장음표시 사용
11쪽
et i iii i Secunda assertio Bonum inis suorumque mora sumantur, non sunt dem auoad μο- αι 1nensi reciprocariem resectu Dei , sise -κns sit de actionibus diuisus infernis. Hanc demonstra seeunda ratio eiusdem artieuli. Reliri imas autem alsertionem adactiones internas Dei: quia externae sunt propter finem , quatenus Deus unu opus propter aliudeficit ut inearnationem Verbi diuini propter hominum salutem;& omnia propter te, iuxta illud Prouetb.is. Vniu/rsaproptersemet Usum operatus est Domurus. 3 assertio. Tertia assertio Bosem actu finis actu,
cen anuione ereaturarum non som sunt,quoad rec prorassonem sium tamen aliqn modo idem,si
secundum potestatem sumantur. Priὀr pars huius ex eo ostenditur quia licet omne, quod est actu finis tei eteat sit actu bonum siquidem nihil mouet tianstat ilia illa motione, de qua paulo ante diximus, nisi quod bonum Meonueniensem; ut constat ex us,quae superitis disputata sunt: non tamen quidquid esta tu bonumaest etiam actu finis; ut patet tum aliis exemplis,lii in auro, quod ab eius contemptore minimὸ procuratur aut appetituri atque ita respectu illius non habet rationem finis, etsi in se actu bonum quidpiam sit Posterior pars eiusdem assertionis inde constat: quia quidquid potest reddi bonum de eonueniens respectu afleuius, etsi tunc comparatione illius non sit actu bonum, eonueniens,potest suapte natura ab eo appeti, haberεque rationem finis respectu illius: χconuers quidquid potest ab aliquo expeti,&obtinere rationem finis comparatione alicuius potest esse eidem bonum, conueniens: vel saltem virile apprehendi. Quare ad primum superiotis articuli argumentum non est eur respondeamus, cum
probet primam assertionem me ad secun SMArrum dum , eo probet seeundam. Ad tertium,3 Hri quod ad priorem eius partem attinet, dicimus, nihil aliud velle Aristotelem locis cita. iis, quam finem e bonum esse idem sund mento intellige cum ea moderatione, quam supra attulimus: hoe est, unam eandemque sanitatem,& esse bonum, finem, diuersa tamen eonsiderationci. Ad reliquam partem eiusdem argumenti pspondendum est et si quodlibet bonum ad aliquem appetitum allieiendum vim habeat, ed neeesiario sit
conueniens alicui; non tamen oportere, si
Vtrum omni ac soli naturae intellectuali conueniat,agere Propter finem 'ARTICVLvs I.
N PRIMis quod non omni naturae intellectuali competat ase te propter finem,uide- tu tacite concludi posse. Pri r Dinum, quia hom me multa agunt citra delectu,qua proinde notaeiunt gratia finis alleuius,seeundo, a. quia eognitio intuitiua Diuinae essentiae non est propter finem, eum sit ipse ultimus finisereaturae intellectualis:ut docet D. Augustin. I.de Trinit eap.6.aiens voluntatem videndi
Deum habere pro fine ipsam visonem. Ter s. tio,quia si omnis humana operatio esset propter finem, nulla esset actio humana otiosa; siquidem otiosum est id,quod fine earet:eum tamen εc verba Ee opera otiosa multa esseti gari non possit. Deinde, quia non sola, intellectualis na- . cura agat propter finem, ostenditur, quia Aristoteles lib. 1.Phys communi Philolophorum assensu docet, multisq; argumentis confirmat, totam naturam corpoream gratia fi
ARTICVLVS II. Emdatis controuersiae. DVrvici eonelusione haec quaestio exisplicanda elLPrima sit: Si agere propter s.cami finem absolute sumatur,omnia agentia agunt propter finem.Probatur ' Quia omnia agentia, dum operantur, intendunt aliquod bonum, ad quod vel se ipsa dirigunt, vel ab a cetore naturae diriguntur operari autem hoc modo, est propter finem operari. Seeundo, quia eum multae Guis sunt inter se essenti litet suboldinatae, sublata causalitate primae, necesse est aliarum etiam causalitates tollufini veto est omnium causarum prima, cui aliae eausae essentialite subordinantur oteonstat ex ijs,quae in x Phyclib. disseruimus: quate nisi finis moueat, nulla erit trietentis ausae motio aut operatio. Vnde sequitur, omnes agentium actiones esse propter
Seeunda conclusio: Agere propter finem, .Mi. dirigendo sese ad illum, proprium est lintellectualis naturae. Hae ex eo patet, quia seipsum diripere est eius natum,quae delectu arbitratu tuo agit: quod iis omaibus ae solis
12쪽
I conuenit, quae intelligendi oppetendi vi AGE USU mmmmna
praedita lunt. Vnde exterae res dicuntur ten M
dere in finem ab alio dilectae siue serantur in ipsum aliqua notitia praeeunte, ut belluae siue nulla, ut arboresac elementa Tendunt autem haec in fiae impulsa a motore primo, id est a Deo , eo mocto quo sagitta sertu in scopum a iaculatore directa. Vt enim sagitta ad seopum attingendum impetum recepit ab eo, a quo mittitur ita agentia naturalia eonsequuntur propensionem ad suos fines ais Deo, a quo formasae virtutem ad proprios motus obeundos sortiuntur.Vnde opus natutae, dieitur opus intelligentiae significatur autem praedicta inclinatio in Diuinis litteris nomine pondetis,eum dicitur Sap. II. Deum disposivisse Omma in pondoeint explicat D. Augustinus libr. . in Genes. eapit. 3. Ouδ' ciat illud eiusdem Augustini Ia Coutess c a.'
Amor mem, pondus meumultifero quocunque
fero . . Ad primum ver argumentum eorum, quibus ostendi videbatur, naturae intellectivae non competero propter finem agere, dicendum inprimis id non ita eo enire tali naturae, quasi illa sese dirigat ad omnes suas operationes t eum planum si multos
actus, tam internos, quam externos , citra omnem deliberationem a nobis exereeri: est
ergo id intelligendum de actibus deliberatis. Verum etiam ii qui liberi non sunt, aliquod bonum 3e finem spectant lieEt non soleant appellari actus humani, quia non sint in hominis potestate, nee ab eo libere admini
Ad seeundum dii plieem esse finem, nempe obiectivum ε sermalem. Obiectivus estres quae possidetur: sormalis est actio qua possidetur. Ad argumentum igitur dieendum Leognitionem intuitiuam Diuinae nat rae, siue beatifieam visionem , esse finem sormalem meum vero, ei rea quem versatur, Eesse finem obiectivum. Nihil autem obstare, qu3 minus eadem actio dicitur finis formalis ac tamen sit propter finem obiectivum, quatenus per eam finis obiectivus imm diate attingitur; quo modo se habet beati-fiea viso. Ad tertium.non diei verba aut opera oti sa, quod nullum omnino finem spectent, sed quM eareant fine eonuenienti, qui eis proxime apponi deberet. τAdali ta quid respondendnm sit, patet ex
AESTIO III. Sitne aliquis ultimus finis humanarum actionum,annoni ARTICvLvs I.
hae eontrouerna sit primaeonelusio an quolibet genere humanarum actionum dandus est aliquis finis ultimus. Haec
traditur ab Aristotele I .Pos .ca. 3.& i.7. Phys.c 3 lib.8.α s. li. 2 Metaph.α2.3 I. Eth. c. 7. Probaturque ex eo quia sicut in mouentibus per se ordinariis , quorum scilicet num pendet ab alio in eausando, non potest dati progressus in infinitum;sed necetasatio deueniendum est ad aliquod primum, altociui non esset motus ita in finibus eonsistendii est in aliquo ultimo, quod sit primum mouens finaliter, in quo appetitus conquiescit;aliter nulla esset appetitio.
necessario quoque dandum esse aliquod me da dium primum. Nam sicut intentio debet figila aliquo fine ultimo, a quo voluntas incipiat moueti:ita dandum est aliquod medium
primum, unde incipiat executio,alioqui nunquam incipieti v. g. aduocat medicum aegrotus, ut venam tentet potionem praestrinat: potionem ab eo praescriptam aecipit, ut eorpus extenuet: corpus extenuat, ut sanitatem
consequatur. Vt igitur in hoc progressu a petitio aegroti terminatur in sanitatem, de avoratione mediet executionem ordituriatque iis demptis, nihil aegrotus eirca sanitatem comparandam moliretur ita in caeteris quoque appetitionibus idem euerier. Secunda eonclusio sit: Omnis appetitio ri a. tendit in ultimum finem, de in summum bonum. easseritur ab Aristo I .Eth. I. ubi ait, omnia quae a nobis expetuntur,obielicitatem expeti Est etiam D. Augustini ro.de Trinitieap.6.ωlib., 3 eiusdem operis cap. s. dc Boetii 3 de eons philos prosa 1 D. Thomae
cum Mag.sent.ii d. 49 qu. I. art. F.qu. I.&3. contra gentes a cap. 7. Suadetur autem ex
eo, quia quidquid appetitur, non nisi sub ratione boni alicuius appetitur: vel ergo eiusmodi bonum est omiano perfectum , atque ita est ultimus finis , vel non est pers clum omnino seque appetitur in orgine ad
perfectum temper enim inchoatio alleuius ad perfectionem ipsius ordinatur hyatet autem , imperfectum tam in naturalibus, quam in arte factis esse inchoationem e secti. Aocirca D. August. I 3.de Trimcap. 3. eum dixisset inmo homines vesia esse bea/os.
13쪽
quisquam ias te velit, ab hac voluntare, qua emnibus satis nota est,non recedit. seeundo, eonfirmatur eadem ones usio,
quia ita se habet ultimus finis in mouendo appetitum , sicut in aliis motibus timum
mouens.Vt ergo cauta secundae non mouent, aut qui equam agunt, nisi concurrente ac mouente prima ita creata & secundaria apis
petibilia non mouebunt, nisi mouente fine
ARTICVLVS II. Obiecit eoruma solutio.
σώιa.r. VNT ramen cotura superiore eones o sones argumenta Contra primam saee: Non repugnat dari progressum infinitum in finibus: ergo non neecile est dari aliquem finem ultimum Antecedens probatur: quia auarus qui finem statuit in diuitiis, nunquam iis satiatur sed alias atque alias in infinitum desiderat iuxta illud Solonis apud Aristot lem I .Poltc.caps. Finis vum suus ne est menalitas ustus. Igitur non datur in rebus appetendis termianus, in quo appetitus consistat. Praeterea, innumeris datur sub ordinatio essentialis, cum in iis inueniatur per se ordo prioris i sterioris: nam ternarius sequitur per se bin rium, desternarium quaternarius,sicque in i finituma ergo non repugnat, in finibus tubordinatis infinitudinem reperiri. Deinde eontra seeundam eonclusionem hune in modum obiicitur. Multi dum agunt O a. a. nihil de summo bono cogitant; muli etiam beatitudinem constituerunt in diuitiis voluptatibus,& ad hune finem suas collimarunt actiones: igitur non quicquid ab his appetitu propter summum bonum appetitur. Ad primum horum eoncedendum est,quoa Di .r.eo probatur: videlicet ut in causis effieienti Ibus, ita& in finibus non essentialiter subordinatis , id est, quae ita se habent, ut actualis motio unius ab actuali motione alterius non dependeat, haud incommodum elli,dari imgressum infinitum. Ex quo tamen non sequitur,illam appetit nam infinitattin non tenodere in summum bonum, quatenus bona a ricularia, in quae fertur, sunt participationes simmi boni. Item ad id, quod de numeris obi ieiebatur dicimus: numeros non crescere in infinitum, nisi proeedendo a minoribus ad maiores: at minores non pendere a maioribus,sed contranon enim binarius a ternario, sed ternatius a binario dependet:quist, ut innumerorum dependentia non detur progressus infinitus.
Ad aliud, quo seeunda eonclusio oppugnabatur , respondendum quod iam ex diciis patet:videlicet, ut quis in summum bonum tendat,non opus esse de eo eositare,ves ad ipsum actiones suas actu explieito diligere, sed latesse, appetere aliquid bonum , vel quod boni speciem habeat,eum id omne necessario summum bonum aliquo modo participet.
Vtrum sesicitas consistat in bonis externis ARTICU Lus B argumenta ostendere videantur,in iis consistere.
inprimis, beatusialine, AHIalaudes, quam summum hominis b num Quod ἁ Boetio 3.de cons. Prosa aefinitur status enmitim bonorum araregarione perfectus. ω Tullio 3. Tusci enuos .secretis malis omnibus eummura bonorum est sexto De nulla autem re
apud Philosophos tanta dogmatum varietMe certatum fuit, ut de hominis felicitate de Tisiis. Aqua Aristoteles i. ex io. Eth Lactantius li. D
Euang. cap. 1o. D. Augustinus 3 de Trinit. ea 4.&i'. de Civit. Dei cap. I. ubi ait, M. Varronem collegisse 288. sententias, quae esse potecant Philosophorum de Beatitudine.
14쪽
Quoniam inter omnes constat, licitatem bonitimis num et se dii quirendum occurrit, in quonam bono ea conlistat Cium veto bonorum , ut superius dix unus, tria sint ge
nera bona exta rua bona corpor3s, bona ammh
haeetria ad controuersiam diiudiciidam bre
uiter percurremus. Sunt autem externa bona
potissimit in duritiae , potestac. honor,gloria. Ex quibus posteriora duo eo inter te diste
tia vel, ut definit Tullius in lib.de Inuent es frequens de aliquo fama eum nude. In primis ergo, lubd clicitas,hoc est, m-mum hominis bonum , sit in opibus εἰ diuitiarum affluentia, videtur polle ostendi. Nainta arcum se licitas est latus Omnium bonorum aggregatione perfectus:qui status druitiis maxime obtinetur; stiluidem,ut . Ethcap. s. Aristote cles docet, omnia pecuniis possidentur in vi
Secundo quod si in potestate & dominatu, suadetur. Nam felicitas in eo consistit, quo homines ad Dei similitudinem propius accedunt quod certe interuentu potestatis ac re- si minis at sequuntur unde i , qui aliis prae-iunt, in Diuinis litteris Di vocantur, Exod. ID Dιti non detrahes Tertio , quod in gloriasue in honore sita sit, ostenditur. Nam in eo esse videtur, quod ab hominibus ardentius expetitur eiusmodi vero est gloria si uel ' Pro r nor, ut testatur Cicero Trarimur , inquit, omnes ussis studio, is optimus quissι matam, stiria taetruν. Est etia eiusdem rei algumentum, quod nullius boni iacturatntam iniquo animo patiuntur homines, quam honori singloriae.
DR quadripartita illa varietate extern crum bonorum,quatuor conclusiones st nctas tuemus. Prima sit he rara non consisti md mitis. Probatur primuma quia summum h minis bonum non lubiacet sortunae: si quidem bona fortuita, cuiusmodi sunt diuitiae,absque studio rationis obueniunt;summum vero ho Fininis bonum par est, ut non nisi per rati nem, quae in homine potiorem locum obtinet,adipiscatur. Item, quia, ut docet Arist teles I. Polit cap. s. diuitiarum duo sunt, nera: quaedam naturales, quae videlicet ala tura nobis ad usum tribuun Iur,x plantae, iumenta,praedia; quaedam artificiales, ut pedicunda, quamata humaria. ob saei luatem ad permutationes faciendas inuenit: est enim Mummus aliorum bonorum fortunae tam
quam coiramunis mesura. Quod vero in nullo horum felicitas sit posita,Ostenditur quia diuitiae naturales non comparantur sui gratia sed ad sullantandam vitam atque ita non sunt ultimus finis: multo minus autem arti liciales,quae propter naturales quςruntur.T Diio: id, in quo distribuendo maius est bonumquam ii possidendo, non potest esse summum bonum ii quidem hoc tale esse oportet, ut posse statem beatum reddat: atqui maius bonum est in distribuendis,quam in possidendis
diuitiis:ergo, c. Secunda conclusio Felieism non Onsinit in a. clus tentra. Probaturiqui potentia humana instabilis est , nee hominis voluntati subiacet; tam bonis, quam malis obuenit Praeterea, potest quiuis ea in utramque partem bene Semale uti. Item , potentia inis imperium comitatur odium&timor Ctu pertinet vulgat.nn illuda Necesse est multos timeat, quem multi tιment. Se illud Senecaeci Simul sita posiviteonrito mund Deus, o ιm , regnum. Cum ergo oporterat felicitatem ab hisce malis Mincommodis liberam,ac ex omni parte innoxiam esse, pateti non debere illam in potentia&dominatu collocari. Tettia eone usio Felici a non emsissis in ...iar Bonore. Probatur quia,ut disputat Aristoteles I. Eth. cap. . beatitudo debet esset in beato D. Mis,fia honor ero est in eo, qui honorem exhibet, fata s. de non cui exhrbetur. Item, quia honor impen Lese ori. ditur ob aliquam exeellentiam, estque illius L V
quali teli imonium hominis autem eaeelo obilentiavi dignitas in ipsa eius beatitudine maxime continetur:quo fit,ut pollit quidem honos beatitudinem eonsequimo tamen ipsam beatitudinis rationem in se formaliter in-
Quarta conclusio . Felictim non eo Ris in .eanctus gloria seu fama probatur: Nam felle ita est solidum verumque num saepe autem contingit,gloriam Tamam Deatam esse, ae sal. sis populi rumoribus collectam ce sim saepe homines deeipiantur. arbitratu suo iae volunt in utramque partem de aliis praedicentiItem, quia gloria reddit homines elato Se insolentes:quo pertinet illud Senecaeci ut
ARTICVLV III. Solutio argumentorum primi
modum soluenda sint. Ad primum dicendum di omnia pecunia possideri, eidem D A. que obedire, omnia, inquam, non simplis citer , ut planum ex sed omnia venalia; qua
15쪽
quatenus ea omnia pecunia comparantur: A ma eommunibus suffragiis imperio digna tum etiam, quia plerique diuitibus obtemperant, se ad eorum se nutus emngunt. Ad seeundum respondendum:ersi domin tu fiant homines admodum similes Deo; aliud tamen esse, quoad Dei similitudinem
propius, excellentiori modo accedant nimirum eam eontemplationem, in qua, ut Progressi dicemus hominis felieitas consistit. Ad tertium vehementius esse eontemplationis des derium, in qua sita est selieitas, aquam honoris cupiditatem. Ne obstare, quod multi tam grauiter ferant honoris iacturam, ut eam etiam aliorum bonorum, quae ad animum pertinetu amissione pluris δε- eiant: id enim ex deprauato affectuis ambitionis studio prouenit. iudicetur, oris venustas ipsam virtutem grauiorem, amabilioremque reddat: uti Latinus' Poeta significauit illa earmine: φ Wisi e
Gratur oputara vemens ineorpore virtus.
ARTICVLVS II. An tu pars negativa.
Vtrum selicitas consistat in bo.
voluptates sensuum et valetudo, faciti Felictim non consisti in bonis eo poru. Huiusce κonclusionis veritatem lixearingumenta satis ostendunt. Primum assea minis continetur animo meorpore r.esIecorpora pendet ab animo atque ipsum eorpus propter animum est , sicuti materiair pter formam, instrumenta propter moto rem . igitur omnia bona corporis ad animi bona tanquam finem conserunturiatque adeo fieri nequit, ut beatitudo, quae est ultimus finis, proindeque ad Fhil aliud reserti debet, in bonis corporis posita sit. Secundum Sum LVmum hominis bonum non potest esse ho u. Q. λεν. mini, helluis eommune: sed ita se habent bona corporis: non igitur in iis consistit humana selieitas Tettiu Multa animantia rationis expertia eorporis bonis homini excellunciquaedam enim diuturniora sunt, alia robustiora. alia veloeiotari igitur si scelicitas pulchritudo, robur. Ouod tu hic eonstituta esset in bonis eorporis,non praesta' fel ieitas sit collocata Lec argumenta videntur ostendere: Felicitas est in eo,
quod propter seipsum expetitur:sed ita se habet voluptas;vt testatur Aristoteles Io Eth.c. 2.aiens, riduisitam es ab aliquo quarere, eram eis iactari velit. Igitur felicitas est in voluptate. Corrobaturque argumentum:quia, ut summa miseria in doloribus,ita summa beatitudo in dolorum vacuitate & delectatione videntur
Seeundo, id quod ipsum ess xvitam hominis conseruat, est summum hominis bonum Datqui valetudo conseruat ipsum esse, vitam hominis, ut patet: ergo valetudo est summum hominis bonum. Accedit, quod vale do vitam maxime iucundam reddit, aesine illa ne sensuum functiones, nec ipsa contemplatio suavis est. Ideoque scite dictum est a D. August. in lib.de bono coniugali ea. 23. Melius esse habere Zachati staturam, etsi contractam breuem, cum sanitate; quἱm Goliae, eum febri. Et a Platone ii Gorgia: optimum esse valere , secundo formosum
ess , tertio diuitias pini dete nulla fraude
Item, quod beatitudo colloranda sit in pulcia itudine, ostenditura quia pulchritudo,
quae desinit ut apta membrorum compositio cum coloris suavitate, videtur praecipuum hominis ornamentum:adeo, ut praestans se re homo dignitate finis aeteris animantibus. Quartum: Summa selieitas exeludit omne turpa rudinis dedeeus,vi miseriam alioqui idem simul esset miser, beatus: at bona cor poris possunt inueniri simul eum vitiorum rurpitudine, infamia ergo selicitas non est in iis bonis constituta.
Probatur, quod feliciivi non sit in
volVtare. Cl Re voluptatem peculiariter aduer I a. tendum, varia de illa existitisse philoso 'pnantium dogmata. Nam quidam eam a vi visalum esse dixerunt: alii neque bonum , neque bina Iareis malum: alis bonum. Et ex iis nonnulli in ea Numis. o.
selicitatem posuere alij quidem in voluptate ' μ. -- animi, quae ex contemplatione re tu acti a i ,
ne virtutum oritur: alij in utraque voluptate M in manimi videlicet meorporis;& in indolen tiam r. Et, . tia, siue dolorem& molestiarum vaeustate. rad s.c. 7.
Atque ita sensisse pleurum asst mat omquatus apud Ciceronem, de in QSeis neca in lib. de Vita beata Hie autem error, quatenus sumit voluptatem pro ea, quae ad corpus pertinet, quo modo praesentem attingit disputationem, reseIIitur tum iis om-
16쪽
2 Inibus rationibus, quibus ostensum fuit, seli Acitatem non esse in bonis corporis eonstitutam; tum speciatim argumento illo, quod aliat Mistoteles . Eth. cap. II. nimirum, oui voluptates corporis impediunt prudentiam: quo vehementiores sunt, eo densi rem menti caliginem offundant, ε rationisae iudiei,areem occupant, animumque illecebris in seruitute pertrahunt,&ita delictui, vi nihil magnu aut exeellens moliatur. Vnde illud Senecae in lib. de Vita beata, cap. 7 Vota Me apius imunia uti direm ad remisi vestiuatam et ea alae is sudatoria ozem, enervatam mero atque ungarento madentem, paltidam,obfuscaram,in induamentis intuolutam.
Deinde eonfirmatur idem institutum,quia
summi boni adeptio debet esse stabilis,
eiusmodi ut eam non consequatur tristitia: at multo sem habent voluptates corporis, quae Vt ait Philo Iudaeus in ii.de Gigant. e num more primiὶm abblandiuntur, tunea pentὸ mutatae morsum infigunt insanabilem: quod Boeti in I.3.de eosmetro .ita ceciniu
Stimulis agi furores, Apiumque par volantώm, mirata me usurit, Fugit, , nimis tenaci Festis icta corda morsu.
Lege D Augustinum lib. s de Civit. Dei eap. io ubi affert tabulam quandam , quam Philosophi nonnulli, ad ingerendum pudorem Diis qui orporis voluptatibus virtutes metiebantur, pingebant:in qua voluptas in sella regali quasi delieata quaedam regina, consi.
deret, eique virtutes amulae subiicerentur, obseruantes eius nutum,ut sacerent quod illa imperaret.Cuius etiam tabulae meminitTul- Iius x.de Fin.
ARTICvLVS IIII. Respondetur argumentis in contrariam
partem adduetis. ARovΜKNτ initio proposita hune in
modum explicanda sunt. Ad primum di- eendum summum bonum expeti propter se; ria . . Voluptates autem saltem ex intentione pii., ς. oi maria auctoris naturae datas esse gratia ope-as ct in i rationum, ut agentia suauisis ac promptius a. e. q. et munia sua obeant'. quemadmodum sal non
ἡ ' propter se , is ad condiendos Albos adhibe-ώ. rur. Itaque voluptates, si ordinate, ex primari illius initituti regula appetantur, non propterie, sed propter actiones quaerentur. Atili. autem loco illo Io.Eth. delectationem& operationem, ex qua delectatio percipitur, non taoqua duo,sed tanquam unum quid accepit: quasi diceret, ridiculum esse quaerere,
cur quis operando delectari, & deserundo
operati velit: praesertim eum notu sit, appetitum voluptatib magnopere allie iri deliniri. Ad eonfirmatione eiusdem argumenti dicimus, summa miseriam non esse posita in doloribus sed in opposito seu priuatione eius boni,in quo sum selieitas est:de quo postea. Ad secundum negandii est antecedens, uin Mad reliquam argumenti partem dicendum:
tantummodo eoneludere, valetudinem ad naturale huius vitae beatitudinem tueunditatem requiri,eandEmque ex sententiali tonis inter bonaeorporis principem Ioeum habetemon tamen in ea selieitate eonsistere. Ad tertium . pulchritudinem praecipuum . I. esse ornamentu,non totius hominis, sed eorporis:ae tametsi virtutem iplam decoret,non ideo homini maiorem decoris exeellentiam, quam ipsius virtutis actum contemplationemque conciliare.
animi operatione' ARTICULUS I. sit tum parias irmatium
V oporteat se licitatem in eo qui
felix dicitur insidere,&ex luper Oredit ceptatione constet , felicitaten noli erie in bonis eorporis consequens tit, ut in bonis animi sita sit. Rursus cum animi bo Misi
na,si generatim loquamurisin potentiae, habitus, operationes:duo vero priora ad operationem ordinentur, felicitas autem propter se expetatur utique alserendum erit,ielicitatem in animi operatione eosiliere.Quod do
potestque inde confirmari:quia beatitudo est
ultima hominis persectio: unumquodque autem tune persectum est, cum in actu exiliit: vltimus vero actus in iis quae operationem xendieanr, est ipsa operatio. Obiiciat tamen aliquis: Beatitudo dc sini Obisa. r.
lieneperfectus igitur beatitudo non eonsistit in operatione, sed potius in statuvi quasi habitu. Secundo:si beatitudo in operatione con 1.
sisteret, nemo, nisi cum actitatu edit operationem, esset felix appellandus hoc autem absurdum est: cum ex eo sequatur, eundem hominem breui tempore nunc beatum este, nune in selicem: ergo &e.Tereid: Habitus est 3. persectior actu igitur beatitudo in habitu, non in actu siue operatione eollocari debet. Antecedens probatur: quia habitus est tum prinei pium actuum, tum finis sui actus: eum
ab habitu eliciatur actus, ideoque hune ste-
17쪽
vi illum perficiamus. Item, quia A SIMAE AMMALM. SALS
iliora perfectioris conditionis sunt ut querstab
docet Aristoteles 3 Eth. cap. i. habitus vero ex suo genere stabiliores sunt,cum hi permaneant, illi confestim euancscant. Ad primum horum respondendum, ex D. Thoma in I 2.'. 3 art. 2. C sim beatitudo definitur staras, solum iudieati beatu esse in statu boni persecti. Itaque propositio illa: Beatitudo essaim: non est essentialis formalisve, sed eausalis ut ibidem annotauit Caietanus: quasi dictum sit beatitudinem esse causamitatus persecti. Ad secundum : ut quis selix vocetur, at se versari in actione, uti ratio praeseribit & vitae huius conditio atque humana imbecillitas fert. Quod attinet ad tertium argumentum,quo petitur, habitiam amactus perfectiorsit asserendum, actum simplieiter persectiorem esse habitu Primum quia unumquodque ut minus dependet, ita excellentioris naturae est: at minus dependet actus ab habitu,quam contra, siquidem habitus naturalis, de quo loquimur non iis peractum gignitur, eum tamen actus absq; habitu est ei possit. Secundo quia praestantius est id, cuius gratia aliud est ut docet Aristoteles 1 Phys.
bitus autem propter actum est,tanquam propter quidpiam optimum. Vnde Aristoteles
P. Phyl.cap. 3. text. I .definit Virtutem dispositionem persecti ad optimum: hoc est, ut ibiisdem D. Thomas interpretatur, qualitatem qua lubiectum apte perficitur ad exerce dum actum , qui comparatione habitus virtutis optimum quidpiam est inrare non videtii negandum , actum absolute praestaret, abi tui, altem in naturalibus Quul veto desupernaturalibus iudicandum sit, quod a qui-huidam in utramque partem disputari solet,
non est huius loci conitit itere. Iis autem, quae cc tra nostram assertionem de natur.ui actu obices sunt facile respondebit qui dixerat et Ii habitus sit princi prum actus, causa aequi uocari ibus, non proinde nobiliorem est ;cum non sit eausa aequi uocaprincipalis, sed mili unient tria. Item licet operemur, ut habitus perficiamusci tamencisim ipsa habitus et sectio sit gratia operationis,ut videlicet promptius uua uitis operati possimus , ratum manere, finem habitus eiis operationem. Ad secundum dicit, cum
Richardo ina dis . 49 in I. pri ne quaeili. . pronunciatum Aristotelis intelligendum eaeteris paribus: quod in re proposita non euenit, ut ex dictis conflat, cum operatio aliunde maiorem ha beat persectio
VT autem doceamus, inini: anam operatione beatitudo consistat, animadtiertendum est beatitudinem duplicem esse Q. pernaturalem, natu talem. Rursus utramlibet harum bipartito diuidi nimirum super naturalem,in eam quei ad hanc mortalem vitam, Mi eam quae ad aliam, ita pertinet: ite in naturalem, in speculativa&practicam. Supernaturalis beatitudo, quae in alia vita Pristi M. obtinetur, conIistit in intuitiua Diuinaeia supernatis.
eiulque sectatores variis in locis: Malij eontra Scotum in d. 8 q. . Henricii Gandauensem in sum. art. 9.q.6.,uidium quodl. 3 q. I9 aliosq; non paucos allerentes praedictam beatitudinem sitam esse in actu amandi Deum elate visum. Item eontra D. Bona uentura ita d. q. 49. .p. diit.q. . M. Albertum
in utroque actu simul,intellectu fac voluntatis hoc est, in intuitiua contemplatione Di uinquaturq, Dina more seu fruitione eiusde.' Sententia D. Thomae, quam eius alteriores multis argumentis confirmant, breuiterhoe mmio ostendi potest. Beatitudo forma
lis nihil est aliud quam adeptio possessio finis vltimi: atqui sola et ara Dei visi hoe sibi vendi eat: ergo ea sola eli beatitudo. Maior in consesso est apud omnes: colligiturque ex
nam Minor probatiira quia voluntas non est potentia apprehelidens , sed appetens: &cius actus non est apprehensio, sed inclinatio qua trahitur ad rem an aiam: iuxta illud Diui Augustini lib. I 3. Conses cap. 9. Amo ,Mus,
pcndu meum. Intellectus autem est potentia
a p. relicitia quae ex suo peculiari modo operandi trahit adu e obit clum , sibique praeIens municum pollidet Ergo&c. Item: lumma beatitudo onsistit in operatione omnium pei sectissima; sed intuitiua eontemplatio Diuinae essentiae est huiusmodi; igitur in ea sum ma beatitudo consistit. Probatur assumptio: ptimum,quia potentia, qua elicitur, nempe intellectus,est omnium nobilissima: ut docet Ar illoteles Io Eth. eap. 7. I. quod ex eo quoque suadetur, quia obiectum intellectus ei simpli eius abit ractius obiecto voluntatis; cum intellectus persecto actu fetatur in rem abstrahendo ab existentia ; voluntas vero actu persecto nihil, nisi eum ordine ad existentiam, appetat: nemo enim pecun ram,
18쪽
v. g. nisi ut eam possideat, optat amat ve. Ura1od ad supernaturalem huius vitae beatitudinem spectat, eum istiusmodi beatitudo sit tendentia quaedam ad supremam illam selicitatem de qua proxime disseruimus , ti-que oportet eam in actione charitatis supernaturalis pol illimum contineri quia tali tendentia maxime fit peractus meritorios, quos partim elicit, partim imperat charitas. Qua res Christus Dominus , coelestis disciplinae magister, in sermone de beatitud: nibus huiusce vitae , beatitudinem in virtutum actionibus constituit. Nec obitat, quod voluntas,iti qua insidet charitas secundum gradum ordinemque naturae minus persecta lit, quam intellectius: ibi enim eit,eam persectiorem esse, si spectetur quoad rationem de offici utendendi per actiones meritorias ad coelestim patriamin Dei visionem, tanquam adulativum ternamum creaturae intellectualis. Itaque non probatur nobis eorum sententia , qui supernaturalem huius vitae beatitune praecipue in cognitione supernaturali Dei, siue in dono sapientiae collocant. Etenim licet donum hoc,aliaque eiusmodi, quae nostris animis diuinitus infundii tur, ad beatam
vitam promoueant , ea tamen promotio in
actionibus charitatis precipue consistit.Charitatis potius diximus, quam Gratiae quia gracia, ex eorum sententia, qui eam a charitate distinguunt, quam magi probamus , non proprie , vel saltem non immediatum dicitur operandiit incipium, sed charitas. Beatitudo autem eum in operatione iit,ei habu ui,a quo talis operatio proxim horitur,tanquam fontiae prinei pio asscribenda ell. Porro naturalis huius vitae felicitas duplex est ut ante monuimus, docetque Atilio telesio. Eth Le.7.alier practica,quae vitae ac tuae finis elisaltera contemplatiua , quae est vitae contemplativae finis Felicitas practica, elim necet sario sita esse debeat in actione vitae prata: caeci utique consitit in operatione
secundum virtutei moralem maxime prudentiam,quae est virtutum regula,atque inter eas principatum obtinet. Contemplativa sita eli in cotemplatione,potissimum Det,le aliarum etiam substantiari immaterie expertium: siquidem haec est nobili is ma speculati ut intellectus operatio; nee in hoc statu nulla habita ratione alterius vitae ad quam tendimus, dein qua supernaturalem beatitudinem nos adepturos speramus secundum naturae ei res persectiori modo Deum posside
V EST. III. 16ARTICVLV III. Enodatur Felicitatis risinitio ab
HINc non difficile erit intelligere defi
nitionem Felieitatis, traditam ab Ari-
istotele I Eth.cap. 7. Felicitiis est oleratre Amma per a toni m. aia nono rationesecundum vi tutem murtapersecta. Dicitur enim operatio
anima per rationem siue intellectum , id est, Operatio edita a potetia intellectiva: vel non sine ratione, id est, vel ab intellectu praescripti regulat i siquidem actiones huinanae, vel ab intellectu per se eliciuntur, vel ab aliis potentiis quas intellectus regitin gubernat. Dicitur , secundum virtutema quia porret actionem, in qua felicitas ponitur,studiosam este , rectaeq; rationi consentaneam Additur postremo, in vita persecta quia ut una hirundo non facit, et: ita nec dies unus nave Ope ratio reddit hominem selicem itoindeque ut quis selix dicatur, oportet totius vitae decuriu,aut longo tempore , eam actionem, in qua beatitudo consistit exercere. Proposita definitio, in eo sensu quem praesesset accipiatur, utrique selieitati, tam practicae, quam speculatiuae contienit, ut consideranti planum erit .ex mente tamen Aristo. telis, qui loco superius adducto de selieitate duntaxat activa dilletit, soli activae conuenit: atque adeo secundum eam limitati nem nomine virtutis sola virtus moralis accipienda erit, in cuius actione tantum activa
Nonnulla hie aduertes. Primum est: cum in hac vita tot aerumnis Lincommodis animi corporis ue obnoxia,neque activa,neque contemplativa felicitas persect pol ssideri queat, neutram in hoc statu appetitumhominis persecte satiare;el sto illi aliquo modo expleat, quatenus prudensvi sapiens eorum, quae obtinere non valet, inopiam moderato S imperturbato animo fert. Secundum est: felicitatem eontemplativam naturalem non eodem prorsus modo eis in contemplationestam , quo beatitudo supernaturalis alte rius vitae in intuitiua Diuinae naturae cognitione. Nam etini Dei substantiarum s paratarum consileratio in hae vita limul cum morum prauitate inueniri possit, cum qua tamen felix nemo dicitur afferendum est, licet essentia selicitatis contemplativae naturalis in ea, quam diximus, contemplatione praecipue collocata sit, necessat id tamen sol maliter includere inorum probitatem,& virtutu actiones, quas essentia supernaturalis beatitudinis non ita in ludit. Ratio discriminis est quia morum sanitas non ne-ecitario praedictam contemplationem na-
19쪽
turalem eomitatur,ut planum est;quae tamen necessario sequitur ex Diuinae ellentiae visione,in qua virtute continetur quaeque e dem initanti,quo elicitur parit ex se voluntatis rectitudinem amorem Dei, ac caetera,
quae ad statum illum omnibus bonis cumula
Tertium est felicitatem contemplativam persectiorem esse activa. Qu'd ex eo patet, quia contemplatio, cum suapte natura propter se quaeratur, nobilior excellentior est, quam saxis: quod docuit Aristoteles lib. 6. Eth e.vit.& lib. Io.eiusdem operis, ea. I.7. Polit.eap. 1.Idemq; censuit Plato in Philebo, ubi ait, vitam eontemplationi dicatam exterarum omnium diuinissimam esse: lib. de Regno,numerans duo regna,vnum Iouis, alteru Saturni, hoe illi praetulit: pet illud aeti nem, per hoc contemplationem significans. Lege in eandem sententiam Alcinoum in lib.
Ducit exempti 1Meur inertes Terga nudatis superata tellus Sidera donas.
Postrem idem eonfirmatut quia quod ad recte 'audabilitet viveηdu sussicit,id etiam ad elieitatem sat est Latqui virtus ita se habet; eum probu virum, omni laude cumulatum redoad videtur igitur ea per se abunde sufficere ad felicitatem. Atque nute sententiae Aristotelemin Platone subseripsisse ait Tullius, Tusc. quast. Quare Lucianus, in Ari In ria. αδ-stotelem jocatus, Alexadium Magnum apud 'T inseros inducit asserentem, Aristotelem ver 'sulum .eallidum virum , nixum suisse per suadere, munera sortunae necessaria esse ad summum hominis bonum ut auderet ea ab ipso petere,ac bona fronte recipere.
LVAESTIO IIII. Vtrum ad felicitatem externa bona requirantur ARTICVLVS I.
Diues Philosophorma opiniones.
Set de re proposita eontentio inter Stoicos& Peripateticos. Stoici paristem negativam acerrime tuentur, appellantque felicitatem Peripat licam,quae externa bona assciscit, mollem&eneruatam. In quam sententiam multa Cicero in 1. Parad.&πus quaest. lib. e. Seneca Stoicae diiciplinae alumnus variis in locis.Videtur autem dogma hoc ex eo comprobari, E lilia oportet selicitatem a casu, fortuna minime dependere a quibus tamen dependeat necesse est, si externa bona, quae magna ex parte fortuita sunt, requirit. Item quia felicitas conlisiit in actione virtutis haec autem probatur splendetque magis in aduersis, quam in prosperis , ut recte ait Seneca in libro de Diuina prouidentia: Gubo torem, inquiens , in tempestare maris, in acie miluem in
tellam. Unde possum scire auansum aduersus paupertatem tibi animi sit,si diuic ιι, α uu/-Gpessumscire , quantum aduersus gnominiamerinfamiam, odiumquepopulare conssoria habeas inter murus sanesta. Quin4 Poetae,ut illustre solidae selieitati exemplum hominibus proponerent, Herculem induxerunt, post multorum laborum tolerantiam de fortuna triumphante, Min eoeleste domi ei lium asseendentem De quo est
illud Boetiylib. .de Consol metro 7. ARTICVLVS II.
Aristotelis sentemia iussu probatio.
RE tamen vera Aristoteles I lib. Eth.e.8.eensuit,ad selicitatem, non qualemcumque, sed hominis politiciis qui in Reipub Σ
luce versatur,requiri externa bona, tanquam litis,
instrumenta ad defendedam Rempub ad beneficentiam exereendam,ad propulsandas iniurias, aliaque munera eiusmodi. Quae sententia vera est:etenim nemo externam i
liticam felieitatem obtinere dixerit eum, qui bonis ad haee praestanda destitutus sit, licet absque iis quilibet priuatus homo in se sp
cstatiis,tam eontemplativa,quam practica selicitate potiri queat. Argumeta vero quae superius adduximus, Sol arg. hane liabent explicationem. Ad primum dicendum: non esse absurdum, felicitatem sub aliqua eo sideratione,&quoad persectionem accidentariam . pendere aliquo modo a sortuitis euentibus; dummodo quoad essentiam ab iis nequaquam pendeat. Ad secundum respondendum esto virtus maius specimen sui det magisque luceat in aduersis;tamen,qua tum ia beatitudinis splendorem attinet, magis apparere in prosperis: in quibus praestantis animi argumentum est, moderationem seruare, euagantes appetitiones comprimere, neque vana iactatione extolli. Qui autem in egestate, aerum familiarium iactura , ac denique aduersis rebus diu tolerandis animi constantiam exhibuere, etsi magna laudumen comi a iure obtinuerint;non iccirco putandum , eos ciuilem politicamve felicitatem assecutos fuisse: plura enim ad hac requiruntur, quam ad recte&cum laude vivendum. Neque aliud sensit Plato ubi recte sensit, neque Aristoteles eum de hae felicitate disseruit. Lege D. Thomin Ia.q. sari. .
20쪽
DE TRIBUS PRINCIPIIS HUMANORUM
AC TvUM VOLUNTATE, INTELLECTU,
& appetitu sensitivo.QVia praecipua Moralis scientiae consideratio versatur circa
actus humanos, quibus comparatur, in quibusve consistit hominis felicitas doctrinae ratio postulat, ut, postquam de felicitate egimus, de humanis actibus disputemus ac primum de corum pri cipiis inolimrate, Intellectu, Anethusensitivo.
2VAEsTIO LVtrum omnes actus humani alibera voluntate proficiscantur ARTICvLV I. gumenta in partem negini&tamen ij non sunt a voluntat . eum actus voluntatis sint immanentes. Igitur multi actus humani non oriuntur a voluntat:
controuersiae inis argu mentis videtur osten-li Actus, quibus animae beatae Diuina essentiam elar vident, visamque amant , humani sunt, cun m iis lupernaturalis beatitudo hominis consistat & tamen ex eommuni Theologo Crum sententia non sunt actus libet , sed necessari nee enim in beatorum potestate est, eiusmodi actus non licere. Non igitur omnes actus humani a libera voluntate profi-
Secundo, .Actus, quos somniantes Mente capti exercent, dum disputant ratiocinanturque item actus subiti voluntatisin intellectus, sunt humani, quandoquidem soli h mini eonueniunt: nee tamen liberi sunt,alioqui posset in eos eulpa aut meritum adere.
Ergo aliqui sunt actis humani absque libera
Tertio;Multi achiis,ab appetituo externis membris administrari,sunt human siquidem boaitatem malitiamve moralem sortiuntur:
ARTICVLV II. Explicati controuersia. VT propositae quaestioni satistaciamur,
quaedam praenotanda sunt. Primum est: EfWiam ossa aliquem actum diei humamimmimirum vel γ M ustantiam entitas --, quo pacto omnes e solae operationes, quae manant potentiis propriis hominis vehomo est, humanae di euntur, ut ratiocinari& flere: vel quoad operirati modum. Quia vero oroprius modus operadi hominis, prout belluis distinguitur, est ita agere, ut sua rum actionum dominium vilibertatem gerat bruta enim impetu naturali operantur,
sterio, modo eae tantum actiones humanae vocentur, quas homo in sua libera potestate habet. Secund aduertendum voluntatem non ideo liberam seu deliberatam vocari, quod ipsa desibereti deliberatio enim ad intellectum magis, quam ad voluntatem pertinet: sed quia praeeuntem intellectus deliberatio αnem sequitur. Quo fit, vi illa actio dieatur a libera voluntate proficisti, quae a voluntate intellectus deliberationem sequente elicitur,