장음표시 사용
21쪽
tuit, nam quies est tantum priuatio motus. D I L v T I o. Neganda est consequentia postrema, siccepit per alium motum, fuit igitur motus ante mobile,
qtiod est impossibile. Neganda est consequentia, quia Aristoteles physicum principium mald accommodat ad mundi oritim , videsidet in omni ortu existere subiectum mobile: ut in generatione materia subiecta est, id principium ad naturam conditam pertinet: sed in ortu mundi producitur mobile ex nihilo : nec est motus praecedens, sed voluntas
creans: nam moueni primum, mouet sine sui mutatione. .
II. Propria & perfectissima causa no est in infinith ociosa. Prima causa est perfectissima, Ergono est ociosa. Fuisset
autem ociosa indevsque ab aeterno, nisi mundus extitisset D I L v T 1 o. Maior est vera de efficientibus naturali-hus , lion de voluntariis: Vt ignis non potest non agere : at faber potest suspendere actionem. Porro prima cauta mens est, qtice consult5 ac volens agit. III. Tempus est aeternum, Ergo motus est aeternus. Valet consequentia, quia tempus est mensura motus. An te cedens confirmat, Quia aut coepit tempus in tempore,
aut in aliquo nunc seu instanti: si in tempore, sequitur fuisse
antea tempus : fuit igitur aeternum. Sin autem in aliquo nunc, idem sequetur. non enim potest intelligi mane, nisi continuans tempus. Semper igitur fuit tempus: intelligitur enim aliquod ante illud nunc: ante autem tempus est D I L v TIo. Negand um est antecedens, & ad confir mationem respondendium , quod tempus proprie dictum, quod est mentura motus, coeperit cum primo mobili in aliquo nunc. Nam ut in linea est punctum initians, continuans,& terminans, sic in tempore intelligi debet nunc initi,
alas, continuans, ac terminans. Facile igitur apparet hanc rationem non esse demonstration em, quia necesso est omnem dii rationem esse mensuram motus corporum. Sed illud verum est, humana mens non potest videre discrimen temporis & aeternitatis, seu qualis sit duratio aeternitas,
22쪽
ideo cum retro respicit, perpetuitatem huius noti temporis cogitat. IIII. Nullum in circulo potestaseignari punctum inchoans motum, Ergo motus coeli sempiternus est. D IL v T 1 o. Non est necessaria consequentia e figura ad durationem. V. Quod non habet alterationes , non est subiectum generationi & corruptioni, Coelum non habet alterationes , Ergo nec generationi nec corruptioni obnoxium est. Maior est manifesta, quia tot seculis nulla deprehensa est vel exigua alteratio. DILvTIO. Et hoc argumentum tantum est dia . , non est demonstratio. Sed opponendae sunt . x p aliae rationes, scilicet, quod non possint esse plura infinita atque aeterna. Item quod mundi partes obnoxiae sint alterationibus, aer, aqua, terra. Porro & haec ad perpetuitatem in trudi requirebantur,
Expolitione eandein sententiam de mundi aeternitate repetit. Ludit autem stomore figuris grandioribus, pro tra mun-pter rei magnitudinem, de materiae dignitatem. Vocat eum sacrum, aeternum, immensum , &c. ut assuefaciat animos studiosortim, ut se contineant intra larandum, Nec vagen- tur extra, dc inanibus atq; ociosis disputationiblis indulgeant, praesertim clim abunde hic unicus mundus dignas stim mo studio&cognitione res contineat. Colligit autem ab absurdo, extra orandum nihil esse. Si circumflexu mundi cuncta teguntur, Ergo extra ipsum nihil existit, & per consequens, stultum est huius extera indagare, & inanem operam in res millas & irasquam existentes collocare. Reliquae figurae quae in textu sequuntur, sinat planae. Vocat eum immensum, quia uniuersiam naturam rerum continet, Se est velut totum, reliqua cuncta sunt partes tantum. Vocat etiatotum in toto, hoc est, ctincta, imo uniuersam naturam
23쪽
ac quotu plex et o C o M M E N T. I A C o B. M I L.
hic mundus complectitur, extra quem nihil est nec motus,
nec tempus, nec aeuum, nec ulla reS aut corpus, &c.
- T E R T I v s locus huius capitis continet etiam utilem physicam sententiam, de quantitate Mundi, quod sit finitus. Dixit enim iam, Mundiim este aeternu, immensum, &c. ibi statim homini studioso venit in mentem, Ergo est infinitus. si infinitus, ergo nulla certa spacia motus ne ue temporis in illo existere possunt. Respondet Plinius: finitus quidem est, sed infinito similis. hoc est, si haec tanta ac tam vasta moles mundi conseratur cum aliis corporibus, imo cum animorum nostrorum imbecillitate, est plane infinitus : constat enim certis demonstrationibus, terram uniuersam esse instar puncti ad coelum, nec eius diametrum ullam ad coeltim proportionem continere, Ergo reuera hic mundus est infinito similimus. Sic etiam est omnium rerum certus, & similis incerto, hoc est, habet certos motus, qui finito temporis spacio reuoluuntur. habet certos limites ortus& occasus: item certas vices apparitionum ac occultationum siderum, tamen
est incqrto similis, propter motuum dissimilitudinem, de
apparentiatrum diuersas vices. Videmus enim mirabiles vices non tam in motibus Planetarum, quilm etiam fixarum stellarum, quae iam secundum, iam contra signorum ordinem feruntur: iam stare videntur, idcue non eodem modo, ne uniformiter, quemadmodum Deo volente infra copiose exponemus. Non autem illa inter se pugnant, quod supra mundum aeternum atq; immensum vocavit, minc autem eum finitum esse dicit, alterum enim ad durationem seu tempus pertinet, alterum ad formam seu figuram tantum. Potest enim aliquid aeternum esse sectindum Philosophos, cuius quantitas certa forma ac certis limitibus est circumscripta. Cur autem mundum opus naturae, ac ipsam quod naturam vocet, intelligi potest ex explicatione vocabuli na-
turae. Alia enim est rerum natura uniuersialis, quae nihil aliud est,
24쪽
es , nisi ipsa rumis muti di de gubernatrix & conservatrix, qtiae cati et ne alicubi in motu impingat aut erret, & quae iii mrimatione & conseruatione omnium tarmarum ac specieruinin hac uniuersitate semina subministrat ac fouet. Et quanquam Epicurus neget haec diuinitus, aut ab aliqua mente seu ita telligente natura fieri: neminem tamen famam mollere potest , clim in physicis tractationibus non tantum deliramenta& scurrilia dicat, sed plane cum communi sensu pugnat, com mundunt casu ex atomis confluere dicit, Nomnia ferri incerto ac vago motu,&c. Itaqquid ipse naturam vocet non curabimiis, sed exponemus sententiam fanorum philosophorum, qui ipsam naturam ducem secuti, expressa Dei vestigia atque diiunitatis indicia in mundo extare videriunt, unde hanc uniuersalem naturam rectil de sanct 8 Deu es le dixerunt, seti, ut ipsi vocant, mentem aete nam&infinitam. Nota est sententia poetae: Ex ipso Sper ipsumsunt omnia. Item in v r. Aeneid. Totamq; ivlus per artres Mens agit.it moLm, magno se corpore micet, es c. Est det alia natura particularis, quae nihil aliud est nisi temperamentum corporum, quod ex elementis N illorum pariteusMqualitatibus gignitur, quo omius facultates reguntur acri, glibernantur et halic medici calorem naturalein vocant. Est itaq; sententia Plinii, Mundunt esse rerum naturae oPuS, Jhoc est, mundum e mente aliqua coepisse & gubernari, qtiemadmodum & Cicero in a. de natura Deorum inquit: Omnium rerum quae Natura administrantur, seminator &sator & parens atq; educator Se altor est Mundus. Sed statim subiicit Plinius correctionem, secutus Epicurum magistrum suum: Imo haec mens nihil aliud est nia mundus.
Prima. Infinitum corpus non potest moueri circulari-
25쪽
et 2 et o M ME N T. I A C o p. MI L.
ter , Caelum mouetur circulariter, Igitur coelum non est infinitum. Maior probatur: Si enim esset infinituna, tum lineae protractat e centro in infinitum distarent. Cum autem motus circularis sit reditus ab eodem in idem punctum, horuin autem punctorum infinita est distantia, non est possibile finito tempore infinitum spacium confici, &per consequens ned circumuolui potest.
Secunda. Finito tempore infinitum corpus non reuoluitur, Coelum autem finito tempore suum motum conficit,
Ergo est finitum. Tertia. In infinita magnitudine non est principium nec medium nec finis, Sed in mundo est quoddam punctum medium, ad quod naturali & immutabili lege grauia corpora tendunt, & d quo leuia corpora sursum seruntur,
Ergo mundus non est infinitus. Mundit. A R T v b locus huius capitis est de Mundi nume unus,&no ro, non esse plures mundos, sed unum tantum. Est enim inplures, ter philosophos&haec quaestio agitata, an sint plures mim-di. Et quidem Epicurei, qui uniuersam playsicam corruperunt, multa plausibiliter de hac recolligunt, quae propter absurditatem Plinius non approbat, sed saniorem sententiam seqttitur, unum videlicet esse mundum, idi probat dilemmate. Aut enim sunt innumerabiles mundi, cum totidem naturis rerum uniuersalium . Clim autem rerum natura sit aeterna& infinita, il qua reliquae naturae initium habentes Si particulares oriuntur , sequeretur plura esse aeterna& infinita, quod est impossibilet non enim possunt esse
plura aeterna non aliunde orta: si autem sunt orta, non sunt
aeterna. Est Aristotelis ratio, sic enim ille colligit: Vnumquodo quod ab aliqua causa in lucem prodit, semper illius causae, i qua prodit speciem& imaginem refert. Mundus autem hic uniuersus suum esse accipit d primo rerum principio, quod maxime est unum, ideo & mundus unus est. Sequitur altera dilemmatis pars. Aut una natura innumerabiles mundos excubat, atqtii sic necesse esset infinitos Soles
26쪽
Soles, Lunas, & rerum species seu formas existere. Comautem supra dictum sit mundum finitum esse, ergo necesse est illsi intermino alicuius finis submere. Non aute potest certus finis vel numerus existere, si infiniti mundi fingantur. Sequitur, Quasi non eadem quaestione, scilicet definitate, semper in termino cogitationis occursera, videlicet cupientis scire certunt numerum. Ci m autem laic unicus mundus & magnitudine & forma satis capax sit omnisi speci rumin natura rerum existentium, ociosae & vanae mentis est quaerere perplura, quod como de perpauciora fieri potest.
rationes, non esse plures,sed unum
Prima. Omne corpus simplex mouetur certo& d natura determinato motu: si autem plures mundi extiterint, hic certus ac regularis motus confunderetur, terra enim unius mundi moueretur ad terram alterius mundi unde sequeretur confusio corporum simplicium. Secunda. Vnus est primus motus sempiternus de res laris, Igitur est tanto in unus munduS. Tertia. Frustra fit per plura, quod potest fieri perpauciora, Vnus mundus omnium specierum & naturarum intra extracis ipsum capax est, Ergo frustra finguntur plures mundi. Addit in fine-: Insania, inquit, Si furor est, ex hoc mundo egredi, extera scrutari, quasi cuncta, quae in hoc mundo continentur sint nobis plane nota at* cognita. Quotusquisiue est, qui vires herbarum, naturas animalium, commixtiones elementorum, astrorum & corporum coelestium motus, naturas & vires bene cognitas teneat 3 Ergo signum est ociota &vanae mentis externa perquirere, plures mundos confingere, quarum rerum in hac vita prorsus nullus usus existit: interim vero necessariarum rerum
studium abiicere, quod& ad formandam vitam,&alen-
27쪽
dum at 3 confirmandum ingenium infinitas utilitates continet. Est ita ue addita pulcherrima reprehensio istius inanis atqsociosae curiositatis, qua sectamur ea quae aliena d natura & falsa eae istunt, neglecta vera philosophia, quae habet
certas demonstrationes, neque dissentit st communi sensa seu naturali iudicio rationis. Sic autem inquit: Quasi vero mensuram ullius rei possit agere, qui sui nesciat, aut inens hominis videre quae mundus ipse non capiat, quasi dicat, non est verisimile aliquem intellecturum res quae extra mundum stini, hoc est, quae nihil simi, qui eas res quae intra mundum sunt & ob oculos versantur , non cernit neue intelligit: imo qui seipsum non assiaefacit, ut res utiles ac necessarias invita discat. Et quemadmodum Demosthenes ait, Nunquipti blicd bonuni ciuem futurum, qui priuatim domi suae malus sit. Ita nunquam magnarum rerum doctrina comparari potest abs hac animi assuefactione ad virtutem& veritatem. Calenus libro nono de placitis Hippocratis & Phatonis ait, esse duplices philosophos, Alij sunt practici, qui
versantur in doctrina de administratione laudabili vitae oeconomicae & politicae, & ut bene negociis publicis consu
mus. Alii vero philosophi sunt disthmo , qui circa virtutis ac causarum ipsius inquisitionem versiantnr. Solis itaque
inquit, illis philosopliis, qui speculativa in philosophiam
profitentur , licet huiusmodi quaestiones indagare , sicut sunt, Vtrum aliquid sit extra in dum necne,&si sit, si male id habeatur: Utrum idem hic mundus in seipso contineatur : Vtrum plures uno. Hae quaestiones omnes nihil faciunt ut bene priuatam vitam institi ias bened negociis publicis consulas. Et subiungit: Qtiae madmodum enim q-stiones illae de mundo, an coeperit, an aeternus, ad vitam & mores regendos inutiles sunt. Sic nequaquam est inutile de Deo P de prouidentia firmum assensum habere. Vtilissimum enim est cognoscere vini quandam esse in mundo, homini b.& potentia & sapientia meliorem, de natura Mundi. Vide plitra apud Cice. denat. deo. De
28쪽
Formam eius in speciem orbis absoluti globatam
esse, nomen inprimis & consensus in eo mortalium mundi est orbem appellantium, sed& argumenta rerum docent: non solum quia talis figura omnibus sui parti- a
bus vergit in sese, ac sibi ipsa toleranda est, seq; in- M u kg
eludit & continet, nullarum egens compaginum, pagum vo-
nec finem aut initium ullis sui partibus sentiens: nec quia ad motum quo subinde verti debeat cui mox apparebit) talis aptissima est: sed oculorum quoq; probatione , qtiod convexus mediusq; quacunque cernatur, quum id accidere in alia non possit figura.
Propositio huius capitis est, Coelum est figurae splhaericae seu circularis. Probationes seu demonstrationes sunt. Prima. Perfectissimo corpori debetur prima & perfectissima figura: Coelum est omnium corporum perfectissimum atque absolutissim tam , sicut in praecedenti capite dictum est. Ergo coelum est spla aericum. Quemadmodsi enim circulus planarum figurarum prima & perfectissima existit, una enim tantum linea continetur, ita quod sphaera solidarum prima est, quia tantum una superficie circumscribitur, sed ipsam undiquad sustinet. Secunda . Motiis coeli est circularis, mouetur enim ita ut omnes partes pariter id centro distent, Igitur est figurae quod circularis. Motiis enim proportionatur figurae cor poris mobilis,&sic circularisinotus tantum figurae sphaericae congruit. Tertia. Videmus stellas semper apparentes moueri se orbem, circa unum centrum, videlicet polum mundi, ita ut stellae polo propiores angustiorem, reliquae vero amplio-B s rem
29쪽
rem orbem circumscribant, Ergo coelum mouetur iii orbem, & per consequens figura quoq3 respondet motui. Quarta. Ex omni parte coelum aequaliter e terra, velut suo centro, recessit: omnes enim lineae in circumferentiain coeli eductae sunt aequales, id quod per apparentias coelestes probatur. Nullae enim stellae una parte coeli propiores terrae sunt, quem reliquis, Ergo ex definitione sphaerae coe- luna est sphaericum. Quinta. Si coelum esset rectilineum, aut triangulare, vel omnino alterius angularis figurae, tunc accideret ut aliquae
eius partes in una reuolutione ferrentur plar vacuum.
Sexta. Hori Zontes ubi ue sunt eiusdem magnitudinis: in omni enim loco tempore oppositionis lumina risi utrun luminare mane vel vesperihorigontem contingit, igitur in cessh est coelum esse sphaericum. Ratio consequentiae est ealiae enim figurae non recipiunt has intersectiones aequales. Quatuor rationes huius propositio pla in textu ponuntur. Prima est a nomine, Vocatur orbis, Ergo est figurae sphaericae. Secunda, Quia haec figura est prima &perfectio sima: omnibus enim sui partibuc vergit in sese, sed includit
ac continet, hoc est, omnes partes superficiei globo quasi fulciunt & sustentant finguide iuximas, & rursus ab iisdem filiciuntur &susteutantur. Tertia sumpta est il motu: Nam corpori quod perpetuo motu circumagitur , necesse est attribui figuram ad motum aptain, Talis autem est sphaerica, Igitur mundus est figurae sphaericae. Quarta d sensu&experientia: Vndiq; ae terra eadem est in coelum distantia, Ergo ex definitione sphaerae est sphaericum. Vbid enim t. centro per semidiametrum aequi distat. CAP. III. De motu Mundi.
Anc ergo formam eius, aeterno & irrequieto leu. . 'ambitu inenarrabili celeritate, viginti quatuor horarum
30쪽
rum spacio circumagi, Solis exortus & occasus haud
An sit in amensus,&ideo sensum aurium facile
excedens, tantae molis rotatae vertigine assidua soniatus, non equidem facile dixerim, non hercule magis quim circumactorum simul tinnitus siderum, suo Scis Rumohu voluentium orbes: an dulci quiderii & incredibili undi. suauitate concentus, nobis qui intus agimus, iuxta diebus noctibusq; tacitus labitur mundus. Esse innumeras ei effigies animalium rerumq;cunctarum impressas, nec (vt in volucrum notamus ouis leuitate continua lubricum corpus, quod cla- Materia &rissimi autores dixere ten erum, a rgumentis indicatur: quoniam inde deciduis rerum omnium semini- illi)bus, innumerae, in mari praecipu8, ac plerunq; con- rii simifusis monstrificae gilanantur effigies. Praeterea visus 2 di, probatione, alibi plaustri, alibi ursi, tauri alibi, alibiliterae figura, candidiore medio super verticem cir- hi, id eis
Propositio est: Coelum mouetur circulariter. Prima ratio ,& est Ptolemaei in primo maginae compositionis. Videmus stellas oriri paulatim il terra eleuari, donec ad medium coeli tanquam ad fastigium sui itineris peruenerint: deinde iterum sensim descendereus p ad hori-χontis superficiem, quem ubi contingunt, mox euanescunt,atd aliquandiu sub terra latent, denuod oriuntur, & cursum pristinum repetunt. Magnitudines autem stellar si hoc pacto motarum in nullo loco variant, Sequitur itaq3 aequales in motu stio conseruare distantias, di per consequens circulariter moueri. Secunda, & est etiam Ptolemaei. Stellae circa poluta