'utem tale quidquam ab optimatibus, qui solis cupiditatibus et suorum commodorum rationibus movebantur potuit XSpectari. Quod autem ultima ita svonserunt ut evenerunt, inconstantiae ignaVia' popularis partis tribuendum est . qui illo tempore
auctoritate virorum principum etiam Valde commoti sunt, ita ut pudore eorum iis rosis toro non auderent si propugnatorem patronum quae suum turpitor deserorsent, vid. Sallust de
beti Jugurth. 3l, Hoc ita fore ili sum Tiberium non fugerat, etiamsi non a primo statim initio consili' et ratione egit, Sed necessitate in rebus ipsis sita propulsus ost Mi
nime autem verISimile est eum ut Plutarchus narrat semper mobilom et dubium rerum tirogreSSu magi Iul Sum 88 quam ut ipse re regeret. Sed cum clare videret certamen
imminens iam non posse vitari. ipsum eius initium fecisse. Etsenim quamquam iborius mitibus maxime et placidis, ut ita dicam virtutibus Ornatus erat. tamen ne militudo quidem et constantia, si hi virtutibus Opus erat, ei defuisse videntur Huc aec odit quod Appiani narratio in ultimo illo discrimine et certamino. etsi in breve os contra et neque ut lutarchi res tangit vel minimas, tamen imaginem mollis iraebet tam perspicuam tu veritatem rerum tam accomodatam, mi Plutarchi narrationi haud dubio nobis pra0 renda esse videatur AI pianus autem in narrando ita pergit Optimates, quum ex semplo Fidei excessissent . in Capitolium ascendisse Scipione Nasica duce, qui magna voce conclamaSSet, quicunque parati SSent ad On SerVandam patriam se Sequerentur dein do toga culi ut velasset . sive hoc insigni plures sibi adiungere vellet, sive hoc quasi belli signo ut galea 'teretur sive quae jam esset facturus deos celare vellet vid. Velisei. atere.
I, qui ultima illa laeta ita persequitur ut perspicue at pareat. quantollere omnia
confundat um P. Scipio Nasica . . . . cum esset consobrinus ib. Gracchi, patriam cognationi irae ferens quidquid iublicae salutare mon esset privatim alienum QAlStim an publice autem nihil aliud salutare fuisse apparet nisi quod Nasicas, viro bono, privatim Salutarin erat ob eas virtutes primus omnium absens pontifex Ma-xmius factus rem ita se habere non l)osse nemo non videt ei reum data laevo brachio togae aetnia ex superi0re parte Capitolii Summis gradibus insistens hortatus si qui salvam vellent rempublicam te Sequerentur. Ium Optimates. Senatu atque eque-8uIS ordini par melior et maior quo quantisque virtutibus hi viri olitimi ornatii uerint, liaullo post in bello Gugurthinin gloriosissime Memonstravorunt it intactalterniciosis consiliis plebs inruere in Gracchum stantem in area eum utervis suis et concientem paene totius taliae frequentiam. is fugiens decurrens quo clivo Capitolino fragmine Subsellii ictus vitam, quam gloriosissime degere potvorat, si quidem glorios
optimatium studi imitatus ratione patriae imis Sa sua commoda curaS8et inmatura morte finivit. Videmus ex hac quoque narratione multitudinem iberium cingentem primo statim in petu auctoritate nobilissimorum civium et senatorum permotam discessisse, Nasicae
comites quidquid iis praesto esset prehendisse et Tiberii factionem percussisse si 'inrasolivo detrusisse. Multitudo enim eum ibi primum cum optimatibus vi concurreret. etiamtum
25쪽
reverentia et Iiudore nobilitatis imbuta nonduin vim vi depellere ausa est, sed propugnatorem suum turpiter deseruit vid. Sallust de boli. Jugurth. l. Quo in tumultu tmulti Gracchani et ipse Tiberius prope regum Statuas trucidatus est. Orpora autem Tiberii et omnium occisorum in flumen praecipitata sunt. Non celat Appianus minim se probare optimatiuin rationem ibe tum eius lue socios crudeliter et immaniter trucidantium dicit enim hoc scelus abominandum illo tempore admissum iam in re publica o liscere non desiisse, Sed lantem quasi et originem fuissct futurarum aedium ei vilium, quarum altera alteram Xeiperet. Plane autem comprobanda sunt Appiani verba dicentis Tiberi uni occisum e SSe, cum tribuuu plebis etiam esset, i. e. sacrosanctus, in Capitolio, quum ad
optima consilia Violenter accederet.
Copi08ius, iam supra diximus. Plutarchus hoc ultimum Tiberii tenalius orso quitur Dicit enim, quum Mucius tribunus plebis tribus ad suffragia ferenda iterum convocaret, hoc rite fieri non potuisse propter tutarulium et concursum hominum . qui omnimodo se urgerent et vexarent et concioni se insererent. Ipsi igitur Optimatus vel eorum assecla concioni Se immiscuerunt, quum Appianus narret Optimatium factionem et ipsos tribunos plebis foro depulsos esse. uuae quum ierunt. Flavium Flaccum unum lxs senatoribus, quod Voce Tiberium contingere non posset, in excelso constitisse atque manu declarasse, se privatim Tiberio aliquid dicere velle Quum aegre se multitudinem confertam ad Tiberium advenisset, declarasse ei, Optimates, qui OnSuli, ut VI uteretvi', persuadere n0 potui S8ent, ipso per se Tiberium occidere constitui Sse et hanc ad rem' multos servos et amicos arma88e Quod riuum Tiberius suis renuntiassit. Eos statim togisse cinxisse et diffractas apparitorum hastas inter o divisisse. dis autem, qui iocul starent hanc rem mirantibu eiuSque causam perscrutantibus Tiberium manu caput tetigisse et hoc signo declarasse, vitam suam in periculo esse, quia di hoc tumulti edi strepitu voce non posset indicare, quid rei esset vid. de his robus etiam Aurel vici do vir ill 640 Flor. III, 4. Cuius rei quum optimates quoque certiores tacti essent eamque sic interpretarentur quasi Tiberius diadema ibi poposcisset, Omnes constrepuisse. Nasicam autem eae Volam GonSulem adhortatum esse, ut reipublicae succurreret et tyrannum tolleret Qui quum cessaret, vid. Auret viet. 64 vel, ut Plutarchus narrat, itiam in hoc tumultu, ut fas erat, violenter et crudeliter saetis abhorreret et negaret. se indicta causa civem interfecturum esse, at si quid multitudo in thorio vel persuadendo vel vi commota contra leges decrevisset, id pro rato se non esse habiturum. Nasicam
exsultantem Onclama SSe, quoniam eonsul rempublicam proderet, sequerentur Se qui rem publieam salvam esse vellent.
Haec Nasicae audacia quod a plurimis scriptoribus non die comprobata sed summis laudibus celebrata est, uinibus verbis clarius demonstrat, quam parum integro et incorrupte iudicaverint. Inde quid de universo iudicio eorum statuendum it per se patet.
Quid dicamus enim de huismodi locis, quales apud Ciceron Tuscul disput. IV, 23, 1
legimus Mihi ne Scipio quidem ille Pontifex Maximus qui hoc Stoicorum verum esse
declaravit, nunquam privatum esse sapientem, iratus videtur fuisse Ti. Graccho tum, quum consulem languentem reliquit atque ipse privatus, ut Si consul esset, qui rem publicam salvam esse vellent, e sequi iussit. His verbis tam inconsiderat a Tullio dictis nihil aliud addo, nisi Scipionem, si hoc foedissimum facinus admisit non iratus, hominem esse eo contemptiorem; id Cic. de republ. V 27, 50. Non minus pervorse quam Iollutus Paterculus et Cicero etiam Valerius Maximus iudicat, cuius verba et ip8 apposuimus, ut clare inde appareat, quantopere et in verbi et in Sententii consentiant scriptores Romani, qui quidem ab optimatium partibus tarent; hi autem cum multo plures essent, laetum St, ut tam perVersa et iniusta de Tiberi iudicia ad nos pervoverint. Legimus apud Valer Maxim IV, 2, 1 haec: Cum Ti. Gracchus in tribunatu profusis-shnis largitionibus avore populi occupato rempublicam Oppre88am teneret palamque dictitaret interempto Senatu omnia per plebem agi debere, in aedent Fidei publicae convocati putres conscriptio OnSule Mucio Scaevola quidnam in tali tempestate faciendum esset deliberabant, cunctiSque censentibu ut consul armis rempublicam tueretur, Scaevola negavit se quidquam Vi Sse acturum. Tum Scipio Nasica: Quoniam, inquit, consul, dum iuris ordinem sequitur, id agit ut cum Omnibus legibus Romanum imperium corruat egomet me privatus voluntati veStrae ducem Offero, ac deinde laevam ianum parte togae circumdedit, sublataque deXtra proclamavit: Qui rempublicam Salvam Sse volunt, me Sequantur, eaque Oea cunctatione bonorum civium discus Sa Gracchus cum celerata factione qua merebatur poena per Solvere coegit. Ipsam Tiberii caedem Plutarchus rurAus copiosiu narrat hi fere verbis quum fugientem Tiberium aliquis Veste prehendisset, eum miSSa toga in tunica fugisse, Sed titubaesse in eorumque corpora illapSum Sse, qui ante eum iacerent. Cum Surgere Onaretur, P. Satureium, unum e collegi eius, primum fragmento sub Selliorum caput eiuste tu uiuerasse alterum ictum ei Lucium Rufum inflixiSSe, qui ipse hoc acto gloriatus essot Perierunt autem hac caede plures trecentis; vid. UrOS. b, 9 Gracchus per gradus, qui sunt super Calpurnium fornicem, detracto amiculo fugiens ictus fragmento subsellii 'corruit, rursusque adsurgens alio ictu clavae cerebro impactae Xanimatus est vid. iv.
Sic igitur Ti. Gracchus supremum diem obiit. Non poteSi negari optimate crudinliter et inhumane in eum se gessisse, quippe qui vel fratris Gai preces corpus mortui Tiberi potentis respuerent et corpus inhumatum in Tiberim abiici iuberent. Multo erudelius autem socios et amicos miseri Tiberii persecuti sunt, quorum permulti ab Optimatibus, qui victis adversariis occisoque Tiberio sine ulla moderatione grassabantur, et ud Xplendam ultionem solo adversariorum sanguine satiati sunt, indicta causa capitis damnati et crudeli88ime necati sunt vid. hac de re Monam seni histor Roman pari. II, o Sallust
bess. Jugurth. I, T. Demonstravimu antea meliorem partem nobilitatis ipsam initio Tibori studiis savisse, sed quo magis ille ab iuris via decederet et ad violenta consilia praeceps ferretur,
26쪽
eo niagis eam recessi 88e etiam in ultim illo discrimine P. Scaevolam consulem Nasicae, homini vehementi, restitisse vidimus et vi se in Tiberium acturum negasse; quum autem nihilo minus vi actum esset et interfecto Tiberio optimatium ductio . victrix ex certamine prodiisse videretur etiam moderati illi viri partem pollularem asporta ali ad dotondo ivlum saeinus Maiorum Templis usi Sunt dicentes, qui regnum inisectaret tum iure occisum esse: itaque factum est, ut vel iudice ad explorandos Tiberii socio designarentur, quibus omnibus rebus caedes eius quasi iure saeta comprobaretur vid. Sallust holi. Jugurth. 42, 4: a victoria nobilitas ex hibidine sua usa multos mortalis ferro aut fuga exstinXit, plusque in reliquum sibi timoris quam potentiae addidit; vid. Valer Maxim. I. 3. 1. Max hue autem in Gracchanos saeviebat . I 'opillius Laenas, qui coiis ut insequentis anni creatus erat. In eorum numero, quibus Gracchi amicitia exitio fuit, etiam praeceptores
eius fuerunt, Diophanes rhetor, qui periit, et Blossius Cumanus, qui ex vinculi effugit. Notum est huius respons uni, quod ad Laelii quaestionem dedit vid. Plut Tib. 20 Cicer. Lael. 11, 36; Valer Maxim IV, T l. Pro Nasica, quem Plut affert. Laelium logendum esse, quem alii Scriptores exhibent, verisimilius est Res autem ita se habuit: uuiuia Laelius ex lossio, qui ad eum deprecatum venerat, hane ut sibi ignosceret eausam, quod tanti Ti. Gracchum fecisset, ut quidquid ille vellet, inibi faciendum putaret, quaesivisset: Etiamne, si te in Capitolium faces ferro vellet Nun tuam iii luit, voluisset id quidem sed si voluisset, laruissem. Ex hac nosaria mi Cicero init . voce non id apparet, Nud Cicer rhetorice concludit: immo videmus ex hac moniolabili voce, inuitantum fidem hominum non in pessimis numerandorum tantam caritatem tanta nutu pietatem rebus adversis probatam Sibi conciliare potuerit, eius Virtutes haud mediocres fuisse, quamvis maligne adversarii de eo iudicent. Optimatium autem superbia, crudelissima Tiberii eius quo sociorum caede, turpis- Sima omnium eorum VeXatione, qui Studiorum eius participes fuisse viderentur, plebis
animi adversus optimates in dies magis exacerbati sunt; quare nobiles, ne plobis furor ad vim progrederetur, non diutius restiterunt, quominus ager publicus divideretur et in locum necati Tiberii etiam . Crassum, Gai Gracchi socerum, virum Gracchorum partili lane deditum, substitueriint. Etiam hoc loco Appianus a Phitarcho plane dissentit. Appianus enim tradit Tiberio interfecto et Appio Claudio Tiberii socero, mortu Fulvium Flaccum et 'apirium Carbonem ad agros dividendo creatos eSse Irid. Appian. 18. Umnino hic Appiani locus ad legem agrariam recte aestimandam gravissimus os t. Videmus enim
ex eo, quantae difficultates non modo ex optimatium avaritia iitae sed etiam in rerum natura sitae legi exsequendae adversatae sint iam antea identidem monuimus veterea scriptores eo maxime iniustissime de Tiberio iudieasse, quod eum horum malorum auctorem esse putabant Tiberius autem bona fido credebat ad exsequendum optinuun consiliuni vel summas difficultates et posse et deboro superari quod si optimatos vel non nihileeSSi88ent, omnia componi poterant qua quidem moderatione et aequitate Tiberius fuit. Hoe praetermittentes quo usque stultitiae simul et iniquitatis nonnulli scriptores partium
furore abrepti progressi sint, ex Valer Max VH 2 6 intelligimus, qui postquam antea
senatus sapientiam laudavit haec scribit Ti. Gracchum tribunum plobis agrariam egomproniulgare ausum Senatu morte multavit. Idem ut secundum leges ius o triumviros ager populo viritim divideretur egregie censuit, si gravissimae ioditionis eo domtempore auctorem causam mustulit. Quibus verbis quid potest absurdius scribi, quid iniquius Gravia vulnera sanari non ο88unt nisi remediis acribus, quibus singulorum sommoda inaepe magnopere minuuntur Quum autem totum corpus semper sit superius singulis partibus. singuli toti reipublicae cederes obent. si quidam patriae amantes sunt an ne hanc quidem in eiusmodi rebus praetermitter debemus quaestionem, nonne incommoda ex remedii adhibendi profecta commodis, quae inde spectentur, maiora sint. Quod si non est, lex est per se probabilis. alteia autem quaestio est non minus gravis quam Tiberius bonorum consiliorum sibi conscius et praeclaro studio mi Aoris civibus suis et afflictae patriae succurrendi abreptum minus caute respexit. Dum ea quae tendimus persici possint via legitima. vel . si res sola vi decerni potest, num praesidi ad perficiendam rem necessaria nobis praesto sint. Quod si minus est. 4,rudentia vel optima re omittere cogimur quia suam aliorumque vitam in apertam perniciem dare, ita ut ne minima quidem utilitas patriae inde redundet immo ut res vel vohementius et insanabilius turbentur quam antea, non viri patria amantis, sed delirantis est. Optiuium enim c0n8ilium, quo nihil aliud proficiscitur nisi auctoris iniuritus . nudius prorSu pretii est. Populi autem odium in optimates et in carnifico maximo Tiberii. Scipionom Νu-SIeam, adeo auetum est, ut Senatus pum specie liberae legationis urbe dimittoro in Asiam, quamquam legibus cautum erat, ne pontifex Maximus urbe excederet vid. Aurel. viet. 4 et alor Max V, 3, 2 Quis ignorat tantum laudis Scipionem Nasicam toga quantum armis utrumque Africanum meruisse, qui testifera Ti. Gracchi manu faucibus Oppre8Sam rempublieam Strangulari passus non est Sed is quoque propter iniquissimam vu'tutum Suarum apud cives aestimationem sub titulo legationis ergamum secessit, et
quod vitae superfuit ibi sine ullo ingrata patriae desiderio peregit. Obiit autem apud
PergaIlium quum aliquamdiu in honore per omplures urbes vagatus esset. Quod hunc hominem populus ardentissimo odi persecutus est, eo minus mirum est, quod vel Scipio Africanus, quo neminem videtur iustius et vehementius amasse, in periculo Sset, ne plebi amorem plane perderet. Qui quum apud Numantiam quae ultimo tempore Romae laeta erant et Tiberii caedem comiterisset, Homeri verbis usus est: ως απολοιτο α αλλος, τις τοιαυτ γε θέζοι. Superba eius VOX, quam Romae edidit, quum ex eo qua sesitum esset quid de Tiberio em8que caede censeret, se magis plebis animo ab eo abalisnavit vid. Veli Paterc. ΙΙ,4 4 Scipio eum interrogante tribuno Carbone, quid de Tiberii caede sentiret, respondit,
SI I Occupandae reipublicae animum habuisset, iuro caesum; et cum Omnis contio adclamasset hostium . inquit armatorum totiens clamore non territus qui OSSum Vestro
27쪽
moveri quorum movere est Italia' ad haec verba vid. Valer Max. VI 2, 3 it Aurel. Inct. cum murmur concionis Ortunt esset, Non efficietis, init . ut solutos
verear quos alligatos adduxi Videmus scriptores do Scipioni. diotis non nihil dissorro;
inagnum enim interest utrum dixerit Tiberium riure caesum esse, si Occultandae rei publieae animum habuerit, qua de re omnes consentiunt, an ut Valer MaX et uret. vi et tradunt iure caesum videri responderit vio uti luo constat in hac Magni Africani Voce quam Vis summam constantiam. tamen lavssunt humanitatis inmisso. IIuius viri auctoritas autem cum apud omnes et recenti Oris et priscae aetatis scriptores tanta sit, ut
principem eum illo tempore virum suis so conssentiant, hoc iudicium ad apstimanda Tiberii Studia permagnum valuisse apparet Monstat inter inanes ne hunc quidem Scipionem Aemilianum partibus optimatium addictum misso. sed Scipionis Maioris instar multas inimicitias cum iis sessisse. Excellebat nim uterquo Scipio se Maior et Minor, liberalitate, animi magnitudine, maiore quadam et dictorum et faetorum libertate. quibus robus per- Saepe senatum frenderunt. Neque sero negari potest superbiam quandum haud aio in iis conspicuam fuisse; tantam humanitatem et miserie Oritiam quantani Tiberius nun tuum prae se tulerunt; etsi calamitates imperii Romani inprimis ix malis Optimatium artibus Ortas minime ignorabant, tamen tam ardenti hi malis medendi cupiditate non flagrabant; res ponderabant cum lentiu tum minus cupide Uterque ut humanitate et doctrina plane exculti etant et consuetudine Graecorum sol hominum Graecis quidem literis doctoium libontissime utebantur, ita ab institutis et moribus phnimorum Optimatium quales quid senatum suere quam maXime abhorrebant. Sic factum est ut Scipiones. qui sua virtute suaque auctoritate nitai senatus gratiam negligerent, toties senatorum invidiam subirent. Scipio Afri eanus Minor autem tot tantisque virtutibus ornatus erat, it facito reipublieae princeps esset, et propter probitatem et liberalitatem aeque ab omnibus et amicis et inimicis magni factus est autem viro quem plebis inopia et Italiae laevastatione non mediocriter ommotum esse probabile est quum Tiberii dacta improbarset, dilucidissimo inde apparet. Viberium licet omnia eius consilia reipublica salutaria fuerint . cum viani ingrederetur rogationes suas violati legibus per Irim perierendi, etiam moderatorum virorum an inio offendisse, qui reipublieae mon saluisem sed calamitatem afferro visus est. Persaepe hic Scipio Africanus inseriorum causam contra senatum et litimates Susc0pit et id maxime egit ut iudicia non ut antea ludibito essent. Ipsius potissimum opera antea laetum erat. ut e Cassia, qua in iudieiis populi suffragia clam ferrentur. Optimatibus vehementissime renitentibus persorretur Hic vir mala quibus respublica insanabiliter laboraret bene noverat; sed quum morbum gravem gravioribus remediis sanare noli set laetum
est ut inter duas factiones popularem et optimatium ilia a Si medius staret uamquam autem 'Otam gere 'ita cum laueis amici ageret solitariam. tamen nom n ius post mortem e elebrati SSimum uit, quum optimate. illa maximo voes quam se Tiberii caedo ediderat gaudente eum pro sua causa propugnasse contenderent popularis factio. quae mores eius ab Optimatibus alienissimos spectaret, eum raua causae davisse eonfirmarΡt.
Scipionem perditam reipublicae conditionem non fefellisse ex precibus apparet, quas consor munere deposito Sollemniter precatus est. Quum enim ceteri antea deo precarentur ut imporii pes et maiestatem augerent, ipse ut rempublieam conservare vellent precatus est. Hic ergo vir omnibus et animi et ingenii virtutibus praeditus, de malis reipublica optime institutus, quuIn tamen mala reipublicae radicitus exstirpare non ausus sit, iraesertim cum et auctoritate et aetate multo melius quam alii et ipse iborius ad hanc rem aptus fuerit magnum in hac re momentum S ad Tiberii res recto aestimandas.
Non est quod moneamus ne quis agi hominum pravorum rumoribus quid tribuat, qui Scipionem propterea tam inique de Tiberii factis iudicasse eiusque necem laudasse referunt, quod crescente in die iuVeni gloria offensus est. Tantam iam laudom Scipio sibi
pepererat et tam aperte per totam vitam vanae Stentationis et ambitionis contemptorem se praebuerat, ut malignis Sinai tantum calumniatores, qui re a Sua natura metientes omnia facta a malis consiliis profecta esse existimant, de huiusmodi re cogitare possent. Ut iam antea sic hoc quoque loco contendimus, id quod ipsi veteres, ubicunque non insano partium studio abrepti sed incorrupte et integre iudicant, concesserunt, vel ii, qui ibori consilia, non modo rationem a X sequendi vehementissime improbaverunt Optimum fuisse Tiberii voluntatem et ipsas eius leges et rogationes reipublieae salutare sui S Se, Si ipsae per Se Spectantur quum autem singulari cupiditate patriae medendi coni motu voluntatem suam non ratione et consilio temperaret, moderationis in
exsequendis On Silii Oblitus est. Quod igitur peccavit Tiberius e ipsa virtute profectum est; etenim quo quis ardentiore studio flagrat aliquid perficiendi, eo cupidius sena xoptatam aggreditur impedimentis sibi obstantibus omnino non animadversis Tiberium igitur nihil aliud perdidit nisi sua ipsius vehementia in Xsequendi praeelari Ssimis Onsiliis suis et inprimis turpis Optimatiun obstinatio et rudelitas. Iam superest ut de Scipione Nasica, quem multi veterum loci gloriosissime praedicant, paullo diligentius inquiramus, et quid de ceteris eius in republica studiis et de ultimo maxime eius facinore, quo tam essu Sa sibi laudes peperit, iudieandm sit videamus. Haec autem inquisitio si Nasicae minus prospere cesserit, etiam in laudatores eius On- nihil vituperationis recidet. Ante omnia avaritiae crimine hic vir bonus purgari nequit; restitit enim propiore maxime Tiberii legi agrariae cupidissime, quod illa maiorem divitiarum partem, quae in agro publico OnStiterunt, amissurus erat. Hic vir igitur si sola opinione ductus legem esse reipublicae perniciosam non uorum omn1odorum ratione commotus ad tantam adversus Tiberium inimicitiam provectus esset, res longe aliter Se haberet neque esset quod eum vituperaremu8; quod quum nou sit, laudes eius, quales apud multos scriptores veteres et apud Ciceronem maXime reperiuntur, Summa cum cautione excipiendae sunt. Cum omnibus temporibus tum nostro maXin1 Videre OSSumus,
nihil tam audacter et impudenter in rebus publicis excogitari posse, quin reperiantur, qui auctores non modo defendant sed summis etiam laudibus efferant. Si quae nostro tem pore ad Vertendum regnunt quoddam quasi consulto aguntur, ab iis tantum partibus, qui
28쪽
sis o numor o virtutibus animi ingeniique multo sunt infirmiores, tamen ipsi se, qui ab aliis non laudantur, effusis laudibus invicem ornant atque in suis viribus solidissimum reipublicae fundamentum niti gloriantur. Ut homines Vere nobiles civitates ornant otaugent et respublica Romana Virorum illorum opera ad tantum potentiae fastigium provectum est, qui sua commoda negligentes Solam civitatis Salutem respicerent et pro ea non bona solum sed et sanguinem libentissimo animo profunderent, ita nihil tetrius nihil perniciosius est , quam si optimates tam humiliter, tam abiecte sentir coeperunt ut honoris et veritatis iam rationem non habentes nihil aliud agant nisi ut rempublicam quam maxime exhauriant et exinaniant. Sed pergamus loco illos enumerare et Nasicae et Ciceroni gloriosos, quibus facinus eius praedicatur vid. in Catil. I, 12, 29 Summi et clarissimi viri Saturnuli et Gracchorum quam diversi homine inter e comparanturi et Flacci et superiorum comidu-rium sanguine non modo se non contaminaVerunt, Sed etiam honestarunt Brut 58. 212:Ρ. Scipio ex dominatu Ti. Gracchi trivatus in libertatem rempublicam vindicavit; vid. Tuscul disput. V. 23, 1: Mihi ne Scipio quidem iratus fuisse videtur Ti. Graccho tum quiani consulem languentem reliquit atque ipSe priVatu S, ut Si consul esset, qui rompublicam salvam vellent se sequi iussit. Monsul autem ille languens Scaevola qualis sui viri quot et quanti vii tutibus Ornatus hunc igitur lxastea patriae amore et u tute superavit lDo republ. 6, vel Laelius questus est nullas Nasicae Scipioni statuas in publico in intorsecti tyranni remunerationem locatas esso. Cui Scipio: illa divina virtus non statuas plimabo inhaerontes nec triumphos arescentibus laureis, Sed stabiliora quaedam si viridiora praemiorum genera desiderat. IIaec Verba si non Ciceronis essent rhetorice declamantis sed ex ipso illorum virorum ore profecta. Scipionis claudes valde indo minuerentur it Laelium cognomen suum Sapientis a contrario duxisse probabile esset. io ostio 1 22 76: Non plus Africanus . singularim et vir et imperator, excidenda Numantia reipublieas profuit, quum eodem tempore P. Nasica privatus, quum Ti. Gracchum interemit. Huiusmodi locos quum legimus, perspicue intelligimus quomodo laetum sit, ut posteri Tullii auctoritate temere nixi, quem et in laude et in Vituperatione Omnem modum XeeSSi 8Se constat tamdiu iniquissimo de Gracchis iudicaverint. Qui res accuratius inspicit, testimonium hominis persaepe secum dissidentis, non veritatem Sed verborum splendorem Spectantis, ut fas est non magni aestimabit Ut boni autem illi viri Nasica dacinus specie iuris essendolo volotiam summi laudibus ferre possent, Tiberi exprobrare debebant, eum legibus et largitionibus suis nihil aliud spectavisse, nisi ut regnum sibi pararet, vel potiuS eum re num iam sibi paravisse. Cic. de amic. 12, 40 42, ai. Gracchum regnum occupare conatus
est vel regnavit is quidem paucos menses Num quid simile populus Romanus audierat vel videra Quae de Scipione Nasica apud Ciceronem legimus, consentiunt sane cum iis quae alii scriptores produnt, ut Vellei Patere. II, 3. Valer Maxim V, 3, 2. H, T. Tiberi consili ultimo tempore capta me iis quidem qui legem agrariam probarent et Buaderent placuisse. inde apparet quod vel . uetus con Sul caedem eius probavita vid. 3
29쪽
nequiret, 'taque Si ab adversariis optirimi nollet, ipsi eoruin poten-
tiam si opes debilitandus et frangendas esse. Hae autem factiones summa cum inimicitia sibi adversantes ultimo demum Tiberii tempore et caede maxime eius exortae sunt. Ut iborius maioris moderationis laudem meretur, ita hoc Gai contra concedendum est, eum, quum a principi certo ageret conSilio, res multo maiore fortitudine et ruduntia prospexisse et ad consilium sibi propositum intrepido animo processisse ipsum res agentemo regentem, quum Tiberius rerum cursu ageretur et propelleretur. Hoc tantum autem duorum fratrum discrimen si non accurate observatur, sed, ut fieri solet, utriusque facta et consilia in unum confunduntur, iudicium de iis a recto aberrare necesse est. Quod Ciceroni maxime tribuendum est, qui non modo ipsorum Gracchorum discrimen non observat sed utrumque multis locis cum Saturnino et aliis turbulentissimis plebis agitatoribus et hominibus perditis misere confundit. Sed quum iam mihi demonstravisse videar, quid de Tiberio Graccho statuendum sit, finem faciam dissertationis Niebutiri verbis, quae etsi alio loco et alio de viro dicta tamen ad Tiburium non minus apte referri posse existimo. Hic enim, quum in histor. Roman parte V, 78 Gai Manlii facta et exitum narravit, ita pergit Aberravit Sane hic vir a vera via adversariorum fraude. Sed deus eorum virorum animos ab iis repetet, quorum dolo et perfidia ad hanc viam depulsi sunt, ipsorum autem vitia et peccata mitiore mensura aestimabit, quippe qui tali demum adverSariorum artibus a praeclarissimis consiliis suis ad salsum tramitem detrusi sint. Inest senilior in his viris intimus iuris, veritatiS, Optimae cuiu8que causae enSUS ingeneratus iis est umor et miseri-eordia, Verum Odium Veraque ira Servit quidem eorum unitam ferventibus cupiditatibu8, neque vero Opprimitur; atque Summae est iniuStitiae, vel si reruni cursu ad pravissima quaeque misere delapsi sint, quae acta in hominibus sanetis et integris ut laudabilia praedicantur et honesta, ea in iis aliter ae8timare eorumque vel praeclarissimis lactis mala consilia subdere, quia homines humiles et sordidi sic a unt. Jam quum narrata Tiberii vita dissertationis nostrae finem sacere cogamur, de Gai legibus et actionibus alio tempore disseremus.