장음표시 사용
41쪽
NARRATIO SECUNDAN me esse in dueelebri civitate,& de ipsius ciuitatis qualitate ex auro 3 emblematibus quae pro Maiestate Vestra obtinebam 8 me iam misisse Maiestati Vestra resationem istarum prouincisne ex regnis' dominns Vestra Celsitudinis oriundi 8 seriberent, si ad has prouincias imo rega' mandato profecti fuissent, aut adponendas colonias, &morari in eis: Vel utrum 'lterius progressiuri. aut an vellerit reuertit disi premerentur necessitate alicuius rei, P daturus emem omnem operam, ut subleuarentur. Si autem non essente regnis, imiliter mihi nunciandum curarent, si re aliqua premerentur. Osserebam nanc me,is pomen remedium praestaturum. Sin minus, eos Celsitudinis Vestra nomine ruberem a suis prouinctis discedere, nec in eas descenderent, L si aliter fe- cmen meis omnibus viribus tam Hispanorum quam incola', eos effem apgressu -
Viginti milpani in dicta ciuitate emixtitan commorantem ex illis, quos in custodia ciuitatis verae Crucis dimiseram, adducentes Presbyterum, & seculares duos sn diei ciuitate Vera Crucis inuentos, ex quibus cognoui classem & viros, o ad dictum portum aduecii erant, eo Didaci Uelaaqueet mandato peraenisse, qui est pubernator suste Fernandina , 8 Iocumtenens EtDux infectus illius cias erat quidam amphilus de Narbae diciae insuta incola d secum adduxerat equites octuaginta, tormenta plura, 8 pedites octIngentos, inter quos retuIere octuaginta esse pixi de gestantes,&gestantes balistas centum cxvi generalis, ta locum tenens gubernatoris istarum omnium prouinciarum vite di nomine praefati Didac Velaaquea. 8c illum habere mandatum a Vestra Maiestate ac illum quem in littore dimiseram, ac nuncios a me missos e apud fatumNaruae; et
eos redire non permittebat, qui cognouerat ab eis me in ea prouincia coloniam Psuime a dicto portu per leucas duodecim, e gentes quae in ea erant, BL pariformiter quos viros miseram inprouinciam acucalco, Sabeo portu abesse per leucas trici ginta in prouincia Tuchitebeque nuncupata, δ omnia quae in seruitio Celsitudinis vestrae in his prouinch gesseram, villas E ciuitates quas Celsitudini vestra acquiliueram' pacata reddideram, 8 celebrem ciuitatem Temixtitan, aurumq; diem hiemata quae in dictis prouinctis habueramus, di ab eis certior fieri voluit de omnibus quae mihi hactenus uenerant, eos destinauerat dictus Narbaeet ad ciuitatem Vii, V si fieri posse eos, in ea morabantur suo nomine alloquerentur, elias siuaderent ut illum sequerentur, 3 contra me arma sumerent, se m* adduxere ad centum forte epistolas, quae mittebantur a dicto NarbaeΣ, dc eius soch commorantibus in dicta ciuitate, in quibus continebatur, φ omnibus exponendis nomine sivo per praefatum presbyterum, Salios eius socios fidem indubiam adhiberet, promittens de illis qui eo modo fecissent, eum optimam habiturum rationem, Boeos qui non obtemperarent, male mulciare mitiabatur, multam alia quae in dictis literis continebantur. Haec praelibatus presbrter 8 hi qui secum venerant exposuere. Et quasi eodem instanti uperuenit alius Hispanus ex eis, quos miseram in prouinciam uacucalco, cattialii ad me literas a Iohanne Velaaque leone eo praefecto, eisdem significabat ingens illa qua portui applicuerat, erat Pamphilus de Naruae qhuc proficiscebatur mandato dicit Didaci VelazqueLuna cum militibus quos secti conducebat' literas, quas dicius aruae cuidam indo ad eum praefectum dederat tanquam consanguineum dicti Didaci VelazqueΣ, 8c sororium dicti Naruaex, per u inem ad me deferri curauit, quibus inscribebatur ex meis nuchs illum cognouisse, dictum praesecium meum ibi cum illis militibus constitisse. Suadebatus filico ille cum commilitonibus ad eudem Naruaeet proficisceretur, quod si exequeretur,
ea quae officii sui essent, ec ad clieneretur pstaret. Sel optime cire, apud me nouia volens
42쪽
FERDINANDI CORTE frivolens, sed vi coacius clageret:Qui praesectus tanquam homo deuinetus,& obnoxius Maiestatis Vestrae seruitio,non solum ea, quae a dicto Narvae et in literis propo
nebantur, respuit, sed missis ad me iteris ilico, ut se mecum conivnperet cum Cmnibus commilitonibus discesserat, S optima habita informatione a dicioPresbrtero ca duobus socris de plurimis , di de his quae animo conceperant dictus Didacus Uelataque et, di a Naruaea, qualiter classe illari viris .inuehebantur, contra me mouerat, ex eo quia relationem Zc res istius prouinciae Catholicae Maiestati Vestrae,&non dicto Didaco Velaaque transmiseram, quemadmodum malo animo proficiscebantur, ut me una cum multis quos mecum habebam, Quos iam proscripserant, necii
traderent. Audiveram praetorea licentiatum Rodoricum de Figueroa iudicem praesidentiae insulae nouae,iudices o reliquos celsitudinis Vestrae officiales qui in ea re. sident, quamprimum ad aures suas peruenerat dictum Uidacum VelaetqueΣ eam classem parare inspecto eius animo quo mittebat,cum eis pateret 8c constaret manifestum damnum di incommodum, quod ex eo euentu MaiestatiUestrae redundare posset, misisse licentiatum LucamVasqueΣAylon ex praefatis iudicibus unum cum Procuratoxio, ad monendum 8c iubendum dicio Uidaco Vel queet,' dictant classem nullo modo mitteret: qui eo profectus est,& offendit dictum Uidacum VelaΣ-queet cum classet viris in ingressu dictae insulae Fernandinae , qui ventis vel ad xe parabat:eum,& omnes cum dicta classe proseciscentes, ne venirent admonuit, sia ex eo Maiestas Vestra multum incommodi, di damni perpessura esset, insup p nas addidit, quibus non obstantibus ec omnibus illis quae per dictum licentiatu mandata fuerant, nec monitione, classem abire iusserat, dictum licentiatum esse in dicto portu affirmabat, di cum ea intentione cum classe aduenisse cogitando damnum quod ex tali itinere resultaret, auertere posse cum eidemque Omnibus malus animus, ct mens, quibus dicta classis ventis vela dedisset, optime innotescerent. Iam dictum presbyterum cum meis literis ad Naruae destinaui, quibus significabam, me ab eo presbytero, Mab eis, qui secum venerat, certiorem factum illum praeesse viris, qui naui ea conducebantur, qua re multum laetabar, alioqui mali quid suspieaturus,cum nuncti quos miseram, non reuerterentur, et me mirari, postea quam acceperat me in his prouinchs Maiestatis vestrae seruiths inniti, nil literarum ad me dedisset, aut
nuncium misisset mihi aduentum suum signiticatum cum certo iret me eius cognito aduentu plurimum laetatum iri,partim quia olim amicitia iuncti fueramus, partim quia arbitrabar eosdem ad inseruiendum a. V. huc aduenisse, quo nil iucundius mihi euenire potuisset sed contra mitteret subornatores, ut factitabat,et suasorias literas commilitonibus meis in Maiestatis V. seruitio existentibus, ut contra me arma caperent, et ad eum transfugerent, non aliter quam si nost aliqui essent Christicolae, est vero infideles, aut aliqui Maiestatis Vestrae, alη vero minime, rogabam Q ab eo, Vt in posterum ea non uteretur via, sed sui aduetus causas mihi insinuaret. Praeterea mihi dixisse illos, se generalem praefectum locumtenente, subernatorem
et pro Didaco Velasqueet nominari, et , tali se publice nomine appellari mandaue
xat in uniuersia illa prouincia. Et eum iam constituisse iudices et regentes, et iusticia ministrarat, quod erat contra seruitium,et leges Vestra Maiestatis, cum ist prouinciae eidem Maiestati Vestrae subjicerentur et colerentur a suis Dbditis, et in prouinciis constituti essentius dicentes,et regimen non debebat uti titulis istis, cum a nullo fuisset admissus, quamuis ut ea exerceret haberet mandatum a Vestra Maiestate, ut si haberet petebam, et monebam, ut ea mihi et regimini ciuitatis Vestrae vene Cracis exhiberet, quibus ego ex regimen parati examus obedire tanquam mandatis no stri Regis, et veri domini,vtopere complerentur, quantum regali seruitio Maiestatis Vestrae conduceret. Eram enim in ea ciuitate, et dominum captiuu in eadem detinebam, et in ea congesseram maximam auri quantitatem tam pro Vestra Celsitudine, quam his, qud mecum erant, et me ipso, quod ego dimittere non audebas ti
43쪽
mens', post meum ab ea ciuitate disicessum, elus habitatores a me deficerent cv talis ciuitas, ectant auri, emblematum copia mitteterur, qua ciuitate amissa omnes illae prouinciae deficerent . Et similiter dicto presbytero dedi literas ad dictum licentiatum Aylon, quem ut postea rescivi, cum dicti presbyter eo peruenit dictus Naruae ceperat,d captiuum cum duabus nauibus remiserat. Eodem die quo dictus presbyter discessit, ad me prolaetus est nuncius ex illis qui erant in ciuitate e Crucis, quo significarunt omnes incolas prouinciarum defecisse ad di um Naruaeet, potissimum illos e Cempoal, Sillis edere iunctos nullum ex incolis dictarum prauinciarum ulterius velle accedere addictam ciuitatem praestatum obsequiatat a in arce quam in rebus aliis, quas antea pretestare soliti erant . Asserebant enim Naruaezillis retulisse me malum, S eum ea de causa aduenisse,ut me, commili tones meos omnes caperet,& nos captiuos abduceret, et prouinciam desereret, si secum adduxerat gentes plurimas, et meae erantparuo numero, et adduxerat.
quo multos, et plura tormenta, quam mea essent. Et illi sequi partes victoris volebant, et ulterius dicebant ab Indis eisdem illi innotuisse dictum Naruae Σ venturumhosipitatum in dicta ciuitate Cempoal, quia optime sciebant quantum aberata ciuitate Uera Crucis, et arbitrabantur considerato malo animo dicti Naruae Lin omnes, ab eo loco contra eos castra illum moturum, et praesertim cum sibi indos dictae ciuitatis coniunctos retineret, et propterea significaballat se ciuitatem deserturos, et ascensiuro montem ad quendam procerem celsitudinis Vestra vasellum, et no bis amicum ibit permansuros, donec nunciarem, quid sibi agendum esset. Et ilico considerato detrimento magno quod incumbebat, cum dictae prouinciae deficere coepissent ex dicti aruae et suasione, videbatur si me conferrem eo, ubi ille extitisset,multum cohiberentur incolae me praesentem cernentes,nec contra me arma
Sapere auderent, et etiam copitabam modum inuenire ut malum quod inceperat, sopiri posse tande eadem die discessi,fortilitium Mars plenum relinquens.et in eo centum et quadragihia homines, aquam, et aliqua tormentate cum reliquis, is ibi habebam qui erant sexagintaisum meum iter prosecutus, comitantibus quibusdam proceribus domini Muteezuma, quem antequam discederem pluribus sum allocutus, proponendo. consideraret se esse Celsitudinis Vestrae vasallum, et nuc erant sibi agendae gratiae Vestra Maiestate de omnibus, quae in Maiesta. Uestram contulerat obsequqs Hispanos eos, qui remanebant, sibi admodum commendaui, cum auro o emblematibus, quae mihi fuerat elargitus pro Celsitudine est ra, ab aliis dari iusserat,proficisci enim volebam exploratum, qui forent illi, qui ad portum nostrum applicuerant, qui eousio qui fuerant, ignorabam, arbitrabar tamen eos impxobos. minime Celsitudinis Vestra subditos Ille pollicitus est prouisum iri eisdem de omnibus, quae essent eis necessaria, di custodiam habiturum de his, quae ibi dimittebam, cum illud Sacrae Maiestati estraeptineret, iussito ut illi, qui mecum
proficiscebantur me per ea itinera deducerent, quo ab eius prouinchs non exirem, o de omnibus mihi prouidendum curaret. Me quoq; enixe rogabat, si inuenirem homines eos improbos, ut ilico nunciarem, collecturum enim ilico se maximas copias, quae eos oppugnatum proficiscerentur, 3 ad eos a prouincia eiiciendum . At ego illi de omnibus g tias egi, ingenue affirmaui Maiestatem Vestram propterea aliqua gratitudine eum prosecuturam.& multa emblemata 8 vestes uni ex fi-lhs suis,&alh plurimis dominis, qui secum comperiebantur, impartitus fui. In ciuitate Churultecat factus est mihi obvius Iohannes Velaaquea, quem alias profectu fuisse receiisui, Sc miseram ad Quacucalco, qui ad me cum omibus commilitonibus proficiscebatur, 8 demptis quibusdam aduersa valetudine detentis, quos in ciuitatem ire iussi, cum eo Scelus commilitonibus, reliquis captu iter prosecutus sum, A quindecim leucis vltra istam ciuitatem Churultecat inueni presbrterum, Q unus
ex meis bal erat, quem quaesitum miseram, qui nam essentilli,n portum classe in
44쪽
FERDINANDI CORTE frigressi fuerantimihi dicti aruaeet literas praesentauit, quibus continebatur, eum habere quaedam mandata,ut sibi consignarentur dicta prouinciae pro Uidac Ve- Iazquee,ex ilico ad eum irem illis obtemperaturus, S illum iam aedificasse ciuitate, iudices 8 regentes constituisse. Et accepi a dicto presbytero, qualiter captiuarat dictum licentiatum Arion 8 scribam suum cY executorem, di imposito duabus nauibus dimiserat, illum donis solicitauerat, ut aliquibus ex nostris sochs, quo transfugerent addictum NaruaeΣ, suaderet,& precensuerat quosdam Indos, .secum Venerant. 8c tam equites quam pedites, emiserati omnia tot menta tam in nauibus existentia, quam in littore, ut illis timorem incuteret. Considerate, inquies, quom do poteritis vos a nobis protegere, si nobis non morem emeritis. Retulit etiam se vidissi apud dictuNaruae unu ex dominis istius prouinciae vastas turn domino Maleezuma, quempposuerat omnibus suis prouinchs a montibus ad littora ipsius majris, di sciuit eundem allocutum aruaeΣ nomine dicti domini Muteezuma, illi fuerat impartitus quaedam aurea emblemata. Et e conuerso dictus aruae et eidem varia munuscula, dc etiam sciuerat eum ab eo loco expedivisse nuncios quosdam ad dominum Muteezum a promittedo se illum soluturum Rhac de causa huc aduen-rasse, Ut me caperet una cum meis commilitonibus, di ilico eum disressurum, dimissurumi prouincias: nec aurum cupere, sed tantum me capto cum meis commilitonibus velle reuerti, prouincias & earum incolas libertate donare. Postremo percepto eius sententiam esse collocare se in his regionibias propria autoritate nemine eum recipiente, mel ex commilitonibus meis illum in ducem, v iudicem recipe re nolentibus nos aggredi 8c bello expupnare, di ad id laedus intuita cum incolis
prouinciarum, di potissimum cum dicto domino Muteezuma per eius nuncios, eccum manifeste prospicerem damnum di incommodum, quod SacraeMaiestati e strae ex praemissis emergere potuisset, quamuis mihi recensereri illum aruimam offerre potestatem, Nin mandatis habere a dicto Usaac Uelaetque et, ut me NeAmeis quosdam, quos iam proscripserat, si in eius potestatem deueniremus, quamprimum laqueo vitam finire cogeret, non recusaui propius accedere animo Volues aliquo modo sibi demonstrare maximum incommodum di detrimentum, quod Maiestati Vestrae inserebat, S pota eum auertere a malo animo 8 cogitatione, incriptuiter secutus sum,& per quindecim leucas antequam ad ciuitatem empoaldn qu δdictus aruae a moram trahebat, peruenirem . ad me reuersus est ille presbyter, Quem milites ciuitatis verae Crucis ad me misisse dixi,& cui literas dederam addictum Naruae ex licentiatum Arion alio comitantes γtero, e quodam Andrea de Duero incola insula Fernandinae, qui etiam cum dicto aruaeiilluc aduenerat, qui loco divice responsionis mearum literarum mihi nomine dicti Naruae imposuerunt,et omnino ad sibi parendum proficisci deberem, Lillum in ducem haberia νὴ re,eil prouinciam dimittere, aliter enim mihi maximum damnum euenire posser,griz afferentes dictum aruae maximam habere potestatem, o nos minimam. se cnullam, Multra Hispanos, quos adduxerat, incolae quoq; eidem fauebant, Et si constituerem illi prouincias tradere, mihi naues, eccommeatum ad libitum pollicebantur,er me posse cum omnibus qui mecum proficisci cuperent, eccum omnibus M eκportare vellemus, absit impedimento aliquo discedere.Et alter ex presbyteris retulit ita fulta constitutum a dictoDidaco VelaΣqueΣ, ut hoc actum mecum iniri S ad hoc dederat procuratorium dicto Narvaeet 8 in duob presbyteris coniunctim, c circa hoc parati erant mecum quomodocunt vellem pacisci. Respondi, mea Maiestate Vestra mandatum velle prospicere, vi de herem dictas prouincia tradere, ex si quod haberent milite regimini ciuitatis verae Crucis exhiberent, prCus est ordo di consuetudo in Hispalaris, eram enim illi pariturus, idi executioncman daturus, ct donec illud non viderem, nulla conditione illis, quae dixerant,morem gerere constitueram Sed potius ego et me commilitones mei pro defensis r.e pro
45쪽
uinciarum vitam exponere parati eramus posteaquam illas acquisiveramus pacificas tutol detinebamias pro Uestra Maiestate, ne proditores, infidota tostro Re
Ri nos exhiberemus. Proposuerut praeterea conditiones plures, ut me in sua sententiam allicerent, nulli tame earum volui acquiescere, nisi prius viso Celsitudinis Ueitra madato:quod tamen nunqam voluerunt ostendere Tandem duo illi presbyteri 'ndi eas de Uuero ego concordes fuimus, Φ dictus Naruaeet u deceviris, Nego totide comitatus, premisis ambaru partiu saluo conductu colloqueremur, ibim mandata, qua haberet ostenderet, S illi respondere debere. Eoo vero misi sialuum conductum iubsignatum, e 1militer ipse ad me misit suum manu propria subscriptum, qui ut postea apparuit, insidias mihi parauerat, ut illo in colloquio me inter merentare huic negotio elegerat duos ex illis decem, quos secum ducere constitu erat reliqui vero cum eis, quos mecum ego adducere deberem, pugnarent. Assereni tenim me mortuo, se iam negotio finem imposuisse, ut re Ipsa fuisset, nisiDeus. pl. Max qui in similibus opem ferre solet, remedium attulisset. Factus enim sui certior eodem tempore, quo nobis saluum conductum attulere ab eisdem a contra me coniurauerant: quod ubi percepi, dicto Naru et nunclaui per meas lituras, me
iuum malum in me animum percepisse, nollem me eo, ut inter nos conuentum fue
rat proficisci, eo instanti ei monitionem, mandatu meo nomine conficiendum commili, quo monebam dictum aruaeΣ, si aliqua mandata obtineret, a Maiestate eitra, ea mihi exhiberet,& eousseu non usurparet sibi nomen ducis, ociudicis, necie in re aliqua pertinenti dictis ossici jsib poena eidem impossita impediret, S praecipiebam dicto mandat omnibus, qui cum dicto Narvae et aduenerant, v nullo mo sum in ducem haberent, aut eidem parerent tanquam duci, aut iudici. Imo intra Certum pactum in mandato assignatum coram me comparere deberent audituri
quid in Celsitudinis Vestrae seruitio acturiensent, prsmissa protestatione si secus
agerent contra eosdem tanqua contra rebelles procederem,& proditores, insidoso malos subditos a uo Rege deficientes, dc illius prouincias usurpantes,& dominia, di earum pomessione eis dare cupientes, quibus non spectat ius, nec actio competit. Et si in vim talis m/ndati non comparerent, nec illus in dictvimandat, ntinebatur exequerentur contra eos procederem secundum formata iustitiae. Et msponsum, qu d mihi dictus aruaea dedit,illud fuit, Cynotarium,&eum, qui cum me procuratorio profectus erat ad indicandum praeceptum meum, carcere mancipauit, una cum quibusidam indis, quos secum habebant, qui detenti sunt, donec eo peruenisset alius nuncius meus, quem miseram sciscitatum ubi se continerent, coraquibus omnes milites denuo recensuerunt, di minati sunt eis, di mihi, si prouincias eisdem non traderemus. Et cum cognoscerem non posse tantum malum, S scandalum euitire, o prospiciens, princolae prouinciarum iam tumultuari coeperant,dcindies magis insurgebant, me Deo commendans,di deposito timore damni, quod euenire poterat, animovolvens mori in seruitio, stri Regis, A ad protectendas eius prouincias, di si eas usurpare non permitterem, maxima mihi excommollitonibus meis gloria inde nasci poterat, Mandaui Condit aluo de SandouaI meo magno executori, ut dictum aruaeΣ, 8 eos qui se iudices et regentes vocari volebant, capere studeret , c a tradidi oc'uaginta ex meis commilitonibus, quibus manda Di, ut illum sequerentur raceos caperent, ego vero cum reliquis centum sieptuaginta qui in uniuersum erant ducenti, quinquaginta sine tormentis, di nullis comitantibus equitibus, sed istum peditibus dictum maiorem executorem subse. cum fui, ut eidem opem ferrem, si1 dictusNaruae AZ alii nollent se capipermittere. Eadem die, qua dictus magnus exequutor, di ego simul peruenimus ad ciuitate Cempoal, b dictus Naruaeacum suis militibus constiterat, ille ut audiuit aduentu nostrum,ota uaginta equitibus.&quingentis peditibus praeter eos, quos in hospitio
dimiserat, cictitate egressus est, erat autem eius hospiuum Meschita maior in ill ita ciuitate,
46쪽
FERDINANDI CORTES II ciuitate,quae erat munitissima.Ethis omitantibus equitibus, peditibus aduenit
per leucam ab eo loco, heram, 8 si aduentum meum praesciuerat,quem ex in lorum relatione intellexeratased cum me non inuenisse ratus φ illu deluderet, reuersus est ad suum hospitium, semper tamen milites suos paratos retinensi di quasi per leucam a dicta ciuitate duos dimisit exploratores Et quia maxime cupiebam scandalu euitare,mihi visum est,q, commodius,& minori scandalo noctu proficiscerer, si fieri posset tam tacite ingressurus, quod me non audirent, remust recto tramite ad hospitium ipsius Naruaex, quod ego , Ac commilitones mei optime noueramus, ad ipsum capiendum, quo capto putabam ulterius nullum scandalum euenturum, quia reliquos iustitiae parituros censebam,&praecipue quoniam maior eorum para coacta huc accesserat,& vi, qua dictus Didacus Uelazque eis intulerat, timore ne Uidacus elaetque eisdem seruos, quos in insula Fernandina obtinebant,
auferret. Et ita successit, P die Pentecostes pam post mediu noctis dictu''spitia
aggressus sium offendi tamen prius exploratores, quos dictus aruaea in itinere collocauerat,et illi quos praemiseram,alterum cepere, ex alter aufugit,ex quo percepi, quem ordine obtinerent,dc ne explorator, qui fuga captiuitatem euitauerat, eo antequam ille perueniret, quantu fieri potuit festinauit tamen tantum festinare non eualui, quin ille me per mediae horae spatium praeueniret Et cum ego adueni, dictus aruae 3 socri omnes arma induerat, equosi suos praeparauerant,&mul tum praeparati duceti viri pro quolibet quadrangulo vigilabant. Verum tam tacite eo deuenimus quod cum nos adesse cognouere, Oad arma mnclamatum est,iam: ingressus fuera impluvium sui holpith, in quo omnes hospitabantur, Scongregati
morabantur,ac ceperant tres,aut quatuor turres in eo existentes, reliquas omnes munitas habitationes. In gradibus vero unius ex dictis turribus, quam dictus Naruae inhabitabat, decem o nouem tormenta fusilis aeris collocata erant,nos autem tam veloces in eius ascensu fuimus, quod tormentis ignem admouere non
potuere, priterquamuni, quod etiam Deo sic volente globum non emisit,nec damnum alicui intulit, di sic turrim praedictam astendimus, donec deuentum est ad habitatione ipsius Naruaeet, quam quinquaginta comitatus commilitonibus optime tuebatur, k cum magno executore decertabant, ex soch tuis. Quamuis multoties eos monuisset, ut sese captiuos Maiestati Vestrae dederent,nunquam tamen annuere voluerunt, donec turri ignis apponeretur,ac igne pmente, tui deditionem seincere. Dum dictus magnus executor operam dabat ut dictum Naruaeet capere potaset, ipse cum reliquis, qui apud me remanserant, turris astensum tuebar aduersius eos, qui ei suppetias ferebant,dc tormenta illa omnia capienda curaui, Ac me illia adeo munitum reddidi, quod sine caede hominum,praeterquam duorum,q tormen Capit Nar tricta perierant, unius hora interuallo omnes, quos capere volebam in mei poteri ης - statem deuenere, Narmis concessis reliqui omnes mihi, iusticiaeq; parere promiserunt,& Maiestati Uestrariis deceptos hactenus afferentes, quia professi erant eo-usit se a Celsitudine Vestra mandatum obtinere,ac φ ego una cum prouincia deis fecerim,effemi Celsitudinis Vestrae proditor, plurima lalia eisdem exposuerata 8c cognita rei veritate, cu malo animo atq; intentione, quibus dictus Didacus πι-laΣque Σ8 Naruaeet moti fuerant,maxima assecti sunt voluptate. Deus ita fieri permisisset.Et certiorem reddo Maiestatem Vestram, si deus solita sua misericor dia, et pietate huic negocio manum non apposuisset, o dict Naruaeet fuisset victoriam adeptus, maius damnum Sc incommodum fuisset secutum, quamdiu fuerit secutum inter Hispanos, data comparatione. Mandato enim Didaci Velazqueet, vi me una cum Ecris meis multis suspenderet, morem gesisset, ne aliquis superesset,
qui de gestis per eos notitam aliquam exhibere posset. Quia, ut ab indis postea percepi, si forte euenisset, δ, dictus aruaeet me caperet ut ipse eisdem aperuerat qa
non posset res tata neri sine damno eius, o suop quin multi ex suis di meis comm litonibus
47쪽
militonibus perirent, constituerant ipsi interim intersicin eos, an ciuitate dimiseram ut etia conati sunt,& deinde oes in unum conuenientes agare di eos, o hic supis G '' pr incis remanerent liberae, et HispanoM memoria non super
ellet. Hi a V.dubitare non debet, Ii ita fecissent Neam fialam executi fuissent, si viginti annoν circulo prouinciae,' subactae N pacatae erant, non vincerentur ecpacarentur. Per tres dies post captiuitatem dicti aruaea cum in dicta ciuitate tanta multitudo ali non posset,ac iam pene esset destructi ila dictus aruae N eius ioci eandem depraedati fuerant, incola enim aberant,& domus erat sche expediu duos praefectos, di cuilibeιχον tradidi trecentos viros, unu destinaui ad coeptam Coloniam, de qua iam a V. mentionem laci, in portu perficiendam. Alte ad fluuium illum, in quo naues Francisci de Garai vidisse dicebant qa eum locum mihi certum habebam,& ducentos ad ciuitatem verae Crucis, quo naues oes quas dici Naruaea adduxerat. ancoras firmasse audiueram, cum reliquis militib ire iussi, vi ιbi consulerem rebus, quae ad commoduV. M. ptinere putarem,& nunciu destina ui ad ciuitatem emixtitan, quo Oia,qmihi euenera significaba Hispanis, quos ibi dimisera, duodecim die spacio reuersus est,& mihi attulit literas a presecto ibidem ec militibus quibus me certiorem reddebant, Indos fortilitium acriter oppugnasse,' multis locis ignem imposuisse, ducunticulos quosdam subterraneos flossisse, eos: fuisse in maximo vitae discriminet labore, loquod oes illi fuissent interis cti, nisi dominus Muteeaunia eis imperasset,ut a dicta oppugnatione desisterent
Adhuc tamen eos obssideri quamuis non oppugnarentur, affirmabant, nullumq; ex eis per binos passus extra fortilitium Indi exire patiebantur,ac dum pugnarent maximam commeatuu portione quam dimiseram, ipsis ereptam fuisse, o combusserat eos quatuor Bergantinos, quos construendos curaueram in dicta ciuitate TemiYti-ran, o versabantur in maxima rerum Oim egestate, rogantes ut illis opem ferre festimarem. Et visa eoru necessitate dc considerato, quod ultra interfectos Hispanos omne aurum, argentum, emblemata, ex prouinci js habita fuerant amitterentur, amitteretur meliorec nobilior ciuitas,q sit in uniuersio nouiter adinvento orbe, qua
amissa omnia quae hactenus in his prouinch acqsiueram amitterentur, cu illa esset primaria, cui es reliquae parebant,statim nuncios subseq iussi; praesectos subseq rentur, qui prosecti fuerant cum dictis militibus enumerans eisdem omnia, ci ad me scripserant milites Hispani ab ea ciuitate, eoquod ilico ubicunt eos ostenderent,
pedem referre admonerent breuiori itinere quo fieri posset, ad ciuitatem Tastaltecal, ut cum militibus, qui mecum erant,& tormentis omnibus quibus potui, et cum septuaginta equitibus me illis coniungere. Et postquam eo aduenere,milites omes perlustraui, erant autem septuaginta equites,et pedites quingenti, e te isdem comi. tantibus maiori celeritate, qua potui discessi Temixtitan versus,in eo itinere nullus ex subditis domini MuteeΣuma mihi obviam veniebat, ut prius facere consueue rant, cuprouinciae illae omnes erant tumultuantes, di domus pene inhabitatae H acre in suspitionem maximam adducebar Hispanos, quos in dicta ciuitate Temixtita dimiseram, iam interemptos, quod omnis prouinciarum multitudo in unum conuenerit, expectantes me aliquo in arduo loco, aut angustn quibus mihi facilius ob
esse possent, ε hac siispitione paratiores meos continui quo fieri potuit,donec perueni ad ciuitatem Tesnacan, uuae ut superius aperui)est in ipsi lacus littore & ab incolis Ousdam quaesiui quid esset actum de Hispanis, quos inΤemlatitan reliqueram, qui eos mihi vivere retulere, eisque iniunxi vicanora adducerent, volebam enim ea Hispanum Temixtitan ire visum. Et dum eo proficisteretur unum ex incolis mecum morari oportebat, ex incolis dictae ciuitatis unus, qui mihi aliquantulum ex primatibus videbatur, relicuivero qbuscum consuetudinem habebam,non apparebant. Hic igitur queadmodu a me iussus fuerat,eanoam adducenda curauis,
O Misipano, quem mittebam adiunxit Indos quosdam, ipse vero mecum remansit.
48쪽
FER PINANDI CORTE fra Et dum dictus Hispanus iturus ad ciuitatem Te mixtitan canoam ascenderet, ait:
am canoam eo tendentem conspexit, eamque ut propius accederet, expecitauit, 'Hea vehebatur ex Hispanis unus quos indicta ciuitate dimiseram, ex quo cognoui Hispanos omnes vivere praeter quatuor aut sex, quos Indi interemerant, reliqui vero obsidebantur, nec eos exire Indi patiebantur thrtilitio, Θ nil sibi impartiebatur nisi maxima pecunia, quamuis audito meo aduentu mitius cum eis egistent, et Maleezuma nihil aliud de siderare nisi meum aduentum, ut sibi copia daretur spaciandi Per ciuitatem, ut antea facere solitus fuerat,&se optime perpendere ea, quae indieta ciuitate successerant, me iam praesciuisse S proptMeam iratum Z animo aliquid damni inferendi eo profici sic adeo ipsum enixis me precibus rogare iram de Ponerem, quia ipse non minus ea molesto, 8 aegro animo tulerat qua egomet, nil ex suo consensu, aut voluntate factu, et alia multa mihi exponenda commisit, quo me ab ira quam concepisse cogitabat ex commissis auerteret, proficiscererque ad ciuitatem is, qui ante fueram, quia impraesentiarum non minus executioui mandarent mandata mea quam prius, ec illis obedirent . Respondi, me in illum nullam iram concepisse,cum optimum eius animum cognoscerem, Messe credebam. Et sequenti die invigilia Sancti Ioannis Baptistae discessi, hospitatus fui per leucastrie, si tre a ciuitate Te mixtitan .Et alio die postquam diuitiis leniant interfui, iter me tu ciuita uiri prosecutus sum, o fere ante meridie ciuitateni ingressus sum, e vidi homines I g mi mustos in ciuitate, dc portas aliquas in triu's, quadriuris amotas, quod mihi
iesius minime placuit, ratus tamen sume timore eorum, quae commiseranti ecisse, di ut
cum ibi essem illis securitatem impartirer, ego autem recto itinere progressus sim ad fortilitium, in quo, 8c Meschita illa maiori, qus fortilitio haerebat, omnes qui mecum proficiscebantur, hospitati sunt ili qui in tartilitio oppugnabantur eo gaudio 8 animorum exultatione nos excepere, tanquam eisdem vitam attulissem'. aut de nouo donauissemus, quam se iam amisisse putabat Eum diem magn*gaudi ex exultatione transegimus nos quietem habere sperantes. Altera vero die post missatusolentii miseram nuncium ad ciuitatem vers Crucis noua bona mancians Christianos adhuc vivere, ex me ciuitatem ingressum, Stuto esse in ea, qui nuncius mediae horae interuallo vulneribus plurimis affectus redhi clamans indos omnes ciuitatis bello aptos, ut in nos irruerent aduentare, et eos pontes ciuitatis amouisse, post eum tanta hominu multitudo undia confluens nos aggressa est, ut nec vici laec subdialia pauimenta prae multitudiue apparerent, di proficiscebantur maioribus vlulatibus, et terribilioribus vociferationibus quae unquam excogitari possent. Et toterant lapides, quos in fortilitium fundis iniecerant, ut coelum lapides pluere vide-
retur, et latus era sagittarum et iaculorum numerus, Pilissomnes parietes 8 4m-
pluuia erant referta, di per ea iri fere non poterat. Ego vero domo egrestes in eos irrui, di nobiseu acriter pugnauerunt,ia ab uno latere ex praefectis meis unuscum, ducentis viris fortilitio exierat, priusquam posset pede referre quatuor ex suis trucidati sunt, Zc eundem praefectum, di alios plures vulnerarunt, nos Vero paucos ex eis interficiebamus, quia illi se ultra ponte recipiebant, ex subdiath pauimentis Iapidibus nobis maxime oberant, ex quibus expugnauimus 8c combussimus aliqua tamen erant tam crebra Nadeo munita, di tot viris,8 lapidibua, ath verris armorum generibus referta, ut potentes non essemus ad omnia oppugnanda rac tuen dum, quod illi obesse nobis non possent ad libitum Fortilitium nostrum tam acriter oppugnarunt, ut Varrjs in locis ignem apposuerint, et in uno combusta est maior
Pars antequam opem ferre possemus , donec parietum incisione eum euitauerimus, oc ex violenta parietum eiectione ignis extinctus est, donis ibi maximum praesidium collocassem, videlicet homines balistis,ec pixidibus tentes, aliaque torruenta,eorum profecto repentino aduentu nobis obsistere non valentibus fortilitium ingressi fuissent. iam diem certando usque in obsicuram noctem consumpsimus
49쪽
NARRATIO SECUNDApsimus, nec tamen ea secuta tuti fuimus ab eorum vociferationibus cx tumultu, nec dies superuenit.Ea nocte per eos destructa reficienda, et alia multa, quib' fortilitium indigere videbatur, praeparanda curaui, et stationes aptavi, et in eis milites qui eas tuerentur, et sequenti luce essen pupnaturi collocaui, et militum vulneribus medicamenta sunt adhibita, qui erant vltranet uaginta numero Luce vero accedente hostes nos acrius, quam praecedenti die oppugnare coeperunt, et tanta illorum aduenerat multitudo, ut illi qui tormentis praeerant in illis arte dirigendis diligenti Vti non indigerent, sed tantum viso indorum agmine ignem tormentis admouere. Et quanquam tormenta illis multum damni inferrent, quatuordecim enim in hostes utebamur tormentishon numeratis pixidibus et balistis, ea tamen omnia taleuia damna tantae multitudini inserebant, ut nil eis obesse videremui Emisso enim turmento, decem aut duodecim interflaetis, alij succedebat. Relicto in fortilitio con decenti praesidio, et quod dimitti poterat. ilico exiui, et pontes aliquos occupavi, e ldomos quasdam igne consumpsi, et plures illorum interfecimus, qui eas tueri nite ibantur Uerum tanta illorum erat multitudo,q, quamnis maximam stragem illis in ltulissemus, eorum tamen vires parum minui videbantur. Nos enim continuo inte gridie certarei ebamur, illi Vero per horas, quia vicissitudines habebant, et sem-Pes abundabant. Eodem quoq; die vulnera intulerunt quinquaginta aut sexaginta Hispanis, quamuis nullus obierit. In noctem,sic pugnauimus, et lassi retrocessimus ad sortilitium. Considerato maximo damno ab hostibus nobis illato, e in hostes nos tuto loco consistentem vulnerabant, et interficiebant, et damnum quod illis inserebamus, non videbatur cum tanta eorum esset multitudo, eam noctem et sequentem diem in machinis tribus ligneis conficiendis, et construendis consumpsimus, quorum quartibet intra se milites viginti continere poterat, ut eos lapidibus, quos a subdialibus pauimentis iaciebant, ostendere non possent Aliqui intus existentes pixidibus aut balistis, reliqui vero acutis ferreis malleis ligonibus, et massis ferreis ad effodiendas domos, destruendoses aggeres per eos in vicis positos utebantur. Cum machinis conficiendis operam sedulo impenderemus, hostes nihilominus nos oppugnare non desistebant adeo,ut dum nos fortilitio non exiremus; illi illud ingredito-tis Viribus nitebantur, quib' ne ingrederentur maximo cum labore vix restitimus. Uictus autem Muteezunia, qui semper apud nos remanserat,na cum filio domultis proceribus, qui a principio detenti fuerant, dixit, vi illum ad subdialia pauimeta fortitith deduceremus i alloqui enim constituerat duces illius multitudinis o sperabat ita efficere, , desisterent ab ea oppugnatione Extrahendum eum commisi, qcum perueni et ad fornicem, ut ab eo illos ali queretur, sui eius caput Iapide per ocussere, S tam violenti vulnere est affectus, trium dierum pacto ab humanis excessit Quem extrahendum e fortilitio imposui duobus Indis, quos captiuos detine vulnera bam qui illum multitudini apportarunt: quid tamen fuerit actum, ignoro.Propte 'o rea tamen oppugnatio non cessauit, Mindies augebatur, , acrior, maiori redὸebatur. Eo ipso die me ad eunde fornicena, ubi dominum Muteezuma vulnerarat, Vocauerunt asserentes eo accederem, quia quidam ex illorum ducibus mecum colloqui desiderabant. Et ita feci, multat fuim colloquuti, interrogaui; cur me oppugnarent,cum iacitam causam haberent, prospicerenti bona; quae a me habuerato quam me secum bene gessissem. Respondebant, si prouincia vellem excedere, ilico cessatura esset oppugnatio. Alioqui ratum haberem, aut eos omne perituros aut nos penitus erradicaturos . Qui, ut postea apparuit, ea proferebant, ut fortilitio excederem, di me in egressu ciuitatis intra pontes pro libito interciperent. Respondi, eos cogitare non oportere,. ideo pacem ab eis impetrarem, quia in aliquoerimerem, sed ea tantum causa, quia dolebam. 5 moleste ferebam a me illis illatum damnu, o quod tacelebrem ciuitatem destruere cogerer, oualis erat illa. Idem pstabaut responsum, quod nusquam ab oppugnationeidicta uesistere vellet, nisi ciui-
50쪽
FERDIN ANDI CORTES II tatem exivissem. Perfectis machinis subito exiui, ut subdialia quaedam pauimenta
expugnarem, ecpontes, praeeuntibus indis, cx post eos quatuor tormentis, multistaths balistis S parmis, tentibus, plus tribus milibus indis, qui mecum aduenerat ex prouincns Tascat tecat, Hispanis inseruiebant . Et postquam peruenimus ad pontem, machinas parietibus apoluicuimus quorundam pauimentorum, discalas, quas ad a2ensium attuleramus. sed tanta multitudo hominum dictum pontem tutabatur, Z pauimenta es tam crebrid ponderosi erant lapides, qui ab eis vi iaciebantur, machinas nostras dissiparunt, 8 Hispanum unum interfecerui, S plures vulnerarunt. Et quamuis acriter pugnatum fuerit, tamen egressum alique habere non potuimus, certauimus enim a summo mane ad meridiesi, maxima repleti incesti cia ad forti litium deuenimus. Quapropter tantum hostes animis creuere, ut adportas sortilitri irruerent,& Meschitam illam magnam occupauere, Sc ampliorem dc editiorem illius turrim forte qngenti viri ex primatibus conscenderunt,& sibi commeatum amplum constituerunt, ut panis, aquae, 8 aliorum esculentorum 8 maximam lapidum copiam: quorum maior pars habebat latas hastas cuspidibus ex silice nostris amplioribus, di non minus acutis,ac ab ea turri multum officiebat nostris in sortilitio vertantibus, quod idem adhaerebat. Ea lucris bis aut ter ab Hispanis frustra oppugnata est, Nute amastenderent audacter irruerunt. Uerum cum esset excelsis, S astensu ardua quae habebat ultra centum stradus d superius existentes essent lapidibus muniti, multiscpatris armorum generib animis aucti, quia eisdem
subdialia pauimenta occupare non potueramus, nunquam Hispanorum aliquis ancendere coepit, qui rotatim non descenderet, di multis vulnera inferebant. Tum illi qui haec ab his geri videbant, tantum animi accipiebant, ut in fortilitium irruerent sine timore. Prospiciens, si illi diu possiderent eam turrim ultra nobis allata ab eis in dies damna animis augerentur,ut nobis obessent, fortilitio exturi Quanquam sinistra manu parum utilis ob illatum mihi ab eis primo die Vulnus, brachio pari na allia gata cum quibusdam Hispanis, qui me subsecuti sunt, turri amplicui, loradicem ii lius diligenter circumdandam curauitex illi, qui eam circundabant, non quiescebat. Imo undit certamen cum hostibus committebant, o Vt saueret existentibus in turrimulti accurrerunt. Nos Hispani gradus cepimus ascendere, di quamuis ipsi a
censium maxime tuerentur, tantatis res aut quatuor Hispano e gradibus eiecerut
Saluatoris nostri auxilio,& beatinis matri, in Maris, cui dicta turris dicata fuerat,d in ea illius imago apposita, ascedimus, ec in superiori parte turris ani acriter certauimus, g, eos coegimus e turri prosilire in quoddam deambulatorium , quod circundabat dictam turrim in latitudinem unius homini status . Et erant circa eam turrim tria, eidem similia distantia inter se per hominum status fere tres, aliqui vero eorum cecidere a summitate turris ad radicem ipsius, qui Vltra ea, ques casu patiebantur, ibi ab Hispanis necabantur. Illi vero qui in praelibati deambulatorq constiterant, tam acriter nobiscum decertarunt, ut tres consumpserim horas, antequaillos omnes neci daremus, ex quibus nullus superfuit, sed omne trucidati fuere. Et fidem verbis meis adhibeasSacra Maiestas Vestra, tam ardua res fuit hanc turrim expugnare, si deus eisdem vires, cx animum non abstulisset, viginti ex illis facillime mille Hispanis ascensum prohibere potuissent, disi acriter ad necem usi decertauerint. Turri illi, Areliquis omnibus, quae indicta Meschita continebantur,ignem inhciendum curaui,ex quibus iam imagines omnes, quas apposueramus, ademerant. Aliquid animi amisere expugnara hac turxi, di adeo quod pluribus in locisse maxime remisere, di eo instanti redi j ad illud subdiale pauimcntum, d accersivi eos duces, qui prius fuerant me allocuti, qui vi bantur aliquantulum animo re- remissiori ob ea, quae viderant, qui eodem instanti applicuere. Et eos mihi iam
obsistere non posse demonstraui, di quod nos singulo quot die eisdem plurimum