장음표시 사용
201쪽
superuenit. Ista vero inponitur a nobis sicca. At in qua siccita calori est adiuncta: in lac incidere aliquando hiri iamus,ut in intemperi que cum sanitate consistat, praeter naturam calor potest idque longo tempore Plurimam vero breui spatio, etiam quae cum humiditate coniuncta est iiii moderatam caliditatem, ut in sanitatis inteperie fieri licet. Re ei fidem quam primo loco diximus differentiar, tantum diluti vini, quod σοι τί aes Vocant, exiliberi sinemus quantum a summa intemperie ipsa recessit: reliquarum autero neutri, praesertim cum summa sit, quemadmodum ostensum est. Quae enim tales intemperies non sunt: ijs dandum vinu
est, sed exiguum dilutum tale porro est quod colore quiadem est album, substantia enue se sicut ediuerso frigidis intemperantijs calidiora vina prebemus. At quod calidissimu luiciem vinum est, id frigidissimis intemperantijs est utile
reliquis vero quod portione respondet. Neq; enim eius tantum meminisse oportet, quod contraria contrariorum sint remedia: sed etiam quantitatis rationem in singulis contra
rijs habere. Ergo sicuti de medicamentis ostendimus no so-Lo limistimandum esse calidiim ne an frigidum quicquam sit, sed etiam quot in his ordinis sit: ita divinis est agendit: non solu dilutum aut calidum deligentibus nobis, sed quod
ut ad intemperantie speciem calore frigordve suo conuenienter occurrit ac respondet. Haec vero dicta mihi de iis sunt qui mediam senectutis aetatem agunt: utique nec ignoranti primam eius partem esse quae ἀμογερόντα ia, id est eorum qui
cruda viridique adhuc senecta sunt, dicitur propterea quod adhuc obire ciuilia negocia possunt: secundam autem cui apte nomen ipsum inditur, eo quod ipsa sit de qua dicitur: 3 V lauit, sumpsitque cibum .det membra sopori Quod tamen in tertiam non conuenit: in qua Telephum grammaticum bis terve mense lauari dixi. Propter enim virium infirmitatem assiduuli balnei usum nysiistinent. Accedit quod per habitus frigiditatem mordaci lii excrementa non pariunt. Nominant eum qui ad hanc partem peruenit, Graece Σπίμ ελον : sicut aiunt qui vocabulorum etymologijs au dent, ab eo quod est Σπίμανεσθαι ita ιιά ρον, id est mittendo in pompam quae ducit ad manes.
202쪽
Thoma Linacro Anglo interprete. Liud huius de sanitate tuenda
speculationis argumetum hoc libro inchoaturus, repetenda censeo eoru quae hactenus tractata sunt, capita: quae utiq; dicendis sunt necessaria. Igitur so primum diximus quid sit fanitas: secundo loco generalis ei descriptio posita est: tertio que admodum seruari ea possit,est proditum. Ad haec illud adie-
ictum,animalium corpora perpetuo mutari: in ic que adeo necesse esse sanitatem eoru quet alias corrumpi periclitetur, nostrae procurationis indigere antequam tam notabilis mutatio sat unde iam manifeste aegrotent. procurationem vero non aliunde constare quam coex cibo potioneque,quibus quod de substantia corporis decidit, reficiatur. Altera incurabilis esse demonstrata mutatio est Milicet que pro statis ratioe accedit: propterea quod cuiusque animalis corpus a prima genitura ad exitum usq;. toto interueniente tepore siccescat. Caeterum qui salubrem vivendi ratione ignorant,credibile est hos citius quam pro naturae ratione interire. Oniam autem ut diximus necesse est omne genitum animal nutriri, substantia vero ciborum uniuersa in nutrimentum non abit, ac proinde vitiosum quiddam ex superuacuo eius relinquitur, quod proprie a
excrementum vocant: praeparatae a natura quaedam corporis partes sunt quae id secernant atque emittant. Plurima vero cum sit in naturis corporum differentia ,rationabile est suam esse cuique sanitatis tuendae prouidentiam. Primum igitur eo homine qui optimo sit statis, pro materia tractationis proposito quemadmodum hunc quispiam in fanita' te custodiat: tradere studuimus. Cum autem variae occasiones sint quibus secunda valetudo varie conuellitur: eum qui
optimo corporis sit statu, Lini sibi vacantem 1ac ab omni ciuili negocio liberum, in sanitate seruare proposuimus, o Atque
203쪽
Atq; hunc quid cam in primis quinque libris quEadmoduquis a prima ineunte aetate ad ultima usque senectutem insanitate custodiat,docuerimus: nunc ad eos veniemus quibus per negociorum talitates esse, bibere, atque exercitari debito tempore non licet. Praeterea ad eos qui statim ab ortu valetudinarium corporis statum sunt sortiti. Sane breuior erit de his ferino quam prior,quanuis suapte natura longior sit,propterea quod plurimarum materiarum vires quibus ad secundae valetudinis tutelam timur praedicta iami sunt. Nam cum frictione, balneo, exercitatione, cibo, potione, fomento calido frigidoque veneris tum usu tum abstinentia, si quid aliud eiusmodi est, mutationes fieri corporis cernamus utiq; horum omnium vires ut dixi)prius suile P proditae. Vitiosi aut corporum status genere duplices sunt: cum elementa resin primas corporis particulas , quas Ari stoteles M.f.Mίρὴ, id est similares vocat, alij aequabiliter alii inaequabiliter attemperatas habeant. Dico autem aequabiliter temperari,cum ad aliquam intemperiem versae aequabiliter corporis particula omnes, aut frigidiores iusto, aut caio idiores sunt redditae, aut sicciores, aut humidiores, aut per
coniugationem quaedam calidiores simul icciores quaedam tumidiores pariter trigidiores, quaedam humidiores calidiores,quaedam sicciores frigidiores. Quinetiam in instrumentalium partium compositione quae ianiaequabiliter ousdam inaequabiliter sunt conditae. Ac primu quid dicam hic quoque qui status corporum sunt maximὰ valetudinarii, sicuti prius qui maximὰ sanus esse idostendi. Verum a unicus erat etenim in omnium rerum oenere
quod optimum est, id unum est: vitiosa vero plurima sunt 3 Duplex tamen est eorum secundu genus discrimen ceu pacloante dixi: His simili inteperie omnes partes habentibus aliis dissimili. Atque eorum quidem quae similem intemperantiam habent, ea pessima esse constat quae has Midas habent, ac potasTimum frigidas simul siccas Atquibus inaequaliter se habent corporis partes, horum numerare quidem varietates facile non est. Caeteriam alia quooue duplici
genere specieve,sive quouis alio modo nominare velis, variare licet. Nam maxime quidem ea morbis patet quorum
prin: p rte contrarijs temperamentis sunt o nectae Minus obnoxia valetudini sunt quibus diuersae a principi-
204쪽
principibus partes ita se habent Equidem aliquos iam vidi
quibus venter frigidus erat,caput calidum: sicut contra quibus caput frigidum erat,venter calidus Vidimus aut ex accidenti,non primum nec propria temperamenti ratione, assidue afflictum bili ventrem,qui alioqiii non erat natura calidus .eque vero refrigeratum alterum,quanuis non esset natura frigidus ad eundem modum caput, S iecur,&lienem, atque etiam alias partes, aliarum quandoque intemperantijs astici, cum aut ipsς haudquaquam laesae in proprio
temperamento essent, aut etiam contrarium plane quam a sotiae affectum haberent. Primum ergo de ijsverba faciam qui aequali sunt intemperie: idoue ab is qui praecalidi sunt auspicatus Sane dictum a nobis in libro de tempera metis est seri non possiet intemperies quaelibet sola diu duret,quando ipsa sibi ipsi alieram ex necessitate adsciscit. Indeque factum ut plerique medicorum quatuor antlim esse intemperantias putarint,easque compositas Simplices vero ne esse quidem Nam calidam dum humiditates semper consumit,parere siccitatem. Et frigidam, tum nihil absumit, humoris incremento quodammodo conferre. Eodem modo soksiccam, per eas aetates quibus augescit animai,calidius ipsum semper efficere quibus vero decrescit, refrigerare siccare quidem solidas corporis particulas,congerere vero abundatiam excrementorum. Simili modo si humida cum modice calida coierit: existere aliquando in utraque oppositione mediam temperiem. tranque oppositionem intellego, quae ex calido ac frigido consitit, quae ex sicco dc humido Erit autem medi temperamenti quod eucraton Graeci vocant eiusmodi intemperantia,in ipso praecipui vigoris tempore,quam Graeci vocant sed cinis emis rasionis tempore prout ipsi conuenit. Optimam nanque temperiem in adolescentia corpus obtinet. Reliqua omnes states deteriores hac sunt: ut prius est ostensum. Atque hoc etiameminisse coueniet,unum id quoque ex ij quae dicta sunt. Cum enim duplices actiones in animalibus sint: certe corporales pueri praecipua obtinent,quae animi sunt,ea quae a pueris ad remissionem usque succedit artas. Nec tamen est
has aetates annorum numero circunscribere, quemadmodunonnulli fecerunt. nisi forte in latitudine quadam. Ergo pubescere ciuidem incipiunt aliqui ubi quartumdecimum an g,
205쪽
num expleueriint. Quidam uno post anno, aut etiam am-hlius. Initium praeterea remissionis nonniilli habent statima trigesimo anno Nonnulli post quintum trigesimum. Ac robur quidem omnibus minititur post ipsam summi vigori etatem: non tamen hi sanitatem amittunt,taniet si minus hanc quam ante laudabilem habent. Caeterum hanc habent non solum usque ad initium senectutis,uerum etiam in ipsa sener tute tota.quae ipsa quoque qui biisdam naturalis esse morbus videtur. Cum enim nec dolore anguntur vllo,necio ullam actionem earum quibus ad vitae munia utimur aut penitus amiserunt, aut omnino imbecillam habent, utique sani sunt sanitate quae senectuti sit congrua Meminite nim protecto oportet eorum quae de sanitate demonstrata sunt, nempe quod ampla sit eius latitudo. Iam si tertia quo que corpori assectio est,quam neutram Herophilus appellat,quae in j qui ingraui euaserunt febri,couualescendi tentpore cernitur, senili aetate omnino extra morbum senes erunt: actiones tamen perinde ut is qui in flore aetatis sunt firmas valentesque non habebunt. Verum si ad videndum audiendum, ingrediendum, aliaque facienda quae seni expediunt, nullo deficitur corpus etiam hoc rationabiliter senis sanitatem nomines utique totum hoc iungens,senis fanitatem non absolute fanitatem. Haec enim propter ipsam actiori ima virtutem integra est, lae qua queri non possit. Senum finitas querimonij non vacat. anuis enim omnes actiones habet, nullam tamen validam habet. Atque adeo illa pars artis quae de senum ductu instituitur,lluc tantum consilia dirigit, ut sanitatem eorum quatenus fieri licet tueatur. Corpora vero quae a prima statim genitura pro num ad morbos statum sortita sunt: ea plane ad senectutem
nunquam perueniunt: aut siquando peruenerunt, uno sal- te ita diutino morbo penitus laborant. Proposiimus autem
in hoc libro de iis disserere qui vitioso corporis sunt statu atque hos quemadmodum sanos plurimum tueamur, di quirere. Lrgo initio ab ij sumpto qui parem in omnibus corporis partibus utemperiem habent primum de ijsa
gamus qui calidius temperamentum sortiti sunt, caeteriimin humiditate ac siccitate modice se habent δε talist quidem corporis natura ab initio statim magis apparet o sana,quam carius in utraque oppositione vitiosa est. Vtran
206쪽
GALE DE SANI TVEN. qiae oppositionem intellego, quae ex calido frigido c5
sistit, quae ex humido sicco Eadem dentes edet citius, citius articulatam vocem proferet,& citius ingredietur, singulis annis ad portionem increscet. postea vero quam adolescentiae annos compleuerit exinde ad remission eniusque manifeste calidior apparebit, sic ut tum morbis , tum symptomatis que a bili oriuntur, facile sat obnoxia. Multus nanque calor dum humorem absumit, siccius temperamentum reddit. At cum forens iam aetas item calida sit: nimirucomposita eorum temperies, calida simul siccaq; erit. In ta libus autem tempera metis bilis abundare tum pallida tum fati solet. Ergo qui hac natura sani ad aetatem usque adolescentia similiter educandi ij sunt, qui optimae sunt naturae: de quibus dictum in praecedetibus est. Postea vero quam absolutum eorum corpus sit, cons yderare oportet utrumne bilis excrementum illis per aluum expellitur, an ad superiorem ventrem sit propensum. Si enim deorsum feratur,constatio debere esse solicitos. Sin superiorem ventrem petat:
per vomitu est emittendum,scilicet longe valere iusΠs philosophis iis qui vomere ex aqua tepida post exercitationes soante cibum vetant. Nam vino nec ipse sane tum esse utendusuaserim: nisi difficulter id faciant ex aqua. Qu ippe eiusmodi quςdam corporum naturae sunt: quibus utique vinum dulce, sed ubi aquam praebiberint, est concedendum. Praeterea etiam magis ubi temperamentum eorum ab initio calidius sicciusq; fuit vomitio petenda est propterea quod magis etiam hi biliosi sunt in praecipui vigoris aetate. Quin exercitari his utilius est,non acutis exercitationibus d praeuegetis sed potius tardis mollibus. Sut enim omnes qui hoc
statu sunt,graciliores. Acutae vero exercitationes consensu rosymnastarum omnium extenuant: sed lentae contra corpus
implent. Sunt vero ex is qui impense calido temperamento sunt, qui exercitari prorsus non des yderant, sed abunde his satisfac1ant inambulatio, balneum 5 mollis ex oleo frict io Acre nanquein mordax calidum id est quod ab his exhalat, non humectans quale ma sit, Graeci vocant nec suaves, citraque morsum. hos vero a cibis quoque balneum iuuat. Quidam vero eorum incredibile est quam etiam obesa sunt redditi ex tali victus ratione Antiquum autem vina inimicum his est: album vero ac tenue idoneum est. Aesti go
207쪽
mandum autem in omnibus est qui a cibo lauantur,num iri dextera praecordiorum parce, ubi situm iecur est dolore aliquem aut grauitatem aut tensionem sentiant. Eiusmodi naque corporum status iocinoris viiij tentari latet si balneo post cibum, tantur. Ac siquando eiusmodi aliquod vitium ιentiunt, illico dandum aliquid est eorum quae obstructum recur liberent: abstinendumque ab iis cibis qui crassum ess1-ciunt succum ac potis inatim si ijdem glutinosi sint. De his dictum abunde nobis est in tribus libris Quos de alimentopo rum viribus scripsimust praeterea in eo libro quem de euchymia cacochymia, id est de cibis boni mali succi,edidimus: itemque in libro de extenuante victus ratione. ip pe qui dolorem in iocinore sentiunt ijs tali victus ratione utendsi omnino est quoad dolor se remiserit, A dextra praecordia leuia quodammodo sentiant. Vtile sane fuerit cliquorem in quo macerata sit absinthi coma,offerre: praete ea quod tum ex ea, tum ex aniso amaris amygdalis conficitur: quod etiam bibere ex oxymel ite praestat in eo tempore auod inter surgendum lauandumque interuenit. Nam Eois postquao confecta sunt quae ex ventre ad iecur redduntur, talia exhiberi praestati temporis aliquid eorum operiante cibum sumendum dari. Non inutile est medicamentum quod diacalaminthen vocant: cuius compositionem in quarto horum commentariorum scripsimus. Verum in biliosis temperamentis cauere oportet huius assiduum usum.
Sed siquando horum quispiam eo propter iocinoris ob struistiones utitur utilius est ex oxymel ite id bibat. Porro alimenti species, siquis homina temperamentum vertere in melius studet, contraria esse intemperantiae debet Sensim vero id fiet citra noxam, si ire sit medicus:& qui curatur, ita sit a negocij liber, vionania suo tempore peragat. Nam qui in rebus ciuilibus versatur,& multis negocis distringitur: huic tutius est ut nec tentet temperamentum suum mutare,sed accommoda sibi nutrimeta sumat. Porro apta sunt
humidis quidem humida, siccis sicca utritio enim fit
cum is qui nutrit cibus corpori quod alit assimilatur. Citi us autem assimilantur sicca siccis,& humida humidis. Quibus vero aequale temperamentum est ij quanto Dicundius fuerit quod comedunt, tanto utique fit magis nutriens. At -
qui inaequalet tempericm sui t sortiti , ita ut his aliud lo- iij cinoris
208쪽
cinoris temperamentum sit, aliud ventris, aut alicuius eora quae circa iecur sunt ijs diuersum est quod assumptu iucundum est ,ab eo quod cuique particulae est idoneum. Quoniam autem ostensum est duplex esse quod singulis conueniens est, aliud quod secundu simplices qualitates, aliud quot secundum totam substantiam: quod simplicibus qualitatibus maxime aptum est,id qualenam sit,superius paulo est
comprehensum idque seu mutare intemperiem per ocium velis,seu cedere cogaris propter negocia. Qia od ex tota substantia idoneum maxime est, sola experientia discernitur. Ac maximam quidem vim habet ad ea quae eduntur bibunturque,non in ventre modis,sed etiam toto corpore conficienda,totius substantiae conuenientia: cuius ratione nutrimenta animalibus iaria, speciebus multum inter se diuersa, habentur: cum nulla similitudo sit eius quod ex palea herbis accedit, ei quod ex ossibus iarnibus. nulla societas eius quod ex pane est, cum eo quod ex cicuta veratro. nam de hec animantium quibusdam nutrimenta sunt. Fiunt autem qualitatibus conuenientiae: utique si seruare tem peramentum studes, humidis naturis hunaeetante cibo maxime quadrante: siccis vero,eo qui siccet. sin alterare placet, contrarijs. In eo autem qui est in calido frigidove ad intemperantiam lapsu,contraria dare semper expedit: cuma efficacissima eiusmodi intemperies sint:& ut ita dicam magis quam quare siccitate humiditate consistunt, potentes: quippe cum facile similibus nutrimentis in morbosam intemperantiam abeant. Ac si siccius quod iis membrum efficias, nihil manifeste aedes. pari modo nec si humidiori ostiam humiditaten serves. Euidenti vero argumento tibi etates sint. Quae enim a prima genitura adolescentiam usq; habentur humidi ilim ijs caro est: senili aetati,impense sic'ca. Meminisse vero in huiusmodi sermone oportet eorum quae in opere de teniperamentis sunt scripta scilicet ne quis existimet qui superuacuis excrementis onerantur, hos iu in id tena peramento esse,qua res eos qui senectutem frigidam ii midam putarunt, falsos habuit. Non enim ipse particula senum imaidiore temperamento sunt, sed ipsae
capacitates quae inter corpora patent tum senum tum eorum qui humidis morbis laborant, superuacua humiditate impluntur. Porro cuiusnaudi siccus inprbus sit, certa scien so
209쪽
tia cognoscet iii librum quem de arasmo inscripsimus,
diligenter relegerit, non semel bisve, nec transcurrens , sed singulis insistens atque intentus Sane qui haec commode Ieget, ii unc exercitari prius conuenit in secundo de temperamentis libro, in quo demonstratum est senis temperame- tum siccum esse. Vcrum quod in praetentia nobis propositum est calidius iusto corpus, si qui leni in prima constitutione medium humiditatis siccitatisque habitum habuerit: omnino id in incrementi statu quam ἀκμ ita Vocant y siccum efficitur , idque tum magis , tum celerius, si etiam natura siccius erat. Sed essenescet idem citius, quanto ti-que ad summum incrementum peruenit citius. Nam cum omnes in remissione aetatis siccescimus: ratio est, qui natura sit siccior, in senilis intemperantie siccitatem citi perueniat. Hi ergo in praecipui vigori sitate potissimum humidam victus rationem postulant cuius formulam proxime descripsimus perscitur enim humectantibus cibis ac balneis, tum exercitationum quae praeceleresin quae multae sunt abstinentia. Hi adeo aestatis tempore illi ut lauan an tur, a cibo iterum, prodestinis frigidae potio At venus siccis temperamentis ex inimicissima Vitanda quam ma-Σime his sunt exustiones,& lassitudines solicitudines,&vigiliae, holus omnis celer. Irac india vero cum biliosas naturas maxim accendat acutas febres parit. Itaque quae victus ratio is laudatur qui status incrementi tempore rem
perie sunt calida, humiditatem tamen ab ortu medios rem habebant: haec ijs qui ita tura calidi sunt de sicci, magis conuenit. Nec dubium est quin modus quoque excessus superantis elementi in primis con syderandus sit. Siquidem ea lue tenus intendere , remitteres, aut augere victus speciem portet, quatenus supra naturalem habitum audia diminutave sunt temperamenti elementa. QuapropteIsi O-rum qui natura humidiores calidioresque uint,mutare temperamentum ad frigidiorem sicciore nutu speciem libet:
contrariam his victus rationem exhibeas oportet. sin id custodire placet similem. Sane eiusmodi natura in puerili aetate fluxionum redundantiae morbis maxime tentantur, itemque putredinis. Quo magis iliaribus exercitationi bus exacta ventris concoctione indigcc. Quicquid enim
o in socco rum pitur, id toti corpori morborui: puIrcidini. iiii occasio
210쪽
occasio fit. Itaq; d ante cibum bis terqtie hi si lavent, accolidis sponte ortis tantur: maximum inde commodum sentiunt. Quippe huc dirigitur in his cosiliu ,ut ipsas animalis
particulas seruemus humidas. Qua res omnis temperam c-ti communis est: si modo contraria ratio omnium animan
tium corpora citius ad senectutem perducit, ipsaque sit cui culpa omne genitum corpus mortale sit. Quippe si fieri posset ut temperamentum corporis humidum perpetuo seruaretur: verus sophisticuriis inter initia operis memini,sermo
esset,qui sibi auscultantem promisit immortalem fore. Sed quonia naturae proaressum qui est ad siccitate effugere corpori no licet,ut ante docuimus:iccirco senescere nobis corrumpiq; necesse est. Erit tamen id maxime diuturnum,quicquid erit minime siccatum. Verum cum humida vidi ' ratio excrementa, succorum abundantiam pariat: dissicile est ita mediocritatem seruare,ut neque morbi incidant, neque senectus maturetur. Qu9d tamen ad ipsius temperamenti rationem attinet: qui maxime sunt humidi, i maxime sint longaeui. idem finitate ubi corpus ad robur peruenit, plus caeteris fruuntur: caeteris qui parem aetatem agunt, ovalentiores ad extremum usque senium sunt. Ideoque permetum medicis omnibus, tum philosophis qui corporis elem dia diligenter inuestigarunt,temperamentum id laudatum est. Imo etiam num id proinde secundum naturam se habere quibusdam est visum. Nam quaniniam in principio sit deterius tempore tamen reliquis praestantius euadit. Rus magis qui tuendae huius corporis sanitati praeficituriij quq ab ipso defluunt, prospicere debebis,tum exercitatione ut dixi tum balneis ante cibum pluribus,tum vero ij qu perventrem urina redduntur, excernendis Nec prohibetis praeterea quicquam quin apophlegmatismis iurgationibus aliquando latur: anteque omnia, cibis boni succi, ac vini potione quod rinas promoueat. Et de calidis quidem temperamentis abunde dictum est id frigidis deinceps agddum. Sunt porro S horum reis summae differentiae Nam aut modice se habent in altero cotrariorum pari, ita ut nec humidi sint nec sicci aut alterum in his redundat, utiq; vel siccum vel humidum .pessima tamen merito sicca temperam tura est. Quippe quod temporis spatio senescetibus accidit.