De coloribus oculorum Simonis Portii Neapolitani

31쪽

2 equo , in se a cuius alae specie unicolor est nam boues hunc nigrum habent, caprae medium, oves aquinum, velit alii loquuntur aquilum lint hominibus&equis,oculorum magna est varietas. Sunt enim iis glauci, nigri, caprini, a quini, caerulei, se ii,subflaui: quorum causas, ac differctias aperire proposuimus, ac primum eas quas sensu percipimus. Verum quando extremi colores sunt Albus, qui in oculis dicitur glaucus,&niger lorum discrimina primum nobis sunt perscrutanda, ut inde recta via causarum cognitionem venemur. Est igitur glaucus color is, qui in

noctuarum, quas γλαόκας Graeci nominant,oculis potissimum cernitur, Ma nomine animalis nomen sibi vendicauit. Saepe tamen usu venit, ut Latini eo nomine utantur, vel ut Vergilius libro a L Georgicorum.

glauca salicta inquit Sed quonia glaucus non exprimit rationem coloris, utpote ab eo animali transatum, Videamus quomodo colorem hunc Latini significarunt Antiqui, quos Gaza sequitur , caesium dixerunt, alii flavum, alii luteum; non desunt, qui pallidum dicant.Catullus Leonem Caesium vocavit, quasi per Caesium fulvum, aut flauum intelligeret. Hinc perpetua illa distentio Gramaticorum ortum habuit, ita ut aliquando pro viridi Glaucum acceperint,aliquando pro caeruleo. Sedit haec dissentio tollatur, operaeprectum est pauca quaedam ex libro de Coloribus adscribere nempe colores principes duos esse, Album,&Nigrum,qui potius elementa colores, quam colores dici deberent. Idque tam in veris coloribus , quam in apparentibus. Qui magis perlucet, album qui minus, Obscurum,umbrosum, nigrum nominamus. Cum igitur in oculis hominum ocul

rum colores varii , multiformesque conspiciantur,

32쪽

oportet in ipsis ordinem statuere, qui priores, quiue

posteriores seu statuendi Primi, ac extremi colores sunt glaucus, niger medii vero, qui istorum imaginem magis, minusue prae se ferunt: aut plures, paucio resti causas habent extremorum colorum , ut paulo inferius, ubi causas glauci coloris explicabimus, intelliges. Primus itaque color, quid maxime cum in lucem ordimur conspicitur, est glaucus; qui duas patitur rationes, unam, ut per se intelligitur alteram , ut cum aliis coloribus confertur . si quidem conlideremus glaucum, prout coloris naturae ratio postulat, inter soridos colores numeratur. Sunt enim colores, Ut

placuit Plinio I b. XXXV. quidam floridi, quidam

austeri. Floridi sunt , qui fulgent, vel rubicant ut flavus, fulvus,rta istas puniceus purpureus, Galbus. Sub quo glaucus collocatur,atque ob splendorem,&claritatem, caesus a Latinis dicitur vocat enim Plautus linteolum caesitium, candidulum, juru, unde&, si una colla rem splendidum, clarum dicit. hunc

luteum quoque vocarunt Latini, propter luciditatem Pac per transationem iliuis, de alicibus gla cum colorem tribuunt, tunc cum clarescunt magis, albicant. Sed qui claritatem amiserunt, pallidi nominantur. Latini itaque Caesos dixerunt, cum claritatem caeli id est acris habere videntur non a ceruleo colore, Vt ahi perperam senserunt . Debilis autem glaucedo alius color est, quem Greci ωχρον dixerunt,

qui est quidam in pelle liuor hic dictus est aliquando a Latmis flavus, a fulgendo ad flammae similitudinem . quare Videtur esse impurus albus, si cum albo splendenti comparatur; sed si cum rusto conferatur, sit perat claritate rus una dc superatur coloratione, quoniam uisus mas is ad rubedinem accedit. cstig -

33쪽

tur ille decoloratus, russus dilutus quo si,ut a

quibusda inter russos colores numeretur. Habes itaque glaucum colorem a Latinis caesum dici sed cum in eo colore duo appareant, splendor ipse in se , ac sua natura, quaedam flauities; qui caesium, flavum dixerunt, non totam glauci rationem explicarunt; cusatius potius subglaucus, 'uteus , ac pallidus, subruisus, si sine splendore appareat, Vocari debeat. Glaucus ergo primae notae , est qui splendorem cum flauiti iungit; Viridis tamen,& color salicis,ac olea rum, ad glaucum reseruntur. Erunt igitur tres species glauci. In prima est ille, qui in noctuarum oculis cernitur, atque in his potius, que in sylvis, campis quod quae domi aluntur, quique splendens conspicitur. hunc Galenus glaucum primae notae posuit libro Artis medicinalis, cum inquit, luminis spledorem dici colorem glaucti. Altera species est per similis albedini olearum, Italicis. Tertia ad viriditatem declinat. Huius porro coloris causas Galenus enumerans m libro Artis medicinalis,quatuor enarrat Primum, magnitudinem crystallini humoris causatur secundo, summum splendorem,& claritatem eiusdem humoris estertio Ilum, cum scilicet magis prominet: quarto, tenuitatem, paucitatem que humoris, qui in pupilla consistit, illiusque puritatem. Sed haec Galeni dicta aliquantulum sunt discutienda, cum a me non satis probentur. Primo,duas illas causas, magni ludinem splendorem crystallini, in V nam Venire , non est qui non intelligat. humor enim crystallinus,nulla, ut opinor, alia ratione claritatem, colore glaucum generat, nisi quia immodice splendet, multumque illuminat, quae eadem est causa, cum illa secundo loco

posita ,sumpta scilicet a splendore. non igitur mihi ar

34쪽

sIMONI PORTII LIB.

ridet huiusia odi multiplicitas Deinde, in dissectio

ne oculi, vidimus crystallmum humorem purum,d magnum,non tamen Vidimus oculum glaucum, sed nigrum . non igitur nascitur glaucus color a magnitudine, puritate humoris crystallini, velut non semel, ut diximus, in Anatomicis administrationibus animaduertimus Adlaaec, quid sibi vult per paucitatem, puritatem que humoris, qui m pupilla consistit non enim albugineum humorem aliqua ratione intelligere possumus, quemadmodum Turrisianus monachus falso asseruit quod extra pupilam sthumor ille albugineus, sinon in pupi l ptum quod retunderet visum sua crassitie. quare Galenus X deusti partium, IIII de Locis affectis, volitit, quod hic humor aqueus. sit sub portione internae Vue e Vt prohibeat crystallinum ab exiccation , implea Pe spatiu atque huius aquei humoris exiccatio a Medicis γλα Ἀωσὶ ς dicitur id est glauce do . huius enim humoris exiccati, immodicam crystallini concretionem facit; quod si plus nimio excellerit, caecitas fit. Comprobatur hoc ex Aristotele, qui quinto de Generatione animalium , γλαυκωux oculi siccitatem vocat qua glaucis saepe accidere solet, quemadmodum lusciositas nigris contingit. Haec itaque exiccatio laucedo dicta, non ad albugineum humorem a Galeno Aristotele relata est, sed ad aqueum illum humor m qui Vueae interior pars adest, ct crystallinus luimor asticitur. His accedri, lubd albugine claritas, Vel inceritas, non facit glaucedinem 'uoniam Omnes stemus glauci, cum humo i ille albugineus in omnibus hominibus pene similis sit. Sed pals scunt, quibus exiguum est humidum a suetam ob illius bubccillitatem, oculis nec eue est glauce duae in acci-

35쪽

dere. nam quemadmodum libro de Coloribus explicauimus exiguitate humidi sauescunt Cerealia , fructus. quando autem humidum ellinultum, nigrescunt,uel rus sescunt, ut aperto exemplo Aristotcles explicauit. quemadmodum, inquit, in mari, quando modica est aqua, clarescit,& fundus cernitur. Sed ubi multa est aqua,nigrescit,& lumen usque ad fundum penetrare non potest . Eodem pacto, hoc in aere nos ambiente animaduertimus, si enim aercna qui nobis propius accedit iniciemur , clarum Videmus,& perspicuum si autem in immensum aera suspici mus, caeruleum aut nigrum iudicamus, sua multitudine, dc immensitate haec Philosophus nobis scripta reliquit, quae adstipulantur tertiae, quartae causae Galeni Sed quod Galenus probauit, posse ex situ ciγ- stallini humoris generari glaucedinem illi non consenti, cum semper in medio duorum humorum locetur, eundemque ordinem ad Ueam , ac cornea iri habeat, eaedemque intercedant partes . non igitur variatur situs ad anteriore partem. Fortassis tamen illud

euenire posset, si ad dextram, vel ad sinistram caderet: ut dextrum, vel sinistrum oculi angulum lucidio rem redderet Minusque principem illam causiam quam Galenus ponit, scilicet claritatem crystallini humoris, probo. quoniam pone quod in oculo sit multus splendor crystallini, pauctis humor aqueus glaucissura ias profecto oculus reddetur, sed si paucus est humor aqueus, ct multum lumen crystallini, efficietur sane glaucus, non tamen primae notae Vettim

tum humor Crystallinus proportione respondeat aliis humoribus, ut in sectionibus vidimus. solus humor ille a queus, qui intratu eam consistit, viae aepropinquior sit: cur non magis Galeotas hanc va-

36쪽

rietatem colori uete . humori aque adscripsit, cum propius iungantur Crystallmo, qui suam naturam nunquam euariat. Si si qua Ha magnitu driae crystallini est varietas , pene sensibus non diiudicatur; percipitur tamen Varietas aque humoris, coloris uti eae . nam is humor si mus nigricat, clariorem reddit oculum: sin autem magis opacat niger oculus apparet Et miror certe Galenum qui colorem illum viae eonnaa aduertit , atque admiratur Natus ae prudentiam, qua consulto huic tanthina particulae colorem addidit cum maxime color ille oportunus ad

Dinonem flet illum tamen colorem , inter causas colorum Oculi non num ei et, cum sensu percipiatur

in dissectionissius octili, quod color ille, humoraqueus, disterentiam omnium colorum 4 varietates aperte generet. His accedit Averro pratio in

libro de Sensu , quod si lumen humoris crystallini

ita agitum ellet. ut Galenus opinatur, extra Octa

in radu, iacula entiar, noctu videremus, cum visibile proportionato lumine visui obiiceretur, Llumque probe moueret, omnia animalia noctu viderent, quaedam tamen distinctilis, quaedam minus dii lincte, pro magnitudine clysta lini humoris. quod enim per se conuenit Omnibus, quamuis secundum plus vel minus alietur, illud tamen ab omnibus secrandum candem rationem participatur. Igitur cum lumen cryi illini humo ius, sit causa praecipua visionis, illud noctu , atque interdiu habeamus actu semper' id cremus, si esset secundum magis, minusue incrcntia , pro multitudine luminis, aut magnitudine humoris. Verum quantum haec a rebus sint bona, experimento fatis constat muOxiam plura sunt, quae nocti non vident, quam qua

37쪽

vident paucissima enim animalia, nosti usum videndi obtinent, ut Feles Tum , quod de Tyberio Caesare Plinius, Suetonius, scriptum reliquerunt, quod noctu etiam, & in tenebris videret id breui temporis interuallo perdurabat, cum primum a mno oculi, qui pergrandes erant, patebant. de mum enim rursum hebescebant. Quod si adnitorem, splendorem referendum esset, magis ad Octauium Augustum pertinere debuisset, qui oculos habuit claros,& nitidos quibus etiam existimari volabat inesse quiddam diuina vigoris, gaudebatque si quis acrius intuitus , quas ad fulgorem Solis

vultum submitteret. Hinc aperte habes, non ad splendorem, sed ut paulo ferius dicemus , ad para citatem humoris quod noctu videant quaedam, referendum esse, vel ad aeuitatem tunica corneae sicut illis euenit, qui oculum fricando propter laeuitatem sibi ipsis lumen proebent,ut Aristoteles libro de Sensu explicauit . Nec quis mihi obiiciat , animalia

quaedam multo lumine noctu videre, quaerere cibum, ut Feles, Apros, quoniam multa alia animalia, ut Mures , aliaque cibum quaerunt noctu, non quod illum videant; sed cum sint timida , securius sibi alimentum eo tempore parant. Tamen Aristoteles glauce lini adscripsit, paucitati humoris, si qua noctu vident, ut Felis noctua talia animalia. Porro quae non vident , aliis sens bus iuuantur,

ut olfactu, alia tactu aliis. Sed ad Aristotelem ac

cedamus.

38쪽

De opinione ri tot p. VI. R illotcles V. Je Generatione animalium, glau

ci coloris causas, paucitatem nigri Vero , humoris copiam Te probauit Conducunt autem pellic Ula cornea l. euitas, splendor, quae si plus iusto excesserint ad 'auced mem commutant praecipua ni-lulo minus causa, est exiguitas humoris. Verum que humorem Aristoteles intelligat, ab ipso explicatum in udquaqua habemus ex multis tamen facile inducor ut existimem, humor cin illum, quem exiguum,&mulium Aristoteles vocat , esie humorem intra, ueam, qui est humor ille queus, ut placuit Galeno lib. X. de si partium, quarto de Locis affectis a cuius paucitate, Mare factione, proficiscitur flectus ille glauce do dictus. Et in hoc Galenum Aristoteli adstipulari cens. mus. Eodem clama exemplo terque idem persuadet qui enim tenuem paucum humorem habent, in siccitatem facillime incidunt. At quibus inest multus humor, propensiores fiant adlus una rivi morbus ex humoris copia generatur. Haec V. de Generatione animal retulit Aristoteles. Quae fine verba fatis belle Galeni exemplo respondent. Apparentibus praeterea illud adstipulatur videmus enim glaucos die minus videre noctu verona agis Contra quibus oculi sunt nigri interdiu magis quam noctu cernunt quoniam viso ex aere luminoso sit, lumen interdiu multum est. Oculi porro caesi motum illum a multo lumine factum nosustinent, atque ob id minus vident. Quare autem illud lumen non patiantur, pauid inferius causam reddemus oculi vero nigri,ni ultum habent humorem, mulio igitur lumine,vrinoueantur, ac clarescant

39쪽

re visa indigent .Quo si, ut glauci oculi selem inten

tissime intueri non possint: attamen non ob id Aquilam glaucos oculos obtinere putandum est, ut Grammatici quidam inepte sentiunt, cum eorum oculi sint charopi, Fului. Sed quod de humore intra Vueam Aristotelem opinatum fuisse, firmissime credendum sit, validum est argumentum , quod imbecillitas operis , ac persectio , conditiones instrumenti, quo opus absoluitur,necessario sequatur, sed chim visus scopus, vel passio in humore crystallino facta: igitur videndi imbecillitas , atque perfectio , ex conditionibus humoris crystallini proticisci,certum est. Conditio autem crystallini est, ut humescat humore aliquo fluido. Igitur ab exiguitate, vel copia humoris humectantis crystallinum , magis , Velmmus videre contingit. Quod vi exen to tibi innotescat , manus a natura fabricata est instrumentum ad res ipsas apprehendendas Igitur bene, vel male apprehendere, ex qualitatibus manus, certum est euenire. In manu igitur disterentias quibus bene, vel male apprehendimus es e non est qui neget. Vt igitur causam colligamus, ,em alitus repetamus, sensus, ut Arist. docuit, est potentia sensibile, Tacultas , ut functionem suam ab luat organo diget. Qua igitur ratione res sensui obiecta, facultati commensurari debet, eadem sane, ipsi organo proportionabitur bid est, quod si excesserit . luitur ratio, quae a Natura, inter ipsum instrumentum sentiendi, rem sensu obiectam instituta erat. Itaque soluta

symmetria, laeditur operatio. Cum igitur facultas videndi organo queam naturam habente ad functiones absoluenda utatur operae precium erit, Vt

illud humidum rationem habeat ad ipsum visibile,

40쪽

quod est lumen, Sc color ab aere illuminato , cum

oculus moueatur. Atque haec inter se commensurari necesse est,& quod mouetur,4 quod mouet. Sed sillaec duo dissentiant, non absoluetur opus,puta, si

humidum exiled imbecille erit, lumen, quod mo

uet multum non patietur commode humidum

perlucidum, quod mouetur. Sed si contra disponatur,ut multus humor siit, absoluetur functio, si lunae exiguum erit. Oportet igitur haec duo inuicem commensurari , nec magis, vel minus , quod congruum fuerit moueri. Qui hanc symmetriam ad crystalloidem referendam existimant , a sententia Aristotelis lony aberrant. Quare si quis obiecerit, Aristotes sverba ad crystallinum humorem reserenda se,&non ad humorem illum aqueum dicas totum illuditumidum aqueum iuuare ad essentiam crystallini, cum illum humectet, illique proxime adhaereat. quo

sit,ut cum oculiis disiecatur, aqueum humorem aperte exire videamus. Et Aristoteles libris de Generatione, k Historia, humorem quo videmus, cum dixit, crystallinum, una cum sua humiditate intellexit. Nec opinandum est, solHm de crystallino intellexiste , cuhic si mus sit, glacies, non autem humoriere,&proprie dicedus sit , Temper videatur si eiusdemimensurae . Sed cum Aristoteles dicit humorem multum, Vel paucum, quem mari per similem fecit id de humido fluido intelligere debemus . Prinermisertit ut mea fert opinio Aristoteles S Galenus inter causas colorem uear, qui ut ex disiectione oculi non senae 'idimus terest, aqueum illum humorem inficit, velati atramentum, si parum cum illo inter diste candum a litetur,4 commisceatur, ut nigri cas

essiuat. iv d si minor est nigrities illius coloris,hu