장음표시 사용
51쪽
De ambus potentialibus iustitiae.
I Am vero potentiales partes Iustitiae hae
potissimum numerantur religio uim obseruantia,e eientia veritas, gratisviIuberati-ras,adfabilitas amicula.
Religio est ιrtus, qua quis rectὶ asseitu ad
Deum cinnatim ae venerandum.Eius duo sunt actus interni; Devotio,is Oratio externi sex; Adoratio sacrificium, Votum ura nentum, a iuratio, Gus. Devotio, es actu voluntaris
rata adproanda ea qua ad Dei ultum πρω-riamspectant Oratio, peritio decemisia Deo. Adoratio, est qua non soliam mente, sed externaetraeo oris si a Patione Deo reuerentiam exhμυ-4. Sacrificium late sumptu, quod varias species continet 'oblatro,qua Deo aliquid ex tertias essertur. eum placania siue υτ eis. nos imperio subdites esse prefiteamur. Votum ' δε- ιιberatapromisso de lituo bonosecta Deo. Iura mentum, est quo Deum vita Iem assumimus in alienim rei confirmationem. Adiuratio, sinuocario Diuini nominis qua quempia deprecando at eo eJando ad aliquid faciendum no-ciendumve indutimus Laus,es asumptio Dinini
Pietas .es perquam sanguine eoniunctis patria beneuin o uia o cultu exmtemus. Obseruantia,est,qua dignitaleprassantibus honονε lenitum, .serimus. Obedientia,est qua stiamta ρνompta em facita reditur ad superioris ρνι- repta imp&nda Veritas , est qua ruris verbis factis talem se demonstrat quasi inses. Gratitudo siqua us,qui de nobis benemerit siunt, meram nensi um habemus edi ammur,sed etiaeum pessumus roserimus .Liberalitas est qua quis
Intellige autem nomine pecuniarum omnia, quae simili aettimantur , ut deelarat Arist. lib. 4. Eth. cap. I. Arsabilitas.est qua qui in commu-οι heminum eUMetudine γ, rus messisteriter, ,ea deret, si habet , tuiterti quarenus polossennmbus benigne ebu ut. Amicitia, si qua aliqui
pertiactat Arist. lib. s. Eth cap. r. Vnde licet colligere dii crimen inter stabilitatem, amicit Iam. Namque affabilitas eliciam erga notos, quam grinios amicitia erga noto dum axat item assabilitas in sermones vitae conluetudine dicitur Lamicitia potissim simi affectu i vero Amstoteles amicitia non esse topter solam iucunditatem utilitate nive , sed propter bonum virtutis: quia ami-c: tia, tuo alia commoda&emolume lita consectatur,veI solidaque amicitia non eli.
Fortitudine disputat Plato lib.
LI. qui inscribitur Laches Arist. lib. 3. Eth .a ea p. s. D. Ambrosius tib i de Ome.Leapas D. A ugust. lib. de beata vita Philo Iudaeus .lib. I. Allegor. D. Thom. 1.2.q. 13. Aduerte inprimis, Fortitudinem dupliciter sami. Vno modo, ut importat Quandam animi firmitatem, costanistiam ad honestas actiones obeundas: lua r tione est communis conditio cuiuilibet vir c tutis quia, ut docet Aristotcles ΣίEth.cap. . vi mitis est, firmitet immobiliterque agere. Secundum hane usurpationem agit D. Gregor.de Fortitud li. . Moral. cap.9. Alio modo
accipitur Fortitudo, prout designat firmitate animi in suseipiendis periculis laboribuΩque perserendis intomodo est specialis virtus, vendicans pro obiecto timolemo audaciam,quae in praedictis rebus existunt. Proindeque definitur ab Arist. lib. 2. Eth. cap. 7.
lib. 3. cap. s. medioeritas ista metum σν audaciam, hoc est,uirtus, quae in metu audacia moderandis posita est.Vnde intelliges, sortiis rudinem residere in appetitu irascendi:quandoquidem metus de audaei ad isti ulmodi appetitum pertinent. Sunt autem duo actus sortitudinis sitissi-- ' η πη ρ, aurori Nam eii in sortitudo ei tea au μdaciam, timorem versetur: timorem reprimit,dissicultatem sultinendo audaciam vero aggrediendo moderatur. Ex his autem dum bus praestatuto est sustinentia , cluam aggressio: ut docet Aristoteles lib. . Ein .capi 9. Etenim apis arduum est timorem reprimeres quod ii sustinendo' quam audaciam refrenare, quod aggrediendo fit. Nam ipsum periculum , quod est obiectum audaciae ui
moris, cum ex se conferat aliquid ad reprimendam audaciam; nihil a Raeu iuuat ad eo-hibendum sed ad augedum poti sicliniorem. Inter particulares vero actus sortitudinis principem locum obtinet martyrium. Nam tortitudinis est , firmate animu in bono contra timoren Vmartyr autem firmatur in bono fidei a religionis , eontra timorem rei in nium acerbissimae maximeque sormidololae, videlicet mortis .in1od si quis obiiciat mar Obisaio. tyrium videri potius actum charitatis, qua in fortitudinis, iuxta illud Ioannis e. DM haedi iactionem nemo habet ut animam μαν 'onas gura pro amicis μ/s. Tum etiam' ilia est actus omnium virtutum persectissimus cateris
52쪽
autem virtutibus exeellentior est eharitas.' impendentium malorum dissicultatem tristi. Oeeurrendum, martyrium esse actum sorti- de r. rudinis, tanquam eius qua immediate, vea suo proprio motivo seu habitu elicitu micharitatis autem tanquam illius, a qua vi a in tiuo prinei pali,ac per modum vixturis imp rantis progreditur. Aesseeundum hane posteriorem considerationem attribui charitati,tia trangarur: ob id constituitur Patrentia. quae, ut Cicero loco ante citato desiniit, ore homiratra aut libratas causili rerum arduarum M itium voluntaria e diutinma perpessio. Huic autem iungitur Longanimita . qua quis res magnas,quae procul sint sperat. Vnde fit, ut Longanimitas cum Magnanimitate,seeundii quam quis res magnas quibus dignus si,deberi sibi ei tra omne tamen iactantiam esseque prestantissimum actum omnium vinturum, in quo perrectio charitatis maximε enitescit: propterea quod tune quisque malo Boudicar,magnam habeat cognationem Coutem tu amotis significationem det, cum eius uenit tamen cum patientia, quia diuturna iei
quem amat au a rea lidi chariorem eonte innit qualis et vita, quam homines inter omnia alia praesentis vitae bona plus amanti Legem Cyprianum in Epit .ad martyres confessores, D. August. in lib. de sancta virgi-
HAbet sortitudo partes integrantes potis
tatem,magnificentiam parientia adini spectat long Animitas ρο ιν rati ramiam ad qua pertinet eonstantia Marum numerus ita eolligitur Actus fortitudinis, ut supra diximus, duo sunt,aggredi fisustinere. Ad aggrediendum vero duo sunt necessaria:vnum ad animi Praeparationem: ob quam ponitur ituram seu mώ nam tm , qua quis parato promptoque animo est, ad te arduasi di melles aggrediendas.vnde fiducia siue fidentia, ut Cicero li&2.de Inuent.definit, est per quam magurat, honestι in rebus multum ipse animus insemu-
terum in aggrediendi, idq; ad operis administrationemr nimiruit animus in re,quam
semel est aggreisu non laeeumbat. Ob Idque additur Magnificentia quae, ut idem autor exinplic st rerum magnarum excelsιrum, eum animi a/κpta quadam εν θυηδι propUPaene, mitatio is administratio. Porro si hae duae virtutes ad matertam sortitudini peculiarem, ut ad mortis pericula, reseratur, erunt partes integrantes Fortitudmis quia se ipsam Fortitudinem quasi integrant ceoponunt. 2Iod si alias spectent materias, in quibus minor est dinficultas, ut magnos sumptus & honores; erunt inne .ittes Oit rudiui potentiales: propterea quod non in se includunt totam Portit iidinis vim &pote itatem tamen ad persei turn illius habitum exiguntur: sicque
magnanimitate circa magnos nonores versari animat Aristotcles tib .Libae 3. magni ficentia, to cita a magnos sumptus,eod. l.G2. Iam vero ad alicruo sortitudinis acti.m,
videlicet ad sustinendurn duo iii nil iter requiruntur Alteram est ne animus propter magnae exspectatio tristitiam parere consueuit:ad quam aequo animo serendam patientialia digemus.Alterum,quod ad nedictu actum requiritur, est, ne ex duaturna rerum intellium perpessione ab incepto animus desistat: ideoque Aerstumni additur,quae definitur inrasion banece Arara stabiti is per tua re --1 Aa iscuerantiae denique iungitur constantior quae inter se partim eoueniunt partim disserunt. Conuentur, quatenus benedicio triuiaque in bono aliquo per inanemus differunt, oui perseuelantia resistit dissieultati, quae ex diuturnitate temporis otitur; constantia vero difficultati, quae ex aliqiiovis externo impedimento pronei scitur. Hae quoque duet virtutes si ad speetalem sortitudinis materiam referantur,erunt partes quasi integrantes sortitudinis: si ad tes alias difficiles, in quibus tamen minus est negoeij, runt partes potentiales eiusdem, videt ieet a sertitudine di itinctant& tamen ei coniunctae, si ii secundariae principali . ut explicat D. Thomas in. 2.2. qu.
Partes autem sortitudini subiectae nullae traduntur quia versatur ei rea materiam valde specialem, quae pili res virtutes specie diis stinctas constituere nequit: ut eodem loco S. Thomas docet.
temperantia disseriri Plato in
Charmide, Aristoteles in ii. 3. Eth. cap. Io. li. I magn. Moral .cap. 22. D.Ambrosius libr. I.ΟHe.a G 3. Clemens Alexandr.lib. 2.Strom. D.Isidor. lib. Etym. Seneo lib. de quatuor virtut D. Thomas in v. a. quaest i L. Porro quemadmodum sortitudo circa timorem, audaciant. Praecipae veto circa mortis pericula Tempe Aiaxea utor; uais temperaucia in voluptatibua Oh ram
53쪽
sensuum & doloribus moderandis posita est A
sed praeeipue in temperandis tactus & gustus
de Iectationibus, quae maiores sunt. Itaquetem erantia ex doctrina Aristotelis lib. 3. Et hic. ca Io.se definitur: Temperantiae ma-dtetrata erua tactust mi voluptates,or circa
Sunt autem partes temperantiae quasi inte-irantes duae:verecundia honestas. Verecunia, de qua Aristot .lib. 4. Et hic.c.s Iicet proprie vi itus non it, quia passioni magis quam
habitu similis ellivirtus tamen appellatur ea signifieatione,qua quidqti id in humanis actibus, vel affectibus laudabile est, virtutem dicimus:quae hunc in modum definitul ab Ati
notele loeo citato e verat unda es metus quriam diaeraris r infamia r quo nimirum ad id quod turpera temperanciae contrarium est, fugiendum inducimur Honeissa vor os ex-eedentis quadam honore digna ob φινιρualemisadinem, qu4rarum est repar.
remperamiae. PArtes temperantiae subiectae quatuorn merantur:abstinentia , sobrietas,eastitas, de pudicitia. Quarum duae priores in volu Dptatibus, quae cibo, potu apiuntur, medimeritatem constituunt:posteriores vero duet in iis, quae ad generationem pertinent. De quibus D. Thomas in a. 1. q. r i. seq. Igitur Abstinentia stinus, qua in cibomm ιι
mna meHorritatem constituit Sobrietas smirim, qua isti timesntias moderatur.Castitas es virtui qua Venerra rancuti cemiam rario-nu moderamina elabet.Ea vero triplex est υi mniau, υι aia, di minimoniala Pudicitia est υistus ahabens voluptates em qua reperiunturinna reorum us:qualia sunt impudici aspectus,&oscula. Potentiales autem partes temperanti ὀ eem potissimum sunt Commentia, mansuetudo,clemcntia, modellia, hutralitas, studi sitas, moderatio, utra pelia, oinatus,simpli citas. Continetitia, de qua Arist.lib. 7. EtLie. est perquam pravis ud Mntiam, 'duat
bus ad tactum sectantibus aularas remit. Si eautem sumpta continentia non est persecta virtus, ut alibi monuimus. Mansuetudo de qua Aristoteles lib. . Ethic. cap. s. es,urus.
qua tram modιυιών. Clementia es varius, qκa externis pnnitiandus modum adhibet. Cum hae
iugitur Misericordia, ua est virtusiqua aliena misi .Pantu pessumussubuenimus. Itaq; disesident elemetiaae misericordia:quod ad illam spectet, rimarum subtractione ad hanc, benefieiorum ollatione alicuius miseriae su
uenire.Modestia et virtus, qua caream Horres Donores moiserandos veriatar. Iumilitas est ι tus, qua bomisi cupiitatem cohabet neci rarma rasac excelsas immoderate re r.sed Otia;
ad infimasse deiiciat. Studiositas,ni virtus. quastiendi cupiditatem temperat Moderatio, quae modestia etiam dicitur. est virtus qua corporis nutiam gesumi. componit. t utrapetias innui, qua quis in lusi e locis moderate atque, δε--ρβsa haberi Ornatus est virtus, qua corporis habitum vestitumque mori tu . Hure assium xit ut Simplicitas qua nimia in hise rebus meruirendι concιnnandi soauisuani modum penit. Ex quibus etiam iam patet, qui ne actus Temperantiae Haee eulsim breuiterq; hoe loco dicta sint, quae si enucleate,& prout rerum dignitast stulat,explicanda sereni,haud dubie mulic, longiores essemus quam necessiria,&od eas causas quas alibi exposuimus aitcctata breuitas. patiatu
54쪽
Vtrum omni appe-- omiseratur in bonis IIII. De diuisione boni in commune.
m. Vtrum volunta moneat omnes allvi potentia ad aetas suos exertandos IIII. Vtrum appetitus moueat oluntatem. Dis vr Arro V
III. Vtrum beatitudo consistas in amnis
IIII. Mirum ad se rarem externa bona
DI spvTATro IIII. De tribus principiis humanorum
actuum: voluntate, Intelleis ctu. Appetitu. Qiasti I. Virum remes aetas humania tibera voluntate proficiscantur asLI. Vtrum volumi eluctam n inteli Emioluntatem mouear. I
M. An uterque a petitus sensitiuus in com. Ee sedem habeat. 14' III. Virum desiimii passionis recte se ha
m. Virmn passinus cadam in arismum sapientis. 6V. Rimm animi passumes recta a Philose
nis numeremur. DI spvTATI VII. De virtutibus incommune.
M li I. insin desinitio minui rem se habeat. II. --virim morulis in indiserisaia
55쪽
III. Vtrumne virti te homini naturales sint,an ea proprιM aestibus acquirat. 68m. Virum ιrtutes moralis sncimer e
2 fili I. Utrum Prudentia recte ab L De Temperantia.
, nimiae obfini sit. 8a II. Utrum aetas prudentia iussu partes
recte tradantur. 8 DispvTATI IX.
De reliquis virtutibu mora tibus. Cluasti I De Iustitia.
56쪽
QUAE SUPERIORIBVS QV AESTIONI BIS
I ETHICA ARISTOTELIS DNicomachum continentur.
Cis v, diei humanum duplieiter pag. 3oa Actus humani proficistuntura libera hominis voluntate 3ia Actus , quos somniantes, mente rapti edunt licet sint hominis non tamen diei humanos De Actus humani num bonitate ac malitiam ab obiecto rapiant i a Actus humanus incommune spectatus,diuiditur in bonum,malum,& indifferentem
Actus humanus in singulari indissetens ad bonum e malum non datur 44 avnus idemque actus internus num suecessive bonus & malus esse queat s dActus perlectior habitu 1 3 bAetuum moralium honestas non est reducenda ad insectilia Mathematira us bΑctus prudentiae qui Actus temperantiae qui Actus sortitudinis qui istisvi. Appetitus innatus vel elieitus Appetitus innatus triplex Appetitus sensitiuus quo sensu dicat ut inelinari ad malum diasso appetitu omnia bonum appetant e Appetitus num possit in malum tendere fAppetitus sensitiuus num possit per se movere membri, absque motione voluntatis
Appetitus quo pacto a volunt te moueatur Appetitum sensitiuum recte diuidi in Oneu pistibilemae irascibilem . 48 e Appetitus concupiscibilis nobilior irastibili petitus itastibilis ministet eoaeupi ibilis ob Appetitus neupiscibilis obiectum 4 e Appetitus sensitiuus eur duplex, cum intest clivus unus sit 3ro appetitus irae de conespicientiae resdent in corde,non tamen in eadem eius parteci si1 d
Appetitum concupistibilem ubi eolloearit Plato Appetitus sensitivi motus semper habet adiunctam corporis transmutationem 4 e In appetitu sensuiuo quae virtutes insint Ii
Bonitasin malitia humanorum actuum unde petenda es a Bonitasis malitia humanorum actuum a pendeataei reumstantiis e Bonum an recte definiatur,id quod omnia appetunt a Boni variae definitiones ibid. Bonum quid formaliter significet in Bonum e persectum quo differant ibid. Bonum qua ratione dieatur diffusim sui hNum in bonum omnisappetitio feratur ob Bona animi id Boni variae diuisones et e Bonumae finis quodisserant me Bonum de malum morale sunt disterentiae
euentiales actuum humanorum x e Bonum arduum obiectum appetitus irascibi-
Bonum quodlibet partieulare, in quaedam partiei patio summi boni is e
Citeumstantiae humanarum actionum quot sint Cireumstantiae unde dictae ibid. Numerus actuum non est cireumstantiacis e Circumstantiarum quaedam notabiliter a gent bonitatem vel malitiam actionum moralium,quaedam non cd Quaenam circumstantiae speeie disserant i e Circumstantia mutans speeiem, non est eir-eumstantia respectu actus eui speciem tribuit
Felieitas quid si sd a Veterum dissensio ire selietatem εἰ Felicitatem non consistere in diuitiis ire Non in potentia igbNonia honore se Non in gloria seu sima igd Non in donis eorporis o b Noa in voluptate . Ie
57쪽
'licitas consistit in operatione animi id Quae sit lixe operatio 24 a Felicitas supernaturalis huius vitae in quo sit posita a Felicitas supernaturalis alterius vitae in quo consistat ob Felicitas naturalis huius vitae duplex is dIn quo tramie consiliat ibid. Felicitatis definitio ab Atiliotele tradita 164 Adielieitatem politi eam quo pacto externa bona requirantur x c
Finis & bonum quo discrepent II a Finis uim quot modis inter se comparari queant om
Agere propter finem, quo pacto toti naturae
Agere propter finem , quo modo soli naturae intellectuali competae 1 sRes cognitionis expertes ut tendant in finem 13 Dati aliquem finem ultimum humanarum actionum iob Finis duplex,obiectivus Formalis indomnis appetitio tendit in finem .lti muri e Non elis ineommodum dari progressum infinitum in finibus aecidentaliter subordinatis is brinitudo.
Fortitudo duplieiter sumitur ibFortitudinis presse aeceptae definitio si e Fortitudinis duo principes actus 91d Fortitudinis actus martyrium Me Fortitudinis partes integrantes 23 Fortitudinis partes potentiales ne Fortitudo non habet patres subiectas ' Q
Habitibus ad tria indigemus sve Repentina ex habitu ibid. Ratio habitus ex intrinsee ratione eonuenit virtuti De Non in habitu, sed a operatione selicitaseonsistit 3 In naturalibus nobilior est actus habitu 13 dHabitus vitiosus non concurei per se adactionem studiosam csdHabitus honesti in appetitu duo praestant munia ne Habitus sortitudinis de temperantia nodunt
Habitus virtutum moralium in beatis gaHabitus virtutum intellectualium ferino Iustitia. Ius quid 13e
Ius quotuplex ibid. Iustitiae dignitas 2 eIultitia quid sit ibid. Iultitiae partes integrantes 'bIustitiae partes subiectae 1 dIultitia remunerativa&maitica si Iustitia commutatiua ri soclultitiae commutatiuae actus , ob Iultitiae partes potentiales N a Iustitia residet in voluntate tab
Mediocritas duplex os dIn mediocritate virtus se Mediocritas aliter in ullitiaiatque in caeteris virtutibus spectanda fi e Mediocritas virtutum non est in indiui libiti, ut Stoici putabant - 66 a Mediocritas ivlstitiae εχ
Passio quot modicae et piatur ob Passio pro affectione appetitus sensitivi, quo pacto definiatur H Passiones non proprie ad appetitum rationalem pertinere ui Passiones non esse iudicia opinionemve, ut
Passsiones etiam in animum sapientis adcre, contra Stoicorum dogmata I a Peripateticorumis Stoicotum dissensio de
passionibus animi 1gbPassiones utrum sint aegritudinis rus Passiones quot sint 18 dQuae passones pertineant ad appetitum conis cupiscibilem,quae ad irastibilem
Prudentiae eneomium 8.14 Prudentiae definitio iis Prudentia habitus practicus 82bPrudentiaeeur non subsit falsum si Prudentia circa quam veritatem verseturas Prudentiae actus tres,taeeipui 8 HPrudentia non statuit finem virtutibus 84 e Prudentiae actus sex s.fPrudentiae partes integrantes si Prudentiae partes subiectae, despotetialectissPrudentiae vineulo nectuntur virtutes mora inles 2 a Prudentia ei rea internos actus pracipue versatur a b
Temperantiae obiectum M sTemperantia quid sit 3 e Temperantiae partes integrantes ibid.Τemperantiae partes subiectae N e Temperantiae partes potentiales s a Temperantia residet in appetitu oneupisti
Virtutis definitio tradita ab Aristotele expli-eatur tam Virtus ex sua intrinsee ratione est habitus,
Virtutum habitibus ad rei indigemus si e Virtus moralis eonsistit in medioeritate ε si Virtutes quo sensu dici possint esse aut non esse homini naturales Devirtutum variae diuisiones του Virtutes aequisitae d
58쪽
Virtutes aequisitae noluis actibus omparantur os Virtus moralis unde dicta ta Dantur virtutes morales insula per se go e Virtutum moralium t tiplex gradus e
virtutes morales inter se connexae
virtutes morales num inter se aequales fineradVirtutum moralium quaedam perfieiunt hominem secundum ommunem vitae statum,quaedam non 3 Quae virtutes haereant in appetitu sensitivo,
quae non tam Virtutis diuisio in intellectuales de morales 28 e Virtutum intellectualium aliae contemplatiuae aliae pracstieae 3 e Virtutes practicae quae sint 7 a Virtutes speculatiuae quae sVirtutes eardinales quatuor Paradisi fluminibus signifieatae so a Philosophia moralis non est persecta virtus ssa
Voluntas unum e principiis humanorum actuum sΑ voiluntate est sotmalis libertas, lieEt radix libertatis sit in intellectu ara Non omnes actiones voluntatis sunt imma
Voluntas quo pacto moueat intellectum si s Voluntatem quomodo intellectiis moueat ibvoluntate intellectus nobilior ua voluntas nihil appetit, nisi quod ei ab intellectu proponitur 11 fNon omni liuellectus actioni praeire motum voluntatis 3 3 bVoluntas mouet active alias potentias, quae suapte natura eius impelao subduntur
Nou tamen eas mouet per aliquam praeuiam excitationem 3 QVoluntas mouet alias potentias, concurrendo eum illis tanquam causa uniueriali 34e Voluntas ut mouet sensus internos sVoluntas ut mouet appetitum sensitiuum 3Ic Voluntas ordinari non mouet appetitum sensitiuum immediate se Voluntas ut mouet membra externa UmVolutas num membra externa moueat absque interuentu ap titti sensitiui 3 dVoluntas quando mouet appetitum per redundantiam 37 ala voluntate quae virtutes insideant 7 h
Veterum dogmata de voluptate eQui in Voluptate felicitatem posueriat ibid. Resellitur hic error offVoluptatem parit habitus ει c