장음표시 사용
11쪽
Dius prouinciae amicitia segregarer, omnesque illi e Monte Euma erant Iniqui, & proinditores,c si eorum verbis fidem adhiberem, eo me deducerent, unde postea exire non possem. Et quoniam ego plus fidei adhibebam hominibus e inpual, quam e Monte zuma, eorum consilio adhaesi secutus incoeptum iter per territorium Tascat tecal Commilitones meos maiori cura es industria, quibus fieri potuit conducebam. Et forte sortuna septem comitatus equitibus antecedeba quassi mediae leucae sp acio, illud animo voluens quod mihi postea occurrst, ut regionem perlustrarem, quod si quid eueniret mihi tempus ad colligendos, ex ad pugnam ordinandos milites suppeditaretur. Postquam fueram per leucas quatuor progressus, in cuiusdam parui collis ascensi duo ex meis eq-tibus conspexere Indos aliquos venientes pinnas capitibus suis gerentes squibus maxi me in bello adornatum utuntur)ensibus 8 breuibus parmis fulcitos, qui quamprimum equite viderunt, dederunt terga fugae, tunc temporis ad eos aduolaui, eosque reuocata dos commisi, et quod minime timerent signiticaui, eo pacto ad eos profecti fuimus, erat
numero quindecim, qui se ilico constipavere, ut nobiscum certarent etvociferare coepCrunt innuentes, quod illi qui in valle quadam latebant eisdem subuenirent, et adeo nobiscum viriliter decertauere, quod duos equos perimerunt et tres Vulnerarunt, et duos equites. Isto interim prodiere ad quinq; mili a hominum, et hoc instanti aduenerat Oct ex meis equitibus, praelium iniuimns, et aliquando eos retrocedere coegimus, donec aurientarent Hisipani, quibus nunciatum miseram equitem ex meis ut properarent, icia eo certamine aliquid damni illis intulimus, quoniam ipsorum interfecimus ad sexaginta sine aliqua nostri iactoura, aut incommodo,quamuis virilitercv audacter pugnaret,ia ,
men cum essemus equites poteramus in eos irruere, di tuto retrocedere, audito nostr rum aduentu abiere, erant enim pa acinumero. Post eorum discessum venerunt ad nox inuncii, qui se missos a Dominis illarum prouintiarum asserebat,essum illis duo ex nun-cris, Quos iam commemoraui ad prouinciam ascaltecal destinasse asseuerantes, quod Domini prouintiarum eorum quae successerant, erant penitus insontes quoniam erant communitates, di illud sine illorum conssilio perpetrauerant, di maxime contristabantur onerentes se ad equos occisos persoluendum, ec mei amicitiam admodum cupiebant Mad eos absi metu fraudis proficisterer, quoniam laeto 8 grato animo me susciperent, Respondi, i illis gratias maximas agebam, volebamus eorum morem gerere voluntatieea nocte mihi ocioctu necesse fuit in campis degere per leucae spacium, ubi ea euenerant apud torretitem quendam, tum quoniam tarda erat hora, tum quoniam milites ithneris labore premebantur, ibi disipositis vigilibus 8 excubi is tam equitum, quam peditam, donec illucesceret constitimus, Zoinde agmine composito ante doretro, agmen Iutarentur collocatis militibus, ex praeeuntibus praecursoribus disce sis, corto iam solecu ad paruu oppidulum peruenissem, ali supradicti duo nuncri exTasicalteca mihi flentes obun facti sunt, Mindicarunt gentes illas ut eos interimerent, illis vincula iniecisse, 8c ea nocte furtim aufugerat, nonper binos lapidis iactus apparuit multitudo Indorum Optime armatorum 8 elato clamore praeliari nobiscum coepere, sagittas o iacula in nos proficiendorego adhibitis interpretibus quos mecum adducebam, assistente notario eos monere coepi, me secum pacem desiderare, quanto plus monebam, tanto plus armata manu contra nos instabant:& visis quod monitiones non proderant, cepimus nos defendere, 8 eosdem Hendere, quantum vires suggerebant: δ sic certando, nos deuenimus intra forte centum millia armatorum bellatorum, qui nos undiq; circundederant. Certauimus acriter ea die usq; ad horam ante solis occasum, quia eo tunc hostes se recepere, di sex bombardis, sex pixidibus, quadraginta balistis, tredecim equitibus, qui supererant, o supranominatis peditibus multum hostibus damni, 8, terroris inieci absque meorum laetura, cedetrimento praeter laborem pugnandi, sitim, di famem. Et vere apparet, ea die DEUM OPTIMUM MAXIMUM pro
nobis contra hostes nostros pugnasses cum in tanta hominum multitudinc tam ardenti animo, e dexteritate ad bellum concitata, di tot generibus armorum fulcita il-
12쪽
laesi permanserimus, Miberii Ea nocte castra posui ad quandam paruam turrim in proximi collis vertice constitutam quae Uns suis erat dicata. Die illucescenti quoniam ipse eis bellum inferebam tormenta cum ducentis viris in castris reliqui, tredecim equitibus, et Hispanis centum una cum quadringentis Indis, quos e prouincia Cinpuale duxeram ad eorum damna profectus sum Antequam hostes sui colligendi copiam haberent, sex pagos igne consumpsi sique ad centum habitationes pro quolibet continentes, di captis forte trecentis utriusque sexus persionis meos sospites in castra reduxi, qua uis usque ad ea nobiscum certando insecuti fuerint . Poste ro autem die summo mane forte centum, di quinquaginta milia hominum castra nostra adorti sunt, Stanta erat hostium multitudo, ut 1llis loca omnia operirentur, Miam audacter et strenue adoriebatur castra, ut illorum aliqui eadem ingressi fuerint, et in eis curn Hispanis congrediebatur. In eos irruimus, et ita Deo optimo Maximo opem ferente effecimus, et quatuor horarum spacio castra nostra ita munita reddidimus, ut nobis in eis consistentibus nullo pacto damnum inferre possent, quamuis inpius in nos irruerint, et sic nos pugnantes in noctem fere detinuere, qua appropinquante retroces re Secundo die postquam ad turrim castrametatus fueram, ante lucem magno omnium silentio, adeo quod nullus hostium resciverit cum equitibus, centu peditibus, et Indis amicis meis castris egressus sum et discurrens ad decem colonias i ne consumpsi,quarum una ascedebat ad ter mille dO- mos, et cum habitatoribus illius coloniae tunc nobis pugnandum fuit, quoniam Pte eo , nustius nobis erat molestus, cum reliqui abessent:et quia Sanehe Crucis insignia praece debant, et pro catholica fide et pro Celssitud nis vestrae regali seruitio pugnauimus, Omn potensa vires feliciter subministrauit, quod absque nostro incommodo ex eis multos neci dedimus, et ante meridiem maxima hostium multitucline undiq; affluente adepta iam vietoria in castra nos receperamus. Tertia autem luce legati ab eisdem prouintiarum dominis ad nos conuenere, asserentes velle Maiestati vestrae ibiaci,ac mihi esse amici, rogantes insuper, ut illorum commissis erroribus indulgerem, cibaria alia ex
plumis, quibus iri utuntur, 8 pennis fabrefacta, quae apud eos maximi aestimantur, nobis attulere, illis responsum benignum reddidi commemorans eos minus belle fecisse,
tamen eos in amicos Luscipiebam, indulgebam omnibus, quae contra me perpetraue rant. Quarto die in castra nostra introiuere quinquaginta Indi, cuprout elicere potui inter incolas omnes maximae autoritatis, qui asserendorum cibariorum gratia aduentas se simulabant, circumspiciebantq; curiose nostrorum castrorum ingressum, egressumiud casulas quasdam quibus inhabitabamus. illi vero e Cempuat me secreto monuerunt, Vt animaduerterem, quoniam illi erant animo in1 quo, 8 nulla alia de causa in castra nostra peruenerant, nisis exploratum, quibus modis nobis maxime obest e possent, di pro comperto haberem eos nulla de alia causa eo aduentasse . Ego unum ex ipsis secreto capiendum curaui, 8 adeo secreto, quod nullus sociorum praesensit , 8 adhibitis interpretibus illi timorem inieci, ut de his quae ab eodem peterem vera referret, qui mihi fassus est , quod integat prouintiae illius supremus dux , v praefectus maximis hominum coph post collem contra castra nostra latebat, ut futura nocte nos incautos adoriretur, asserebat enim quod iam tribus diebus nobiscum periculum certando fecerat,nil tamen proficere potuerat, δε admodum optabat nobiscum noctu congre di, ne equites nostri tormenta censes commilitonibus suis terrorem inlac rent, spos castra nostra exploratum destinauerat, et loca per quae ad nos facilis est et ingressus, et quo pacto eas casulas comburere possent. Et ilico alium capiendum curaui ex eisdem quinquaginta, et eadem quae a primo audiueram secudus quoq; narrauit et eisdem verbis, et postquam illi duo erat conformes, alios quinq; et postreino reliquos omnes quinquaginta capiendos commisi, et eisdem manus amputandas curaui, eost ut omino suo sis pnificarent, dimisi, Q, die noctum et quandocunci ad nos proficisceretur experiretur, quales estemus futuri Tutiora castra nostra reddidimus, et milites in locis necessarris collocaui, et hac sententia fuimus , donec nox superueniret, qua secuta hostes iam binis vallibus
13쪽
NARRATIO SECiVNDA.libus, ad quas se secreto peruenturos putabant, ut nos circundarenti propius accederent, ut illud quod animo proposuerant, executioni mandaret, collem desicendere coeperunt. Cum an ad omnia accinctus 8c paratus existerem, mihi visium est, si eos castris nostris appropinquare permitterem, aliqd incommodi nobis facillime euenire posset, quoniam nocte non cernentes milites, qui mecum essent, deposito timore in nos irruerent, re etiam, quia nostri milites Misipani plus timoris haberent eos non videndo, kpterea timui, ne modo aliquo casulis nostris igne inqceret, quod si uenisset, tanto incommodo nobis fuisset, ob nullus nostrum euadere valuisset, constitui equitibus ut eos deterrere, turbaremi, in hostes impetum facere, quod ex sententia successit. Nam quam primum nos contra eos equitibus sine timore aut clamore audacter irruentes audiuere, depositis armis per montes sesse deiecere,& tanta multitudo se dericientium fuit, ut illis plena essent omnia circumuicina loca, dimiserunt etiam cibaria, qu secum attulerant, quibus uti volebat, sinocte ea nos non debellassent, aut penitus eradicassent, ct eo pacto tuti remansimus. His confectis aliquot diebus castris nos continuimus,& ea egressi non sum' nisi circum circa, ut quorundam indos ingressum tueremur, qui nobis plia leuia maximis clamoribus inferebant, 8 aliquamdiu fuimus in castris non sine moerore. Postea vero una noctium acceptiscentum peditibus. eqstribus omnibus,& Indis mihi amicis post custodiam primae vigiliae castris exiui, postquam aberam per spacium unius leucae a nostris castris, quini equites cum equabus, quibus insidebant, corruere, quae nullo pacto ulterius progredi potuerunt, S eos in castra remisi cohortantibus socnis, ut pecum eisdem reuerti deberem, quia illud malo omini ascribebant, ego vero animo voluens deum praeesse natura iter incoeptum prosecutus sum, d ante qua illucesceret, inuasi duas
colonias, in quibus multos interemi, eas tamen igne concremari non sum passus,ne viso
incendio me adesse reliquae coloniae, quae proximae erant praesagiret. Et postquam dies aduenerat aliam coloniam adortus sum adeo latam, cy ut ex investigatione postea, me diligenter facta cognitum est, in eaerant viginti milia domor illi incauti oc ad talia imparati, inermes exibant domibus, di famina pueris mixtae nudae passim per vicos cernebantur, quibus damnum inferre coeperam videntes,q, nullo pacto obsistere poterat, aliqui ex primatibus dictae coloniae ad me supplices venere, rogates ut ulterius eisdem damna inferri non paterer, quia volebant Maiestati vestrae sub chaeesse mei amici, cci optime conssiderabat eos sui damni fuisse autores, quoniam verbis meis fidem non adhibuissent. Sed posthac optime cognosterem, eos saceptis meis obtemperatum iri,ac essent fideles, dc vere Maiestatis vestrae subditi, 8 depositis armis ad quatuor miliabominum mihi praesto fuere, & optima ad quendam fontem cibaria nobis attulere, ec sic eis pacificis relictis in castra sum reuersus. In castris existentes maximo timore,culsos of fendi, suspicantes aliquid mali nobis euenisse, propter dicto' equitum lapsum, Q in castra cum equabus suis redierant,a audita victoria, Quam Dei clementia nobis concesserat, o quod nostrae amicitiae fuerant coniunctae coloni maximo gaudio repleti sunt. Et sciat Maiestas vestra, quod nullus nostrum erat, qui non maxime sibi timeret, cum tantum in eorum prouinciam penetrasse nos videremus,ec in tantae tali hominum multitudine, dc sine aliqua spe subsid4,8 adeo ut proprhsauribus audiuerim, dicebant in suis colloquiis, cx publice Petrus Carbonero, quod ego eos illuc deduxeram, unde nunquam exirent,&plia dum colloquerentur milites in catla quada, nec me cerneret, ausi sunt dicere, fila' prudens existerem, ec eos unde exire non possent, collocare vellem,illuc subsequi non deberet,sed ad naues reuerti, 8 si secum ire vellem, possem, sin minus, me ibi desererent,&pluries, ut huic illo opinioni acquiescerem institere. Ego eos iubebam bono esse animo Icprecordarentur se vestrae maiestatis subditos,sco Corresstadnunqua Hispani alibi animis defecerant,ac eramus in ea felicitate, ut acquirere posse- 'I,' ' mus a. V. maiora regna 8 imperia, quam in uniuerso terraik orbe comperiantur, 3 quod tales nos pstare opteret, qua es decet optimos,& Christicolas contra infideles pugnates, δέ quod in alio seculo summa felicitate acqreremus,ec in hoc maiori potiremur
nonore dc gloria, quam aliqua unquinatio fuerit hactenus consecuta, conficierarent
14쪽
FERDINANDI CORTEs II Deum os t. Max cui nil impossibile nobis adesse, quod luce clarius considerare poterant ex vii torus, quas eius auxilio obtinuerat, quibus tot hostium periere, δέ ex nostris nullus penitus. Dixi praeterea multa in hanc sententiam 8c certe regali Maiestatis vestrae fauore animis maxime resipiscere coeperunt eosdem in meam sententiam traxi, mihiq; obedientes reddidi, 8 adfinem incceptis nostris imponendum paratos disposui. stera vero die hora decima ad me prolaetus est Sicutengat totius illius prouintia dux, et psectus,eum quinquaginta ex primatibus eo 8 Magistacin, que primaria dignitas est totius illius prouinciae,& alio plurimo principum 8 domino in ea nomine descati sunt, ut eos in celsitudinis vestrae regale seruitium reciperem,ec meam amicitiam, suist praetexitis erroribus parcerem, quoniam illi nullam nostri notitiam, aut consuetudinem prius habuerant, nec messemus cognouerant, modis tamen omnibus tam die quanoetu periculum fecerant ne alicui subiicerentur,nullo enim unqua tempore dicta prouintia alicui inseruiuerat, nec alium externum habuerat, aut habebat in dominum, sed
ab hominum memoria semiliberi vixerant,ac semper se defenderant ab illo poteti domino Muteezum ad illi patre & auo, quamuis illa prouincia tota esset illi subiecta, eosdem tamen subiectos nunquam facere poterat,quam cis undiq; circumdarentur, ocnullum a patria exitum obtinerent, Si nullum salis usum habebat, quia in sua prouincia
non conficiebatur, nec Pmittebant extra prouinciam eos emptum proficisci, necutebantur vestibus bombicinis, eo nam loci non nasicitur ob intesta frig6ra 8 alh plurimis rebus adisium humanum necessare, carebant, quia undiq; claudebantur, quae omnia placidei ex animo patiebantur, ne alicui subiicerentur, di idem mecum agere omnibus Vi ribus fuerant experti, aperte videbant, omui quae expertierant, nec illorum vires eisdem prodesse potuerant,& malebant vestra Maiestati subrici, quam crudeliter trucidari, Zodomos suas destrui, vastarit Z coniuges liberosq; abduci. Epo respondi, 'pis
cognoscere poterant, ipsiosmet eo damnis fomenta praestitisse, Maleo prouinciam veluti amicam, propitiam.& fauorabilem venire cogitabam. Quemadmodu illi es empoa multoties retulere eos esse, di esse desiderare, oc propterea praemiseram nuncios meos, ut eos de meo aduentu certiores facerenG8 amicunt meum animu in eos demonstrarent, quemadmodum ex illis e Cempoa gratum esse perceperam, me sine aliqua responsione, dc sine metu procedetem fuissent aggressi, S duos ex equis interemissent, re alios vulnerassent, Zc postquamecum pugnauerant legatos suos ad me destinauerat, gesta illa omnia illis in sch non sui voluntate, aut consilio processisse asseuerates, di communitates dam illis inconsultis motae fuerant,& illi eas iam redarguerant, timea amicitiam desiderabant incipe credidera ea ex vero animo profecta, respondebam eos proposita mihi cordi es. 8 libere seqnti die tanqua ad amicos hospitatu veni apud eosdeo qualiter tota sequeti die me in itinere quot oppugnauerant, donec nox sopuenisse
aliam omniat eosdem contra me gesta 86ppetrata, recensebam. Quaene a. vcstrae sacra aures obtundam, ptermitto, et conclusiue, illi remansere subditi Maiest vestrae, et se et bona eois eidem Maiest vestrae obtulereret tales hactenus inueni, et in futu me inuentu spero, prout in progressu latius Maiest vestrae patebit. Ea turri et castris eisdem me continui diebus sex, cum adhuc illis non confiderem, nec receaere volui, quamuis pluries ipsi enixis pcibus efflagitassent, ut accederem ad quanda magnam ciuitatem ubi uniuersi illius prouincie proceres et domini residebant, donec omnes illi domini ad castra me rogatum venerint, ut ciuitatem ingrederer et melius necessaria in ciuitate, quam in castris suppeditaretit. Et moleste ferre dicebant postquam eorum eram amicus tam malum fuissem sortitus hospitium. ideo eorum precibus vis tus, ciuitatem sium ingressus, quae leucis se aberat a dictis castris,dc turri, quibus consederam, quae ciuitas est adeo ampla, 8 admirabilis, quod quamuis plurima, quae recensere possem praetermittam, tamen illud adhuc incredibile videatur, quoniam eam arbitror esse ambitu Ia- f ixς tiorem GRANATENSI ciuitate munitiorem , etiam consipicuis, et forte opulentioribus aedifichs, et maiori populo, quam erat GRANATA, eo tempe, quo a nostris e maurorum saucibus erepta est, et multo abundantior rebus patrihs, ut pane auibus,
15쪽
piscibus,tani ex fluminibus qua lacubus, Solis quae in venationibus capiuntur, rebuIosains, quibus pro ipso victu fruuntur optimis. Hac in ciuitate est forum, in quo quotidie cernuntur vltra triginta milia hominum ementium tendentium, ultra alia plurima parua fora, quae in ciuitate reperiuntur. Hoc in foro habentur omnia indumentorugenera venalia, quibus illi uti consueuerunt, sunt vi loca disposita ad vendendum au*, argetum, lapillos, aliat genera emblematum, S pluna arum tam bene comptarum, ut is nullis foris aut plateis uniuersi terra orbis ornatiores comperiri possent, sunt ibi venationes adeo aptae, ut nullis optimis ex Hispanhs cedere olabeant, Venduntur holera Scherbae medicinales, ligna, calabone sit in bona quantitate, habentur balnea, ecdenim inter eos viget aspectas cuiuslibet boni ordinis c reguli, Nest natio multae rationis, Niris, melior sibi in Africa non es et comparanda. Ista prouincia habet valles, planici-em,o natas, laboratas c seminatas, adeo finit a cultura vacat,& ut colligere potui ensasta sequitur Venetorum, Ianuensium, Pisianorum pregimen. Quoniam nullum habent dominum, plurimi sunt domini, omnes in eadem ciuitate moram trahentes. Incolaepa,
tria sunt coloni, istis dominis subiacent, S quilibet proprias habet ciuitates, sed unus Plus alio Scyro negocns emergentibus, di bellis in unum conueniunt omnes, S suis rebus consulunt' constituut Arbitramur eosdem ordinem aliquem in administranda iis 'c ut ali castigentur obtinere, quoniam quidam ex sitis incolis, uni ex nostris subtraxerat aliquid auri, illud nunclaui eorum Magistacin, qui est maior inter eos, illi dili- Rentiam omnem adhibuerunt, S eundem insequendum curarunt, sit ad quandam ciuitatem quae adiacet prouinciae illi, Churultecal nominatam, illumi reduxere,& ad manus meas redigere una cum auro, di dixerunt, ut illum punirem, ego ratias eat, ci, eam
adhibuit lent diligentiam, crespondi, postquam illi erant in sua prouincia illum corriRerent siecundum eorum morem, nolebamq; me ingerere ad puniendos uos existens ira sua prouincia. Illum recepere, Ocycone praeutis, qui delictum eius alia voce recensebat praeratumi magnum forum cogebatur circumire, et eo pacto illum sistere iussere ad molem quandam ad instar theatri, quae stabat in medio dicti m. Praeco vero dicta molem alcendens, reiterato illius delictum, et crimen alta voce recensebat, et illius caput ii moin modum malet in summitate rotunde fabrefacto, percussere, donec animam omnibus videntibus redderet. Vidimus terea plurimos carcere tentos, quos aiebat ob furta et alia eos commissa crimina detinerian hac prouincia secundum computatione uuam diligenter fiet curaui, inccentum et quinquagInta milia domo', una cum alia parua prouincia eidem adhaerenticinasincango nuncupata, steisdem legib et consuetudine vivunt, me domino . Di et non minus subditi sint regali Maiestatis vestrae coronae μης' quai Ulli e prouincia Tas caltecal. ' utraetu
Cum essem serenissime o potentissime domis In castris bella erens eum incoli C:
Inius patriare Tascaltecal, quatuor ex potentioribus subditis Domini Muteezunia ad me profecti sint cum ducentis eius familiaribus, Odixerunt ea de causa aduentasse tmihi nunciarent, qualiter eorum dominus Maiestati vestrae sitibnc desiderabat 8 me cum mire amicitiam, di quid sibi constituere pro annuo censu Maiestati vestra persoluendo desiderabam, tam in auro, argento, vestimentis sericis, et bombicinis, quam altis rebus, quibus prouincia abundaret, quae omnia impartiretur, dum modo eius prouinciam non ingrederer, erillud tantummodo desiderabat, quoniam sua prouincia erat sterili et commeatibus non affluebat, et moleste ferret, si aliquid incommodi aut penuria siustinerem una cum commilitonibus meis. Et eisdem ad me dedit ad mille pondera auri et totidem vestes ex bombice quibus illi maxime uti solent. Hi mecum deger pro maiori parte illius belli, et perbelle videre potuerunt, quantu Hispani valeant, et interfuere, dum pace et foed cum illis staminis e Tascat tecat iniuimus, et ad Homini et uniueruersi incola siese obtulerant vestra Maiest. servitia. Et, prout videbatur, eis huiusimodi
maxime displicebat, qiuarris modis me secu abducere tentarunt, asserentes promissa et oblatione quas illidni et incolae fecerat, non fore ex anio, nec byncere amicitia contraxitae, et illud, ut libere pis confidere, ostendebat ut postea tuto mihi incauto insidiaren
16쪽
tur Ancola vero Tascaltecat pluries me admonuerat, ne subditis domini Mute emma aliquo pacto confiderem, quoniam erant vere proditores, omnia fraudulenter agebant, di dominus illorum fraudibus uniuersam illam prouinciam ditioni suae subegerat, di me admonere voluerat sicut facere tenentur veri amici,&qui diu cognouerunt Maleezuma Visa dissensione, 8c simultatibus ambarum partium inde non parum voluptatis sum consecutus, quoniam multum ad rem meam ea pertinere cognoscebam, di facillime haberem aditum ad illos subigendos, iuxta id commune adagiumrEx monte proce dit, quod montem comburit. Et iam mente reuoluebam illud sacri Euangelici verbi dictum: Omne regnum in se diuisum desolabitur,modo tamen hos, modo illos secreto alloquebar, A gratias unicuit agebam de illorum optimo, animo, consilio, o admonitione, plus me amare praesentes, quos alloquebar profitebar, quam alios qui aberant di de quibus maledicebat. Fuimus in hac celebri ciuitate dies viginti, S nuncη Mutee-zuma, quos apud me fuisse supius retuli, me hortati sunt, ca proficisti debere ad ciuitate Churultecal, quae aberat per leucas sex, 8 ciues dc incolae illius erant maxima amicitia coniuncti domino eo Muteezuma, di ibi ipsius animu facilius comphendere possem, utrum desideraret, proliciscerer ad suam prouinciam, S u aliquis ipsiorum ex ea ciuitate posset ire allocutum eorum dominum, significatum ea, quae ego iniunxissem, reuerti cum responso, con*ptum habebant alios nuncios me in ea pstolari, ut colloque remur. Eis responsium dedi, mihi placere illuc proficisci, quadam die, qua eisdem indixi recederemus . Postquam vero domini Tascat tecat rescivere ea, quae cum p dictis nunchsegeram,& constitueram discedere ad illam ciuitatem, me moestitia pleni conuenere rogantes, nullo pacto illuc proficisci deberem, quoniam iam mihi insidias pparauerant, ut me una cum commilitonibus neri darent, oc ad hoc negotium pe Muteeetum ex prouincia dieis ciuitati contermina, destinauerat ad quinquaginta milia hominum, e constiterant, duas leucas assata ciuitate, Zoipsi obsidebant iter consuetum qua proficisci deberemec nouum construxexat, altis sossis refertum, in quibus praeacutae sudes sexae solo contegebantur, ut equi in eas pcipitarentur, ec eo modo confoderentur,&ex industria multos vicos obstruxerant, re in supmis di subdialibus domorum pauimentis lapides undisi congesserant, ut nos ciuitatem ingressis capere possent,dc deinde de
nobis ad libitum disponere. Et ad detegendam Veritatem eo uterer argumento, mun- quam domini illius ciuitatis me visum aut allocutum venerant, cum iam diu venissent illi de Gnasiancigo, qui plus aberant qua ipsi id mitterem eos euocatum, di viderem an venirent. Illis gratias ingentes egi, dc ab eis peth mihi aliquos concederent, qui eosdem meo nomine rogatos haberent, ut ad me proficisceretur,habebam enim quaedam, quae cum illis communicare desiderabam commodu Maiestatisvestrae concernentia, eisdem nunciis causiam mei aduentus explanavi, ut eam illis enarrarent. Qui nunc' eo sunt profecti, di mandata mea exposuere dominis illius ciuitatis, S secum aduenerunt tresis nar, haud magnae existimationis, S retulere, nomine dominorum illius ciuitatis adueniatasse, di eos non potuisse ad me proficisci asserebant, quia aduersa detinebantur valetudine illisi intentionem meam ad illos perferendam exponerem. Illi autem ex Tascaltecat mihi significarunt, eos esse inter ciues nullius autoritatis, 5c praedicti ciues me irridere videbantur,ec eis fidem non adhiberem, nisi domini ciuitatis ad me persionaliter proficiscerentur. Eosdem nuncios audius respondi, tam altid potentis principis qualis est Maiestas vestra legatio humilibus psionis exponi non debebat, & nedum ipi nuncii, sed Zoipso domini vix erant tantae dignitatis, quibus dicta legatio a me explicari deberet, di propterea iubebam,' trium dierum spacio coram me compareret vestrae Maiestati obedientiam praestituri,& in subditos se subiecturi, praeuia protestatione, si eis
assignato termino non comparerent, castra mea in eo mouerem, tanquam contra Maiestatis vestrae rebelles, subiici recusantes ditioni Maiestatis vestrae,ec ad hanc causam misi mandatum manu propria, notarrisubscriptum, cum lata commissione vestrae Maiestatis,in eodem causam mei aduentus commemorando,&η istae prouincsar, c multae
aliae erant vestrae Maiestati subiectae, di illi qui libenti animo vellent subiici vestrae Maiestati,
17쪽
πα. - ς' m: imi eram prosecuturus honoribus. Duo 'ς et rerum ad me fere omnes domini dic 'ae
ra prius non venerant, hoc euenisse inde at Firmabant, quia illi ''m'x'd T nx eorum hostes, non ausi fuerant eo accedere,
mo arbitrabatur, sed illis fidem adhibere non deberem, tanquam ab hostibus eorum
. QR x ex x, si secum deorum ciuitatem accederem, ibito
nota us, interpretibus adhibitis scriptis demandauit. Utunc cum eisdem proficiis
constius, partim nomia est contermina illi prouintiae ut relatum est subiecti enim Mute eΣuma illuc tuto proticiscebaiatur,' econtra cum in eorum itinere nullum obstet impedimentum qua re cognita domini e Tasicalteca maxime indoluere multoties me multum errare affirmarunt,d postquam iam se Maiestati Vestra dediderant,ac meam amicitiam intuerant mecum ire volebant, comnibus in rebus quae euenirent opem ferre non obstante cymulium reluctatus fuerim, S precibus ab eis contenderim ne e trirent, quoniam necessiitas non impendebat, tamen ad centum milia hominum ad pagnam aptorum me subsecuta sunt, cine comitata siunt per leucas duas a ciuitate ab eo loco maximo rogatu meo, praeter sex milia hominum omnes recessere, ove nocte a ra posui ad quendam fluuium, qui duabus leucis aberat ab ipsa ciuitate, timui expedirem dictos homines, ascat tecat qui mecum venerant, ne aliquid scanda I tanta multitudo ciuita trinferret partim quia nox appropinquabat, di ea hora nolebam ciuitatem ingredi Postero die omnes ciues mihi obviam venere, tubis 8 timis
panis ut me exciperent cum multis aliis personis, quae apud eos religiota habentur vestibus suis solicis induti canendodc psallendo, ut facere solent in suis eschiti quas pro Ecclesiis tenent,dcea solennitate usq; ad ingressum civitatis nos perduYe
re, rem optima domo collocarunt in qua ego cum uniuersis meis socias fui commo. de hospitatus,ec ad vota nobis cibaria attulere, leuia tamen. Et dum iter faceremus ad ciuitatem, multa eorum signorum quae nobis aperuerant incola ex sicalaeca Oflandimus, quoniam iter solitum obstrusium inuenimus, Saliud nouiter fabrefactum
umbes altas aliquas in quas homines decidebat, et vias aliquas in ciuitate obstru- fas, d lapides congestos in pauimentissubdialibus, cista nos vegetiores et visitantiores reddidereabi inueni nuncios aliquos a Muteezum,mitas, ut nunciosissius qui apud me erant alloquerentur, nil tamen ad me se in commissis habere dixerunt Ieci tantumvenisse, ut ab illis nunc is intelligerent quid mecum egissent aut constitu-ssent, Vt ea domino suo possient nunciare, et sic me allocuti distemere. Et vn ex primatibus nuncη Muteezum a qui meruerat, cum his profectus est. Et his tribus die laus quibus ibi moram traxi,mihi minimum alimentorum contribueriat, et indies pe-εus et raro me visis et allocutum veniebant Domini et primates ciuitatis. Et dum ex hoc aliquid timor haberemus, interpreti meo quotidian, quae est foemina ex illis Indis, quam accepi in Putuncham, qui est fluvius Grizalue, de qua etiam in primare atione Maiestati Vestrae transmissia mentionem feci incola quaedam ex ascaltecat aperuit,non longe maximam multitudinem hominumsubiectorum Muteezuma
lia unam conuenisse. Et omnes habitatores ciuitatis eduxerat uxores, filios, et bo
na, cupiebati nos aggredi, omnes interimere et si sectivellet abire illam sospiteni Conteruaret quae omnia retulit illi Hieronymo Agillari, quem habui inducatan et de quo alias Maiestati Vestrae mentionem ieci, qui postea haec mihi exposuit, et ilico incolam quendam illac praetereuntem capiendum curaui, et ab illo secreto in loco collocat
18쪽
FERDIN ANDI CORTES II collocato diligenter percunctatus .m, 8 ea mihi aperuit qua Foemina ex Cliurui
recal interpreti meo retulerat, ex propterea ex praemissis evellam praecedentibus indici j quae prius videramus in itinere, constitui melius esse illos praeuenire, quam p- ueniri,ccdominos omnes illius ciuitatis alloquedi gratia conuenire curaui, quos pusteaquam conuenere in magna Quadam aula collocaui, 8 nterim iusis milites esse in armis, A ad omnia paratos, quo ilico in eam multitudinem Indorum, qui habitationi meae inerant 8 proximiori loco irruerent. Et sic euenit, quoniam postquam coniae nerant domini in ea aula, eos vinctos ibidem reliqui equum ascendi 8c emita pixidis sono taliter egimus, Φ duarum horarum spacio ad trio milia hominum neci dedimus Et ultra Maiestas estra cognoscat, qualiter contra nos se accinxerant. Ante quam exirem hospitio, omnes fere vicos obstruxerat, es omnes erant ordinati Z tamen quoniam illos incautos aggressi fuimus, facile fuit eos dissipare, maxime, deficientibus eorum ducibus, quos in aula in vincula coniectos detinebam. Ignem quibusdam turribus 8c munitis domibus,in quibus se tuebantur inhcimadaui, Ac decertando ciuitatem totam peragraui in hospitio tamen optimo relicto praesidio. Et eo pacto quinq; hoxa'spacio populum omnem e ciuitate migrare coequopem ferentibus quatcr mille viris ex Tasical tecal, dc quadringentis e Cempoal. Post meum reditum ad hospitium eos dominos ciuitatis, quos in vinculis detinebam, allocutus sum, Mabillis quaerebam, cur me ea proditione interimere curassent: responderunt causam ab eis non prouenisse, sed ab incolis e Culua subditis domini Mute eΣuma, qui eos ad tale facinus suasionibus suis impulerant, o dominus Muteeauma per leucam cum dimidia collocauerat ab ea ciuitate ut ipsi cogitare poterant ad quinquaginta milia arma iv, ut illud exeqreturi sed tamen eos iam cognoscere se fore deceptos, di me rogabant unum, aut duos ex illis solutos dimitterem, quoniam illi pollicebantur reducere populum quem eieceram, e Reminas, liberos, di bona quae eduxerant,ccvt. illis parcerem supplices rogabant, promittetes,q, in poste a nullis se decipi permitterent, di volebant esse veri di fideles Maiest Vestrae subditi. Et postquam fui eoν errores Y crimina maxime detestatus, 8 reprehendi, duos ex eis dimiit. Sequeri vero die ciuitas adeo habitata videbatur,& foeminabus 8 pueris reserta, δἰ pacificus populus, non aliter, quam si nil euenisset soluiq; omnes reliquos ciuitatis dominos, quoniam sunt polliciti se Maiestati Vestrae perpetuo inseruituros. Et eo viginti dierum spacio, quibus ibi moram traximus, fuit ciuitas tam pacifica, Sc videbatur non aliter, quam si nullus fuisset interemptus, aut defuissetit fora,& commertia sua habebant, oc exercebant per ciuitatem, quemadmodum prius facere consiue uerant, effeciqi, Pincolae e Churultecald Tasical tecat foedere, amicitia iungeretur, Mamici ex inimiciDefiscerentur, quos paucis annis muneribus sibi conciliauerat Muteezuma, 8 hostes reddiderat incolis e TascalcecaLCiuitas haecChurultecat sista est loco
plano. intra moenia habet viginti milia domorum, ectotidem in suburbi js, sunt isti domini, 8 habent confinia separata, nec alicui parent, nec aliquem cognoscunt in dominum, aut superiorem, 8 habent regimen simile incolis e Tascalte cal, gens ista melioribus utitur ornamentis, quam e Tascaltem Omnes post hanc cladem sunt,ac fuerunt lideles subiecti Regali Maiestati Vestrae 8 spero eos in futurum permansuros asta regio est Decundissima, quoniam latam habet prouinti an ac continia, &Joca pro maiori parte irrigua, dc ciuitas haec ab extra est visu pulcherrima quia est pie
na, bc turribus maxime referta, cx Maiestati Vestra vera refero, exalta turricuiusdam e schitae prospectans, recensui ad quadringentas turritas eschitas in dicta ciuitate. Et ex ornibus prouintias, quas hactenus ichis regionib' videra, taec aptior est ad Hispanorum habitationem, quia in ea habentur pascua, di aquae habiles ad alendas pecudes, quae alia loca, quae hactenus peragrauimus, non habent, quoniam taeteris in prouintiis tanta est hominum copia , quod nulla sit prouintiarum portio, CIiam minima, quae cultura vacet, dc tamen multis in locis panis defectum patiuntur,
19쪽
, sunt etiam pauperes multi, di mendicant ad doniosa tempIa, quemadmodum fieri solet in Hispanns,8 alibi.
Allocutus sum illos nuncios Muteezuma circa proditionem, quam mihi parauerant domini e Churultecal, 8c qualiter praedicti domini asserebant euenisse, primordia habuisse a persuasione Muteezuma, cq haec proditio non videbatur mihi
digna tanto viro, qualis ipserum dominus erat lac hinc mittebat honoratos nuncios suam mihi ingerens amicitiam, illinc vero quaerebat mihi proditorie insidiariviribus alienis, ut se a crimine protegere posset, dc excusare, si res ad vota non succederet, ocposteaquam ipse promissam fidem fregerat,nec pollicitis steterat, nec in ore illiusveritas comperiebatur, eg quom sententiam mutaueram, es si prius ad eius prouinciam ipsius videndi 8c alloquendi tantum gratia, dc ut secum amicitia es consuetudine iungere nunc eam, ut hostis ingredi properarem, eius prouintiae damna omnia, Nncommoda, quae hostis afferre potest, inferre desiderans, quo ego maxime dolebam cupiebam enim libentius eum amicum habere,& illum omibus in rebus, quas in his partibus gesturus eram, consulere,&datum mih ab illo consilium exequiallivero responderunt mecum diu fuisse, nec ad aures suas puenisse talem proditionem, Nivl- eo pacto adduci poterant, ea quae facta fuerant,fuisse sentetia 8c conssilio domini Maleezuma commissa S a me exposcebant, ut antequam constituerem eius amicitiae renuntiare, cu bellum contra eum suscipere,prout asserebam, optime prius omnia cognoscere, Nad veritatem eruendam cuncta experire &inum ex eis dimitterem, ciproficisceretur ad dominum suum alloquendum, propediem reuerteretur. Sunt
ab ista ciuitate ad locu ubi MuteeΣuma residebat, viginti leucae. Respondi mihi placere N aliquot ex eis dimisi 8c ipsi una cum alio qui prius discesserat, post dies sex reversi sunt,mihil attulere dono decem puro auro paropsides, e mille Sc quingentas vestes, di commeatum gallinarum, Ranicaca, quod genus est potus, quo utuntur,oc retulerunt dominum suum MuteeΣuma moleste tulisse paratas mihi insidias per illos e Churultecat, di me certo persuasum, quod ille huic negotio pstitisset consilium 8c fauorem, quia ipse mihi fidem astringebat; ita non procedere,ac gentem illam esse suam, qus ubi supra constiterat, motu tamen proprio non eius mandato conuenisse. suasione illorum e Churaltecal, quia erant ex duabus prouinths, quarum altera vocatur Accanc o, altera vero zuchan, quae sunt conterminae regioniTascat tecat, e propter propinquitatem quoddam facius inter se intuerant, ut alteralteri opem sera N ea de causia conuenerant, non autem eius mandato, ex in suturum viderem ipsius operibus, si1 illa quae ei nuncianda miseram, forent vera vel non. Et denuo me enixe rogabat, ut ad suam prouintiam proficisci non deberem, quia erat sterilis, 8c multa pati possemicubicunq; permanerem, mitterem illuc quaesitu quae vellem, ea enim perficeret 8 adimpleret.Respondi iter meum ad illius prouinciam non porse euitari, quoniam de ipsio Muteezuma Scillius prouintia tenebar MaiestatiVestrs sigillatim omnia referre. Et me credere ea quae retulerant nunch, simulabam, propterea quia aliter fieri non poterat,nisi ut illum inuise rem,quod moleste non ferret, obsi aliud animo volueret male sibi euenire posset, dc aegre rerrem illatum sibi dam. num 3c incommodum Alle vero postquam cognouit me constituisse ire illumvisum, resipondit, o felix illac progrederer, mel expectaret in illa ciuitate, in qua impuentiarum se continebat,&ad me destinauit multos e suis, ut me illuc comitarentur, quia iam ingressus era eius prouincia,cupiebant me deducere perea Ioca ex itinera, in q-bus insidias mihi parasse putaui, vinos male mulctarent per ea quae postea euenere
quoniam Hispani multi, quos advaria negotia per eam prouinciam destinaueram, videre plures pontes Boangusta itinera, per quae si fuissemus progressi, facillime executioni intentionem suam mittere potuissent. Sed deus Optimus Maximus qui Maiestatem Vestram a teneris annis tutatus est,prospeetans nos Regali Maiestatis Vestrae seruitio littentos, Miud iter demonstrauit, quamuis esset asperius, tamen non
20쪽
FERDINANDI CORTE rierat tot perIeulis subiectum, ut illud, quo nos deducere nitebantur, quod nobis hoc pacto monstratum est. Ab ista ciuitate Thumite cal sunt gemini excelsi montes, & frigiditatis maximae, di infine mensis Augusti habetur in illis tantum niuium, ut in eorum vertice non sit aliud cernere praeter nives:& ab eorum alterori excelsior habetur, multoties tam die quam nocte egreditur ingens sumeus globus ad instar magnae domus,8 supra illius verticem tollitur usq; ad nubes tam recto tramite es velociter, ut sagitta globum illum Velocitate non aequaret, c quamuis maximi et vehementes in illorum montium cacuminibus vastenturventi, tamen globum illum fumeum dissipare aut obliquare non possunt. Sed quia semper optaui de omnibus his in Iocis existentibus vera sigillatim Maiestati vestrae resellae, quoniam illud prospicies
visius sum videre miraculum, ut secretum perscrutarer, decem ex commilitonibus
meis Hispanis, Neos quos arbitrabar perscrutationi huiusmodi idoneos fores, cum aliquibus incolis eius prouinciae illuc perscrutatum ire iussi, cillis seriose iniunxi, vi modis omnibus dictum montem ascenderent esse cretum illius fumi, Ninde ex qualiter exiret perscrutarentur, quantum eis possibile fuit, ut dictum montem ascenderent, aborarunt, nunquam tamen illum scandere valuerunt, obstantibus crebris cinerum turbinibus quia dicto monte egrediuntur, magnis nivibus, intenso frigore quod in illis montibus vagabatur: appropinquauerunt tamen cacumini S adeo cum essent ibi, incoepit exire ille fumeus globus tanto cum impetuac strepitu, ut mons videretur corruere, & infecto negotio reuersi sunt, portates multum nivis e cglaciei, videbatur enim eis rem nouam in his partibus tam calidis constitutos nos esse visuros, secundum sentetiam nauclerorum, quoniam affirmantistam prouinciam istam in vigesimo gradu qui est in paralello insulae Misipanar, ubi assidue versantur maximi calores: es dum irent quesitum hoc secretum, offenderut quoddam iter, Nab incolis quos secum miseram percunctati sunt, quorsum illud iter tenderet, ipsi retulere illac iri ad Culua, o illud esse optimum iter ad Culua, o non illud, per quod nos illi de Culua de aucere volebat, Hispani progressi sunt per illud ad fines moritium,si, iter enim est in medio dictorum montium tandem patere capit planities
e uiua,&magna ciuitas emixtitan,& lacus qui continetur in ea prouincia, quos inferius celsitudini Vestiae referam, Hispani illi quos miseram ad perscrutadum secretum, cum soci js reuersi sunt exultantes inuento bono itinere,ac cum ab iliis Nab incalis prouinciae faetus fuissem certior de nouo bono ad uento itinere, nunci os ipsius Mute eΣuma sum allocutus, eos monendo, P deduceret me ad eam prouinciam per adinventum iter. 8c non per illud quo pli Constituerant Responderunt,q, erat magis planum dc breuius, ex cur me per illud non deducerent, dixere causam hanc subesse , quia debebamus transire per prouinciam Guasiacingo, cuius incolae
erant hostes Domino suo Muteeauma , cinea non poteramus inuenire commeatum Onecessaria, prout per loca domini sui, sed postquam constitueram ire illac, ipse
commeatum aliunde afferri curarent,& maxima anxietate transiuimus timentes,ne
illi in sua malitia vellent perseuerare, nobis' denuo insidiari,c quia iam olpibus innotuerates, illuc progredi volebam, non videbatur ad rem pertinere retrocedere, ne illud timori expusillanimitati ascriberetur. Et ea die, qua a Churulte cardiscessimus, emens quatuor leucas, deuenimus ad pagos quosdam sub diti e ciuitatis Guasu- cingo, ibi ab incolis bene visus, mel donarunt quibusdam seruis, vestibus, cuparuis
frustulis auri, quae omnia parui erant momeri, quoniam in prouincia sua talia non habentur, qui sunt factionis illorum e Tascat tecal, cccircundantur undique prouincris Domini Mulcezurna,c adeo, nullum est illis commercium, nisi cum incolis propriae patriae, dc ideo misere degunt. Sequenti die ascendi faucem inter duos montes
litam, de quibus Maiestati Vestrae retuli, Sin ipsius descensi postquam Cculis nostris patebat prouincia domini MuteeΣuma, venimus per quandam illius prouinciam, quae appellatur Chalco, per duas laucas antequam perueniremus ad loca habita-