장음표시 사용
61쪽
loquendo de effectu non artificiali,sed naturali,quia ad aliquem eundem realiter esse, et uni numero artificialem possunt interdum plures realiter causae efficientes torales seorsim acceptae concurrere. Dixi tertio,vel soluin fieri, vel solum in facto esse,quia idem rea
liter enectus numero in fieri potest esse aea secunda efficiente, a prima simul, in conseruari uero a sola prima S de facto ita est in substantiis,&mul ita accidentibus, quae filii a causis secundis efficientibus Dixi denique licet hoc non sit aeque certii in in omnibus effectibii, naturalibus, nou solum quia hoc in effectibus in adaeqiratas, seu praecisis,ut pluriinum usi multo ooscurius,ut dictum est , tua in adaequatis , sed et in in quia non ea aeque certum in omnibus e flectibus adequatis ted certius in substantialibus, quam in accidentalibus. De omnibus tanaen effectibiis uitelli genda est conclusio Conse lupater licet agebnaturale,quod semel produxit vi iam ouine. roformam, qu. x delude cor pin cim, adhuc inratum iu secst habzat imi dii pollet produccre iterum eandra numem toruia in , desacto ia tincti nulla rima semel corrupta narii liter de nouanero uerum produci po
iri atquoniam hic inuoluitur difficul
uirer aulai res obiectu ui igitur ad aquais
causae a qui uocae prima est collccti Oon nispossidii iiii na,caui aquiliocae secundae est collucito speciei, et specie aut xiii diuiduo raonitum, cspcctu quoi uin i ei causa q
est collectio indiuiduor in oliviarum ciuiduspectui, excepta tantii in ipsa me calfi '
ciet da fierentia liter se tantum ratione indiuiditati onis, non autem ratiotru int ii UR: , vel exicii sicilias, et alternas a Iuctis:spectatae secundum ordinent otiiralam, seu determinationem ab Author Naturae faciam est collectio, seu sumes suadam certorum indi
uidui runt ciuidum is cci ci , in qua nec ipsa causa viai uoca te alia plurisca ciuiae si e cie conti uentur , quidquid si deritiastici ei lia, an idem possit per Dei pol ciat iam non qdem producet c. sed re producere se ipsum, quae multa a Theologis tractari solita supponit. Non possunt tamen per ullam potetiam plures realiter causae efficientes torales seorsim sumpta concurrere ad eunde ira formali-ier cilectum nitivero, siue adaquarum, si uuinadaquatum . Atque hac de Primo ex trib. ablArist. propositis communibus omnii, vel pluribus causis. νis D secundum, quod est causas esse sibi
inuicem causas, uou est verum uniuersali ter, sed indefinixe . Primo enim materia,&forma non sunt causae respectu efficientis. Secundo nec efficiens,est uniuersaliter causa respectu ri interii Tertio nec ite in filiis est uniuersaliter causa respectu materiae,aut formae,aut efficientis, materia autent, forma sunt sibi inuicem cause uniuersaliter, sed di-nciso modo. Materia enim semper est causa
materialis sormae,vel quoad esse simpliciter de quoad esse secundum quid hoc est quoadesse receptum in materia, simul , vel qui ad essessecundum qilid,tantia, iuxta supra dicta ubi de causa materiali forma vero sem rest causa si minalis materiae, saltem qu ad esse secundit in Quid, hoc est quoad elle actuatum,an vero litetram ali litando causa materia quoad et se sinapliciter, non potest
cxplicata pii , piistet de qua materia, ct in
Ordine ad qu.ina .irmam loquamur. Loquendo igitur de valerra in communi, ut con
placi itur sub se tum materiam primans u
i aliter esse causa sor malis matellae quoad usae simplicitet sucis fieri, siue ini iocile,
seu ci ra: erii. iri. o litendo auteni de matella riatia Iord i. ad so massiibstan tiales viti uias suppone in res alias sormas substantia leus artiales, Cuiusmodi in animalibus est ani ma, quae lippotui alias formas partiales carnis ossis. c., alibi dice inurirnon porcst 4,uilii modi Orma dici esse causa formalis materi primae quoad esse simpliciter sue in ieri si v e in iacto esse, seu conservari. yrsustin vcndo de materia primae in ordine ad formas illas substantiales, ne quarum aliqua non notest naturaliter esse, duo videntur dicenda . Alterum est si potest materia prima ab aliqua liuiusmodi torrea tanquam causa sinu ali pendere quoad suum esse simplicitur in facto esse, seu coseruati posse etiam pendere quoad idem esse in fieri, alteium est probabilius videri materiam prima quoad idem esse tum in fieri tum in facto ege, seu conscruari naturatitur pud're ab ali filia huiusmodi forina tanquam a causa formali. Esficiens etiam,&finis non quidem
uniuersaliter, ut iam dictum est,sed ii definite, ut a n. bulation sanitas, d huiusmodi alia sesu sibi inuicem causae. Fini, qui quem materia icia que fini A. brina non suidem uniuersaliter,ut item dictum est, sed inde fuite sunt sibi utilicem caulae . At plures causae
62쪽
iliter se, verbi gratia , duae et teria inter se non possunt ullo modo esse in icem causae, nec item duo efficientia se inuicem producere, licet possint: se inuicem conseruire tum per accidens,lum per se indirecte, per Dei potentiam etiam per se directe duo autem fines possunt interdum se inuicem, producere, conseruare, superuacaneum autem videtur monere,cum causae aliquae dicuntur
esse sibi inuicem causae, quatenus inuicem caulaMur non nisi materialiter dici a
rs Tertium item ex supradictis quod
erat eandem causam posse esse caiisam contrariorum, non est verum uniuersaliter, sed indes nite. Causa enim formalis non potest causare effectus contrarios per se loquendo, per accidcias tamen causa effectus contra rios priuatiue Causa autem materialis una&eadem numero realiter potest esse causa plurium effectuum tum contrariorum posi- .ue,&Droprie, Ut simi calor, k frigus, non tamen simul,nisi in gradu remisso aut secundum diuersam, sui partem, sed successiuὰ, tu
contrariorum improprie, . disparate, ut Sut duae formae substantiales non subordinatae, non tamens mul, sed successive Caiisa effi- clans potest successive efficere plures esse caus, particii laris quidemi, uni voca numem tantum distinctos,vFuersalis vero Saequivoca,etiam specie dipinctos, Vinter se, vel proprie,vel improprie, seu disparate co-trarios . Ac licet causa efficiens uniuersalis possit etiam fmul efficere plures effectus inter se,uelimprie,vel iiivroprie, seu disparate contrarios,non potest tamen ulla causa efficiens simul emcere plures effectus adaequatos suae virtuti, sed tantum plures inadaequatos. Causa finalis una,&eadem potest esse causa plurium enectuum, simul,& succeiasue, sed eflectatum coiitrariorum tarum is cessive per se, loquelido, nisi sit aliquo modo viii uersalis: per accidens autem dicedum est de omnibus carisi sitoportionaliter,ut diximus de causa formali. is Quartum omnibus, vel plurib. caus commune non praetermittedum est, quod 'rines causae secunda efficientes, finales sc icu essentialiter subordinantur causae prim AE, Son laque fater causalitates omniti causarum ecundarum,efiicientium, finalium supplci possunt a causa prima Nulla tamesecunda materialis,aut tormatis,ut materialis, aut Ormalis proprie, &presse sumpta Ple, seu cflentialiter subcrdinatur causae pri inmae, consequenter nulla causalitas causae.
eundae materialis,aut sormali proprie,&presse sumptae suppleri potesta causa pri
Naa. Sed difficultas praeterea est,an causa materialis non,ut materialis proprie. presse, seu ut subiectiva, recipiens in se sermam, sed ut sustentans formam praeci se causa forinalis,non ut formalis proprie, iresse, seu ut informans materiam .sed ut conse uans materiam praecise per se,seu essentialiter subordinetur Deo, de consequenter sup
pleri possint a Deo, ad quam difficultatem respondendum videtur assirmative.
Fatum, fontiuentis, δε- , Fortuna ,
paruam haec omnia cum causis desinter se connexionem
habent, ut ex dicedis perspicuum siet. Atque ut a fato ordia mur, explodendus inprimis eorum error
est,qui satum necessitatem, seu vim quamdam esse dixerunt, producti uim effectuu mineti itabilium, cui res omnes etiam homines, Anseli,&Deus ipse subijeerentur. Cui errori proximus est alius eorum,qui fatum putarunt esse colligationem causarii mecastronim motibus,aci efficacitatem trahentem ad omnes effectus horum inseriorii; seu ouod in idem recidit, ese causas ipsas secundas praesertim plos, stellas, a quibus necessario, cineuitabiliter effectus omnes horum inferiorum non solum naturales pres, dicti, sed etiam humani prouenirent. Ad eundem scopulum alia uia impegerunt alii,qui nescio quam fati rationem,& si non sub Latinomine constituerunt in ipsa causa
prima , seu Deo, quatenus asseruerunt eum ita determinare, di applicare omnes causas secundas, cum ijsdem concurrere ad eam actiones, ut omnes ex necessitate agat illud ad quod a Deo determinantur,&applicantur, non aliud. Propius ad fati naturam accestis e videntur illi:qui fatum d e finiuerunt
esse connexionem., ordinem agentis natu
63쪽
ναι. d. xionem, coordinationem causaram naturalium insertoriam,& ureriorum,quae semiarer, vel ut plurimum suum sortiantur esse cium. Quam connexionem, & coordinationem dari dubium non est, sed eam fati nomine apud sapientes communiter intelligi
is Recte igitur Fatum a B cetio lib. 4. de consolatione Philosophiae rosa 6 definitur esse , inharens rebus mobilibus dispositio, per uisa prouidentia suis quae iure nectit ordinibus Paulo tamen elarius definiri potest esse , certus ordo secundarum causatum a diuina prouidentia constitutus, ex quo in fallibiliter ita effectus Atiique me niunt, ut a diuitia prouidentia praeuisum,Soldinatum est , idest necessario ex cau-- sis necessariis , contingenter ex contingentibu .H' Quare non est Fatum sub omni ratione immobile, seu immutabile nam quatenus dicit Ordinem causarum lacundarum, seu causas secundas orditiatas ad sum c&ctus , est mobiles, seu mutabile, ut sunt ipsae causisseeundae , quatenus vero dicit ea sidem causas secundas ordinatas ad suos ef- sectiis non sumptas secundum se precise , sed ut subsunt diuinae prouidentiae habet immobilitatem, seu necessitatem, non quidem absolutam sed conditionatam , seu ex suppositic ne diuina prouidentiae δε pr. uisionis. cc est Fatum aliquid absolutum, sed relatiuum , non tamen praedicamenta les, sed transcendentale, nec spectat tantum ad genus causae et scientis, sed etiam ad alia te inera caul irum , atque V est incausis iecitndis, seu ut preci se dicit ordinem causarum secundarum , t cxplicati imus, est iam multiplex realiter , iram nulti realiter si .nt hitiusmodi Ordines, ' vel te minatiue inurius diuinam prouidentiam cui dictus orci sit best , cst realiter unum, tantum si rivaliter, seu virtualiter multiplex Poescit ut Fatu a nobis cognosci non solum in communi sed etiam in particii lari ad certos usque Lerminos, licet, a persccie , di quoad uisu: ellectus. An vero
ab Angelis persecte cognosci positi quoad omnes fresus disputant Theologi, ammmai: qui ad effectus necessarios, ct contingentes ex concursu casuali causarum naturalium , negant , quoad secreta cordium , alios effectus contingentes ex causa libe-
i 6 Sul effeTato illa tantum dicuntur quae praedietae dispositiora i , seu ordini cauissarum secundarum subsunt, euiusmodi non est Deus, mec alia , quae soli Deo , qui non est Fatum es eiitialiter , sed tantum cati-
saliter niti fiint , ut sunt Angrii clused situm esse simpliciter .eilent αβ
essent, ut quidam existimarunt, substantia simplex ingenerabili incorrupti bilis , sunt alia, quae a solo Deo fiunt Nihil tamen reptignat , aliquid sub rura tioine subesse Fato , sub alia nori sub usse, quomodo materia lima aut nil rationalis , quatenus mi ioad fauni esse simpliciter creantur a solo Deo, ID=n subsunt Fato , quatenus vero quoad aliquod esse secundum quid , exempli gratia , anima rationalis quoad es, re 'ceptum in materiam rateria ero .lGad esse adluat ut , vel etiam quoa esse simpliciter , quatenus trabilia in hac Pol illa forma , it causa ornia I iuxta dicta capite superiora , pendus Iab aliis causis secundis , dici pol, utit subesse Fato Operationes etiam litterae causarum se cilia damna dici possunt si ibessu Fato, quatenus sunt ciscctus contumgentes ab ipsi causis secundis liberis, cui ira infallibiliter eueniunt, ut uico prauis sim cucnturi , causae autem ipsae secundae libe sub diuersa ratione diei possunt stibus, . non subesse Fatoci subesse secundum id, secundum quod pendent causis secundi ,, non subesse secundum id , sucumium quod pendent a solo Deo , iuxta supra dicta , quatenus simul cum aliis causis saltem fine, qui semper adest, cum adest e sciens, ita ordinantur ad tuos enectus, visi sint diuinae πoiridentiae sit ut plum Fati non in
16 Vt autem Fati nonaine nobis uti non licet intelligendo per Fatum nece:si talem, seu vitia aliquam , quae tolla libertatem, ut intellexerunt aut res trium errorum , quos supra erit inaus cita li cet , intelli ciuio e Fatum vi , quod nos excommuni rec a philosopliantium lententia diximus,licet non ira, ii sim Fati, aut f
talis dispositionis eis et ii Mic nomeno surpanduin videatur, vae rudibus crrandi occasio
16 Faro Dr nitur contingentia, quae sine dubio datur,okest .itio formalis,qua aliquid constituitiir contingens, hoc est potens esse, potens nori etae, tam multi
plex distiugii potest , quam multione ess
64쪽
e et sectu emati steteriri non autem quaminii riplex est causi contingens , quia contingent a pioprie dicit ut mitiis de emecti--:Fus 'iam de cati sis, quas cum aliquando
c ntris gentes, aut non contingentes voca
imi , in ordine ad effectus contingziates,
.lut nota contingente ira vocamtiq.
Dupliciter autem potest aliquis effectus dici contineens prcino quia casu, praete intent tonem agentis fiat De de effectit contingenti ii su impii, uni proprie dicitur e ste-cbi casualis, cli tuitus, nouagimus hi
ita infra, ubi de casu, fortuna iecim doquia non iit necus arilis, sed o1Iit effeci cepi ulit, i, eo . Atque hoc lectando modo sumptus effecti is coiit ingens duplex est, alter qui dicitur ccntingens intrinsece, seu ab intrinseco , alter,qui cicitur continsens ex triuiuc , se i ab extrinseco. 63 .ffecti: contingens ab intrinseeo
dicitur ille , qui procudit a eatis. libera, que potest illuni causare, crotest non causare, at tu ita ex ui sit. intrinseca d.ir contingentiam effectui. Qitare non dieitur estoctu, contingens ab intrinseco, quia habeat contingentiam sibi intrinsecari . contingentia est denominatio extrinseca desumpta ex polentia, Sisatione causandi cauta, breui duin quam effectus dcnomitiatii potem cia scidi potens non esse. Educ iis continsciis ab extrinseco dicitur ille, qu procedit a cauta, quae licet ex se necessaria sit, hoc est non possit non causa te effectum, extrinsecti . lana
ab aliqua alia causa sitie Iibera, siue ne cilaria impediri potin, ne causet effectiim atqῶ ita ii ii ex vi sua .ririnseca habet, i de contingciuiam ellectui,qua in eodem nodo dicedit in flesie denona inari mum cxtrinseca vidi imita de eo ingentia, quae dicitur ab in
tolli comitus iam. licet supposito, quod
Deus ab aeterino praeuideat alicuod ut uruna cc mingens Herbi gratia, Petrum tali tempore,cca wara bulati. rum , non possit in cnlucis posito, seu ex tali suppositione Petrus alit cita. PorC,S loco iacit an butare, seu quod ideeii necessario in selisu composito, seu ex tali oppositione Perrus tali tempore,i loco lita mi illaturus 'ha: tantun nece ditas est tantuin sensu copos i , ixu ex suppossitione, S consequciatiae quae non ullit coiit ingentiam,i Gautem in soli duritis, seu absoluta, e consuquentis, qua tuli et contiingentiam. 16s Pris ima ad Dinninentia est sinta natura causae, a qua est enctus eontingens, siue si causa libera, siue naturalis, de necessaria , sed ab extrinseco impedibilis: remota est ipse Deus sui tamen ii oti dicitur radix remota contingentiae , seu esse cluum contingentium a ipso solo depen dentium, illorum enim est causa proxima, sed effectuum contingentium dependen tium etiam a causa secunda, quorum Deus dicitur causa remota , quatenus dedit , cconseruat elle, ire agendi ipsi causae secundae , licet sit etia in causa proxima, quatenus etiam ipse in mediate, proxime coucurrit ad omnes effectus causarum secundarum , ut sinum ei capite superiori. 66 Cum autem quaeritur, an si cusnon esset causa libera, sed necessaria , se ii ex necessitate operans, posset esse colitin O .ntia, set e flectus contingen , distin uendum cst , multiplicitur enim iitelligi P rest proposita ovastio: Privid ita, ut sensus lit, an si Dei perim pollibile non haberet libertatem , post et dari contingentia , seu esse tu contingensa causa libura si respundendum est negative. Secundo ita sci: sus sit, an si per inpossibile poneretur Deus nota habere libertatem,
rosio dati itiivcntia , se effectus contingcma causa aheriali, seu neces salia, sed ab extrinseco ruredit i. is sic itinim di stinguendιim est, vel citi in sermo est Meiloctu contingenti a c.iusa naturali,seu nς icsalia , sediti pedibili a causa libera, ct lierespondendum est negat me vel ei nocude, Tectu contii: g nti cauta naturali, seu irrcessaria , sed imp ibili ab alia causa
item natur. iii Ruic celsaria, ou sic respondendum est alti m itiue Tcrtis ita , ut sensus iit, an dato per im- Pollit,ile, quod Deus quλc ἰque libere pu-carii ita necessatio Oscraretur,c Misa: λ-
tirun lectui l.hesl ni Vt itu Iic sunt, aliae liburae, alia lae cellaria quidem, sed ab extitit seco impedibiles, adi,uc posui esse contra.
iitia, seu essectus cciri ingens hoc sensi resimi: leluiu est niplicare in terminis. Quarto ita, ut sensita sit, an dato perim. postibile, qliod Deus non litin re, ea ncccssario concurreret cum causis secundis, cundum tamen realitur concursu in in uariatum
inunctoria id praestaret, quem nunc liberupra ita tota cautae secundaenaberunt eandem
uaturam,c vim,quam nunc habetit, ita ut alia essent lilierc,aliae necesiariae riuue, sedati
65쪽
ab extrinseco impediri posset, adhuc potest esse contingentia , se effectus contingens: Minioe sensu respondendum est a firmati
is Si rursus quaeratur,an ut detin eo tingentia,seu effectus contingens a causa necessaria, Ruae tamen ab extrinseco impediri
possit,ita requiratur aliqua causa libera,viti perimpossibile nulla sit eausa libera , non possit dari huiusmodi effectus contingens:&se rursus distinguendum est, effectus enim aliquis a causa necessaria,se impedibili,ut dicetum est,considerari potest, vel in ordine
ad suam tantum causam proximam necessariam sed impedibilam, ut ductum est , se
respondendum in affrmative vel in ordine ad totam collectionem,ae seriem causarum uniuersi , sic respondendum est negati-ue. Propositiones de futuro cotingenti,4 de
non finiim contingenti secundum veritatem sunt,uel determinate,verae,vel determinatae
falsae, quidquid sit de sententia Aristotelis quem alii in hoc deceptum,&ὰ6tra fidei nostrae principia κutum putant, alii excusare, explicare conantur.
i53 Contingentiae amnes sunt casus,&Brtuna,quae sunt causae per accidens Disserunt autem,inquit recte Aristoteles seeundo
Physi. rex. 37 quoniam casus in plus est hoe est, quid uniuersalius est quod enim est a Drtuna est a casu; hoc autem non omne a fortuna est.Casus igitur in communi, ut est quid uniuersalius casu presse dicto,&Brtuna, ex doctrina eiusdem Aristotelis recte definitur esse causa per accidens, seu eflectus non intenti,4 ex vi talis causae raro contingentis. Caius autem presse dictus, ut distinguitur a fortuna definitur' esset causa per. accides, seuestemis non intenti , raro continsentis in ijs, quae sine electione agunt ob aliquem fi nem Fortuna vero causa est,isiquit Aristoteles secundo physi.tex. i. secundum accidest ijs,quae secundum elactionem eorum,quq
ropter aliquid sunt,idest causa per accides
eu effectus non intenti,4 ex vi talis causae raro contingentis iiijs, quae ex electione a- sunt ob aliquem finem. Itaque casus presse dictus, iri a disserunt tantum ratione subiectorum,. in quibus sunt, &ionisquetertantum accidentaliter, nisi sumantur red plicatiue casus quidem presse dictus, ut casus pressa dictus, disertuna, ut re una, tam casus presse dictus, quam nun pertinent ad causam efficientem, non autem ad
i 6 A casu presse dicto, sertuna diffsrunt,frustragemere,& vanum Frustra enim
proprie dicitur, quod incassum in nequidis quam est,hoc est non consequitur suum fine ex secundo Physicitex.61. licet interdum sumatur ea iam pro superuacaneo, alias etiaapud Latinos habeat figitificationes. Temere vero idem est quod casu, ae merarium, quod casuale in communi. Interdum tamen temerariaci dicitur illa,quae dirigit actione in finem, in quem non est apta dirigi &temeraria actio, quae sic dirigitur. Uanum denique dicitn quod in nullum debitum sine dirigitiar, cum aptumst dirigi, ut aliasn tiones omittam, & fieri potest,ut aliqua causa simul sit frustra, Mea sit,aut Drtuna , vel frustra non casu , aut sertuna , uel
e contrari . causae etiam tenterariae , vanae cui cala, fortuna varia coniungi possitnt.
i o Respectu Dei nulli dantur, aut dari possunt effectus casuales, alit sertuiti, consequenter nunquam potest Deus diei casus, aut sortuna,ret pectu Angelorum, hominum, quatenus ex electione operatur,nii lii item dantur, aut dari possunt effectus casuales,aut sonuitii, consequenter nec ipsi, ut sic, dici possitnt casus,aut sertuna dantur
tamen respectu eorumdem praesertim hominum, cum ex electione operantur multi effectus Drtuiti,&consequenter ipsi quoque, ut se, diei possunt nunc, respectu ueni que aliorum agentium naturalium dantur multi effectus casuales , is sequenter ipsa agentia naturalia,ut sc dicuntur casus.
iri Qvqd Aristoteles sexto Ethici ca. . docet circa idem versari artem 4 rtiuia, qti , confirmat dicto illo Agathonis sortunam amat ars, ariem ipsa fortuna inuis, non pugnat cum eo, quod idem Aristotel docet primo et cap. primo, ubi operientia, inquit,ut recte Polus ait,artem genuit, in experientia Brtunam, quod Poli dictum aliis verbis hahetur apud Platonem in Gorgia:&eodem modo docet Aristotel. 6. Ethici cap. q. artem,&EOrtunam versari circa idem, quomodo docet secundo Physc.te 34. fortuna,
intellectum esse circa idem, quia scilicet ars est habitus intellectualis, ac proinde spectat ad causam efficientem intellectualem scut, mrtuna, ha tridem obiectum materiale, licet non adaquatum Praeterea neq;
ars, ncque sertuna sunt circa necessaria , seu qua aliter se habere non possunt , sed circa contingentia, seu quae aliter se habere eoia sunt. quod tamen intellige de arte presse di
66쪽
rri Vere etiam ab eodem Arist. secundo Magia. Moral .cap.8 dictum cst,ibi minus esse fortune, ubi plus est intellectus. Qui re fi quis euidenter intellectu praeuideat effectu aliquem,etiamsi illum non velit, aut etiam auersetur, aut negative se circa illii habeat,no potest ille effectus respectu illius dici rtuitus,&consequenter nomine intelionis indefinitione fortunae non est intelligendas tum intentio proprie dicta, idest appeti viva, de prosecutioni ,sed etiam fugae, praterea ualetio, ut dicitur etia irrde actu intellectus. Si autem orobabiliter tantum praeuideat eundem flectum , eatenus ponit esse illi fortuitu quatenus eius praeuisionem essu giet. 17 Quare autem casus, 4brtuna incerta dicanti ir, rationem optimam affert Α-ristoteles secundo Physic tex. 6 dc 7. 'ilianc Iuc semper , neque frequenter possibile est esse quidquam eorum, uae sunt a casu, o Ibrtuna. Quid item sit bona , de mala sortuna egregie idem Aristoteles tex. 6. citato exponit his verbis fortuna autem bona quidem dicitur , cum bonum aliquid
euellit,irrata autem cui aliam aliquid prosperitas veri, mrtunae, Minibriun una cum magnitudinem habe tu haec . Quocirca S cuna parit in abest, ut quis malum, audio nurna capia . ragrium , est, vel in m unatii in esse, vel bene ortu iratum, quoniam tanquam existi uret dicit intellectus. Quod enim parum, tanquam nihil distare videtur, hac ille in via Dominis sortunae idem p r po itiosa aliter dicedum videtur, quod de sti
Intere flectus casuales, aut sortui-NZLIra uoaiunt etiam Monstra acci cautem mon
striim definitur esse effectus naturalis a rect .i 3 solita secundum speciem dispositi ne insigniter degenerans Dicitur essectus na turali viuia licet etiam in arte factis, cum insigniter ab arie recedunt, Tonstra videantur ex Aristotele secundo luiysic rex a tamen illa per analogiam qua udam mistam lex attrii utione, , proportu One ad monstra naturalia sic appellantur . Contingunt a. item monstra ea defectu, vel cxcessu, vel variatione alicuius principii ad producendum effectum requisiti iraque torpossunt diplingui causa in iustiorum, quot sunt principia, ex quoinim desectu, vel excesu, vel variatiqne enectus naturalis a recta,ck solita secundum speciem dispositione insigniter degenerat miram di a quibusdam reducantur ad dua ad niateriam scilicet deficientem, vel redundantem,vel variatam oli ad efficiens debilius,vel vadidius, vel variatum. i Quod si quaeratur, an monstrum per
accidens, seu casu , an per se, seu ex intenti ne naturae fiat, distingitendum est:comparari enim potes mons Dum primo eum sola causa impedita, reicetu illius est effectus casualis, ii causa illa si naturalis, seu necensaria, vel fortuitus, s libera: Secundo cum impedita, eli impediente totali, seu cum causa impedita, de impedietinibus omnibus mul sumptis, respectu iliarum nou est D
sectus castralis, aut i, litus, sed materialiter' itidem sumptum est et Tectus per se intentus primario sormaliter vero,seu quoad deformitatem, de impersectioilem tuam in-c udit, est effectus per se intentus ieci indario, seu consequenter Tertio cum causa impedita .d impediente Dartiali,seu cum impe t v d aliqua auctrum inanedientium, sic iterum distingitetidum est Nes enim huiuimodi caiisa particularis impediens intendit ei sectum monstrosum, de respectu illius est effectus per se primarius quidem ratione entitatis, secundamus verit ratione deformitatis , de impers ctionis consequentis vel nonimendit, o sic respectit illius est effect iis casuali , si sit
ratis vel fortuitus, si libera, modo tamen sit causa es sciens Quarto cum causa pri- ma, leti Deo, o respecti illi iis non est effectus
67쪽
incommuni confunditur, licet ab ea interdum distinguatur, ut iii fianqueindari,ac notistimam corporis naturalis pastionem esse,constat, recte ex quinto Pli sic tex .definitur esse transitus alicui iis ex quodam in quoddam, qui necessario tria re lili rit,nem-l e subiectum, quod traseat terminum a quo transeat,& terminum ad quem trianseat non ita,ut transitus, io sequenter uiolus sit aliquid a parte rei distinctum ab histribus,&relatum adcli. ta tri .t,taquam ad terminos ipsi extitia sucos, sed ita ut secivultun suam ei- sentiam adae linate sumptus, nihil sit a parte rei districtiun ab ipso esse subiecti prius sub termino a quo, deinde sub tormino ad quc,& conseqtienter intrivsece Me sientialiter costit ira tur ab histribus sumptis non secundale, sed secundurri esse subiecit prius sub termino 1 quo, deinde sub termino ad quem, in quo Re nihil inclutii tura parte rei distinctiim a praediciis tribus.1 Que ita se habet, ut ubi tum, seu quod idem est, materia si rumper aliquid
nositiuum aptum esse prius sub termino.ι quo, cleinde liti, termino ui quem termitius a quo sit ridatist n.ini ad quem, torminus ad luctu, in. a prosit ad crae priuationi, si motus sit acquisitimis contra vero Ier- minus a quo su Limnia, laeti iacinus ad quem priliati Di polita lictae Grin. ae, si motus sitdcpcrdit tu .i, ir;ire ad constituendam inistrinsecam, Resienti .llem ratioue motL. , seu mutati Clit, conanuni necessario requiru-tur, sutriciunt maecyrui, Privatio, me ma, hoc est materia prili, sui priliarione,deinde subsorma,ucle contriario. In idem recidit si dicas, mi tum, seu mutationem iiὲ communi
esse id, quo rcs aliter , N aliter se trabet , id quod item necess.ui requiriiratur . ex s. 4iciunt praedici. tria. Nec ab his dui bivrionibus re ipsa disieram aliae, quibus delinitur motus esse actus mari S inpotentia, proue in
potentia ex .phys. tex. 6. vel actum mobiliς, quaterius mobila' estex te x.tes . t et actus ac iui,&passivi,quatenus huiusnamdi,ex te i 3. 13 quamquam haec ultima definitio, luce indicat ii retiam tex. 8. non est definitio mi, tus,ut sic, sed motus ut includit actionem,&passionem. 3 8 Sed quoniam inter omnes motus desinitiones, ut per obscura rara percelebris elia nata ex .physiciter . ea sic videm intelligenda,ut motus sit actii sentis hi potentia, idest subiecti tabciati priuationem , prout inpotentia, idest prout tendi ab ilia putuatione ad ornuim , cu actum me: iectum,cuius habet priuation ero in consequenter lita tus imperfectus,seu in sileri coli iti tuens illud subiectum inpotentia proxima non quacunque , sed tendente ad actum perlectura se ii terminum ad quem tu facto esse, quae potentiai ximia tendens, seu via, e tende iani Ilii se aliud, quam productio ipsus actus iκifccti, seu termini ad' em in subiecto. Cum aurcni displiciteritu elligi possit, insiesse actum tuu in mia .imin pei sectatu, seu in fieri, ut dictum est uti lecti habentis priuationem, primo t. vi sit actus. i Drma , ut ilictum est, subieciniabentis priuatione ira, quam non omnino, 'dis parie tantum abis.c At prae se ille l.uiu inridi actu, seu sorno in,
periecta, seu in iuri, licet semper rarum Oatyrmationis, quantum acquiritibrii a
Sccuuia ita et si actus, seu forma . ut dictum est, sub: ecti habuit priuationem,qu N-niuo auriciar praepente lividi modi actu seu forma imperfecta seu in fieri: ita intellio de bo,vi sit actus, seu Briira, ut dictum est, stibi tiliabetur. PrFuationem abstrahe trito a primo, faculi do modo. Et hoe sensu explic res finition in solum bou Leit, A secuti 'driani e conuenit etiam motu linia physico, licet ut in Physica traditur, limitetur ad ino rumphylinum , sed etiam abstrahit a motu ruccemus, instantanes, irrique conue Irit,l ui et a conuellit omni bractionibus immancntii, physici, sumptis non frirmaliter, ixet actiones sed edincomitanter, ut ud rationes sint, de al, strahendo 1 primaria in it ratione Ariati Hil etiam non phusicis, sicut,
dimotibus uioletuis artificialibus , aliisq;
i 79 Si tam en eadem definitio ita expliu
caretur, ut motus esset actus imperfectus, citi irrfidii comittiteti m cibile in tentia calpriuaticis re ad ulteriorem persectionem,seu
ita acinis rubile ist relinquerer illud in podieritia cum praualione secundum quam a I
68쪽
s. gis, ac ragis posset actuarii vel quod in
idem rccideret, ita ut moliri esset actus impersec his, seu in fieri subiecti habentis prinuationem, quam non omnino, sed ex parte tantum hisceret praesente huiusmodi actu imperfecto, seu in fieri, ut supra di etiam est,no conueniret uisi motui successitio Sed hae explicatio non esset ad mentem Aristotelis. Et cum motus diuiditur in succestiuum, Linstantaneum non sumitur adaequale secundum omnia Nil la suae iasentia includit , nos supra explicauimus, quomodo tam implicat contradictionem
ullum motu melle iistam aneum,quam im
plicat formam δε priuationem illi Oppositam esse in eodem subiecto , eodem instanti tempori Sed sumitur ina quate pro solo termino ad quem, qui in aliquo motu fit successive, diratione illus dicitur motiis successivus, in aliquo fit in instanti ratione illius d ille motus instantaneus.
Illo . c licet omnis motus 1 moueure,
Juod non fit etiam mobile respectu eius
em motus, quomodocunque sumptus distingit.itur realiter completi, a mobili a me motus uidem inadaequale sumptus pro soli, termino ad quem, quomodo is
s e Philosophis sumtur, dili inguitur rea-
ire complete, ut includens ab incluso a termino autem ad quem motus quidem in adaequale sumptus non distinguitur reali ter, imna nec formariter , si terminus ad suem, intrinsecus sumatur,ut est ter In in iis intrinsecus actualis , ad quem inobilestransit Itermino a quo motiis vero adactualesumptus ab eodem termino ad quem distingi ritur realiter incomplete, ut incliidem ab inclii socia termino aute quo intrinseco m tus quidem inadaequat sumptus distingui, tu realiter compsete, motus vero adaequare sumptus distrnguitii realiter incomplete,
ut includens ab inclii M. I t Atque ut intelligatur, quomodo etiam ab actione , rassione distinguatair motus , aliquid prius de actione δε parusone dicendum est . Actio igitur non est
rel.itio extrinsecus adiiciaten , nec nodus
formae aut rei uuae fit modalitera Erma re,' sdist mctiis, a quo agens dicae tur agere,&mrma ea res heri Sede stiptorcs,quae fit silmpet non secundum fui cibe, sed ut sit ab agente, seu vi pendet in suo
est ab agente ut tamen haec actionis in co- n. iin definitio conveniat omni actioni non
solum Iroductivae, sed etiamvet extenditur ad fieri ab agente nou solum per productionem, sed etiam per conseruationem, aut dicenatim actionem esse rem,ut est, seu pendet in esse ab agenteiue producεte,suecoseruante, seu quod det mest, esse ipsa insormaliter dependentiam rei innio ette ab agente, sue producente,siue conservante: quae dependentia ab agente,seu actio non distinguatur realiter,seu a parte rei ullo modo are,quae dependet ab apente seu agitur, sed
tantum sormaliter, seu virtualiter.
331 Quamobrem actionis desnitio tradita a Gilberto Porretano lib. de sex principi nc. 1. his uerbi actio est secundum quam in id, quod subi jcitur agere dicimur,non est admittenda, non so suis quia notis actio est circa subiectum, sed et quia actiosor maliter non est id, secandamqd agens dr agere seu denominatur agens eum ex dictis capite quarto constet agens constitui sormaliter
agens per causalitatem agentis et ibi de diximus,r on esse actione, sed ipsam virtutesagedi, ut est id a quo est effectus actu, 'virtus sic sumpta secundu id totu, ql dicit formaliter est in agente licet dicat et in obliquo effectu actu, i ed id, quo res di asῖ, seu acta misi
forte sumatur actio pro ei licientia, seu agentia, si ita mili fas sit, hoc est pro causalitate agentis, V dixi. st posset quis appellare actione activa, alia ero supra definita actionem
passiva. Alia aut defiinitio actionis,quae quibusda affertur his uerbis, actio est qua media,ut via effectus recipit esse ab agente, bene, k male intelligi poti male quide si intelligatur esse ud 'parie rei distinctu ab effectu quila recipereee: bene aut si intelligaturee ipse effectus, ut recipit esse ab agente si uel producente sive conseruate, ita ut actionem esse viam, seu tendentiam ad effectum nihi Ialis sit,quam esse productionem, aut conseruationem , c uno verbo dependentiani effectus ab agent'.
383 Qxiae dependentia,seu actio, sicut sormaliter turripta est relatio ba non ι de ρdica metalis, ted irascedet alis effectus ad ages ita supta materiat iter,ut accides quodda est seu siditas se per mota accidetis respectu effectus licit relatione trascedetale ad sues sectu sumpta itε materialiter, seu ad re,quae
est effectus, dicit inquam relationem transcendent. Pinmi realem simpliciter fie dicta is,cu nota listinguatur realiter, seu a pare te rei at, effictu sumpto, ut diximus, sed ire malem,seu cirtualem, cu fhrmaliter, seu vir Cialite i iiii ab illo Isipto, ut diximus,distin- ruatur,suist,acito immanes,siue transiens
69쪽
Dicitur autem actio immanens presse, quae recipitur in eodem praecise principio , a quo eliciturivi intellectio volitio latius quae recipitur in eodem supeosito, nonaamen in eode in praecis principio, a quo et scitur,ut
accidens,quod producitur a forma, sed recipitur in materia quam larma illa uaIDrmat,. non autem in ipsa forma, actio vero rasies, quae non recipitur in eodem praecis princi pio, aut supposito,a quo elicitur, sed in aliquo ipsi extrinseco. . I 84 Hinc patet actionem transeuntem
non esse in agente,ut in subiecto, sed in passis vel realiterati distincto,quando est actio qua fiat aliqua Brmae siue substantialis, siue accidentalis in subiecto , vel forma litem,seu virtualiter tant a se distincto quando stactio, quae fiat aliquod suppostum,vel materia prima,vel forma aliqua, sitici substatialis, siue accidentalis extra subiectum,o per Dei potentiam fieri potest. Factum tamen, implicans contradictionem est, quod quidam dixeTuntarionem quidem transeunte. habere terminum, immanentem autem non habere,cum de ratione omni factionis,ck46 sequenter etiam immanentis siti, ut habeat terminum,& si flarmaliteri seu virtualiter tatum a se distinctum vndiximus,quod si quaeratur,qui nam sit terminus actionis imma nentis verbi gratia, intellectionis,cevoliti ius nostrae , respondetur essequalitatem,quae tamen ut est ab agentdidicitur actio, consequenter,ut est ab intellectu,dicitur intellectio via voluntare Volitionc . . .. 18s Passio est tma quae recipitur in subiecto sumptat non sec dum se, sed ut recipitur i subiecto,seinquod idem est, ipsa recentio formae in subiecto. Guare.nec passio a forma distur Euitur realiter, leta a parte.rei ullo modo,sed formaliter, seu virtualiter tantum,asii biecto vero formae distinguitur eo modo,quo ab eodem distinguitur forma. Dixi a subiecto formae , quia a labiecto suo Immediato,idest a forma ipsa, iam dictum est disti lagui, formaliter, seu virtualiter tin.
is anter se autem actio,cknasio ita te habent,ut actio quidem qua fit forma , .n uesubstantialis . sue accidentalis in subiecto non distinguatur realiter, .seu a parte rei, sed forinaliter,seu virtualiter, tantum a paui ne: actio vero qua si suppositum vel male ria prima,vel torma, siue substantialis, siue acculam alis extra subiectitat, ut per Doti tetulanti inri potest,distinguatur realiter
mone.proprie, simpliciter sic dicta
Dixi proprie,eli simpliciter fic dicta,qnia licet inio etiam, qua aliquid fit extra subie
mim materialiter sumpta dici possit esse seu recipi in eo quod agitur, consequenter sub hac ratione esse. passio quedam, quod idem diei potest de qualibet alia formalitate,seu ratione formali obiectiva respectu eis ius,respectu cuius est formalitas, seu ratio formalis obiecti iuxta men nomine passionis
proprie, de simpliciter sic dictae non inteli igittir receptio ali clitus, quod formaliter, seu virtualite tantum distingua Nirabeo, a quo recipitur, sed latum recepti alicuius a parteciei distinctae ab eo, in quo recipitur.
Ex quibus denique perspicuum est,actione, sua fit suppositum, vel materia Prima vel
forma siue substantialis,sive accidetalis extra .susitatum, ut per Dei potentiam fieri potest,ne sormaliter re realiter esse motum: actionem autem, quae fit mrma, siue substantialis,si ueraccidentalis in subiecto,&iais ne illi respondentem esse realiter, sed non formaliter motum acquistiuum in adaequate sumptum. Eadem enim Drma est formaliter actio, fit ab agente, passis,ut recipitur in passis , motus acquisitiuus in adaequa te sumptus , ut est terminus intrinsecus, ad quem subiectum transit ex termino a
87. Triplex autem motu , sta mittatio diuiditura, istoteles, Ρhysic.tex. 7. Vna
quae est ex subiecto in subiectum, hoe est extermino positivo in post tuum , 5 haec est, etiam ex Aristotelis sententia , mus presse dictus, ut .paulo post explicabitur' altera, qua est ex non rubiecto in subiectum , hoc . est ex termino priuatiuo in positiuum,d haec est Mneratio:tertia , quae est ex subiecto ireno subiectum, hoc est ex termino phsitivo in
priuatiuum 4 haec est corruptio.quamquanec generatio, nec corrupti ,sue substantialis iue accidentalis est formaliter, sed tan-- tum concomitanter mutatio inuaria enim
quae fingapstes mutatio ex non subiecto initon subiectum, hoc est ex termino priuatiuo in terminum priuatiuum, aestvera, realis mutatio.
188 Rationem, cur Eare quarta ex non subiecto in non subiectum non sit vera mutatio, reddit ibidem Aristotel propterea quod non est, inquit,secundum oppositione,
ncque enim contrari neque contradictio est,quibus verbis docet, omnem mutatione veram . per se debere esse inter terminos veros, per se oppysitos,yci contrarie, vel contradictorie.
70쪽
Dixi omnem mutationem veram, ter se quia Aristot si statuit triplice: tris esse inutationem,utdictu est, non loquitur de mutationibus per accidens,idest,icu quae fiunt inter terminos per accidens. i. indeterminate concurritntes, uas Omnes siue sint per aecidens ratione iubiecti, siue ratione agentis, siue ratione termini, iam supr tex. 6. reiecerat , quia sunt sine fine Medi iii-tur de mutationibus per se, seu quae sunt inter terminos per se, idest deterruinate cocurrentes. Quos terminos docet debere effete re,&per te oppositos, vel contrarie, quod couenit terminis mutationis ex subiecto in subiectiun, qui sinit intorde contrarii, vel coci tradictorie, quod conuenit terminis muta tionum ex non subiecto in subiectum , de ex
subiecto in non sit biectum, qui sunt inter se
contradictor ij. nomine tamen terminorum contrariorum intelligendi hic secundum Aristotelem sunt non contrari presse nectit Econtrarij priuatiue tantum, sed termini positivi incompossibiles , ratione negationis adiunctae cuiusmodi sunt uaninas extensa,viquatuor, extensa, ut duo tantum,ceso intensus, ut quatuor, intensus, ut duo tan-ssum, locus urium,&docus deorsum, nona i-ie vero terminorum coit dradictorior ira intelligeniti sunt non termini eontradictori Ipresse, ted late hoc est priuali ui oppositi. 189 Subdiiudicio an Aristotelys phys.
cto insui te bini, quam .inr,quae est, subiecto in non ubi iunia: substanitialem,&acciden utem: mutatic ni iii, vero, quae est ex
subiecto in subiectuna subdiuidit lex s. non in substantialem,e accitantalem, sed in plures accidentales tantum nora quia non dentur muliae ἰi mi. .utati Oi .es substantia lase subsecio subie iam, seu quod idem est inter terminosi .itiuos ,4 quidem determinatus , sed quia per accidens est mutationis ubi lalatiali , mutati su Matialis est quod sumiae ternit nos a quo de ad quem determinato : immo etiam per accidens est eidem mutationi substantiali, ut mutatio lubstantialis est , quod fiat inter te mmos positivos , licet ut de facto fit naturaliter caram sit inter terminos positi-
't. Pixi gramotum, seu mutationem
ex subiecta in subiectit messe motum presse
muntur late quamuis proprie. sic inter se
dist inguuntur,non tanen ita,ut motus preia
sedi eius idem sit,quod motus, seu mutatio
l successiva, motus vero pressa dictus idem sit
quod motus, seu mutatio instantanea . Sed ita, ut motus presse dictus sit omnis de solus motus, seu mutatio, quae est ex labiecto in subiectum, siue si succesima, siue instantanea' mutatio vero presse dicta sit omnis, cesolus motus, seu mutatio, quae est,uel ex non
subiecto in subiectum,vel ea subiecto in s biectum, sue4tem si successsiua, siue insta tan ea. Ac motus quidem presse dictus ab Α-ristotele Phrs ex. 9.subdiuiditur in eum, qui est secundum quantitatem, des licitur augmentatio,&diminutio, caret enim communi nomine is in eum qui est eundum qualitatem;&dicitur alteratio, d in eum qui est secundum locum, dicitur latio de quibus singulis suus erit dicendi locus. Mutatio vero presse dicta subdiuiditur in generationem, Ex corruptionem non tamen formaliter, sed concomitanter sumptas, ut dictu est.
Quare utatio presse dicta praeter subie caum, duos terni inosalterum positiuum, alterum priuatiuum , sine quibusnuIlao test effemutatio,nihil aliud aequirit motus vero presse dictus, qui ut mutatio requirit essentialiter eadem tria tantum, ut mo tu presia dictus requirit praeterea alterum rerminum ostiuum, ita ut quatenus talis , sit inter tremi nos positivos.
I9 Aliter et hian a quibusdam diuidi
tu motiis,seu lunatatio incommuni in aequisit tuam, deperditiua, commutatiuam,acquisitiuam appellant generationem omnem, si ue substantialem, siue accidentalem:dem ditiuam vero corruptionem omne, sucsu stantialem, siue accidentalem cominutatiuam denique tripliciter subdiuidunt, nempe in eam, quae est cum lucro, hoc est aus- mari erit,d intensonem,eam quae cum damno, hoc est diminutionem , remissii nem,c em,quae est cum aequalitate,hoc est motum localem. Sed inlitatio comnnutati uacum lucro re uera spectat ad acquisitiuam
commutat sua vero eum damno ad deperditiua con mutat tua denique cim lucro partim ad acquisitiuam, Partim ad deperditi-uam: ac proinde cinis diuiditur in acquisitiuam δε deperdiritiam,vel in acquisitiuam tantum, cuiusmodi est non solum generatio tum Ribstantialis,tum accidentali, sed etiaaugmentatio, de intensio:deperditiuam tarum, cuiusmodi est aio solum corruptio tum substantialis,tum accidentalis, sed etiam diminiitio, remissio, de acquisitiuam, ac deperditiuam simul, cuiusmodi est motus localis,qui tamen sumi etiam potest praeci se,ut