장음표시 사용
31쪽
in omnibus vel proprie e proportione quadam reperiuntur,ut non minerito tam Rhethores, quam Logici moneant rem aliquam accurate intelligere volenti scrutandos est eomnes Iocos , de quaerenda ex omnibus argumenta. Non ideo tamen praedicti loci dicuntur loci probabilium argumetorum, quia ex
illisis ilia tantum argumenta eruere lieeat re ultis enim etiam demonstrativasa peducuntur,6 ex omnibus sophystica sumi possunt sed quia probabilium, quorum maximus usus est, ingentem continent sylva. siint alitem suae singulis maximi, seu pronuntiata,quibus,cii in ab iis argumentamur, expresse,vel tacite uti inur.
6 syllogismiassophysticus, seu appares, qui ab Arist. dicitur etiam sophysma, syllogismus contentiosus seu litigiosus a latinis captio, fallatia,cauilliis,& cauillatio,cst ille, qui aut constat ex utraque vel saltem altera praemissa falsa , sed apparenter vera vel probabili, aut ex praemissis veris,uel probabilim. videtur aliquid verum,uel probabile colligere,nec tarinen colligit Hinc priir odiuiditur incum, qui mentitur demonstrationem, hoc
est constat ex utraq; vel altera praemissa falsa sed apparente vera, qui proprie diei solet Pseudographus,& in eum qui mentitur syllogismuin probabilem , hoc est constat ex utraque, vel altera praemissa tilla, sed appareitte rota hili, solet proprie, cla preste dici sophisticus Secundo di uiditur in eum,qui peccat,ratione solius materis,di in eu qui peccat ratione solius formae δ' in eum qui peccat ratione utriusque. en id diuidi potest in quitique rvaembra iuxta quinque fines, seui Tetas, qllas sibi sophistae proponunt,4 sunt quinque incommoda, de quibus Aristot. I. Elench capes ad quae sophystae aduersariuconantur adigere, nempe , idest redargutio, falsumωis a Q.V, idest inopinabile, seu incredibile, Solecismus, Nugatio. Quarto diuidi potest in tredecim membra iuxta tredecim locos, e quibus sophismata depromuntur,qii loci cmine argumento rum,quae ex ipsis depromuntur, captiones de fallaticae dicuntur. Sunt autem huiusmodi se laciae parti in in verbis, partim in rebus sal l laetae in verbis ex Aristo I. Elench. cap. 3. sunt quinque, qui uocatio Amphibologia, Compositio , Divisio , Accentiis , Figura
vi atmiis, hocest similitii do dictorum i allaciae in rebus ex eodem. I lench .cap. . sunt septem fatricia accidentis , sellacia secundum quid, dc sinipliciter, fallacia i in orationis Elcnia. i, fi liacia consi qi: enris, fallacia
et Fasticia accidentis ortum hahet evconiunctioii accidentis unde uomes habet , cum subiecto , ex quo fit ut quidquid eorum vni conuenit, vel non coitu
uir, alteri etia in conuenire,vel non couentre
videatur , quod tamen est falsu in fallacia secundum quid , de simpliciter tunc accidit, cum id , quod alicui conuenit , vel non conuellit secundum quid, colligitur illi conuenires, ve non conuenire smplici-
ter , aut e contrario . Fallacia ignorati, tionis Elenchi seu redargutionis dieitur illa, cuius struendae occasionem sophistae sumunt ex ignorantia , qua quis tenetur conditionum , quae requiruntur ad veram contradictionem , quarum aliqua Draetermissa videntur aliquam contradicetione nainferre , quam vere non infervii . sunt autem huiusmodi onditiones , ut aliquid dicatur esse in non esse eodem tempore vel instante in loco, eodem modo, lacundum eandem partem , si partes adsint , respectu eiusdem . Fallacia conlequentis
tunc committitur, cum intermini In Ciconuertibilibus ex coli sequente colligitur antecedens , vel ex opposito antecedentis inrestum consequentis quod non licet
nisi in terminis conuertibilibus , intelligitur autem hi nomine oppositi contiadictorium . Mallacia petitionis principii est, cum probatur idem per idem . Intelligitur autem hi nomine principiI. Unclusio,quae ideo dicitur principium, quia in principio disputatic ni proponitur tunc dicitur peti, cum ad ipsam probandam ipsa-met, licet sub alijs verbis a mimitur, Mu.In exigitur. Fallacia ncii causae ut caulae tunc euenit, cum aliquis effectus tribili tu alicui causae, lice nen eli veta illius causa . Fallacia denique plurium in terrogationum niuat unc locum habet, ci in prCp canti litur pli res inter gationes, ac sic flet una: x quo fit, ut qui unicam dat responti inem sue articinatiuam, siue negativam decipi ponit. 8 Enthim cina, Inductio, AE eii se tu, quae tres sunt reliqtiae argu nactationis species, ut
aliquid concludendi vim habeant, adia logismum necessario ruduci debent, aqtio vin omnem accipiunt chiare quid arti unaquaeque sit, Δ quomodo ad isti gisnim ruducatur,est e pucandum. Atq; enthimen a qui dem nihil illi id est quam si logismiis altura
carens ramissa truli bc issa sit
32쪽
Hi ne sunt, qui velint dicatim e se mihimema quod hoc est in animo resideatim: missa illa , qua exterius in voce aut scripto caret. Quamquam aliis alia placet huius nominis interpretatio . Ab Aristotele secunilo Priorum cc definitur enthimem sylloeismus imperfectus ex verisimilibus , aut signis imperfectus quidem imperfectione i lique quam dixi ex verisimilibus autem, aut signi non quia emper, sed quia frequentius ex illis conscitur apud eos, apud quos maiori est, ut esse debet, in usu,apud oratores scilicet Reducitur facile enthi me maad se logismum supplendo praemissam, quae
exterius deerat , interius enim nunqua in non aut explicit , aut implicite adest Quod quaeratur ad quam nam figuram, in modum enthimema reduci debeat. Respondetur ex dictis patere illud uniuerse spectatum ad omnes modos omnium figurarii in reduci posse. Inductio ex Aristotele primo Topicoriim capcio .est a singit Iaribus ad uniuersalia progresuo ubi nomine singularium intelligenda sunt non solum , quae verξ sunt fingularia , sed etiam minus uniuersalia respecti uniuersaliorum, de partes respectui lius . atqire ut perlacta indiictio sit, eliu-meranda necessario sunt aliquo modo omnia singularia aliquo modo , inquam nam quando nimis multa sunt satis est enumeratis aliquibus subdere,oli ita in reliquis, ruae particula non male additur in antece-ente indiictionis, quidquid non nemo contra dicat . Sicut aurem quaedam si uti inductiones prcbabiles, hoc est propos tionem
univcrsalem probabiliter tantum colligentes, ita quaedam sunt necessariae, hoc est propositionen vini uerialem nece stario, atque adco certo, euidenter infercntes. Ius ait-tem sunt secessari in quarum antecedunt , aut ira. ia sngillaria illinc te induiaci. ntur, ut ali liramio accidit cum pauca sunt, aut etiam si licia Gmnia inducantur, uitelliguntur Iainen omnia necessari esse orarin in sitialia aut denique aliqua tantum singillaria inducuntur. ed ea diligent crixamiliantur,clciace inueniatur, eii ideirier co-ἔnc scatur causa propter quam tale illis praedicat lim coluicnia . Quod si inductio ales eiusmodi sint, ut nec omnia singularia distincte niducantur nec omnia necessaria sint omnino similia in eo in quo lacienda est inductio nec raucorun ex Periclitiaeuidenter intulligi ait ratio communis, cur tale illis prauu-atum coariinniat tunc probabiles tantum esse poterunt, eo tamen magis,vel minus, quo magis, vel minus probiliter aliquid trium praedictorum praestitum esse iudicabitur. Reducitur inductio ad se logismum supplendo alteram praemissam
quae deest,omnes enim partes,quae in antecedente continentur, siue paucae, siue multae sint,vnius praemissae, maioris cum locum habent, i subdenda est minor cinnstans e dem subiecto,quae causa est,ut inductio priamo, desper se reuocetur ad tertiam figuram, ut vel hoc exemplo liquet, & homo, trit- tum est sensus capax,sed homo, iratum est omne animal, ergo omne animal est se sus capax. quamquam quia minor,quae su ditur,ri vera est,conuerti potest ratione materiae simpliciter,potest etiam inductio reuoeari ad prima miguram. Exemptu, it hic sumitur est argumεtatio,qua ariqd sngulam ex imo, aut paucissimilibua eo firmatur quod dupliciter fit,aliquandoquidem commemoratione atque authoritate rei gestae, aliquando vero commemoratione rei fictae,ut in parabolis, & apolog ijs. In hoc autem maxime dissere exempluab inductione inthi memate , quod inductio progrediatur a partibus ad totum,enthinnem a contra sicut & sillogismus a toto ad partes, exemplum ab una parte ad aliam similem ut docet Arist. 1. Priorum Ca.3Ο.Vt reducatii exemplum ad sy logismum duph et i llogismo opus est, uno per quem ex re illa singulari una vel pluribus quae in exempluasseruntur colligatur propositio communis, sub qua res illa singularis una,vel multiplex contineatiir.altero Perque sumpta, pro maiori, propositione illa communi, inferatur concitis ipsius cxempli . Atque hinc
plum dicatur ab Arist ictu imperfecta inductio , de multorninus esticax sit quam indi tiocii et recte oratores exemplis frequenter
quarum tres affert Arist. secl. 8.problenia
33쪽
Mnadisis, Praecognitiones , ω Pracumta. cap. V.
de syllogismo in communi agit Ari induob. libris Priorii, ita de prima, tersectissisas llogismi specie, quae est demonstratio agit in duobus libris Posterio
ruin, quos ille oes quatuor libros communi nomine ἀμνην χω, id-
ei resolutoria inscripsit , mutuata inscriptione ab antiquis Mathematicis , apud quos analysim, seu resolutioncm valde in ulu fuiste ex Pappo Alexa iuirino initio libri
septimi collectionum matheniaticarii in Sahis intelligimus. Cum autem Analysis seurcio lutio, quae in communi definiri solet reductio aci principia,duplex sit una rateria lis,seu externa, qualis est cui domu Ν,exempli gratia , vere δestruitur resoluitur lapides cenaeinta, ligna,ex quibus tam tu, principiis componentibus constat; altera metalis, seu interna qualis est cum domu, vulqua uis alia res ab uitellectu cogitoscitur prii Muni contuis, deinde distincte cognoscendo illius causas, seu principia mon sunt praedicti Libri dicat analytici seu resolutori ab aliari si, seu res blutione prioris , sed posterioris
si Neque vero ita inscripti sunt, quia doceant in Ioluere quomodocumqtie syllogi Lmum, demonstrationem in sua principia, hoc est in propositiones, terminos, ex quibus constat,sed quia docent rationem resoluendi quaestionem propolitam, hoc est inuestigandi, S inueniendi medium,quo quae iii Oproposita probetur quam tui citigationem,oc inuentionem veteres Mathematici appellabant tesolutionem, scut discursum illum, quo ex medio per inuestigationem inuentooemonstrabant theorema,vel problema propositum appellabant compositione in iuxta triusque definitionem, quam habet Euclides ad primam propolitionem 3. Elementorum iuxta Commandini versionem . Itaque vr duo priores libri analytici docent ratioinem reto luendi quamcunque consequentia, istu formam arguine; itandi, hoc est in iusti
gandi, inueniendi medium,quo ossedi possit,an Fllogismus,seu Rrma argumentandi proposita sit bona, nec ne ita duo posteriores docuit rationem resoluendi quasti nemseu conchisione, seu consequens s quod enim
ante syllogismum est quaestio, in s Ilogismo
est conclusio, seu conscctuens aratione materiae, hoc est in uestigandi, & inueniendi me dium,quo ostendi possit, an quaestio seu con sequens, seu conclusio proposita sit in materia necessaria, necne. Ac licet eadem resolutoriolum inscriptione pranotare Dotuerit
Ar etiam libros Topic ii qui b. de syllogi iam piobabili , libros Elenchorum, inqui bus de si Ioglimosophistico agit,rectius in
men, antiquorum mathematicorum,aquibus hane inscriptionem sumptam diximus, consuetudini congruentius, solos. libros Priorum, Posteriorum se inscripsit. 33 Sic autem subiectum de quo, seu attributionis Librorum Posteriorum est sola demonstratio, ut fuse tamen in eorum secundo agatur de definitione in gratiam demonstrationi, ,δε quidem, tu ut est principium seu mcdiu in demonstrationis, tum ut est finis, seu conclusio eiusdem, tum ut est demonstratio sola positione disterens . Nec audiedi sunt qui dixerunt post Libros Priorum non proxime collocandos est libros Posteriorum,
s Initio librorum Posteriorum merito Aristote priusquam de demonstratione agere incipiat, praemittit . explicat celebrem illam pro sitionem.On .nis doctrina im-nis disciplina . - εκτια ex praexistente fit cognitione in qua per docti inam, discipluidis quae ut synoninia recte sumuntur ad i. i. ac ticam non intelligit itam cumque cognitionem intellectitia in ,lei talitum uiscursi ualΠ, seu liabita in perdit curiam . Antequam licet miliae per se praeexiit it cogniti ires tum sensitivae, tum tellectula: tuna implices, tum complexae mulio lite phires prae xistere possint per accidens Aristoteles alti per prae xilientem connitu ne in radicia propositione non in te dixit Quamcumque praesistentem cognitionexu, sed illam autum
intellectitiam, quae ad aliat item intellectitiam perducurium ρ:ligendum praecedes,
ad eamque comparandam aliquo in dom-tellectum iuuat.
I sed quoni iam dubium esse cres an etiam cognitiones non discui suae fiant ex praeexistcnte cognitione, id reuiter explicandum videtur. Cognitio igitur scutit tua sensuum ex temo mim per se, cx tuo genere
34쪽
non re quirit In cognoscente, ita mira existε
te incognitionem . Cognitio cero sensit tua sensuit in internorum ex suo genere naturaliter requirit aliquam praecognit onem sensuum externorum. Cognitio iii tellectiva incommuni, ut comprehendit cognitionem intellectivam Dei, Angelorum , Hominum, ex suo genere nulla requirit, aut haberet test praecognitionem nec item cognitio Ania elis concreata , vel a Deo super naturaliter infusa ex suo genere praecognitionem ullam postulat. Cognitio vero nostra intellectiva naturalis , licet ex suo genere non prae requirat in cognoscente aliam cognitione intellecti iram , praerequirit alneia naturaliter aliquam cognitionem sensitivam tum exteri
6 Aliqua etiam nostra cognitio intellecti ua naturalis non solum ad tertiam, aut se Mndam, sed etiam ad primam operationem Pertinens, vides nitio, seu cognitio des nitiua praecise sumpta irae requirit naturaliter aliam cognitionem item intellectivam sed duplex distinguitur praerequisita cognitio, scii praecognitio intellectilia , una quae dicitur agens est illa quae ita intellectum iuuat ad altili iam cognitiosae r ut mill cum illo tam litam illius instrumentum ad eam effectitie concurrat altera quae dicitur dirigens, est illa, quae ita intellectum uitat ad iiii sustinuerri ut illum tua dispoirat per repraseitiarione obiecti. Prima igitur illa mperatio ilitellectus,quae fit ex praeexiste te coemtione norit ex pexistet e cognitione agete, sed tin dirige te. Sco vero vel ei clara exterminis, laee non fit ex praecognitione agente,sed tantum dirigente vel noti est cl. a e cita minis, sed indi et pro. iatione, ut e fit ex Praxognitione agente dc dirigente simul,qi. ainui, quatenus fit ex huiusni icii praeeognitione agente ex diri ente simul non sit vere secunda operatio, sed tertia ci Menu tKtii indicatur secunda, litatenuis interdum sumitur secundit in se, ut iudiciti in quodda est, sine ullo respectu ad praemii las nitibus probatur Tema denique i per litis e guttine agente, dirigenteirinui.'67 Cognitio autem primorum principiorum de qua est peculiaris dii fictilias ait Ccu ex praecognitione dirigente P. Hum, lubdi, sine experieti , inductione habet ii cxi emi in is,cuiusmodi est cognitio principioru
illorii in noti irim mina es uno me viii uersa lilian,ominibu ,que scientiis communiit,quodlibet est vel non est . imporabile est idem
sit: ut et x,oc non ei C: itemque aliorum notissimorum quidem sed minus literialium, quamuis multis scient ijscri munium,ut oln- ne totum et maius sua parte, o si ab aequalibus aequalia dein is quae remanet sunt aequalia, nutu in odi . Tunc vero est cx praecognirione agente, e dirimitte simul quando ex experientia, o indiictione colligitur, , est cognitio alior lim quorundam principiorum
particularium propriorii in singula ri sciu-
tiarum, cuiusmodi sunt in phusicis, principia transmutationis este tria causas esse quatitor,&imilia Arque ut comitior rincipiorum iiii ius terti,generis est discuriatia. Ita eognitio principiorinia primi, secundi generis non est discursilia, esset tamen discursi uasi ab experientia , k indrictione en
sed ut constet de nil mero praecogniri uni doctrinae praeserti in discuros, constare priti debet de numero quaesticii mira inlinque aut si int litae de remi vilibet'. a ri post unt. Primo Quid nominis, iue finiici nomine resill .i appellerii secundo an sit tales an existar. Tercio quid sit, idest quae si eiu
esse iviali, definitio. Iarto qualis sit, desiquas habeat proprietate 3 affectione . iuro propcer, ut Ar, id est 'roptur qua
caiisa se is .ir, colit illa quae est, e . h.il eat roprietate, a flecti Oilex, qua, liai,ut Am-stoteles tam si initio i. Hos er uni merans ea, quae de re qualitWt luxi lios lunt , ona iiiii
ciuid, uinis, quatuor tantum s. 'it illaestionum xcnera an sit, quid sit, tu .ill, : propter quid it non quia quaestioni nomi ne intellig. it illam .viuum, quinio principia uti identia resolui potest .ciiiii sinini non cliquid taci nutrix, nec qui . in . id non . lii num' 'am si quAuio, sed alitu in i Laco initio: in .l quia cas indum enumerat quae totius, istae fieri, si uni de rebus secti radiim se, ni tiautem de ci, sita nobis numinatitur . It .ique cluod aliqui dicitiat, in .edietas quin lite cognitiones, quid nomitiis, an sit , quid ii, qualis sit,c propter ait id sit ita se h. ilum ut quae bc pr.: ce lens respectu equ enti, semper sit pia oenii io , sequem vero respecia praeceden is semper sit quaestio, ex quo 1 eq. iuroe nitioire iri quid non. ixu nutu i m ei se quisionem, sed scic per praecogniti nem, cognitionem , et dii , t :r quid semper et se
quaestionem, nunquam praecDI nrt itanem non
est admittendum , scit dicedit mi inlio illas, litae sub una ratione sunt is aestiones sub alia posse Ciste praecognitiones doctrinae di ias curtiuae. erui in Aristot i Poste. t. Σ. explicans
35쪽
Iredicarum praedictae propositionis omniso carina,&e ditas damum enumerat praec
mitiones,v idelicet quod est, & quid est, clidicitur,non' ilia assignet praecognitiones ta- tum respecti quaestionis, qua quaeritur quid sit res,ante quam illae tan tum duς praecognitiones requirantur, sed quia omnes omnino praecognitiones etiam doctrinae non discursiua ad illas duas reducit. Et per quod est,seu an sit, intelligit in complexis existentiam,in complexis veritatem vel verisimilitudinem
veram vel apparentem per quid est quod dicitur, intelligit tantum quid nominis,n6autem quid rei, seu quid sit res, idest essentiale definitionem, sic intellecta, hac praecognitionum diuisio est bona, adaequata Simul
tamen sumptae praedictit praecognitiones an sit, quid nominis, quatenus. praecognitio an si complectitur, non sollim an sit complaxorum , sed etiam an sit incomplexorum respectu doctrinae demonstrativae, vel etiam discursiliae in commiini. multo magis,
specti doctrinae defit litiuae,4 diuisiui, non sollim non sunt semper necessarii, sed nee semper haberi possunt icet interdum non solum haberi poIliut, sed etiam sint ncces
6 Ac praecognitio quidem an sit Gmplexorum, praconnitio,an sit incomplexori: in spectatae inordine ad obiecta, seu praecognita, disserunt inter se salieni specie,conutatiunt tamen in genere viri uoco. Spectatae alitem in ordine ad cognitiosee quas praec dxint,non conueniunt inter se viai uoce, sed talum analogice. Praecognitio vero quid nominis siue subiecti, siue praedicati, siue cuiuscu- rue aderrus rei, ut definitionis,vel partis de nitionis,in ratione praecognitionis cst eiu dem speciei uni uoces comparata autem ad praecogi,itionem an fit siue complexorum, siue incomplexorum non est eiusdem speciei, nee eiusdem generis uni voci, sed inutu an 6 P cognita in communi respondentia duabus praecoquitionibus in communi,
de quibus supra ,sunt duo. Vnum est quid nominis, seu resipsa per nomen significata rudite appraehensa alterum est este rei,sumpto esse prout complectitur tum esse existentiae
incomplexorum, tum esse veritatis vel verusimilitudinis verum, vel apparens complexorsi Praecognua doctrinae definitiuaeriunt tria Primum est definitum:secundum pars generica:Tertium pars disserentialis. Praecingit ita doctrinae diuisiuae tot sunt, quot sunt
partes diuisionis sumptae simul cum toto diuiso.Praeeognita doctrina discursi an com
muni sunt tria,subiectum, Caedicatum principium,seu praemist ae Praecognita deni ique doctrinae demonstrativae sunt item tria ex Arimi. Poste.tex. 24 4 .subiectum, praedicatum, principium, seu praemissae Nomine tamen principi seu praemissami in hie intelligendae sunt praemissae uidentes immeetate, vel mediate hoc est inde monstrabilis, vel demonstrata .Vult autem Aristoteles predicta tria praecognoscenda est non solu ante scientias totales, sed ante qua incumque sitientiam seu conclusionem idieris camparticularem. Non tarum vult cade in tria praecognoscenda esse anteiciam di monili rati nem, sed tantum ante conchisionem demonstrationis. Et licet coii sequentia nil lium praedictoram trium fit a toti cit tamen mi inerim da, Vt quartu in nraecost ait: m ab illi distic
caum, sed dicenda in clii di in ipsa conclatione non qnidem materialiter, ted formaliter sumpta,iuxta uera dicta. 6, De subiecto AristoteIes primo Posteriorum te 2.c clarius capis uia docet est epra cognoscenda,quid est Ouc d dicitur id est quid nominis, quod est, id est quod existat:
Quorum primum locum habet ita dena olisti alion est. At alto de re ab lente secudum ita intelligenditam est, ut de subiecto ab humana libertate non peii sente secundiam Aristotele ex communio, ,&probabiliori sententia praecognoscendum sit, Quod vel nunc
vel saltem au quando actu existat, nisi sorte hce ipsum de illo sit demonstrandum: secundum veritatem tamen, per se liκluendo in rebus creatis praecognoscendu ui tantum sit, quod possit existere in Deo autem, quod existat visi sorte hoc ipsum deitIo sit demonstrandum Possibilitas ad eristendum di m bus,3uibus conuenit, demonstrari potest tua posteriori aliquando, tum a priori semper, licci non semper a nobis pro huius vitae statu Actualis autem exigentia de primo entea posteriori non autem a priori saltem per causam veram, simpliciter sic dictam .dereliquis tum a posteriori tum etiam a priori per causam veram, simpliciter sic dictam,
licet non scin per a nobis pro huius vitae statu, demonstiari potest. 63 Itaque scientia speculat tu demonstrare perest suum stabiectiri ei. u,quando est actu,vel pol ieesse, quando est tantum in Iotcntra:den, Onstrare, inquam,potest interi tanqti idem aposteriori, ii iterduit 'etiam 1.
priori bdqiae praestare debet, iando est igno tum scientia tamen praetica inmictest deu
36쪽
monstrare suum subiectam esse , sed tantum posse esse,quod 'imstare debet,quanido est ignotum . Neque vero de subiecto scientiae totalis praeter quod est , seu in sit,dcquid nominis oraecognoscendum est quid
si, ut aliqui existimant meque praeco sitio quid sit se definitio subiecti pertinet ad subiectum, quatentis est praecognitum distinctum a praemissis, sed quatenus est medium,quod non facit praecognitum distinctua praemissis.
εὐ De Dasilone in demonstratione quae fit altera de re absente, praecognoscendum est tmrum quid nominis . De principijs, seu praemissis docet Aristoteles primo P ster. tex. 2.praecognoscendum quod sint, id est, ut ommuniter explicant interpretes quod sint vera . Capite autem s. addit de iisdem precognoscendum etiam esse quid vocabilia significent quamquam hanc prS- cognitionem dicit pois omitti, idest non exprimi, quando vocabula sitne nor . Et
quia, ut plurimum vocabula sunt nota, ideo in lux . . non facit mentionem a ius secandae praecognitionis . sed piatum primae . Di loquitur autem Aristoteles de principii communibus , sed propriis
gnitionem piar,cipior miropriorum alicuius dumo rationis Tecti, iritur ne extario actualis cognitio principiorum commu nium , ex quibus propria dependent, quiritur tamen , vel actitatis, vel saltem habitualis cum aliqua eorundem recordatione, ii est cur actu, in intellectus
re cordetit se intellexisse praedicta principia communia. In idem sere recidit, qui dati dicunt ad cognationem principiorum proIiriorum non requiri actualem cognH. On m principiorum communium iri.
se mi maliter , explicite, seu
st est terminis corri munibus requiri l l men actitatem cogim Nil acri eorumdem inplicitet, ibit ut virtute includuntur interminiis
reperitur demonstrationis definitio. Prima est primo Poster. tex. s. ubi Aristotcles desinit demonstrationem esse is llogismum id est scientialem, seu scietificum mi aede finitio bona quiderii est, sed accidentalis,4 ex intentione Aristotelis conueniens soli demonstrationi propter quid quamuis si secundum se eon .ideretur, cola uenire possit omni demonstrationi . c-cunda est primo Topicorum cap. Primo , bi demonstratio inquit , est , quando exucris primis syllogismis erit , aut ex talibus , quae per aliqua prirna , o uora eius quae circa ipsa est , cognitionis primcipium si impierunt , itast fullogismus constans praemissis ii. demonstra nilibus aut alnoemonstratis , quae definitio bona est clarantialis, 3 tum demonstrationi propter quid , tum demonstrationb, lilia, conuenire potest . Tertia deinde alia colligitur ab interpretibus x ex quinto, citat in hunc modum . demonstratio est sy logismus constans Ux eras, d primis es immediatis , dc notioribus , de prioribus , ct catasti conclusionis . quae definitio bona est , de essentialis , soli tamen de monstraticini propter quid conueniens. Etta in i . c. quam alisnue superiores des nitiones siue ex intentione Aristotelis, siue secundum se spectat conuenti. ut demoni striationi,ut est instrumentum lialcniat.
66 Sed ut noetius melligantur con-ditione demonstrationis propter quid quod spectat ad conditiones requisitas ratione forna , qu ut supra diximus,con stat ex figura , o modo . dicendum breu te est, demonstrationem psopter quid , si cui, demolustratio item tala recte fieri inquavis trium figurarum ly Logisticarum, 6 in quovis earii in modo , scd optime uiu rima figula ra in eius primo modo, qui uicitur Barbara . go vero ad condi Mones requi uix ratione maturis attinet Ni ima est , ut constet ex veris o solum
veritate transcendentes, ita ut hab4at Ona r
37쪽
nece ditiones ad principii, seu praemitas
in genere requisitas,sed etiam veritate com-pIexa Secunda est, ut constat ex primis, immediatis', seu inde monstrabilibus,qiubus omnibus particulis una 4 eadem conditio ab Aristotele significatur,& est ut constet ex principias seu praemiisis Rctu, vel virtute carentibus medio, per quod a Priori a eodemeenere causae probari possint .Et in hoc sensu uitelligendus est Aristoteles cum eodem tex. s. de fimi propositionem immediatamesse illamqua non est alia prior Dupliciter enim potest aliquae propositio dici immediata,velabitate,& secundum se, vel in ordine ad aliam propositionem:absolute autem, iecit dum te adhuc dupliciter, vel immediatione subiecti,vel immediatione causae.
εν Propositio immediata immediati ne subiecti dicitur illa , cuius praedicatum inest subiecto immediate, per se primo, non
autem mediante alio. Propositio autem immediata immediatione caiisae dicitur illa inter euius subtemim, praedicatum nulla datur causa intermedia, propter quam predicatum insit subiecto. Propositio denique immediata in ordine ad aliam propolitionem dicitur illa inter quam,&aliam propositione nulla propositio est intermedii, qua pol-sserita alia propositio probari Arii et igitur loco citato sumit propositione mimine diaram pro immediata secundum se immediat inne causae. Non estramen necessarii ad demonstrationem propter quid ,ut utraque, vel alterae praemissa sit immediata, seu prima,&inde mostrabilis actu, seu fiormaliter, quod tunc contingit, quando propositio ca- rei medio,quo a priori incodium genere causae probari possit: est tameta uecessarium . Ut
utraque praemissa sit immediata , seu prima, inde monstrabilis , vel actu , t iactum est , vel saltem virtute, quod tunc euenit,quIdo resoluta iam est ad propositionem immediata seu primam,&inde monstrabilem ad ii . Ex quo colligastalliam esse quod recentiores quida ni docuerunt maiore propositionem in Hemonstratione propter quid semper debere esse immediatam actu, licut etiam falsum in resolutiouem propositionis mediate in eade demonstratione propter quid facienda innecessario esse in proeositionem immediatam immediatione caulae essendi: licet qtiemadmodum illa, caeterispa.ribus, omnium peisuctissima est demqnstratio,quae utramque praemistam habet immediatam actu ut quae utramque, vel alteram habet resolutam in causam essendi , perfe-
ctior fit, quam quae habet resolutam in cauissam cognoscendi tantum. 68 Neque vero assumatiuae tantum dantur propositiones immediatae, sed etiam negatiuae,quarum Aristot Primo Poster. e. . Quatuor affert genera urimum est,quando
suci lectum propossitionis est sub aliquo summo genere niuoco,quod Aristoteles appellat totum, praedicatam autem est aliud summum genus Uni vocum, ut homo non est qualitas.Secundum est,quando Ec6trario se habet,ut quantitas non est hom . Tensum est, quando extrema propositionis sunt subdiuersis generi s iusti misim uocis , ut homo non in Linea .Qliarium est quando extrema
suntlamina genera , ut substantia non est quantitas. Ac trium quidem priorum generum propositiones sunt media tela quarti vero generis sunt immediatae, saltem loquendo
de medio uni uoco . Preter Vestamen quatuor propositionum negaturarum genera quedam alia dantur , ut quando utrumque . exuremum est sub eodem genere summo,non tamen sub eodem genere proximo, ut homo non est lapis, quando utriinritu extremuest sub eodem genere proximo, ut homo non
est leo, . quq Rint propositiones mediate Cum vero queritur an omnis propqsitio immediata si per se nota, duplex distinguenda
est proposito immediata liue affirmativa,sium legativa:altera,que est immediata secundum se, seu secundum naturam, hoc e caret medio a priori in eodem genere cause ut sup dictum est,.ωhec est per se nota secundum se,seu secudum naturam altera qui est immediata secundum nos, hoc est quPan bis sine ullo medio posita tantum term in
ruin notitia cognoscitur; ciecia per se nota nobis . 6o, ertia demonstrationi, mpter quia conditio est,ut constet ex causis conclusionis hanc eitim quam in privictis odition mus; proponendis Aristotelas ultim 2 secerat,eas, uuJlhims patenuangustioribus anteponens, ut in dissetentiis rei alicuius enurn aniat ficiendum est in 1idem probandis cilioris doctrine gratia, duobus aliis ex pia pendentibus uu sunt, ut demostratio propter quid constet ex notioribus,&priori biis , merito proposuit. Non loquitur autem Aristote .es In ore dicta tertia conditione de caula litate
mltariati,nec etcausalitate quo dicit g
tabem coclusioni sed de causa luat que
dicitur consequentis:& vult demonstratione propter quid constare ex prinussis habenti-
38쪽
et a bustale rnedium, quod sit causa non solum cognoscendi cognitione necessaria, sed etiaeue di nassionis, seu connexionis praedicaticum subiecto, quae demcnstrantur in conclusiones nec loquitur tantum de causa esiendi ac duali, simpliciter sic dicta, sed etiam de virtuali ad qucdcumque genus causae pertineat modost causa proxima. o Tale autem medium demonstrationis propter quid, quale diximus, potest aliquando esse definitio essentialis subiceti, aliquando etiam definitio essentialis praedicati . Nec definitio tamen subiecti,nec mediuquodcumque quod non sit aliquo modo cauta passionis potest esse medium demonstrationis propter quid, at definitio subiecti sueefenta alis,sive causalis,quae sit causa passi nix est medium potissimum inter i rediaim fici ad cuiusmodi non esset a glegatum ex definitione subiccti S definitione praedica tio pra dictae demonstrationi quamuis definitioncnsit medium secundum te totam, sed tantum secundum illam sui panem, secundum quam est causa passionis. I Quarta eiusdem de re cnstrationis et ditic, quae est ut conci ex notiori his, δ' uuita,qua citi ut constet ex prioribus, se littitor,
e tertia, ut supra indicatum est. Cui aut edocet Alistoteles principia ecn cs s l. l iri cis
proster quid debere cilc notiora seu lapis nota, hoc est magis certa, euidemia quam sicccnclusio sumit particulani his vidicit maiorem nobilitatem, perI Oioiremes sentialem, accidentalem disiiciam ab intensi cne, r.ec vult pradicia principia esse notiora ccnclusi cne tantum secuindum natura,
sed etiam secundum nos. Recte auri id cni Aristoteles principia , seu pia missas debere esse notiore ut diximus, conclusone probat illo axi mate; PrCpter qucd Vnumqucdque,d illud magis, quod licet non sit semper verum s narticula magis ii matur pro intensus 41t lanien semper verum in causis quidem, escelib. a imiocis,s particula magis sum arat pro nobilitis, seu rei finitis tu in persectione, sunt tali, tum etiam in perfectione aliqua accidentali disti licta ab intensi cne. in omni vero genere causae,s particula magis latinatur proi Nihilius, seu Perfectius
seriectione aliqua accidentali distincta ab
Ex dictis satis intelligi potest demonstratient miri Pter quid debere constate ex necessariis,ut d et Aristoteles i. Posse a te . ad O.&ex propriis, ut docet idem a lex illo O. ad 3 o. re aute quasi gradus costituit
Aristoteles propositionis ad praemissarum
demonstrationis propter quid necessitatem requisitae,unum propostionis de omni alierum proposcionis per se,tertium propositi nisi niuersalis. Proposito de omni dicitur illa,que habet predicatum de omni Praedicatum autem
deci definit Arist. ibid.t. scisse illud qd nolita se habet ad suum subiectum, ut alicui insit, alicui non aliquo lena pore insit, aliouo non, a fi dicat,sed omni Hibiecto insit, cinni tempore. Atque ex hac definitione praedicati de onini satis intelligi potest praedicatum de nullo ab Aristotele omissum,qil habet conditiones oppostas Sicut aut non imbae den cir strationis propter quid praemissae pessunt esse de omni, si sermo sit de quacumque demonstratione propter quid cita ambae ecbent esse de coeni s sermo si de constraticiae propter quid perse
et Propositio per se dicitur illa , quae habet praedicatum re se, seu est in aliquo
rria pallio ut iecit, seu aliquid sud: edio con
qui non estis .cdus praedicandi, sed essendi,ccmplectitur ea, quae nodicuntur de aliquo subiecto , quia non sunt in subiecto, sed per se, idest nbstantias, non solum primas, sed
etiam secundas Quartus qui item io estis dii pia dicandi, sed causandi,complectitur ea, quae ideo dicuntur inesse perae alicui, quia ab illo per se causantur, ex quo patet cmnes demonstrati is propostiones debere esse vel in primo, e in secundo modo diacendi per se.
et Propositio vitiiter salis hie dicitur illa,
quae habet pra dicatum uniuersale. Praedicatum a uicin uniuersala ex Aristotele ibidem tex. II. cquirit tres conditiones prima est,
ut si de omni secunda, ut sitier se;tertia, ut sit secundium quod ipsust, idest conueniat subiecto sucundium quod tile est, seu secundum propriam eius naturam , consequentercni illo reciprocetur idcirco eirim vocatur huiusn. odi pradicatum uniuersale,quia debet este uniuersum in subiecto de quo praedicatur, ita ut extra illud non reperiatur,sed
hac tertia conditio ad persectistimam quidem demonstratiot:i in propter qui cinam babus pra missis , ad alias autem uctas, non
39쪽
pter quid in maiori tanta, requiri
Male autem quidam dicunt haec tria praedicata de omni , per se uniuersale ita se habere inter se , ut omne uniuersale sitistiam per se , onme per se sit etiam de omni . sed non contrario omne de omni sit etiam per se rac omne per se sit etiam niuersale , falsum enim est omne per se esse etiam de omni, sicut falsum etiam est, non omne de omni esse per se, quamuis omne per se sit etiam de omnici neque tamen idcirco male Aristote les prius explicauit praedicatum de omni, quὶ per scis 74 At ue ex his patet principia demonstrationis propter quid debet etiam esse propria irae consequenter non aliena, neque communia . Patet praeterea recte ab Aristotele ibidem tex. o. demonstrationemdiuidi in demonstrationem propter quid . 3 demonstrationem quod , seu quia per essecatim me monstratio autem , uae dicitur potissima . non distinguitur a de monstratione propter quid , nisi accidentaliter . Demonstratio denique deducens ad impossibile non est simpliciter demonstrati , sed tantium secundiu quid , ad hominem , atque ex supposit one . tquamius ab Aristotele demonstratio,quia, limi definiatur, reduciamei definiri potest esse syllogismusaeonstans prae musis cessariis causam remotam , vel xst tum per se conclusionis continentibus rac re iste consequenter diuiditur ab ipso Arist
tele in demolistrationem,quia,per causam remota αἱ quae tatnen quatenus est per causam interuum appellatur demonstratio propter quid ac demonstrationem quia per e,
Sed eum causa remota fit triplicis generis , una quae latius patet , quam essectus , ut animal respectu respiratio nisci altera quae minus ate, ut uigulatio
respectu mortisci tertia , quae aeque late , ut iugulatio respectu risibilitatis , posito quod causa proxima risibilitatis sit admia ratio 3 Demonstratio quia fieri quidem te per causam remotam omnibus prae
ictis trib. modis, cum discriminean, a cai lia enim remota latius patente non P te fieri demonstratio affirmat tua , sed tantiun negati iaci a causa vero remota minus lati patente fieri potest demonstra tio affirmat tua , non tamen negativa et a causa denicilie remota seque late patente fieri potest demonstratio tum asuirmativa
tum negativa mei lue vero solum demonstratio propter qui , sed etiam demonstratio, quod , liue a causa remota, siue ab eflectu est vera , de propria demon strati , licet demonstratio propter quid caeteris paribus,si permior demonstratio. ne quod inter demonstrationes vero quod, caeteris item paribus , perfectior sit affirmativa quam negatiua , de quae est per causam aeque late patentem,quam quae est
per causam magis . vel minus late patentem , vel per essectum . Nec ratio demonstrationis praedictis omnibus veris demon-nratiouibus analogice , sed unium constuenit. 76 Circulus omnino uniformis, qui absolute dicitur cireuius , siue persectus, hoc est constans tribus syllogismis, alnum rum unius conciusione reuertior adprobandum totum illius antecedens per alios duos sydogismos, quorum uno probamus maiorem , altero minorem et tuerim perse-ctu .hi, est constans duobus tantum syl- Iovis. . c, a quorum unius conclusione reuertimur ad probandam vitam tanton illius piae missam per alterum ullogismum; n cmonstrationibus dari nullo modo po res . Tres autem hic circulus , siue per tac, et siue imperfectus requirit conditi Ies , ut sit omnino uni sonmis. Prima est, omnes eius syllogismi sint demonstra tiones proeter quid a Secunda . ut om arium eius syllogirinorum conclusiones demonstrentur per idem genus causae t er-ιia , ut idem omnino sit id , quod prob tu in primo syllogismo , di id per quod
probatur in duobus syllogismis si circulus sit perfectus, vel in alio si sit imperfectus, ira ut eadem sermaliter propositio, tu fuit conclusio,in primo assamatur, ut praemissa in alijs duobus , vel alio ad probaridum Vtramque , vel alteram praemissam primi
T Circulii autem difformis, seu in diuerso genere cognitionis, qui Proprion mine appellatur regremis, d est circulus vel periectus, qui tamen non potest dari nisi in terminis conuertibilibus, vel imperfectus, quo scilicet postquam per unum syllogismum progressi suntur, ad probandam aliqum conclusonem , ab eadem conclusione per at una syllogismum regrγ' dimur ad probandam alteram praemisiam
inlini syllogismi , dari potest.
40쪽
a IEt quidem tripliciter dari potest,primo ita ut proce:liis,la primi syllogismus, sit perest cluant ad cauram, secundus vero syllogismiis, seu regressus sit per causam ad eis c irin, ut si assumatur risibilitas ad probandam de homine rationalitatem in deinde resut tu rationalitas ad probandam .de eodem risibilitatem. Secundo ita,ut primus fullogismus fit per causam unius generis . secundus per causam alterius gene- is viri deambulatio assumatur, ut causa effieiens sanitalix, riirsus sanitas,ut causa finalis deambulationis Tertio ita,ut uterques, Ilogismus fit per causam eiusdem generis sub diuersa tamen ratione, ut fi assumantur vapores , ut causa materialis militiae, dc rursus pluuia, ut causa materialis vaporum . Atque ut omnibus ij modis regres sus demonstrativus utilis sit, primo ta me modo in particulari , qui communior et , in primangura fit conuertendo maiorem primi syllogismi, assumendo conclusionem eiusdem primi syllogis mi , ut minorem , d ex illis inferendo minorem eiusdem primi syllogis ni ut conclusionem, non solum utilis est, quia per illum persectiori modo cognoscimus nempe priori, ordine magis
narurae consentanc , sed Otram quia in e somna-Iue cognoscitur
niat subiecto formaliter non cognoscitur in progres-iu , licet in eo cognoscatur. effectiis et effectus, Scatisa, ut causa
maliter . Neque tamen inter progrestum egressum necessaria est mora,quana qui
sumpta sine speciali Dei auxilio non potverum non ita scientia ab intellectu
Emonstrati cinis, qua de hactenus egimus esse ctus est scientia, cuius tractatio sub diuersa a tione ad diuersos spectat, licet omnium sciet arum in particulari differentias tradere,no
sit proprium alicuius scientiae parricularis, sed sapientis, seu periti, hoc est iu , qui omnes scientias teneat nos de scientia hic agimus, tum quia est , ut diximus , ei sectus demonstrati nis, tum quia etiam in scholis hie eius tractationi locus assignari solet . Sic autem datve scientia , ut non sit nobis in nata nihil eius de nouo detur nis reminiscentia, sed de nouo in nobis Fducatur, non tamen ab v Ilo agente extrinsecori Deum, ut causam niuersalem excipio a P d ab intellectu nostro non tamen udependenter a cognitione sensit tua. Et ficet ni hi intellectus noster cire misit sine generali auxilio Dei , multa tamen discere potest sine speciali auxilio eiusdem , omnia stilicet ex sensatis naturaliter deducibilia , sue speculatiua sue practica , divisim sumptari collectim enim
stro produeitur , ut si illi naturalis , seu naturaliter illi debita secendii actum aut ecundi uia potentiam proximam, coli pletam , in secitndum potentiam retinorum inchoatam . atque ad e tu productionem in nobis siue per propriam inuentionem, ue per magistrum, tria conario requiruntur , primo ignor Uria utem purae negarionis , quae est termis' 'sa quo Ἀ- im cognitio aliqua senatiua cum eaterna tu in internit Praecia dens : tertio discurliis intellectus, quo capraecognitis aliquid euidenter concluda itur . . inviro Diffcultas sciendi semper oritur ex ista defcctu proportionis inter intellectum , obiectum consequenter partim ex