Ivsti LipsI Admiranda, siue, De magnitudine Romana libri qvattvor : ad serenissimvm principem Albertum Austrium

181쪽

LIBER TERTIV s. 16ytum:dictumque ideo Transitorium,quod per id in alia, opportune Velut transitus es set. An dc quia Iani in eptemplum t quod qua riuor portarunta ibi fuisse Seruius tradidit: S Ja,ii olim, transitiones dici a ,dc re ipsa erant. Quintiam Forum, lupi tim siue Tisiani. Quas fecit tipse Traianus: nec dabo hoc Cassiodoro, Domitianum vel coepisse. Nam is quidem in Domitiani iX. Consulatu,facit eum excitasse opera,Forum Traian s I hermas iis c Traiani,voquit Icerua dicere: & iam a nobis demonstratum .Quale autem hoc fuit Z Ammianus paucis verbis dixerit, clarvitans inguiare ub omni cEostructuram. Q uid amplius t uiam numinum assensione mirabilem Deus bonet an Sc caelites terrestria h C mirenturi etiam

timeant fortasse. nam addit, G Y G A N T O S contextus

nec relaru stabile necrursus mortalibus' appeten- dos. Satis ostendit victa hoc opere, omnia illa quae inuicta antea habebamus. Quid autem Cassiodorus ξ contariit. s Traiani forum,inquit,vel SUB ASSIDUITA- videre, miraculum est.Nihil potest efficacius dici aut concipi ad elegantiam, raritatem: quae rara scilicet Melegans esset etiam in assiduo aspectu .Hςc communiter adferre possum: quid per partes t Aposiodorum architectum fuisse, summum in arte virum, & quem Hadrianus postea liuore quodam ductus, occidit. Porticus Mcolumnas fuisse, satis stilum est: dc puto in altum pia res. Vnda enim alioqPan antaeos contextus Ammianus dicereti Et sane altitudo bolumna,quq in medio sita fuit, hodieque apphet, est pedum CXxurii: cum inscriptio

ne, TANTAE. ALTITUDtNIS. MONTEM. ET. LOCUM. TANTIS. OPERIBUS. ESSE. E G E S T V M.

Credo aut tam allias igitur, aut non longc infra, Porti-

182쪽

166 DE MAGNI TV D. ROMANAcus fuisse. In earum fastigiis simulacra equorum, &signorum militarium. de quibus Agellius fastigiufori Traiani si MULACRA sim, CIRCUM UNDIQUE, IN AVRATA equorum, a signorum milicarium: sub criptumi est, Ex manubiis. N ota haeC Omnia thau an fuisse: probabiliter etiam Statuas,quae subter Porticus collocatae. Quas M. Antoninus auxit:. qui nobili

et imis sin Capitolino bello Germanico defunctis, statuas in Foro Ulpio collocauit. Ibidem ocu emptum,& Squum aneum fuisse, Victor ostendit ; dc circum Bibliothecam , alij. Sed de etiam Ammianus. cum scribit tum Constantium basisse, omni oe huiusmodi quidquam conandi depulsa Traiani e QVvM solum n atri medio locatum, qui ipsum Principem vehebat, imitari se vel dictabat. Cui prope astans regaliam ista es ondit effugentisi, ANTE, inquit, IMPERATOR STA-BVLVM TALE CONDI IUBETO, SI VALES. Libere hoc Hormisdas,& vere. quid autem posteri manibus tale aliquid Conderent i vereor ut nos, & nostri a chitecti, Vix ment C. C A P v T v I I I,

De Salae Thermisis, breuiter de Rostris. AVD. Prosectb, Lipsi, oculos mihi aperis ad haec

suspicienda : quae ego non in magno antea habebam. L I P s. Fortasse nec ea quae de La cris, id est Balneis aut Thermis Ammianus adiunxit. Au D. Haud nego. magna misse,hoc ruinae me docent ; ornata Valde aut magnifica, nondum agnoseo. L I P s. Licer per me breuiter.Et de magnitudine quidem,nonne ea ipsa miranda

183쪽

LIBER TERTIUS. Iuranda in tot partium aedificis 6c membrorum Z Ammianus ad eam, puto, respicit, cum scribit Lavacra in modum yrouinciarum exstruir: quasi quae, nosti V bes, sed regiones totas aequent. Satis audax elatumque dictu, fateor i sed caussam habuit. dc Cassiodorus item signate laudati suggerit MIRABILEM MAGNI TV-DINEM THERMAR v M. Et vidisti illas parietinas hodie Thermarum,aut magis Diocletianiὶ mira laxitas: oc addere debeas Torticus, Nemora, X stos,& imaginem quasi regionum. In Olympiodori Excerptis lego: Lavacra publica INGENTI MAGNI TV-DIN L erant, e quibus o ut omniana dicta n Wum Luantiumsabebant ellas misi excenta3, e que e MARMORE POLITO factas. Verti ego Sellas, quod in Graeco est, apte, ut opinor,& sunt sane a Soli distinctae. Sidonius de suo balneo: Hinc Frigidaria dilarantur,im Lib.ri.

ut ministeriora se non impediente famulatu, tot possint recitere sellas, quot ob' 'mapersona3. Ergo singulis personis suae Sellae M sic in illis Antoninianis lauari sim talin Frigidario potuerint misse exceti. Quid non amplius in Diocletiani quae amplioresῖ Magnitudine agnostis:

ceteras partes, de illa Sidonij tibi dicent lege, si lubido

est & Hieronymi Mercurialis,eruditi amici nostri,scripta Θmnassica artis. De splendore dc paratura earum, audi haec Senecae: Paupersibi videtur ac hordidus uisipa- ενist. riues magnis ac pretiosis ORBIs Vs refulperint, : nisi

dam rarum in aliquo templo lectaculum, I siluas nostras circum'

184쪽

1c8 DE MAGNITUD. ROMANA

circumdederit: nisi aquam ARGENTEA epitonia fuderint . Et adhuc plebeiis Bulas loquor: quid cum ad ba

nea libertinorum perueneror quantum STATUARUM,

quantum COLUMNARVM i , nihil ontinentium,sed in ornamentum positamm, s impenses causa ' quantum A QV A R V M per gradin cum retore labentium: Eo dei

clarum venimus,ut nisi GEMMAS calcare nolimss. Ea Verb Senecae increpatio aut delineatio, quam clare sub oculos dat dc ponit, non Balneas aliquas, sed Princ pum dixeris Aulas Z Et quaedam ex istis Statius,in Batineo Etrusti:

AZil diplebeium, nu quam et emesaea notabisu a, sed ARGENTO felix propellitur unda,

A R G E N T O Q. cadit, Labris, nitentibus instar Delitias miratasua . Significat fistulas & canales argenteos fuisse, ipsa etiam Labra. Idem de Uitro: fulgent camera, vari actigia vitro In oeci animo Hyritenet . Lib., ij. Quid autem PliniusZnarrat Sc culpat cum Seneca am' ibisti, Peropaedagogia ad transitum visibia is custodiantur argento ; seminae lauentur , nisi ARGENTEA solia fant, diant, eademque miseria sprobri eruiat, 'cibis. Via

rum balneas , in ut vestigio locus non si cum viris lauantium. Significat Sc totum Solysigma,Vt Sidonius appe lat, ex argento fuisse, & ipsa pauimenta ; ita ut nec insistere in iis δί vestigium figere firmiter esset. Quod si Privata haec Balnea ita culia: credo equidem dc Principes in suis, quae publicabant, parcos aut sordidos non fuisse. Eiusinodi Publica s Gratuita balnea, odecim P. Victor

185쪽

P Victor agnostat Romae. fuisse : omitto alia Publica, quae grueritoriaticet agnominase. Nam paruo sere, MAJadrante, ad ea lautum ibant. Quid, quWin Plinius stribit M. Agrippamis AEduimie μάgratuita abui e

balnea centumseptuagintat atque addit PliniuS:qua nunc Lib.ino. Roma ad IN FlNITVM auxere numerum. AVD. Hemi

tot igitur-Trmara dc Publica balnea Z dc quo fineὶ Li y s. Quaeris i ad equitandum scilicet. & quis nescit, quod ad lauandum 8 A v D. Ne sic increpa. ego hoc rogatum Volebam,cur tam multa, an tam assidua laua tioZL i Ps. Assidua.&cottidie, de more,lauabant ituri iam ad nam. Artemidorus inipliad,Palneum nihilaliud uoauofuisse, quam TRANSITVM a scaenam.It alae qui saepius etiam cibum capiebant,saepius lauabant.Commodus Imp. notaminepties aut octies in die lauisse. Eitiam inter Christianos, Sisinnius quidam Episcopus bis in die: non sine sitispicione intemperantiae dc voluptatum. Sed ille dicterio culpantes elusit,rogatusque our Spiseo' pincum essu, bis lauare t si uiater, inquit, nonpossunto. Significabat bis se comedere,bis igitur lauare tertib non ferre valetudinem. A v D. Noua haec nobis. LIPs. Noua, qui desiimus hunc morem: nec scio an recte, quod totum. Credam valetudini dc vitae profuturun L, si in parte seruassemus,M cum modo:quem ingestum vetus Epigramma voluit, alibi in lapide sculptum. corrumpunt corpora non , Conseruant eadem B.U. U. Tria intellegit, quae modice habenda , aut cum damno habenda, vel non habenda. Sed Ammiano duce satis vidi s : abeamus. AVD. Maneamus. quid tu nescis, , aut avii mulas,deTheauo,Amphithea o,od O,Stadio, Y S--

186쪽

apo DE MAGNITUD. ROMANA

Suggestu consularit L i P s. Scio, re memini: sed haec perte iistis te opinor scire. De Amphithearro quidem seorsim tib in ego olim scripsi: idem in Thea fro b Circo sit, si coner. Libri, inquam, res: quaese nunc omitte. Nec in Odeo aut Sicidio multa dicenda: atque illud Plutarchus in Pericle tibi describet, ad Musica cer ina

stemmiastructum fuisse, interiore forma sedibbus instru-

cita, multis columnis tecto decliuit, ' ad imygmem instar tabernaculi regis P ersarum. A v D. Non au si in vltra te ducere. L i P s. Nec debes, fatigor. A V D. Tamen de Suegectu tria verba. Li Ps. Roctra intellegi arbitror; sed ea quae dicebant, siue Noua. Nam Vetera illa non in tanto nunc honore,vel usu.Sed cur Suggenum ea dicitra sorma, quam ostendit per gradus surrexisse cum dicit vertice scansilli fuisse. Dicit & imitamenta priorum Principumporta te: id est vultus Sc statuas eorum . quas equidem arbitror in gradibus,ad extrema latera ,dispositas in ordine fuisse Eorum basim, siue ima, ornara ro- Lib. Vi. 'is nauiu, ex Xctiaca vietoria,Dio cissius me docuit: Minde igitur Rostrorum nomen. AvD. Sed Coinusum 'rasum cur appellat Ammianust Lips. Q ita initio magistratus eb constendere selent, & populum salutare: eodem iterum,cum deponerent magistratum. Mos

ab antiquo mansit: qui oc adire, dc orare illic ac gratias agere populo solent,pro honore. Sed inferiori dc Piinci pum aevo, nihil factum, nisi ut conscenderent , saltat rent; itemque iurarent,aut eiurarent. Plinius de Traiano: Jam toties procedere in Roctra his incipere, hyponere magistratus, quam dignum te fuit Praei uitetiam: In Ronris, simuli religione, legibin te ubiecisIi: iura mkgem , a tendentibus Diis. Denique Claudianus de Stili-

187쪽

Stilicone Consule, inteU sellemnia ponit:

Circumsu a tua conscendant Rontra curules.

Ergo sedisse illic in Sella curidi videntur , sic se ostendisse, quasi auspicij caussa

AV o. Ah, quam iuuant me hi aspectust quanta

doleo ab Ammiano ductore,aut te doctore,dese rit Li p s. Vide benignitatem, da manum, porro vel sbius ego ducam. AvD. O hominem Sc verba melleae non voluptatem meam te dicam, sed salutem. perge sic iuuare. Li Ps. Vnum etia in his omnibus operibus locisque monendum, de quarum incredibilis multitudo,pretium, speciesq;.Nullum publicum opus, quodcumque nomines;nullus adeo locus publicus aut Vacuus, ubi non haec ornamenta. Earum originem augmenrum breuiter inCassiodoro habes: Statuaspri- tib Vrimum Thusici in Italia inue e referuntur, quad amplexapo erismeane PAREM PO P v L VM urbidedit,quami tura procreauit. Luditin Verbo eleganter: nec minore copia factos ab arte illos homines in urbe fuisse vult, quam istos a n tura . Ludit in verbo,in re serio dicit. P. Victor in fine Descriptionis sitae claudit, T A B v L AE ET SIGNA SINE NUMERO. Nam ego tibi de etiam oblitus eram dicere, sed hic monitor suggessit: quas scito magnorum illorum artificum fuisse, ec ob quarum Vnam alteramque, vel Romam philocali Melegantes illi venirent. Iam de Tretio statuarum, quod tetigi , quis non vel e materie cernati Omitto ingrino-

188쪽

sueton.

reas illas Scaereas infinitas, dico, Argenteas, Aurea Eburneas fuisse. Atque adeo Domitianus, ecce, ruas sibi in Capitolio, nonnisi aureas argentea sponi permisit,acponderas certi.Nota materiem, nota pondus: ex Q-lido utroque igitur metallo fuisse. Fortasse autem pondus in his Statianis versibus expressum . Da CAPITOLINIS aternum sedibus aurum, niteant sacri CENTENO pondere vultus. Statuam Domitiani consecrari ponique vult in Capitolio, dc eam centumpondo. Aa enim aliq grauiores,ne dubita. atque adeo Commodus rum auream habuit, cum muro Vacca, quasivrbis con-

quod in Dionis compendio est scriptum. Itaque nec pro magno aut vero satis habeam, quod est in Trebellij Claudio: Populin Romanus,seu tu o, in Capitolio ante Iouis Opt Iinax. templum, tuam auream δε- eem pondo collocauit. Quiad Principisssio tot Populus,& in tali loco, tantillam statuam ponat i Scribe, scribe, ori .pondo: id est mille, & hic quoque nota millenariam notam in Denariam muta u. Eidem Principi fidem Trebelli us notat in Ronrisposimcolumna est, espalmam stat superfixa , librarum argenti mille quingentarum. Diste & hinc pondus grande in utroque meliore metallo: quod crebrum omnino fuit, & crebrius etiam misceri, dc aes vel argentum inaurari. Ammianus de vulgo Romanorum nobilium : Ex his quidam aeternitari si commendari posseper Sta uas aestimantes, eas ardenter a se e ,-s AVRO curant IMBRACTEARI.

quod Acilio Glabrioni delasum, est primo. Inauratas intellegit, quod aliquoties in lapidum titulis expressum

legi, SUB. AVRO. STATUAM. PONI. In eodem Ammiano

189쪽

LIBER TE TIVS. I imiano vides studium in ea re Romanorum. quod Mante illum Dio aperuit, dc simul repressum ostendit'. Vrbs,in quit,statuis implebatur. quia licebat cuiquepastum Lita ictu Tabula, Are, armore , epuMisare. quod Claudius Jmp. vetuit, plerasque iampositas loco mouit alibtranstulit; edixit s ne quis in posterum PRIVATUS po-- .ra, nisi Senatus permissur excepto,siquod is P vs P v B L I-C V M saceror, reficeretve. Coercere igitur Princeps ille

voluit,quia nimia iam copia, urbem,ViaS,Vicos, non

ornabant, sed stipabant dc arctabant. Atqui exceptio quam ponit, dc permissio item a Senatu, fraena iterum laxant: dc in urbe qui non potuit, is se in villis aut agris publicabat. Ad summam, mi Auditor, haec una res ad Opes item est Romanas ostendendas: dc maxime si varias Statuarum cogitas', Coldseas quasdam, Cu rules, Equeares, Pedestres, bc habitu variante diuer- Q. Α v D. A t enim mihi hic cogitatio, dc paene cupidi

ias. L I P s. Quae AVD. Improbula. nam Cur non faS C

statuis illis aureis argenteisque Deorum vel Principum, aliquid transeuntem abradere,vel resecare L I P s.Nefas homo,nefas. Tuc statuis Principum Z capite luisses violata illa sacra. A vn. At quis stivisset,aut dixisseti denocte. LI Ps. Disce , imperitus es, custodiam& Cautelam antiquam. Miles in urbe excubabat, mrbanis ille gilum ad templa,ad loca item publica: sed praeterea Certus etiam Praefectus huic Statuarum cust tete, 6c qui militem haberet. Vocarunt id offici j, Comitiuam Ro 'manamo. dc Formula eius haec in Cassiodoro legitur: Si clausiis domibus insidiarisolor nequissimum votu, quan Lib.vis. to magis in Romana ciuitate vide tur illici,quiis P L A MI S

190쪽

fiam abundanti mi E QV o R V M ali t cautela sem uandi, quasi σ cura videntur a xi. Tum vero addit eg re per indictionem istam C O M ITIVAE ROMANAE tibi concedimus dignitatem. Ossicium tuum, CV M I L l T E S. consi ros, nocti potius inuigilare c-pes: in die autem ciuitas hei a custodit. A tque hic est qui Comes Romanus appellatus, qui Romana, eius opera, seruabata.

C A P. X

DC Garumia magnis operibus,'nominatim si

Appia. AN longius etiam eor nec Romam selum, sed

quaedam in eae, & Circa eam, ostendo s' faciam, ut inter tantas opes animos, me quoque largum fieri videas re benignum.Tria occurrunt, prς ter Ammiano dicta, vel maxime A D M IRANDA iae,Aquasi , Cloa ea. A V D. Non sustineo me , nec reprimo: tu CLacas

nobis inter magnifica, sordes has inter illos splendo-rest Hoc vere est,quod poeta dixit: - stellis nebulam ρargere candidis. Li Ps. Non sic dices, vide & audi: imb dc sub terra thesauros tibi ostendam, re latentium quo rumdam operum moles. Sed ordine videamus: Sc priuino iudicium de his tribus Dionysij. Scriptor ille sub Augusto Romae fuit, dc per viginti annos circiter vixit: ergo bene eam vidit,nouit, S ut viri ingenium diiudi-