Simonis Portii Neapolitani De humana mente disputatio

91쪽

llil relinqui,nili hominum opinionem atque mem a iam in quibus restat stelicitas, vel in scelicitas iam defuncti dixerat : ob id nunc quaerit, an huic opinioni hominum,in qua viget scelicitas defuncti,ne potum, mel filiorum superstitum scelicitates, aut in elicitatridem ant aliquid vel addant. Respondet autem, quod mihil neque detrahitur, nec opinioni de sua Delicitate accedit. Quare totum ad opinionem referendum est,mon autem ad aliquod, quod post obitum remans rit; cum nihil praeter intellectum agentem supersi.

- A Verroes in interpretatione tertii libri de Anima, opinatur tria propria quae intellectui potentia ab Arili tribuuntur, nempe esse immixtum, impassibilem,& separabilem; non posse accommodari nili substantiae aeternae,quas si intellectus potentia est immixtus,am passibilis,&separabilis procul . dubio sit aeternus,sed superius iam diximus haec coue, ni re intellectui prout cum sensu, & vegetali virtute confertur, quoniam nulla actio corporalis cum ipso intelligere speculativi communicat. Haec tamen nonos ruunt ei aeternitatem, requiritur enim, quod insit aliqua actio aeterna, quarum nulla conuenit intellect ui potentia. ipsum enim intelligere marcescit, &quamuis intelligere ipsum, si Opus diuini: attamen non arguit aeternitat cm,nisi modus intelligendi intellectus aeterni accedat, qui profecto intelligendi m dus,longe nostram anIelligedi rationem superat, cum nostra haec, nil ut nis imaginem quandam intelligen- .di illius reserat, nam , ut Oetauo de Historia an mal.

dixit

92쪽

DE MENTE HUMANA. 9Idixit Philosophus, in plurimis animantibus rati ne carentibus esse vestigia morum animi humani: ita Ain nobis esse vestigia quaedam, & sertassis obscuri .ra, intelligendi intellectias aeterni censendum est. Et νquanquam intellectus agens,ut nobiscum vnitur , Scut dicitur agens in nobis,nullam actione habet arternam ; tamen in Prima philosophia,& octauo lib. Phy. asseritur eius aeternitas ob motum incessabilem, &aeternum. Porro cum ulterius obiicit Averroes, non

passe haec tria de facultate intelligi. Dicendum quod .hilosophus haec, non profert de Anima, ut est sata stantia,vel accidens; sed de facultate animae,Vt est po- 'tentia cognoscens, & hac ratione est immixta , quia cognostit sine organo ; est impasi ibilis per se, quia ab , obiecto non patitur ut eodem libro tertio ipse des rauit:denique in operatione quae est intellectio, non

communicat cum aliqua actione corporea,& sic sepa rabilis est. Quare ratio Averrois nulla redditur cum

dicit quod haec conueniunt accidenti, & omni priuationi. Dicas enim licet, quod Arist. non tribuit haec . tria praedicata intellectui, ut est sebstantia, aut quali- tas; sed ut est facultas cognoscendi,& hac ratione nul 'li alii facultati cognoscendi quae quidem in nobis

est conueniunt,praeterquam intellectui;& cum intellectu potentia lotum haec reciprocantur. Ridicula quoque est illa Averrois ratio,quod si anima, & intellectus potentia ab agente naturali produceretur, ex

93쪽

sorma: prius nihilominus forma dicitur causa, quam materia cum sit perfectio, & finis materiae,ut nos docuit Philosophus lib. I I. Physicae auscult.& primo de

Partibus animalium,

Latinorum Philoponi rationes fluuntur. U. IIII PHiloponus animam non esse corruptibilem,hoc

argumento persuadere nisus est, quoniam non' habet.contrarium. Sed ex his, quae superius ex. Arist.libro de Longitud.& breuitate vitae diximus di, cendum est,animam esse ex eorum classe,quae non ha. bent contrarium': atque iccirco non per se, sed meri-- to subiecti, quod informat, evanescit: habet tamen, priuationem,quae mutationibus omnibus necessario

- adnectitur,ut lib. I. Phys dictum est.At vero si ratio Philoponi alicuius esset vigoris, formae substantiales. omnes incorruptibiles essent, quin & ipsa quantitas, quando quidem negauit Aristot.haec habere contrarium. Alteri de hinc argumento,& Ioannis Gramat ci,& Theologorum.quo aiunt animam hominis determinare seipsam, & conuertere se ad sui cognitionem,atque a mate vialibus ab talui, quare aeternam sere:satisfaciendum, quod determinare seipsam ut ipsi loquuntur, contra sensum non potest secundum Philosophum,nisi propter aliud obiectum, quod sortius mouet nostram voluntatem, &nisi ipsa ratio futurum praesentiret,numquam reluctaretur sensui, ob id quoa obiectum sensus praesens sit, & valide moueat. Verum obiectum futurum aliquando timorem inc . tit,vel spem ; quo sit, Vt voluntas reluctetur sensui.

. Non igitur potest anima determinare seipsam , sed re

94쪽

qu stur alicuius obiecti motio,vi libro nostro, An homo volens fiat bonus vel malus explicauimus Quinetiam intelligere seipsam,& a materialibus absolui haud quaquam aeternitatem denotat: sed solum habe vre operationem cum qua operatio corporalis non co municat, cum non habeat organum, nec per qualita-

tes corporeas Operetur. Haec quidem actio est similis actioni aeternorum, non tamen est actio aeterna, sed marcescit,& i pse,ut superius patuit, nec item absoluitur ab obiectis materialibus; quoniam ab obiecto materiali,omnis speculatiua cognitio pendet, semperq. cum phantasa, veluti cu suo comite operatur. inquit enim Philosophus intellectum , aut phantasiam este, aut non sine ipsa operari. Quo fit, ut libro tertio de ,. Anima etiam thantasiam esse separabilem ponere vi-

deatur. Caeterum caue ne in illorum errorem incidas, qui intellectu abiunctum a phantasia, Deu intelligere putant, quoniam omnis cognitio , ut tertio de Ani- .ma probauimus. quam de Diis nos consequimur, pro sciscitur a sensibilibus imaginatis, a quibus rationes uniuersales petit intellectus, puta cum cognou rimus in mundo motum sempiternum esse,neq. Vnquam desecturum, aut nouum fuisse: hinc mens colligit,oportere aliquam causam mouentem esse immobilem & aeternam. Haec igitur praedicata propria, immobile, & aeternum, quae de Deo conssecuti sumus, haud quaquam intellectus assecutus fuisset , nisi pria

95쪽

intelligentiae,per conceptus aggregatos cognoscitur ut in Prima philosophia alias declaratum suit. Lo gius fortasse quam oportebat hanc responsionem produximus, sed Simplicius fuit in causa, qui ut Plat nem sequeretur, multa de cognitione intellectus ab

Aristot. abhorrentia effutivit. Caeterum ratiocinantur tertio,intellectum potentia aeternum esse,quoniahomo,praeter caetera animalia,habet liberam arbitrandi facultatem. Cui ita respondendum est,quod ista li- bertas cum indicet potentiam,& a priuatione profici' scatur potius mutabilitatem significat, quae est pros pria mortalium. In Deo enim, & in caeteris aeternis mentibus,non est ista indifferentia, nec opinionum mutatio: sed ut sunt puri actus, ita ad unum sempere sunt determinatae.Non igitur premit nexus hic, intellectus,& voluntas sunt indi Terentes,& ambigunt in ' ter duo,igitur sunt immortales,quoniam illa indisse-- rentia & ambiguitas ex naturae nostrae imperfecti , ne,& imbecillitate oritu hoc est ex intellectu potentia,atqui nulla imperfectio aeternitatem demonstrat. Quod si caetera animalia sunt impersectiora homine, ct hanc libertatem non habent,iccirco ea priuantur, quoniam non habe ni potentiam intelligendi, & v lendi duo contraria,a qua ut iam diximus,haec libemtas in homine nascitur. Sed haec explicatius leges in opusculo, An homo volens fiat malus. Succedit,&aliud argumentum.Intellectus noster summe appetita Deum cognoscere, igitur est immortalis. Dicas, ut . Arist. X. Ethicorum respondit dicentibus, nos cum, sumus mortales, mortalia debere curare,quod quan- . quam sumus mortales,opere tamen intellectus, quan, tum in nobis est immortales seri conamur.Siquiciem

homines natura cognoscere desiderant,cumque a mal4 - rinam

96쪽

DE MENTE HUMANA.

ximo intelligibili magis per sciantur, longe maxima intelligibilia prosequimur, licet vix quicquam illoruattingamus. Suavior enim est exilis illa cognitio, qua exquisitu de elephanto scientia, ut Arimib.I. de Pamtib. animal .sgnificauit. Non igitur, quia intellectus noster summe desiderat cognitioncm Dei, iccirco est immortalis quoniam insitum est naturae hominis, cqgnoscere quod est summum intelligibile, atque id,

non ex aeternitate naturae: sed potius ex imperseditione, & imbecillitate proscistitur, cum periectionem desideret,quippe Deus extra se ipsem nihil desiderat cum si summe perseetiis desderium enim, & appetitus,ut philosophi asserunt , ex impei sectione oritur, summe igitur appetere cognitionem Dei , summani imperseditionem arguit. G si huic adderetur, summe . appetit,& summe consequitur, forte optimum esset . argumentum ad adstruendam aeternitatem. Atqui intellectus modi cc comprehendit Deum ut diximus; t nec semper modicam illa cognitionem obtinet, quia paruo tempore durat,vi docuit Philosophus lib. XII. Primae philosophiae. Sunt,qui arguant, ex eo quod in se ipsis experiantur,appetitum ut semper sint, intelle- animam hominis esse aeternam. Sed his est dicendum,quemadmodum Philosephus tertio libro &hic:& in libro Magnorum moralium quod appetitus & voluntas non modo possibilium : sed impossibiliu aliqua lo est,ut exemplo nobis explicauit eodem lib.

97쪽

sophia iudicet.Quod si causiam efflagitares,cur ita ardenter expetamus vivere:tibi Anaxagoras satisfaciet

. qui iusiit haec percunctanti Coelum, mundumque, totum,atque eius constitutionem, & ordinem con-

, tueri.Quod interpretatus Arist.hb.I . Ethic.ad Eude. mum inquit; Anaxagoram sentire vitae cupiditatem, nonnis ob scientiam alicuius laudabilem esse, ait tomen inscii,& rudes, non eo consilio vitam expetunt, . ut sciant:sed cum nullam aliam talicitate agnoscant, , nisi quam sensu percipiunt, propter voluptates sen-- suum vitam appetunt. Leui denique admodum ratione nonnulli. hanc immortalitatem persuadere conati sunt,cum inquiunt,dari formam materiar penitus cocretam, & reperiri sormam a materia prorsus abstr ctam, quales sunt intelligentiar: quare repertum iri 4 formam mediam,quae interdu separata, & interdum, concreta erit.Quoniam,vt philosophi sentiunt, nul- la est natura media inter concretam,& abstractam. Si quidem esset res ipsa abstracta a materia, ct cum ea concreta,quod nullus intellectus capere potest. nam alio modo intellectus secundum rem orirur in mat ria, & secundum actionem separatur ab actione comporea,velut iam supra docuimus. Atque ad hanc naturam inuestigandam,omne suum studium contulit Arist. Haec sunt,quae da humana mente ex ipso Aristotele probanda putamus;quaeque non eo costio ad te mittimus, ut cum Latinis de ea disseras; verum ut

instructior cum Graecis philosophis congrediaris: Atque ut haec lucubratiuncula sit tibi Lesbiae,aut Polycleti regulae instar, tua ad Aristotelis verborum sensum componendum, comformandumque apte uti