장음표시 사용
21쪽
ea, inuenimus optimum hospitium nouiter extructu ex ignis es palea, se eo me Cum ociis omnibus commode collocaui cum omnibus Indis, quos niecum eduxcras V ad
quatuor milia hominu existis pro mineri ruitecal. 8 Gmpoal, nobis necessaria victui concessere, habuimus in omnibus labitationibus ignes multis iniectis lignis, qa frigora 8 algores naximi vigebant duobus enim altissimis montibus circundabamur, quibus maxima niuiurii multitudo inerat. Eo quidam Muteezuma nomine ad me profecti sunt, qui videbantur proceres, cxinter eos aiebant venisse fratrem ipsius MuteeΣuma, 8 quater mihi attulcre mille auri pondera sui domini Muteezum nomine & me rogatum volebant, ad illius ciuitatem ulterius proseliscendi animum exuerem quia illius prouincia annonae caritate premebatur, c iter erat ad illam difficile. tota enim erat aquis circumuallata ad eam non nisi canois invehi poteram est autem canoa lenibus viriligneus concauus, quibus ad aquas transferendas utuntur, illas incolae Accalernominat alialmul -η' 'ta difficilia esse in itinere commentabantur,ac illi significarem quid ab eo postulare. Quoniam Iubens omnia mihi ubicunq; locorum ex isterem ab eodem petita proculdubio infignum tributi mittenda curaret, Nisi ad mare Sc quocunque animo meo libuisset. Ipsos blandea amice excepi, eosq; aliquibus quae ex Hispanss attuleram donaui, qua maximo in precio apud eos habebantur, apud illum psertim quem fratrem Muteezuma esse aiebant. 8c nomine domini sui expositae legationi in haec verba respondi. Ego, si in manu N potestate mea esset ab hac prouinciaiccesius, libentiori animo quam ipse desiderat, ab his regionibus ut magnanimo Domino estro
morem gererem, recederem, sed facra CathoIica Maiestatis dominiec regis meiscepta Sc mandata id me exequi non permittutdllius iussu hanc regionem peti j, 8 4nter alia quae a Catholica Maiestate magno impatore mihi in commissis data sunt, illud fuit imprimis, ut de magnanimo domino vestro Muteezuma, di illius tam celebri ciuitate Maiestatem suam certiorem facerem, cuius celebritas diu ad eius sacras aures peruenit, illud vos oratos velim, ut meo nomine domino vestro nuncietis, me iam illuc iter aequo gratoc animo ferat, quandoquidem aduentus iste meus domino vestro, aut illius prouinciae damnum aliquod aut incommodum afferre non potes sed plurimum utilitatis honoris, es incrementi. Et postquam dominum vestrum allocutus fuero, si mea constetudine uti noluerit, ilico pedem referam, satis enim mihi
est illum alloqui, ut inter nos quibus modis sacratissimi mei potetissimit regis negocia in his partibus gubernari queant,constituamus, qus non possent per interpossitas per onas quamuis idoneas, quibus maximasides sit adhibeda, constituit Et hoc habito responso recesse rean hoc hospitio, de quo superius mentionem habui, cogsta rant prout ex indith oc praeparationibus conincere potui) ea nocte nobis obesse Naliquod damnum inferre, hoc percepto remedium ad inueni. Propterea postquam cognouerant, me mutasse sententiam, secreto iussere illos viros,in in montibus erant
sinconditi, proficisci ad hospitium praedictum, Sconspe cti a meis vigilibus, Sexcubhs discessere. Postero die inde profectus perueni ad coloniam quandam, qua Amaqueruca appellant, quae subiacet prouinciae Chalco, quae habet in colonia principali, et vili is per duas leucas circucirca plus quam tria milia habitationum,d in hac colonia fuimus optime hospitat in pulchra domo ipsius Vomini. Mulii, qui ex primatibus videbantur, me visum Ac salutatum venere, asi erentes eorum Dominum eos ad
me destinasse, ut me ibi expectarent, S de omnibus quibus indiperem, mihi Z meis prouidere curarent FHuius prouinciae dominus mihi largitus est mille pondera auri, o quadraginta seruos, dc duos dies fuimus ibi commode 8 uberrime nobis omnia quibus indigebamus, suppeditaverunt. Postero die eum ad me venissent quidam principales, significarunt, quod Dominus Muteeauma me expectabat, disce sirre ea nocte fuimus in quadam parua colonia abinde per leucas quatuor quae adhaeret maximo lacu dc ferme illius media pars in aquas protenditur, a continente Vero
22쪽
FERDINANDI CORTES II habet asperrimum montem cum rupibus celapidibus ingentibus, 4bi modis omnibus conabantur nobis obesse, aliter autem quam quaerebant, euenit:constituerat emnos noctu incautos ostendere,& cum tam dilistens, B vigilantissimus diu noctuq essem, Cogitationes eorum irritas feci:& ea nocte vigiles ubiq; collocaui, tales, quod tam ab exploratoribus illis, qui aqua canois vehebantur, quam ab eis, qui monte descendebant conspici 8 videri potuit, an eorum opinionem exequi potuissentis mane inuenti sunt ad viginti exploratores illorum a nostris interlaeti, adeo ut pauci ad domino qui eos miserunt, reuersi sint. Et cinos semper ad quecunq; paratos di prompto cernerent, constituerunt mutare sententiam, di nos tanquam amicos deducere.
Sequenti die immo mane cum discedere constituissens praesto fuere duodecim viri ex primatibus, ut postea percepi, inter quos maiori fulgebat dignitate iuuenis annorum viginti quinus, quem omnes maxime venerabantur,& adeo quod quando lectica qua vehebatur descendit, reliqui omnes anteibant saxa cx palea qua ille pro-
pressurus erat, e medio itineris auferentes. Et postquam me conuenere, se Domini Mutee uma nomie venisse commemorarui, ea de causa ut mihi in itinere adessent:
ec domino suo condonarem, , ipse obuiam eousus non venerat, quoniam aduersa valetudine detinebatur,oc eiusdem celebris ciuitas non multum distabat, postquaconstitueram ad illum proficisci, coram colloqui possemus, ut cognoscerem quali esset in Maiestatem Vestram animo. Nihilominus enixis precibus contendebat, ne illuc progrederer, quia ibi multum penuriare laboris essem perpessurus, multu com minabatur, ibi mihi de necessari j prouisum iri non posse curare, quemadmodu ani mo conceperat: Z in hoc multum institere praefati legati, tantum ut nil aliud stup- esset, nisi aperte dicerent, si illuc proficisci perseuerarem, obstare velle. Ego vero illis benigne respondi, di mitioribus verbis quibus fieri potuit: asserens, q, ex isto me aduentu nil sibi incommodi euenire poterat, sed plurimumvtilitatis, eos quibusdaqucte mecum adduxeram ex Hispanris, donatos dimissi, Zoilico discessi magna comitante caterua. Nam comitabantur me viri, qui maximae videbantur autoritatis, Ut
postea apparuit, semper progrediebamur prope ripam illius magni lacus, S a domo in qua hospitatus fueram, vix per leucam profectus, vidi in ipso lacu paruam ciuitatem, qu e tantum a nobis aberat quantum continent duo iactus balistae, habente
.sque ad bis mille habitationes in ipso lacu sitam, ad quam nullum terra patebat itez8c etiam multum turritam quantum videre potuimus,ac progressus leucae spacio m resilas fui viam stratam manu, 8c arte fabricatam in ipso lacu latam quantum eque stris Hispana hasta extenditur δε eadem ferme per leucam profecti ad ciuitatem
quandam deuenimus, qua elegantiorem hactenus non videramus, quamuis esset ambi tu non amplo, hac exigua in ciuitate erant domus ornatissimae, non tantum admirationem arserebant domus bene edificatae, quantum domorum fundameta, quae miro artificio in aquis erant constituta, cum ut relatum est in lacu po sit sita ciuitas, hac in ciuitate, quae ascendit ad duo milia domorum, belle fuimus, 'aut nos excepere, primates, di dominus illius ciuitatis summopere expetebant, vi ea nocte ibi quiescerem, nunch vero domini Muteezuma admonuerunt, ne illic vellem perno et are, sed pares leucas progrederer ad ciuitate nomine Σtapalapa,rius subiacet uni ex fratribus domini Muteezuma. Egressus vero illius ciuitatis ubi pransi fueram', cuius nomen in sentiatu non occurrit, est, similem via stratam manu fabricata, quae
ducit per unam leucam ad continentem usq;.8c mihi ciuitati appropinquanti obvios factus est dominus illius cum vno alio magno Domino alterius ciuitatis, que ab illa abest per tres leucas, quam Canaalcan appellant, plurimi ath proceres e domini qui me ibi expectabant, mihil obtulere quater mille auri ponde xa, quasdam sericas vestes, S perhumane me suscepere, habet Iztapalapa, quae est ad latus unius
magni lacus aquae salsae, usque ad quindecim milia domos, quarum maior pars est in
23쪽
aquis, reliqua in continenti. Habet Dominus illius quaedam alta palatia, non tamen adhuc perfecta, quae sunt tam magna pulchra sicuti qua libet quae in uniuersis 4spanss inueniri possient, di dico de magnis &bene constructis tam ex lapidibus quae tignis, pauimentis, Nomnibus quibusllibet generibus inpalacris construendis necessari js, cx reliquis domus suppellectilibus, praeterquam ligneis liniamentis, Ofiguris ditibusq; alin parietibus re solaribus apud nos adhiberisolitis, quibus ibi in si
perioribus, erra habitationibus uti non solent. Inferius vero habent viridaria voluptuose, arboribus, istoribus podoriferis referta Piscinas praeterea sive vivaria optime fabrefacta, habentia lapideos gradus a summo ad imum, habet amplum viridarium prope dictum palatiumr cui impositum est prospectaculum varhs decoris aulis, et deambulationibus In viridario continetur stagnum aqua dulcis, in quadrangu lum ductum eleganteri lapidibus expolitis constructum, et in ipsius stagni ambitu stat latum deambulatorium pauimento lateribus stratum elegantissimo, adeo latum, quod quatuor homines iuncti facillime δέ commode deambulare possent, e quaelibet ipsius pax continet quadringentos passus,& totum in circuitu continet mille, κsexcentos passus, pars vero illa deambulatori j proxima viridario est arundinibus fabrefacta, post illas vero siunt arboresac variae odorifera herbae, in ipso stagno plurimi natare videntur cuiuslibet generis pisces Θc volucres, ut annales, fulicae 8 aliae Plurimae, It aliquando ipsium operiant stagniam . Sequenti die ab ea ciuitate decedens mediae leucae iter emensius Viam aliam stratam medium lacus secantem ingres sus sum, eademq; duarum leucarum itinere ad illam celebrem ciuitate emixtitan
in ipso medio lacu constitutam peruenitur, illa via tantum patet, quantum geminae Hiipanae equestres hastar extenduntur, qua octo iuncti equestres transire commO- de possunt. Ab utroq; dietae stratae viae latere sunt tres ciuitates, quarum nam Mescalcingo appellant, qui ex maiori parte iacet in ipso lacu, Salia duae, quarum aliera vocatur Hyciaca alia vero Huchilohuhico lateri ipsius lacus haerent, multae
domus dictarum ciuitatum aquis abluuntur. Prima ad tria milia, isecunda sex milia, dic vltima quinq; milia domorum ascendere dicuntur, in quibus optimae sunt domus, turres,in maxime quibus ipsi Domini inhabitant,& sacra aedes eorum, quas Eschitas appellant, ubi suas fundunt orationes, ex deos suos collocat ibi maxima sunt
salis commertia, quod ex dicto Iacu conficere consueuerunt,cx superficie terrae, qua lacus inundat, S cum illud ebuluerit, redigunt in massas ad panis forma, Sc illud tam sncolis, quam alienigenis vendunt. Et per medium leucae priusquam quis perueniat ad ipsam celebrem ciuitatem Te mixtitan ubi di stam viam alia similiter strara submerat, quae continenti progreditu Hest murus munitissimus geminis turribus circumdatis muro in latitudinem geminae hominis staturae cum antemurali, 8 pinnis per totum ambitum, qui murus ambas praefatas stratas vias apprehendit, dicta celebris ciuitas Te mixtitan geminas tantum habet portas , Vna est qua ingrediuntur, altera rua egrediuntur. Huc processere mei salutandi gratia ad mille proceres ciuitatis pictae omnes habitu consimili et decreto, secundum eorum morem et conluetudine et cum appropinquabant quilibet eorum patria utebatur ceremonia, que talis est, eorum quilibet prout erat in ordine dum me salutatum accedebat, manu terram tangebat, et illam postea Osculabatur in signum maximae reuerentiar, et hora ibi consumpsim antequam quilibet ceremoniam persecisset, et non longe a ciuitate erat ligneus pons, qui in latitudine patebat per passus decem, ibi intercipitur via strata, et hic pons est ad aquarum fluxum et refluxum, quoniam que paludis illius in modum maritimarum aquarum augentur et imminuuntur,et etiam ad ciuitatis tutelam, qa trabes illas longas ad libitum imponunt, et abducunt,exribus pons ille construitur . Et in huius pontis similitudine sunt multi puniuersam illam celebrem ciuitatem, ut post in progressu meae narrationis latius referam, et postquam pontem illum trafiui mi-
24쪽
FERDIN ANDI CORTEs II hi obviam venit ille potens dominus Muteeetuma vi me sussciperet, S cum eo ducenti proceres nudis pedibus, Mallo ditiori decreto habitu, quam primi, 8 bini procedebant in modum processionis, S admodum parietibus domorum haeretes, an pla, ex deleotationem asserens quia recto tramite perfere leucam procedebat, adeo recta quod poteramus conspicere ab initio dictae vie, si ad extremum illius, ec ab utroq; illius latere sunt optimae,c magnae domus partim ad usum me schitaru partim ad habitadum. Et dominus Muteezuma medius progrediebaturanter duo ma o proceres, quorum alter erat ille magnus ominus de quo superius memini qme allocutum venerat lectica inuectus. Alter vero ipsisus Domini Muteezuma frater, qui dominabatur ciuitati a qua eodem die discesser: .cchi tres erant eodem decreto habitu, hoc dempto quod Dominus MuteeΣuma habebat calciamenta, reliqui vero erant nudis cedibus quamuis omnes incolae calciamentis, tantur Alter a dextris alter a sinistris domini Muteezuma brachia sustinebant. Et appropinquans eqdescendi, ut eum amplecterer, quod ne facerem duo illi proceres, ec ne illum attingerem manibus innuerunt, primo Dominus Muteezuma, , deinde illi duo proceres ante dictam patriam cerimoniam confecere, qua persecta iussit fratrem, qprius eum comitabatur, ut in posterum mihi assisteret, di ipse altero procere comitatus Paululum anteibat. Et ubi fuerat me allocut', venere ath quoq; ducenti Domini de quibus superius in me salutatum suo ordine, k cerimonia facta quilibet ad Ccum Vnde digrediebatur reuersus est. Et quando allocutus sum dominum MuteeΣuma, torquem humeris meis impendentem marRaritis, , adamantibus vitrei extraxi, illum c domino Mute eetum inieci, ex emenia aliqua parte itineris, aduenit familiaris ei' afferes torques duos in modum parui marini cancri elaboratos, panorubeis limacis contexto inuolutos, quas ipsi maximi a stimant, di a quolibet torque pendebat octoa arei cancri mira perfectionis ad latitudinem unius palmi, b ilico illos collo meo iniecit, di secutus iter unde fuerat digressus abrit, ordine et habitu ante dici is, donec ad palatium quoddam amplum, et elegans m nostrum hosipitium' paratum deuenimus, et ilico me in magnam aulam iunctis manibus deduxit, quae erat ante atrium, quod inpressi fueramu me lacollocauit mornato diuiti solio, quod mei collocandi gratia parari iusserat, mel illum ibi praestolari iussit, et post pusillum meis optimis habitis hospiti js ad me var as,et pluribus rebus Nornamentis aureis, argenteis, S reb' ex pennis plumisi eleganter confectis, ei quinq; milibus vestium ex bombicesciose, variis c modis laboratis, S contexis proscctus est, quae omnia postquam mihi impartitus est, consedit altero solio non longo interuallo a meo distanti, quod sibi curauerat parari, et in haec verba locutus est Diu estu, ex maiorum CostrCR annalibus, et scri- v si datumrris Compertum habemus, ipse, et omnes qui in hac prouincia degimus, hinc orib recetu undi non sumus, sed alienigenae, qui ex remotis orbis prouinc is huc aduenimus. Sci 'q*' must nos maχn quod an domino Duce cui subiecti eramus ad hanc prouinciam o 'μ' uenii se, qui nobis relietis patriam reui sit, et multo post tempore ad nos redihia inueniti nos omnes incolas huius prouinciae in uxores duxisse, colonias habitadas suscepisse, et Iiberos praeterea procreasse, qui enitebatur nos hac prCuincia abducere, illud recusauimus, nec eundem in dominum ulterius, et ducem recipere voluimus, et ipse dominus discessit, et hactenus certe credidimus, quod illius successores venturi essent ad subigendas has prouincias, et nos tanquam proprios et vero subditos suos asserturos. Et considerantes locum unde vos venisse dicitis, et ea qua ira dicatis de magno et potenti Domino et Rege, qui vos huc destinauit, Vere credimus, quod ille sit noster verus Dominus, et eo maxime, quia dicitis, quod diu nos haec loca habitat Te cognouit ideo vobis proponite, nos vobis omnino parituros, et C in Cominia illius vice et nomine, quem vos huc misisse asseritis suscepturos, di in hoc vobis non deerimus,nec fraudem committemus, et uniuersiae prouinciae quae meae subiacet ditioni ad libitum imperare potestis, quonia omnes iussa capescent, et potestis cmibus
25쪽
assiduis bellis, quae hactenus vobis se obtulere. Non me latet profecto quae ex Pun-nachanaca huccisil vobis euenere. Nec dubito quin incori ex Churuiteca dicem poa vobis de me male dixerint, obsecro vos ne ultra ea quae experientia Ppropriais ocul videbitis credatis,praesertim ab hostibus meis dicta, ex quibus aliqui mihi sub - ciebantur. aduentu vestro a me defecere,ac ut a vobis fauorem captent illa pro olium possidebam, mea omnia siuppellectilia erat aurea, lariformiter eram deus, rem deum fingetia alia multa huiusimodi domos iam cernitis ipsimet esse ex axis, calceo terra. Et his dictis vestes extulit corpus ostentans, S ait, nonne me videtis ex carne ossibus compactum, mortalem 8 palpabilem, videtis eos iam fu- iii mentitos. Habeo equidem aliqua suppellectilia, qua maiores mei mihi relique riant, omnia quae habebo vestra sint, aede his ad libitum disponite, procedam ad alias
domos ubi habriare soleo, curabo vobis prouisum iri omnibus in rebus vobis io clam vestris conuenientibus. nulla adducamim cistiti in istamini quia estis in vestra patria, e domo: Ego paucis resipondi, wmaxime tetigi ea, quae ad rem perti nere putaui, et potissimum ut in animum eorum infunderem, maiestasVestra illavere esset, quem venturum arbitrabantur, et his peradiis discessit, et post eius disces '' tris attulere panem, gallinas, fruetus varios, et alia ad usum domesticu, et hospitia iacientia, fuimusque bisex dierum spacio bene hospitati, et multoties Domini pro uinciae illius me allocutum, et salutatum veniebant.
s Iam Catholice Rex initio huius meae narrationἰs exposui, quod epotempore
quo villa vetae Crucis discessi, in diligenter perquirerem de hoc potenti Doni noMuteezuma, b dimiseram centum et quinquaginta Hispanos, ut inchoatam a me arcem perfscerent, et etiam dimiseram multas uillas, et castra circumuicina idem ciuitati verae Crucis Sacrae Haiestatis vestia ditioni subiectas, et incolas verae fide- estsed dumetam in ciuitate Churultecat mihi redditae sunt literetea presecto quem
ab constitueram meo nomine, quibus significabat, quod Qualpopoca dominus ciuitatis, quae Almeria appellatur,ssignificauerat dicto praefecto per suos nuncios indesiderabat eme vastallus Vestra Maiestatis. Et quod eoisil non praestiterat eam obedientiam, quam prae stare tenebatur, et ad offerendum se cum uniuersa sua prouincia non venerat, per hoc stetit, quod illi necesse erat transire prouinciam quae sibi infenia erat, et quia timebat in transitu laedi, illud madare executioni non potuerat et propterea ad eum mittere dignaretur quatuor Hispanos, qui secum ad dictum ora etactum per hostiles prouincias proficisceretur, quoniam illis ducibus confidebat si tuto peruenturum ad eundem, et hoc pacto obedietiam debitam praestare possiet. Qui praelaetus illius verbis fidem adhibens, quae nomine dicti Qualpoptica sibi nunciabantur, eis, veniret ad praestandum obedientia, ut ali j quot fecerant, illuc quatuor
ex suis Hisipanis destinauerat, quos postquam fuere domi dicti Qualpopoca simula;
causiam necis se non praestare interficiendos curauit, et duos interfecerat, reliqui vulnerati per montes ac gerant, quo audito ipserinquaginta Hispanis peditibus, duobus illis equitibus, et decem milibus Indorum amicorum nostrorum contra ciuitate Almeriam hostiliter profectus fuerat,et certamen intuerat cum incolis AImeriar et occiderant septem Hispanos, sed postremo dictam ciuitatem Atmeriam expugnauerant, et plures ex incolis nec dederant. Dictos incolas migrare iusserat, et ciuitatem igne consumpserat, destruxerati. Et cum Indiqs secum adduxerat, essent eo hostes acerrimi, omni in hoc fuerant usi diligetia. Qualpopoca aut et alii sibi foedere iuncii, et qui ad id fauorem praestiterant, sibi fuga salutem comparauerant. Ex quibundam in praelio captis sciscitatus est, qui essent illi, qui ciuipatiω alpopoca opem tulissent
26쪽
tulissent, quare id facinus commiserant, et quid eos impulisset ad Hispanos qs ille miserat dicto Qualpopoca. Illi vero responderunt fuisse illud commissum facinus iussa domini MuteeΣuma, et quod caeteri quot proceres, Qui ciuit ii opem tulerant,mandato ipsius MuteeΣumaeo venerant,ut postquam diste ema ciuitate in crucis contra ibi existentes exirent, et eos qui defecerant ab illo et Maiestati Vestrae se subiecerant, et quod omnem possibilem adhiberent dii etiam, ut Hispanos interimeret ibi relictos, ut Hispani eisdem opem ferre non possent,aut
fauorem praestare, et quod propterea ea sic euenerant.
. Peris diebus sex post meum ingressum in celebrem ciuitatem Temlxiliari, cum aliqua eiusdem vidissiem quamuis minima ad multa quae videri possunt, pr testuur po rea consideratis his quae in prouincia habentur, ratus sum ad rem, et incrementu'a- 8yxia tu Maiestatis Vestrae, et nostram tutelam, et munimen admodum pertinere,u 1 ctus dominus MareeΣuma in meam redigeretur potestate, et quod sua penitus non potiretur libertate. ne gratum in Maiestati Vestne seruiendo animum eidem mutare contingeret,et eo magis, quia nos Hispani sumus aliquatulum difficiles et importunii et si nobis succenser ni,po et nullus nostrum tanti nuncius mali esset futurus superstes, partimna maxime sunt potentiae, partim quia si illum apud me retinerem reliquae prouinci , quae eide subiiciebantur,facilius se Maiestati Vestrae dedidissent, ut etsam postea accidit Constitui igitur illum domi, quam inhabitabam retinere, satis enim eam uintam et tutam. coetitabam. Et mihi cogitantine dum illum capere contenderem, aliquid stadis aut tumultus suscitaretur, animo saccurrit facinus illud de quo praefectus, quem dimiseram in ciuitate verae Crucis, pex literas suas me certiorem reddiderat in ciuitate Almeriae perpatratum, ut antedicto capite explanavi, et quemadmodum mini conitabat om ia ibi commissa iussu et mandato euenisse dicti omini MuteeΣuma, itaque collocato praesidio in angustiis viarum ad palatiam Domini Muteezuma prosectus sum ut alias facere solebam, et aliquamdiu cum eo nugatus sum, et aliqua voluptate asserentia in medium protulimus,et post mihi data aliqua munera aurea et filiam suam filiasque aliorum procerum quibusdam commilitonibus meis exposui eidem ex ordine. Quae in ciuitate Nautecat siue Almeria euenerant, et o Hispano interfecerant. Susiunxi praeterea quod Qualpopoca, et reliqui ista machinati fuerant mandato eius, nonia sponte Put ipsi affirmabant,sed quod Domino suo non ausi tuerint non obtemperare. Sed quia nullo ac sto persuaderi possem ea fuisse eius mandato at in consilio esta, prout ualpopoca et at i asserebat, fed quod illa potius proferebat,
ut se excusarent, ideo mini consultum esse videri, ut mitteret euocatum dictus ual-Dopoca cum sibi adiunctis proce ribus, ut veritas appareret, et praedicti meritasque rent poenas, et MaiestasVestra eiusbonum animam in eandem cognouceret, ne quatneret ut pro pratiarum actione quam MaiestasVestrae idem agendam committere deberet e contrario cogeretur aliquid damni& incomm'dieidem inseredum committere postquam a veritate esset alienum , quod dictus ualpopoca diconiuncti
in roserebant. Et ilico quosdam ex suis pr. esto esse iussit, quibus sigillum tradidit, oin brachio ex gemmis cstabat, iussiti ut ad ciuitatem Atmeriam quae septuagintaleucis abest a celebri ciuitate Temixtitan)proficiscerentur, eculetum Qualpopoca cum atris, qui dictos Hispanos interfecerant adduceret, et si sponte venire nollent, eosdem vinctos adducerent, Nil eisdem obstarent, quasdam communitates in vi auxilium quas demonstrauit contermina dicts ciuitati Almeria euocarenuosque' capiendos curarent knullo pacto sine praelibatis ad eum reuerterentur. Qui man datis parituri ecessere, quibus viam ingressis Domino Muteeetum gratias egi de exactat eum adhibita diligentia in praelibatis capiendis, ea de causa, quia cogerer
reddere rationem MAIESTAT UESTRAS de omnibus Hispani qui mecum transfretaverant Ad hoc ergo ut possem reddere veram ratione V estxζα
27쪽
testati, necesse erat ut veniret Amoraretur in hospitio meo, donec veritas luce secret 8 donec ille omi culpa vacuus appareret, petebam lab eone illud aegre aut moleste ferret quia domi meae non esset futurus captiuus, sed omni parte liber, Μ me nec in ipsius obsequi j nec dominio quoquo pacto interponere constitueram δε in sua optione erat, quam partemvellet Palath, in quo moram tunc temporis trahebam, et eidem fidem meam pollicebar, quod hac deletione nil taedii aut molestia sibi contingere posse dabatur, et vltra tum seruitium, meorum quom adhiberetur,et Cmnibus ad libitum imperare proculdubio posset. Circa hoc diu fuimus altercati, et quae hinc inde prolata fuerint lonzum esset enumerare. Tandem placere sibi domum meam mecum accedere professus est,mandauiti locum in meo Palatio sibi parandum, et extruendum, quo praeparato plurimi magni proceres affuere, et deduciis vestibus et brachi j eorum subduestis nudis pedibus illius lecticam conducebat, non multum Ornatam, et maximo cum silentio eum flentes lecticae imposuerunt, et progress1 fuimus ad nostrum palatium sine aliquo tumultu, quamuis postea tumulivari vulg' coepisset, tamen quamprimum ad aures Muteezuma illa peruenere, ilico omnes iusssit quiescere, et sic omnis populus eo die et semper, dum dominus Muteezuma apud me detentus fuit, quiete vixit, quia optime hospitabatur, et idem seruitium habebat, quod prius domi suae retinebat, quod fuit magnum et admiratione dignum, ut in faturum rereram, et socrimes quot eum, quibus poterant commodis, et obsequi j prosequebantur.
Dum Dominus Muteezuma a me detineretur, qui ad adducendum ualpo-poca, et alios adhaerentes, qui Hispanos morti dederant, profecti fuerant, rediere adducentes ipsum Qualpopoca cum vno ex eiusdem fili js, et alios praeterea viros, qui dicebanturinterfuisse neci dictorum Hispanorum ipsimo Qualpopocalectica in modum magni domini conduxere, quem potestati meae conceuere una cum reliquis quem in carcerem cum ath intrudendum commissi, manicis, de compedibus alligari, a quibus , postquam se Hispanos intexemisse confessi sunt, sciscitatus sum an subessent domino Muteezuma, praefatus vero Qualpopoca respondendo me petrit, an esset alius dominus cui deberet subissci, quasi innuens quod nullus alius erat dominus, cui subhci deberet,& erat vasallus domini Mute eΣuma, postea ab elidε,
quaesiui, an ea quae fecissent, fecissent si a sponte, aut mandato, di consilio Osinini sui Muteezuma, omnes dixerunt sua sponte non mandato sui domini, quamuis postea dum sententia in eos prolata executioni mandabatur, c comburi debebant, clamauerint unanimes commisisse mandato Comini sui tale facinus , di suo iussu commiserant, e hoc modo fuerunt publice in platea suae aliquo tumultu aut seditione combusti Et eodem die quo combusti fuere, quia iam confessi fuerant dominum MuteeΣuma fuisse autorem praesibat homicidi j in Hisipanos perpetrati, eundem in compedes collocari iussi, quo spectaculo maxime animo consternatus est, Quamuis eodem die postquam multa secum fueram collocutus eidem compedes ex mendos ordinauerim, quo lacto fuit maxime recreatus, es plurimum voluptatis est consecutus d deinde assidue illi morem gerere quantum in me erat omibus in rebus summopere studui, cupraecipiae quia publice vbit locorum profitebar tam ipsis incolis, quam
Dominis prouintiarum, qui ad me confluebant, MaiestatiUestrae summopere placere quod Dominus Muteezuma regnaret, ut prius regnare solebat, hac tamen conditione, ut recognosceret Maiestatem Vestram insuperiorem,& Dominum, Vt Maiestas Vestra recognoscitur ab atris omnibus 8 quod illi subditi rem gratam Maiestati est e facerent, si in posterum tenuissent illum in dominu es superiore queadmodum faciebant ante aduentu meu es ta bene mesecum gessi, di satisfeci, pluries illu rogans commisi, ut domu sua proficisceretur, tame mihi responsium si dederat,
optime ibi in ea domo apud me commorari, cum nil sibi omnino deesset,non aliter
28쪽
FERDINANDI CORTES II quam si &mi suae fuisset. Namsi domi suae esset facillime euenire posset, qt, domini
prouintiarum capta Occasione pcissent illum sollicitare, et inducere ad perpetradum aliqd contra me contra voluntatem sua, quod redudaret in vestrae Maiest damnum, cui iam constituerat,quantum in eo poterat semper inseruire,et donec redderet certiores suos, quid nam haberet in animo, optime erat ibi, et quamuis aliquid sup hac re eidem proponerent, illis respondere facillime poterat, ipse non erat in sua potestate et hoc pacto se excusare poterat,et pluries a me petrit, ut posset ire spaciatum quod eidem nunquam recus aui, ut ire posset pactatum ad alias domos, quae voluptatis causa ibi construetae erant, et aliquando exivit spa latum ciuitatem quatuor aurquini Hispanis comitantibus per duas leucas,et quotiensicunq; reuertebatur, videbatur letus et vultu hilari,et cum exibat donabat varias gemmas, et vestes tamHispanis quam incolis, quem maxima caterua semper comitabatur, et ad minus ad tria milia hominum,et eorum maior pars erat procerum, et Dominorum illius prouintiae,
et assidue conuiuia opipare parata, et tripudia celebrare delectabatur, quae profecto maximis postea laudibus ab omnibus merito extolli debebant. e Postquam cognoui illum ex corde desiderare esse in regali vestra Maiest seruitio, rogaui, quo ampliorem relationem Maiestati Vestrae transmittere possem de is labia his, qua' in istis locis et prouintiis continentur, ut mihi aurifodinas ostendendas curani ret,qus sibi placere hilari vultu et verbis demonstrauit, v eo instanti quosdam familiares eius accersiri iussit, di ad quamlibet prouintiam in qua au extrahebatur,mi sit duos ex eis, rogauit. Vt totidem Hispanos sibi in comites illuc transmitterem, si quo ingenio aurum eliciebatur consipicerent quod facile executus sum, ad quam Iibet prouintiam destinaui riispanos duos, qui comitarentur Indos. Erant aute Pro uintiae quatuor, quidam ex illis deuenere ad prouintiam quandam, quamCuzula Ppellant, quae abest per leucas octuaginta a celebri ciuitate Temixtitan, cuius prouintiae incolae subsunt Domino Muteeetuma, di ipsi ostenderunt eisdem tria lata flumina, ex omnibus adduxere inditia auri purissimi, quanquam modicum adduxerint, non enim habebant alia instrumenta, sed ea tantum, quibus pi Indi aurum extrahere solebant,& ut Hispani retulere, transgressi sunt tres prouuatias multis pagis, villis, di aedifichs resertas, ita ut in Hispania non reperiantur meliores. Sunt in illis prouitatris multae ciuitates, di coloniae in magna quantitate, di asseruere vidisse habitationem quandam cum arce quae est amplior, magis munita castro Burpensis ciuitatis Hispaniarum,& incolae unius ex his prouinti js, quae Tamazulapa nuncupatur,ornatiori habitudoditiori incedunt incolis prouintia', quas hactenus viderimus, &fune maximae prudentiae. Secundi vero profecti sunt ad Prouinti1, quae dicitur Malinat- tebeque, quae etiam abest a dicta magna ciuitate Temixtitan per leucas septuaginta, et plusvergit ad littora maris,et illi quoi attulere inditia auri ex magno flumine, qui illac praeterlabitur.Terth vero aliam prouintiam adiere, ubi sunt gentes, quae differunt idiomate ab incolis proxime prouintiae Culua, qua Tenis appellant, et illius prouinciae Dominus nomine Coateticamat, quia prouintiam obtinet in excelsis montihus dicto Domino Muteezumano paret, et etiam, qaillius prouinciae incolae sunt martiales,et certamen ineunt hastis vigintiquini, aut aliquando triginta palmos ira longitudinem continentibus. Et quoniam isti non erant subiecti Domino Muteezama Indi, qui profecti erant cum Hispanis, eam prouintiam ingredi non sunt ausi, saprius Dominum illius de eorum aduentu certiorem non facerent, ab eoq; saluuionis ductum obtinerent, asserentes eos eam ob causam aduenisse, ut suas aurifodinas videndi copia eisdem concederetur,' meo et Domini Muteezuma nomine dignaretur illis eas ostendere. Coateticamat responsum dedit Hispani eo tuto et libere accederent, et aurifodinas inspicerent, et ea omnia quae videre cuperentised eos eculua quos sciebat misis nomine Mute eetuma admonebat, ne prouintiam suam ingrederentur, quia hostium loco eos habebat. Ancipiti animo fuere aliquamdiu Hispanitient
29쪽
irent soli an non:maxime, quia Indi, is secum adduxerant, eos admonebat, ne irente quia ideo eos olos intromittebat, ut eos facilius interficere posset. Inuicti iamsi anio Hispani ulterius progredi constituerunt. Fuerunt bene, 8 placide ab incolis Meorum Uomino suscepti; cceis ostenderunt septem aut octo flumina, ex quibus se au* extrahere dicebant . Hispani una cum Indis ex omnibus illis fluminibus aurum extraxere, vinditia praedictorum fluminum attulere, ex cum eisdem Hispanis dictus Coateticamat misit ad me nuncios suos, quibus se ac prouinciam sua Re aliMaiestatis vestra: semitio osterebat, ex eisdem ad me misit quaedam aureaimblemata es vestes, quibus incola illius pruuinciae maxime utunitar Ultimi vero accessere ad aliam prouinciam Tuchitebeque nominatam, quae eodem directo vergit ad mare per duodecim leucas a prouincia Matinaltebeque in qua iam stuperius dixi inuentum fuisse aurum,' incolae eiusdem ostenderunt duo flumina, ex quibus pariformiter adduxere auri inditia. Et prout ex Hispanis, qui ibi fuerant percipere potui, prouincia tridest admodum apta ad constituedas ibidem habitationes,ac ad aurum extrahendum, petr a Uommo Muteezuma, in illa prouincia Malinat tebeque, quia usa ad praecli Cra magis apta videbatur, construi faceret unam habitationem 'o Maiestate vestra in ea construenda omnem pol sibilem adhibuit diligetiam, talem. P duo mens lumi pacto eo in loco iam seminauerat sexaginta mensi ras quas anegas Hispani vocant ex quodam semine ab eis maret nuncupato, ex quo panem coni sciut 8 decem menturas cicerum 8 cacap, mest fructus amygdola similis, quo fructu in puluerem redacto mi loco utuntur. tanta in ea prouincia est aestimationis, Ut pecunia' b- omnia in foris' ubiq; necet Taria, eodem acquirant. Ibiq; binas habitatiGnes amplas aediticari curauit, Sin altera vltra habitationem apposuerunt stagnum, in otio
erant quingent anseres ex industria ibi collocati, qui ibi sunt in maximo praecio caeos quotannis deplumant, c illorum plumis, & pennis tuntur, es in dicta habitat ne collocarunt ultra mille Z quingenta gallinas e alia plurima ad domesticu, sumtacientia, Ninultotiens Hisipani, qui eam viderunt,e ornamenta dilige ter perpenderunt, putarunt ascendere dictas habitationes ad viginti milia Castellanorum auri
Sin' terpeti hin eodem dominoMuteeΣuma, ut mihi aperiret. si in littore illius maris emet uinus aliquis, vel sinus. quos naues illuc applicantes facile ingredi posen 'θc tuto in eisdem sistere, qui retulit se penitus ei rei ignarum. Quo audito, hoc sialte
pelth, ut mihi maris illius panno depingi curarret littora,cq sinus, fluminam mare confluentia, quo postea possem mittere meos is mos ad perscrufidum, di dilicieriterii piciendum,& ipse Muteezum eligeret in eo duceirincolas di ' pro am-cis. Quoci postea re e sterit, quoniam sicquenti die mihi attulere lineo anno picta omnia maris littbra, si1nusin flumina in illud confluentia ibi conspiciebatur fumen ddam caeteris magis amplum, prout ex ea figura colligi poterat, in mare profluens videbatu fluere inter geminos montes, qui appellatur Saninyn in sinu quodam, ubi naucleri hactenus putaoant, si diuideretur prouincia Mazamalco nuncupata. Dixit*quos Vellem destinare. Et eo pacto misi decem lsipanos, interris aliqui Maritima disciplina plurimum pollebant, o, cum ducibus, s dederat Muteezum a pro resti perlustrarunt omnia illa littora a portu Chalchil meca, quem sanctivan appellant ubi meis nauibus applicueram, quae perlustratio ascendit ad septuaginta leucas Z vltra, c nullum fluuium, aut sinum ad inuenere, in naues possent ingredi, quamuis dicta littora habeant plura es maxima, di in omnibus illiis fluminibus periculum faciebant canois itissidentes emissa in profundum bolide, Hostic deuenere ad prouinciam Ruacalcaico, qua supra dictus fluuius prarierlabitur,&illius prouincia dominus quid iachiniecta nuncupatur, illos benigne suscepit,oc eisdem canoas consipnari iussit, quibus flumen ingredi possent, Z in illius fauce aqua profunditate ad duos cum
dimidio liqminum status inuenere etiameo tempore quo aqua maxime defluxere,d dicto fluuio uelati sunt per leucas duodecim si mino profunditas, quae dicto spa
30쪽
FERDINANDI CORTES IIcio continebatur, accedit ad sextum hominis statum:& quatenus coniectura conse- qai potuerunt, ascendit ulterius perleucas triginta in tali prosunditate. In ipsius fluvii ripa sunt magna oc plurime colonia cxvniuersia illa prouincia est in plano sita, fertilis, S rebus omnibus quae tellus ferre consueuit, exuberans,&pens quasi innum merabilis. Huius autem prouinciae incolae non subriciuntur dominoMuteeΣuma, imo eius hostes sunt acerrimi. Quamobrem cum Hispani ad illum venere, illis significatum voluit, ut illi e Culua nullo modo ad iam prouinciam proficiscerentur, quia erant eius hostes. Cum illi Hispani ad me ista relatum reuersi sint, suos cum illis mihi nuncios quosdam destinauit:quibus ad me quaedat aurea dedit, dc plura,rgriducoria, S plura ex plumis contextan vestimenta:& mihi asseruere, O dominus eo Tuchintecta diu nomen meum audierat: quoniam illi ex Puchunchan, qui est fluuius Grifatua sunt eidem maxima iuncti amicitia. eundemi certiorem reddiderat,' illac transiueram, A cum eisdem sueram congressus, quia me arenae hospitio prohibebait,3 eorum coloniae:&quemadmodum postea nos amicitiam intueramus, Ocillis subdiderant imperio vestra Maiestatisadeo ille quo se regali Maiestatis vestraeseruitio cum uniuersia sua prouincia offerebat, rogabati, ut illum in amicum reciperem: hac tamen conditione, lancolae prouincie e Culua regionem suam nullo pacto ingrederentur, di peterem e rebus, lin prouincia illa continentur, quoniam ea Omia quae ab eo expeterem, impartiri Nexequi paratus existebat.
Postquam mihi renunciatum est ab eis Hispanis, qui ab illa prouincia explora
tu venerant, illam ad coloniam ibi constituendam aptam 8 commodam 8 ab eisdem portum adinventum, animo admodum laeto fui, quoniam ab eo tempore , quoad regionem hanc applicui, sollicitus fui de portu investigando in littoribus istis, di etiam ut prope eundem inuenire possem locum aptum ad habitationes faciendas, tamen eousque inuenire non potueram a littore incipiente a flumine Sancti Antoni j,
qui est proximus fluuio Gris aluae , usq; ad fluuium Panuces, qui est in littore inferiori, ubi quidam Hispani madato Francisci de Garar coloniam suam constitueran de quibus posthac mentionem faciam, di ut melius exploratas haberem res ita prouinciae dc portum ante dictumn incolarum in eis degentium in nos animos, restata a alibi habitandum conducetes, alios quot ex meis commilitonibus ad similia id ne os cum eisdem nuncins, quos Tuchintecta dominus illius prouinciae ad me cimuneribus destinauerat, proficisci iussis, deserentes ad eum aliqua munuscula, di ab d ela, Domino laeto vultu recepti portum denuo explorarunt,ac periculum fecere, ut alii Cecerant, di inuenere locum idoneum ad constituendas habitationes .c colonia deducendam in ea, c de omibus vera mihi retulere, ec dixere omnia utensilia ad coloniam constituendam adesse. Et dominum illius prouinciae maxime gaudere, di magno teneri desideri inseruiendi vestrae Maiestati. Quibus reuersis cum ea relatio ne, ilico praefectum cum centum di quinquaginta militibus eo destinaui ad fortilitium ibi construendum, ad quod construendum Dominus prouincia se obtulerat, ocpacisormiter domos omnes, quibus pro nostri habitatione egeremus, ct quas eidem imponerem. Et ilico ubi coloniam locandam constitueram, sex domos aedificandas curauit, eisdem indicauit esse sibi gratum, o in sua sisteret prouincia, ocri, eam habitaridam suscipiebant e Superioribus narrationis capitulis Potentissime Domine exposui, cl, eo tempore, quo ad celebrem ciuitatem Temixtitan proficisicebar, mihi obviam venerat dammagnus di potens dominus, qui se missum a domino MuteeΣuma profitebatur, revi postea perceperam, erat eidem sanguine iunctus,ac prouincia, cui dominabatur erat contermina prouincii Muteezuma, o eius prouincia nuncupatur Acul uaca ec caput prouinciae est ciuitas lacui salso proxima, c ex ea per lacum ad magnam ct uitatem Te mixtitan canois sunt sex leucae, si quis autem pedibus proficisceretur, habet decem leucasi hanc ciuitatem Testucu appellant, habet in se ultra triginta milia