De reipublicae romanae legatis provincialibus et de legationibus liberis quaestiones.

41쪽

debebant sustinere; in qua tuenda illorum magistratuum siVe minorum SiVe maiorum nomina gerebBnt. Primum igitur observandum est, eum legatum, qui quaest0ris aut gravi aliquo morbo correpti aut repentina morte oppressi munera obiret, legaliam pro Quaestore nominatum fuisse. Cuius rei testimonium reperitur in Ciceronis Aelion o in Verrem secunda c. 4, 11, ubi haec sunt: -Plurimas urbeS, Omnia fana depopulatus est 'erres), tum cum eum fD0labellab, cui legatus et pro Uuaestore

fuisset, in inridiam suis maleficiis adduaeis . Hoc loco interpretes maxime torsit copula et, quam Ursinus iam sublatam voluit, Garalonius tamen Anonymum secutus recte ita defendit: ἡVerres legatus primum D0labellae suil, de qua legatione hic potissimum agitur, et mortuo demum Malle0l0, pro quaeSt0r: quo tempore, cum legatus esse non desiisset, et Vices quaest0ris ageret, legatus pr0 Quaestore debuit appellari. Duo haec tempora ita coniunguntur, ut legali0ni principem locum tribuat, cum in provinciam legatus esset prosectus Verres, deinde proquaesturam casu illi additam memoret. Itaque dixit: hlegulus et pro υuaestoreμ, intelligens, legatus et legatus pro Puaestore μ. Haec scriptura simili loco confirmatur, qui invenitur in Accus. I, c. 15: , Cui legatus, cui pro quaestore fuerat ρ. In antiquis

vero denariis haec nomina plerumque sine copula reperiuntur. Cum hic de iis legatis, qui erant pro Praetore, commemoro, non dico eOS, qu0s proconsul eo nomine ornabat, ut haberet, qui ipsius Vel praesentis Vel aliquamdiu absentis munera administrarent, quod Labienum fecisse superiore parte vidimus Imo potius ab hoc genere duo alia, quae huc referri op0rlet, genera distinguenda ac separanda sunt; unum eorum, qui a pr0praelore decedente relin quebantur, ut, donec adveniret successor, cum imperio pr0Vinciae praeessent; alterum eorum, qui a Senatu provinciae pacatae, ubi absentis magistratus partes Sustinerent, praeponebantur. Illud Vero genus, quod prius n0minaVi, aeque propraetoris nomen, quia ab e0 imperium acceperat, in proVincia ferebal, atque hoc, quod millebatur a senatu, ut sine alio praeside cum imperi0 et potestate praetoria quietis provinciis praeesset. Hoc aulem a Cicer0ne fin orat. de pro VV. cons. c. 3 aperte hisce verbis declaratur: , Atque hanc Macedoniam, domitis iam gentibus finitimis, barbariaque compressa, pacatam ipsam per se et quietam, tenui prae sidio atque eaeigua manu, etiam sine imperio per legatos nomine ipso populi Romani tuebamur: quae nunc consulari imperio atque eaeercitu ita reaeala 5

42쪽

est, piae ut se possit diuturna pace recreare ρ. Quo ex loco intelligi potest, legatos, cum nonnunquam nomine populi Romani et senatus auctoritale pacalas provincias pro Praetoribus oblinerent, lictores etiam suos ceteraque ornamenta magistratibus concessa habuisse, imperium mili lare n0n item; quippe qu0d, nisi provincia bello peteretur, necesse non QSSel. Sed meliore lumen ac superiore utebantur conditi0ne illi legali, quos pro se proc0nsules, iam eXeunte muneris provincialis tempore, c0gebantur cum imperio relinquere, ut, d0nec adesset proconsul suturus, exercitui praeessent. Eos enim conflat non imperium modo militare omnemque potestalem civilem habuisse, Verum eliam proconsulum nomine et omnibus dignitatis insignibus ornatos suisse.

Quod quidem ideo laclum esse intelligitur, ut legali ipsi, cum proconsul sungi

munere suo desiisset, omnibus ad bellum rebus instructi possent et consularem dignitatem tueri, et provinciam ab hostium impetu defendere. Hic notandus videtur

ille locus, qui est apud J0. Laur. Lydum s de Magistri'. Rom. III, 3, pag. 152,

raro solebant mullae magnaeque curae exagitare, quod ei dissicile erat decernere, quem pr0 Se pr0 vinciae praeponeret, aliquem de legatis, an quaestorem Τ Nam cum in provinciis consularibus magnus belli timor magnumque periculum eSse soleret, et maximae Saepe res agerentur, ratio ipsa videbatur postulare, ut legatus, qui quaestore putaretur bellica laude praestantior, provinciae praeficeretur. At maior dignitatis gradus et consuetudo, maior auct0ritas et necessitudo serebat, ut imperium cum poles tale deferretur ad quaestorem. Qua de re Cicero, antequam

decederet, mirifice animo sollicitus, cum, molestiaene plus, an periculi sibi asserretur, incertum haberet, hanc cum Allico deliberationem suscepit sepist. 3 lib. VIJ: ἡAc primum illud, quod me maaeime angebat res est in manibus, tu autem abes longe gentium): - obrepit dies, ut rides smihi enim a. d. III. l. Seael. de propincia decedendum est nec succeditur. 9uem relinquam, qui proninciae praesit 8 Hatio quidem et opinio hominum postulat fratrem: primum, quod ridetur esse bonus; nemo igitur potior: deinde, quod solum habeo praetorium.

mmunius enim eae pacto et conventu - iam a me discesserat Quaestorem nemo

43쪽

dignum putat. Etenim est lenis, libidinosus, tagain. De fratre autem primum illud est e persuaderi ei non posse arbitror. Odit enim prorinciam ρ. Et paucis interpositis: Magna igitur, ut rides, sollicitudine aspicior, magna inopia consiliiμ. Aliquot locis interiectis: ἡΛecdum tamen ego Quintum conveneram, ut iam, Si id placeret, scirem, possetne ab eo impetrari: nec tamen, Si posset, quid rellet, habebam . Atque ibidem in epist. 4 eadem de re ita pergit dicere: ἡMihi diseficilis ratio administrandi, quod paucos dies habebam reliquos annui muneris, illud autem dissicillimum: relinquendus erat eae senatuSconSulto, qui praefXSel. Nihil minus probari poterat, quam quaestor Mescinius Nam de Coelio nihil audiebamus. Rectissimum ridebatur fratrem cum imperio relinquere: in quo multa

molesta - . Eundem rem in Epist. 15, lib. II fad Famo ad Coelium data hisce

verbis persequitur: hEgo de prosincia decedens quaestorem Coelium praeposui prosinciae. Puerum Z inquies. At quaestorem; at nobilem adolescentem; alomnium fere eaeemplo. Neque erat Superi0re honore usus, quem praeficerem. Pomlinius multo ante decesserat. A Quinto fratre impetrari non poterat; quem tamen si reliquissem, dicerent iniqui, non me plane post annum, ut senatus soluisset, de provincia decessime, quoniam alterum me reliquissem . - Denique nunc sollicitus nou sum; si fratrem reliquissem, omnia timerem fab inimicis, qui Romae eran0 . - Ηisce locis salis aperium est, Ciceronis animus quantis sit curis ac sollicitudinibus vexatus, cum anceps haesitaret nec haberet, quid saciendum decerneret. Nec Vero minus perspicuum est, proconsulem de provincia decedentem, praesertim si non videretur grave aliquod bellum posse vitari, maluisse legatum aliquem, rei militaris peritum, ut cum imperio et potestate ipsius partes ageret, quam quaeStorem, relinquere. Quod quominus fieret, prohibebat mos et consuetudo maiorum, quae serebat, ut quaestor, qui honore uteretur superiore, pro Consule provinciae praeficeretur. At enim proconsul mederi huic incommodo tum facile poterat, si in legalis e0s habebat, qui, quod iam praeturam geSSerant, Vel prο- praet0res pr0Vinciam aliquam administraverant, quaestorem dignitatis gradu super arent. Ex qu0 legalorum genere cum essent Pomptinius et Quintus Cicero, quorum ille antea iam praetor triumphaverat de Allobrogibus, hic ipse praetorius erat Asiamque per triennium rexerat, Cicero nihil se vehementius cupere signis cavit, quum ut alteruter vicarius proconsulis paries susciperet. Quod ut vidit a fratre

44쪽

se non posse impetrare, nihil aliud sibi relinqui arbitratus est, nisi ut Coelium ex duobus quaestoribus meliorem deligeret. 0uae autem hac extrema parie dispulavi, ea possunt ad hanc iudicii summam referri: legatos quaestorum, qui essent gravi aliquo morbo impliciti vel subita

morte OppreSSi, munera suscepisse et legatos pro Quaestoribus nominatos fuisse; eosdem Vero ab iis proconsulibus, qui a provincia abessent, eXercitui totique provinciae praesectos, vel a Senatu in proVinciam aliquam regendam missos, Vela propraet0ribus in provincia relictos, non solum imperii dignitalisque insignibus usos, sed etiam legatos pro Praetoribus vocatos esse. Qua in re illud maxime commemorandum est, eOS legatos solos, qui a proc0nsulibus, qui decederent, provinciis praeponerentur, solitos esse, dum SucceSS0r adveniret, cum imperio et p0testate pr0Vinciae praeesse et proconsulum nomine appellari.

Hoc genus legali 0uis quantum ab illo, de quo Superiore parte eXpositum est, discrepet, Vix attinet dicere. Nam hoc quidem manifestum est, ut illos legatos a senatu delectos et in provincias missos rei publicae commodis, ita eos, qui liberam legationem haberent, nullis, nisi suis rebus inservisse; ut ill0s reipublicae dignitali, ita hos suo honori atque utilituli consuluisse, neque alia, niSi sua negotia persecisse. Cuius rei eXemplum aliis imitandum ex magistralibus primus videtur proposuisse L. Postumius consul, qui iv. 42, c. 1.J mira sua arrogantia atque insolentia magno oneri et sumptui suit Praenestinis. Quo facium est, ut magistratus, ne quid grave imperarent Sociis, mulis tabernaculisque et alio omni instrumento militari ornarentur a senatu, legalis autem, qui repente

45쪽

aliquo millerentur, singula iumenta per Oppida, qua iter faciendum eSset, darentur. Sed Romanorum magistratus, cum eo iure, quod adepti erant Praenestini, graviora in dies facta esse imperia quererentur, idque in primis agerent, ut plura sibi mai0raque sumerent, petebant a senatu aut a populo, ut ab exteris nationibus, si ad eas abirent ad privata negotia obeunda, itinerum sumptus Suppeditarentur, ipsi Vero maioribus quibusdam augerentur commodis. 0ui ex iis bene de republica meriti mullum auctoritate Valebant, quod petebant a Senatu, facile impetrabant. At magis in dies crescebat malum. Nam qui antea iam magistra ius gesserant ipsique potissimum senatores illorum Vestigia sequebantur, non salis habebant, res et ad victum quotidianum et ad iter saciendum necessarias sibi suppeditari vel a s0ciis vel a provincialibus. Atque adeo illi postulabant, ut duo sibi lictores cum lascibus concederentur, quo maiore auct0rilate ac Securitnte in eXleris terris privatas res suas melius persequerentur. 0u0d quoniam illi non definito tempore faciebant, neque solum quae conserre debebant h0mines eXteri, magis magisque Solebant multiplicari, Verum eliam numerus eorum, qui liberam aliquam legalionem partim petebant, partim acceperant, in dies maXime augebatur: S0cii, onere paene 0ppressi gravissimo, nihil prius habebant, quam ut senatus fidem implorarent. Quaro cum multi insolenter abuterentur istiusmodi legationum iure ac n0mine, Cicero consul, ut huic malo occurreret, retulit ad senatum de

tollendis legali0nibus liberis senatusconsulto. In quo cum, tribun0 plebis aliquo sive Metellus Nepos suis, sive Besliab intercedente, lotam rem tollere n0n p0SSel, quod ante infinitum fuerat tempus, annuum fecit. de Legg. ΙΙΙ, 8, 18J. Sed ne

ila quidem satisfactum est causae optimatum, qui nimium de iure suo detrahi, Veleliam magnam sibi iniuriam asserri putarent. 0uapropter J. Caesar, qui Senatorum

animos, ne eos Vehementer a Se abalienaret, neque laedere, neque illorum aut

levitate, aut avarilia spoliari ac diripi sociorum terras volebat, medium quiddam tenendum putavit tulitque legem, ut liberae legationes quinquennii destillum tempus haberent. 0uam legem libenter comprobat Cicero cepist. ad All. 11, lib. XVJ,

cui eorum, qui omnia ad quaestum et ad libidinem res errent, intemperantia videbatur posse eiusdem legis beneficio aliquantum coerceri.

Ernestio DCtav. Cic. in Indic. Legg. sub leg. Jul.J de legalionibus quidem

liberis necesse non Videtur flatuere, peculiari lege sancitum esse; nam p0luisse

legis de provinciis talae caput esse de legalionibus liberis, quod eaedem in primis

46쪽

ad provincialium iniuriam pertinerent. Idem sere, quod Ernestius, iudicium de lege Iulia facit Lachius Histor. Juris p. r0m. lib. II, c. II, XCI, pag. 194.J, cuius haec verba sunt: ἡLeX Julia de liberis legationibus n0n tam peculi tiris lex fuisse

videtur, quam p0lius caput eius legis, qua Sunxit, fine quis civis maior annis riginti, minor ne quadraginta, qui Sacramento non teneretur, plus triennio continuo, Italia abesset: neu quis senatoris silius, nisi contubernalis aut comes magistratus,

peregre proficisceretur ρ. - At quidquid de illa lege statuitur, hoe in dubium non p0lest Venire, quin, ut Ciceronis episti. ad Alt. XV, 11, ad Fam. V, 10 et 21 significatur, legationis quinquennale certe lempus definitum et Sumptus

deminutus fuerit. - Τ0ta aulem illa causa, quanta tum fuerit morum depravatio, quamque perturbatus rei publicae Stalus, n0n leve indicium ostenditur et argumentum. Quam0brem ego non incomm0dum arbitror, Sicut infinile de universo genere disputavi, sic desinite ac separatim de singulis rebus, quae in illis leguli 0nibus spectandae sunt, ampli HS qucterere. 1.

Ingo nes ne Provriri PnTte Exsonittar, 19 quare illae legationes nominatae sint liberae et 29 quae legatis praebere

debuerint propinciale3. In utroque genere eXplicando rerum antiquarum investigatores et interpretes infra videbimus, quant0S in errores prolapsi sint. Namque alii, velut Ernestius Clav Cic. in in dic sub leg. Jul.), legaliones hanc ipsam ob causam libertis esse dictas volunt, quod eXire et redire liceret, cum placeret; alii, ut Turnebus Commenlar. ad Cic. de leg g. Ι, 3, pag. 537.J, liberam legationem appellatam esse dicunt, quod libere, in quam Vellent provinciam, in quam vellent urbem, proficiscerentur, ubi etiam, quantum Vellent, libere manerent; alii, ut Abramius ad Cic. Orat. de pr0Vv. consul. c. 17.J, docent, liberisui fuisse legationem, cuius tompus suisset infinitum, et in qua SenatoreS, quamdiu commodum eSSet, manere potuissent. Atque alii alia, eaque magna ex pBrte inepta , nec memoralii digna 1 Illarum desinitionum sententiam, cum in ea aliquantum absit, quod abessen0n deceat, curtam eSSe, n0n persectam, sacile potest intelligi. Nam etsi in filiberae legationis , explicationibus ab illis viris et temporum et locorum non

47쪽

definitum spatium verbis salis declara luna esl, lamen in eo non Sunt Omnia, ac necessario addenda, quae ad integram sententiam pertinent. Rei autem ipsius

ratio quae sit, tum dilucide perspicitur, si illius legationis ius qui habebant, iis legalis opp0nuntur, qui publice adiutores praesidibus dati in certas quasdam pro

vincias millebantur. Hi enim a senatu, etiam inviti non modo deligi certisque praesidibus adiungi, sed etiam quo Volebat senatus, eo milli, ut reipublicae com modis inservirent, et quaecunque iis committebantur, procurare Solebant. Iluessicitur, eosdem non potuisse suo iudicio solo ac Voluntate uti, nec Sui S rebus consulere, sed debuisse vel senatus vel praesidis arbitrio voluntatique obtemperare. Illi contra senatores) sua sponte, nullo impellente Vel cogente, nomen legatorum sibi ut daretur, petebant a senatu aut a populo, et concesso iure libere utebantur; easque, in quibus 80luli Versarentur, imperii romani provincias, quas Volebant, libere p0lerant deligere; non ad aliorum, ut praesidum, sed ad suum arbitrium, nec prival0, sed public0 80ciorum sumptu vivebant; non publicas, quae mandR-bantur ab aliis, sed suas ipsorum res suo arbitratu, infinito antea temp0re, obibant. 0 uocirca Si rem velis suis ponderibus examinare, lola eius ratio ita Videtur esse constituenda. - Liberae legali0nis ea erat vis ac proprietas, quas enal0res magna libertate uterentur cum in petendo et accipiendo legal0rum iure ac nomine, et in pr0Vinciis, quas Volebant, cuiusvis privatae rei causa deligendis, tum Vero in temporis usura ante legem quidem Jul. infiniti, alque in itinerum

sumptibus, qu0s ferre debebant socii, laciendis. In his autem sumptibus 2b ea, quae illis imperabantur, tanta erant, ut

eorum civitales legatorum et multitudine et avaritia paene exhaurirentur. Nam socii lantis quidem rebus ad usus illorum quotidianos subministrandis ita VeXabantur, ut, etiamsi altenuarentur eorum Vires, plurimis lamen gravissimisque

querelis nihil proficerent. Quam ob causam Caesar hoc saciendum putaVit, ullege Iulia legali 0nis lempus n0n modo definiret, sed immoderalos etiam SumpluSexteris nationibus sustinendos praecideret. Ex quo hoc primo, ut 80let, effectum est, ut provinciales Vel Socii, quidquid esset sumptuum legibus SBncitum, recusarent Vel proconsulibus suggerere; qua de re Cicero Allienis ad Atticum LV, epiSi. 10. prim.) haec scripsit: ἡAdhuc sumptus nec in me aus publice aut prisatim, nec in quemquam amicorum. Rihil accipitur lege Iulia, nihil ab hospite μ. Adde eiusdem luculentum, quod huc transcribere longum est, exemplum epiSt.

48쪽

ad Alt. datae f21, 8.J a Scaptio qu0dam petitum, unde Salis apparet, socii et

provinciales quantum fuerint omni Vexali 0nis genere exagitati, quantis molestiis conflictati, quanta crudelitate perturbali ac direpti. Legatorum autem cupiditas ut restingueretur, lege Iulia ad nimios sumplus circumcidendos constitulum suit, ut parochae foenum iumentis, ligna coquendis cibis, vestes sternendis Ieclis, salem ferculis condiendis, aliaque quaedam minuta praeberent, ab aliis oneribus essent immunes. Ad haec referenda videntur, quae Horatius in lib. I, Sat. 5. ita dixit: ἡμ0aeima Campano ponti quae rillula tectum Praebuit, et purochi quae debent ligna salemque . Sed senatores, qui peregrinantes illis sociorum impensis iam intemperanter abutebantur, magni interest Videre, quare liberas legationes petiverint et susce

perint.

Eas autem reperiuntur illi suscepisse , 3J vel privatarum rerum causa, Ut hereditatis obeundae, bὰ pecuniae ex STngrapha exigendae causa, Vel 4J ad votum exsolvendum, vel 5b ad periculum declinandum. Liberam legationem qui habebant, ut privatas res persequerentur, gruViuS reprehendi solebant, quod honestum non putabatur, in privatis p0lius, quam in publicis negotiis administrandis Roma abesse magnoque oneri et Sumptui esse pr0Vincialibus. Qua de re Cicero de legg. I, 8, 18 haec dicit: ἡJam illud apertum est profecto, nihil esse turpius, quam quempiam legari, nisi reipublicue causa. Omitto, quemadmodum isti se geranι atque stesserint, qui legatione hereditates et syngraphas persequuntur. In hominibus

est hoc fortasse ritium . Sed quaer0, quid reap88 8it turpius, quam Sius Procuratione senator legatus, sine mandatis, sine ullo reipublicae munere ' quod quidem legationis genus ego consul, quamquam ad commodum Senatus pertinere rideatur, tamen approbante senatu frequentissimo, nisi mihi lenis tribunus plebis tum inter cessisset, sustulissem: minui tempus et, quod erat insinitum, annuum feci . Nec vero minus ideo accusat Cicero istius modi legatos, quod non modo iniuriis suis eXteras nationes exagitent, sed graVi etiam populi Romani imperiique n0mine urbe egressi abulantur; de quo haec in Agrar. II, 17, 4b: se Legatos nostros, homines auctoritate tenui, qui rerum privutarum causa legationes liberas obeunt, famen eaeterae nationes ferre riae po8Sunt. Grase est nomen imperii, atque ideliam in leni persona pertimescitur, propterea quod restro, non Suo nomine, quum hinc egressi sunt, abutuntur . Quae hisce locis impr0bat 4 ullius, eadem

49쪽

aliis probat ac defendit, prout vel eorum, pro quibus dicit, Vel eorum, quibus

gratificatur, rationem ducit, ut in orat. pro Flac. c. 34, 86: hAn legationes sumere liberas, erigendi causa, sicut et tu ipse nuper, et multi risi boni saepe fecerunt, rectum est: squod ego non reprehendo, socios rideo queri yμ. Adde epistolam 21, lib. XII, ad Cornificium datam: ficii Anneius, familiaris meus,

negotiorum suorum causa legatus est in Africam legatione libera. Eum selim rebus omnibus adiures operamque des, ut quam commodissime sua negotia con

siciat. In primisque, quod ei carissimum est, dignitatem eius tibi commendo idque a te peto, quod ipse in provincia facere sum solitus non rogatus, ut omnibus

senatoribus lictores darem, quod idem acceperam et cognoseram a Summis viris factilatum μ. Ila Ciceronem videmus eandem rem, quam ipsam reprehendebat, cum ea non Videretur posse immutari, tamen amicorum causa adiuvisse iisque

insignia potestatis voluisse adiungi, quo maiore illi auctoritate et gratia, minore Vero sumptu manui. Commenlar. ad epiSt. ad Fam. dat. lom. I, pag. 384, b.J negotia sua facilius conficerent. Eorum aulem negotiorum gravissimae erant causae, aJ hereditales apud exteras nationes obeundae, quibus nihil senatoribus in liberis legationibus maius esse videbatur. Homines enim provinciales, ut est apud Τurnebum inommenlar. ad Cic. de Legg. III, 8, pag. 718.J, aliquando senatorem romanum aliqua eX parte heredem scribebant, ut in Minutii Basilii salso testamento heredes adscripti sunt Crassus et Hortensius. Sed illi senatores, cum ad adipiscendas hereditates male uterentur legatorum iure et nomine, eorumque graves sociis adventus esse solerent, privati privatis de rebus nulla prope auctoritale praediti a Τullio comparantur cum decemViris, maxima cum potestate infinitoque cum imperio ad exteras nationes dimissis. Is autem totam istorum rationem in Agrar. II, c. 3, 8, hisce verbis insectatur: HUereditatum obeundarum causa, quibus ros legationes dedistis, qui et prinuli et priratum ad negotium eaeierunt, non mainimis opibus neque gumma auctoritate praediti, tamen auditis profecto, quam grares eorum adrentus sociis restris erae soleant. 9uamobrem quid putatis impendere hac lege omnibus gentibus ferroris et mali, cum mittantur in orbem terrarum decemriri summo cum imperio, summa cum araritia insinitaque omnium rerum cupiditate 8 quorum quum adrentus grares, quum fasces formidolosi, tum vero iudicium ac potestas erit non ferenda . Eodemque modo decemviros pergit asperioribus Verbis perstringere. POSlea autem,

50쪽

cum insolens istarum legationum usus in dies magis magisque esset intolerabilis, primum an. 714, Cn. Domitio Calvino, C. Asinio Pollione coss., lex Falcidia testamentaria de legalis, a C. Falcidio, tribuno plebis, lata est: hut ne liceret ultra dodrantem hereditatem legalis eaehaurire, et si plus legatum esset, quartam partem heres detrahere, rei retinere posset . Hac demum lege Lachius fΗistor. Jurisp. R0m. lib. II, c. II, XCII, pag. 194.J docet. hmodum leslatorum licentiae

in legando positum esse effectumque, ne voluntates ultimae destituerentur, metu exhausiae hereditatis ρ. Ad eiusdem legis historiam ille praecipue commendanda censet ea, quae enarravit Io. Guil. Host manu in historia Triumpiratus, g. 15, et praeterea confirmavit in Melelemali. acadd. ad Pand. lib. 34, g. 8 Ibidem eam quidem utilem ad testamenia conservanda, sed, si omnia recte perpenderentur, callidum Triumvirorum, quorum sub dominatu lata esset, inventum fuisse flatuit.

Illius lege interpretes a Bachio Gib l. pag. 196.J conseruntur. At Vero senat0res, quanti in privatis negotiis hereditates, tanti sere faciebant b) syngraphas, quas in legali0nibus liberis persequebantur. Sed priusquam

quaeramus, quare illi lanium tribuerint Sγngraphis, commodum Videtur, quidsuerit apud Romanos sTngrapha, diligentius videre. Ex veteribus huius rei inle pretibus illius vocabuli vim eiusquo cum chirographo discrepantiam bene ita ex plicavit Asconius Ped. ad Verrin. I, c. 36: ἡInter syngraphas et cetera chirographa hoo inter est: quod in celeris tantum, quae gesta sunt, scribi solent, in syngraphis etiam contra fidem veritatis pactio renit, et non numerata quoque pecunia, aut non integre numeratu, pro temporaria rotuntate hominum scribi solent, syngraphae signatae utriusque manu utrique parti serrandae traduntur . Adde Ambrosii de Sacramentis lib. I, c. 2: Si chirographum homini dederis, teneris obnoaeius, ut pecuniam eius accipias, teneris adstrictus, et reluctantem te foenerator a stringit, atque illic tua cautione consincerisμ. Ex illa autem Asconii explicatione hoc quidem cognoscitur, STngrapham esse nomen generale, quo chTrographum etiam contineatur. Sed sIngraphis caulionem dari quasi creditae pecuniae, qua de causa facile salsum in eas referri possit, si credita pecunia, quae tamen credita non sit, perscribatur, quod Cicero significans criminose dixit in Malleolum

in Verr. loc. s. l. I, 36.J hsyngraphas feceratμ. - Quae de syngraphis dicta sunt a Inmebo DCommenlar. ad Cic. de legg. III, 8, pag. 718, et a Manutio Commenlar. ad Cic. orali. pag. 165, b, et ad Fam. I, pag. 4723, ea non