장음표시 사용
11쪽
Haec enim mihi una quaedam consentiens unitierstinaturae quasi Vox videriir. Ideo Paullis erit ditis suae philosophatur, cum ait: vel manibus prehendi Deum posse, propterea qtiod in nattiram rerum intuensainimus, fateri reipsa cogatur, autorem &gilberia atorem esse Deum. Itaq;, meo quidem iudicio, pluri- intim prodest, ad Physicen & naturae cognitionem ingenia st teneris assuefacere. Maximam enim Vim
habet id studium, cum ad alia, Nini ad alendam &confirmandam in animis religionem. Neque enim Paulus diceret, inueniti & contrectari Deum poste, non diceret Deum conspici in natura, si laaec Philosophia inutilis aut commenticia est ei. Quare valeat apud bonos ac studiosos Pauli autoritas. Himc sequantur hortatorem ad huius doctrinae studium, quae
ad agnitionem Dei plurimum conducit, quae animOS ad pietatem & vis tutem caeliscitat. Cum igitur haec Philosophia tantas ad vitam utili tates afferat, cum deducat ad Dei cognitionem, magnopere probanda est Platonis sententia, qui deditos huic studio iustos esse censitit, quod naturam sequerentur ducem ad doctrinam expetendam , & inquirendum Deum,& res in vita utilissimas patefacerent. Delectemur itaq; his studijs , eaq; ornare conemur, siquidem iusticia est ea colere atque illustrare.Vtilis autem cumprimis est adolescentiae Plinij secundus liber: quia
clementa atque initia utriusq; partis Physices tradit. Nam & Astronomica multa cornplectitur,& ea quae Vocanituri aptissimo collegit, & in his hoc praestat caeteris autoribus, quod ex historijs multos recenset euentus, quod ipsum inuitat adolescentes
12쪽
ad admirationem harum rerum atq; artium. Quare clims udia Physices commotiere, & pro virili tuitare cuperem, & adolescentiae opus sit initio qiuibusdam talibus compendi)s,duxili tunc Plini j librii in enariandium esse, ut in scholis, & in manibus adolescentium frequentius versaretur, idque feci multis bonis viris hanc meam operam flagitantibus. Nihil autem opus est me de Plini j laudibus dicere, qui non tam librum, quam bibliothecam, nobis reliquit, complexus V novoltumine lard totam rerium naturam, Vt ite apti l Graecos quidem extet unus aliquis locupletior autor. Ad haec, conseruauit multis de rebus lecitissimas doctorum sententias : item Latinas appellationes plantarum. Quare semper & studium & consilium omniti in Valde probaui , qui in Plinio ornando operam collocata erunt. Meum autem hoc consilium fuit,& ut Plintum facerem inagis familiarem studiosis: &vt haec mitia Physices inuitarent eos, qui perfectam doctrinam expetunt, Nab his elementis ad alios autores gradum facturi fiunt. Itaq; enarrationem meam ad communem scholarum consuetudinem accommodatii, quod in docendo milii quidem videtur osse utilissimum. Extant in hunc librum Cigleri, hominis docti, Commentari j, erudite & subtiliter scripti, sed neq; integrum librum interpretantur, & ὰ scholarum
consuetudine nonnihil recedunt. Quare spero eiam boni consulturuin esse, quod amicis morem gessi, qui mihi autores fuerunt, ut haec ad utilit clem iti uentutis collecta aederem. Adeo eniim nihil de ipsius existimatione detraho, ut libenter profitear, me ab ipso saepe aditi tum esse.
13쪽
Tibi autem Clarisse. Princeps hanc lucubrationem dedico , nec profecto veritiis sum, ut hae scholasticae disputationes munus satis aptu tibi viderentur. Nam& decet i summo ordine scholas defendi & iuuari:& haec philosophia de rerum natura, propter multas causas dignissima est studio bonorum Principum.
Quamobrem inultos principes vere heroicis ingenijs praeditos singulis aetatibus magnopere amas e & co-ltiisse has artes videmus. Deinde quid magis contuenit, quam summos viros, praestantissimas res in natura & mirari & intelligere, praesertim cum earum cognitio ad Reipub. administrationem plurimum conducat. Spero autem eo tibi munus nostrum fore gratius, quia cum ad natalium splendorem, est enim vetustissima nobilitas Antiatdinorum Principum, eximiam doctrinam adiunxeris, non dubitabam te
de omnium honestarum artium studijs praeclaro se tire. Sic igitur hoc tibi munus offero, simul ut me ac studia mea tibi commendem: qua in re illud etiam cogitabis, quod ut in alijs rebus decet Principes iusticiam tueri, ita hi defendendi sint, quibus hoc nomine vir sapientissimus Plato iusticiae laudem tribuit, quod artes vitae utiles conseriuare & propagare ad posteros student. Vale meliciter.
14쪽
SECUNDUM PLINII. LO N O E plus conducit ad comparandam solidam eruditionem, ordine artes ipsas discere, quem temere per varios scriptores vagari, nec prospicere mente certum ali quem studii finem, nec in artes certas curam alcue animum dine disce- intendere. Ideo enim distributae sunt artes, ut ordine docerent tir homines de iis rebus, quartam cognitio vitae in primis necessaria est. Et ob has causas prodest nosse artium distribtilionein, cuin ut intelligamus quarum rerum cognitione in vita opus sit: tum ut ordine per singulas ducamur Qui spreta hac via errant per varios autores, horum studia ipsis fortasse puerilem obieetationem pariunt, sed Reip. nullam possunt afferre utilitatem. Nullius enim generis artifices seri student: millas res integr8 & perfectil discunt: quae res phiriiniim officit iudiciis : Ideo sapienter in scholis Quo ordia
institutum est, ut artes proponantur, tradanti e Hae autem bitariam tradendae sunt. Initio enim in quolibet genere traditur res in compendium contracta, ut quasi summam negocii ad subtiliorem tractationem afferamus, propemodum ut in poematis fit. Prius enim argumentum breuiter narratur, quem tota res exponitur: alcue hoc fit prorsus in omnibus artibus. Est autem artium omnisi longe princeps haec pars Phy- physica nasices, quae naturas corporum coelestium at elementorum, ira motus siderum, variarsi rerum causias, quae in aere gignuntur, magnitudinem ac figuram terrae & aquae inquirit: at vharum rerum cognitio magnam habet utilitatem in vitai tom vero nulla res est naturae ho minu conuenientior, quem hare inquisitio naturae. Quare poeta Virgilius rectc praedicat talicem esse eum, qui potuit rerum cognoscere causaS. Et in eandem sententiam multa dicuntur passim iu summis scriptoribus, qui 'altidem nos hortantur omnes, ut in hac doctri-
15쪽
doctrinae parte praecipue elaborandum putemus, quorum
autoritatem contemnere amentia est.
A , , ,hu Sed ut in alijs artibus initiores lana malim comprehentum liuius se proponuntur, ut postea quasi euolutae considerentur di- i. lib. Pli. ligentius: ita&in hoc genere faciendum est. Quare elegimus hunc librum Plinii, qui quasi incompendium contraxit praecipuos locos uniuersiae Physices. Inclusit enim breuiter in hunc vinim libellii in multa Aristotelis volumina , ii brum de Coelo, resethi eae, de Mundo. Addit&pleraq3 Astronomica, necess aria in tali opere, quae tamen non attigit Aristoteles, credo quod Graecis nondum satis inoli est ni
Proinde hoc consilio legendus erit hic liber, ut sciamus cuin ad rerum scientiam pertinere,& summam quandam Physices complecti, quae nos deprimis ac pulcherrimis comporib us in hac tota rerum uniuersitate docet, de coeli, sideri I, 8c elementorum natura, de motibus siderum, de his quae in aere gignuntur, de figura ac magnitudine terrae. Haec at is alia multa breuiter collegit, ut velut uno aspectu naturain rerum in hoc opere propositam intueri uniuersampos lemus. Et q(uod in compendio fieri debet, prudenter praestitit: elegit ex longissimis aliorum disputati ovib. praecipuos locqS, velut gemmas, ut prolati atd eruti ex illis immensis ali prum operibus clarius conspici possent. Et sententias Graecorum scriptorum mira proprietate atq; elegantia sepe ad verbum Latine reddit. Interdum breuitas reddit obscurans orationem, clini subtilissimas demonstrationes paucii verbis velut punctis designat tantum, nec pe texit, qua fi explicare munus est interpretis.
Ac plerasis per se non valde obscura ac difficilia, parilincommodi interpretes corrumpunt, qui nae intelligendo faciunt ut nihil intelligant. Neq; vero dissimulari potest, alicubi Pilitium in annotando hallucinatum essb. Sed in ciuile est reliquis eius beneficiis nolle pauca quaedam errata condonare. Isti vero egregie inepti sunt, qui dum errata tueri
16쪽
conantur, incidunt in labyrinthos prorsus inexplicabiles. Illi id magis decebat interpretem , dilucide ac simpliciterela arrare sententiam autoris , & prii denter & bolia fide indicare quid probalidum, qsid rumidiandiun sit. Nam pro secto illud verum es , qtiod ait Plato, Posse has res facile percipi, si contingat doctor idoneus. Et quidem addit, Ne docere quidem posth quenquasta, nisi Deo diacente:
Si ctim voltiptate spectam iis pietas tabulas, aut sphaera Scorporum coelestium, aut terrae, multo magis hunc librum itus abit considerare, in quo pulcherrima illa corpora multo clarius consipici possunt. Quare sciamus huius operis finem & scopum essh,ut compendium praecipuae partis Physices tradat, quod preparet studiosos ad longiores &subtiliores disiputationes, quae iisdem de rebus extant apud Physicos S:
18쪽
An finiatus sit Mutidus, & an unus. CAP. I.
MVN L V M, & hoc quod nomine alio coelum appellare libuit, cuius circumflexu tegi Intur cuncta, numen esse credi par est, aeternum, immensum neq; genitum, neq; interiturum VnqtIam. Huius exteIa indagare, nec interest hominum, nec Capit humanae mundi. coniectura menti S. Sacer est, aeternus, immensu S, totus in toto, imo vero ipse totum. Finitus, & infi- snito similis: omnium rerum certus, de similis incerto : extra, intra, cuncta complexus in se, idemq; res in naturae opus, & rerum ipsa natura . Furor est Inensuram eius animo quosdam agi- . tasse atq; prodere ausos: alios rursus occasione lainc Nun erus. sumta, aut his data, innumerabiles tradidisse mundos, ut totidem rerum natura S credi Oporteret: aut, si una omnes incubaret, totidom tamen SoIes, toti
demq; lunas, & caetera etiani in uno, & immensa &innumerabilia sidera: quasi non eadem quaestione semper in termino cogitationis occursura, desiderio sinis alicuius: aut, si liaec infinitas naturae omnium artifici possit astigii ari, non illud idem in uno faciliussit intelligi, tanto praesertim Oper C.
Furor est, profecto furor, e redi CX eo, & tan- ., quam intErna cui S cuncta plano iam sint nota, ita scrutari extera: quasi vero mensuram ullius rei possit
19쪽
agere, qui sui nesciat: aut mens hominis videre, quae mundus ipse non capist.
P R 1 M v s locus huius capitis est definitio mundi, quam hic tantum nominis ponit, no rei, cominquit: Mun- qilia' dus est cuiuS circumflexu teguntur cuncta. Aristoteles in libello l es, libo, qui existimatur esse Damasceni, duas ponit, alteram ex partibus, alteram vero causalem. Prior est cum inquit: Ebruit cr iusi oli in occκμὰ oscar. J isil, υτ εν 'Dio idu Uων ψύmm, hoc es , Mundus est compages , constans ex coelo, terra, & caeteris naturis, quae ita his continentur.
Systema proprie signiscat aptam distributionem cuiuscunque multitudinis. Posterior est: aeso isto: α τἀν λων τάξι reta
est omni uin corporum ordo ac distributio, quae a Deo &propter Deum conseruatur. Causa ita* essiciens Mundi est Deus, quam exponit cum ait: e Deo conseruatur. Finalis in vero, propter Deum, ut intelligamus non temer8 nascires, sed regi e prima causia, & ad aliquem finem tendere. Materia ea est, ex quibus ipsa corpora constant. Formam intelligit cium ait: Aethbbla 3nt. Sunt enim certae species miro ordine in natura distinctae. Potest itad mundus definiri desinitione Ecclesiae, quae non ex philosophia, sed ex sacra scriptura sumpta est, hoc modo: Mundus est structura seu aedificium a Deo ante quingentos quin mille& 23. annoS, ex nihilo, hoc est, solo Verbo condita, continens coelum , sidera& elementa optimo ordine collocata Si distributa, ut sit domicilium creaturarum rationalium, & testimonium immensae sapientiae, potentiae & bonitatis Dei, hoc modo se primum patefacientis, & sua bona communicantis, praecipue cum creatura rationali. Mundu . SECvNDv S locus lauius capitis est, quod Mundus num aeter. sit aeternus, qui etiam est in octauo Physicortum agitatus ab ' li .i m Sciendum tamen est, rationem humanam nonae visum. post e certo statuere de aeternitate mundi, sed tantum hoc
20쪽
iudicat, mundum ab aliqua causa pendere et quomodo vero ab illa causa ortus sit, non potest pervidere. Osfens, enim hoc principio: Ex nihilo nihil fit, statuit mundum es.se aeternum. Ideo etiam Aristoteles ne cogatur largiri, mundum ex nihilo factum esse, maluit disputare mundum aeternum esse: & tamen interim largitur primum motorem causam esse primam, & infinitae potentiae. Ipsa enim ratio huc eum deducit, ut unam quandam infinitam causam constituat, sed illi infinitae causae postea addit mundum aeternu, quod non habet demonstrationem, & tantum fit eo, ut vitet illud absurdum : Ex nihilo aliquid factum est e. At comratio conuilacat unam primam causam, concedere debuit Aristoteles, mundum etiam habere ortum, a id esse ab illa prima causa. Plato & caeteri cum viderent deesse demonstrationes de aeternitate mundi, maluerunt retinere tradi- mund'e
tam e maioribus sententiam, quod mundus cceperit, de aprima & infinita mente conditus sit. Tutissimum enim visum est autoritatem sequi maiorum, cum deessent demonstrationes. Nam ut ipse Plato ait: Credibile est maiores melius scisse res diuinas: Quia cum essent a Deo orti, cognati ei & propiores fuerunt quam nos. Et Cic. in I Tuscul. Antiquitas, quo propius aberat ab ortu, & diuina propagatione, hoc melius ea fortasse, quae erant vera, cernebat.
tiones Aristotelo, quibus probat
I. Ante omnem motum est motus, Ergo motus est Aristotelia aeternus: quare sequitur & mundum aeternum esse. Anteia ration 3. cedens probat, ilia si motus coepit, necesse est tamen mobile praecessisse: si praecessit, aut fuit aeternum, aut coepit per alium motum: iam si coepit per alium motum, fuit motus ante mobile, quod est impossibile. Relinquitur igitur fuisse mobile aeternum: quod si quieuit, etiam moueri po-B tuit,