장음표시 사용
71쪽
mali- quae in dubium uocantur, .cutiuntur.
p. x VII. SVnt tamen qui animae mentisque aeternitatem,
rursus ipsis Arist. uerbis astruere conantur, cum inquit, corpus,autem geniturae,in quo semen animalis principii contentum una prouenit, partim s parabile a corpore,in quibus diuina pars comprehenditur; qualis est,quae mens appellatur; partim inseparabile, hoc inquam geniturae semen dissoluitur, ueri sumque in spiritum evanescit. Hic enim videtur di-
cere, illam animae partem, quae mens uocatur , sep Tabilem, & diuinam esse, quasi necessario sequatur , interituram non esse. Sed hi umbram uerborum se quuntur ; cum sensus verborum Arist. talis sit. D
cuerat in superioribus Philosophus, omnem animae acultatem in corpore esse : deinde semina habere potentiam & facultatem, qua sint foecunda; quae nihil liud est, quam spiritus animalis: cuius natura, mcoelitus inseratur, diuinitatem praese seri,& quoniam varia producit organa, videtur habere quandam cum elemento stellarum silari litudinem, quemadmodum enim a Coelo cuncta proficiscuntur in mundo infe-xiori,varia quidem illa,multiformiaque: sic similitudine quadam respondere Videtur virtus illa seminis, Coelo, quod varia,di stormiaque organa in animali visua producat. De hinc coclusit illum este spiritum animalem,& non igneum ex eo scilicet quod illius ossicium sit generare, ignei autem. destruere. Demum subdidit, animam omnem contineri potentia in semine,& inquit. Corpus autem geniturae, hoc est illud,
72쪽
quod a patre decidit,semen, in quo una prouenit, se- .. men principii animalis,id est animae, quae principium animalis est, igitur semen est principium animae, quae . dicitur principium animalis. rursus hoc principium animalis, quae est anima, in duas partes distribuit,&oportet addere relatiuu,Vt adnotauit Michael Epite .sus, ut plana sit verborum series. Quod principium in semine contentum, id est, quae anima in semine contenta in potentia, partim separabile a corpore est d, eo in iis in quibus diuina pars comprehenditur,id est in ipsis hominibus in quibus comprehenditur per ipsum intelligere facultas animae, quae mens dicitur, ut superius explicauimus, partim hoc principium est inseparabile, anima scilicet sensiua,& vegetalis, corispus aute seminis, in quo diximus contineri animam, cum sit aquae& aeris naturae di luto spiritu, in quo erat vis genitalis diffluit,& redditur aquosum,
propterea non est quaerendum, an soras exeat, id est egrediatur, vel remaneat, ut pars corporis generandi, , quemadmodum nec de coagulo,in cuius virtute, &
lpiritu est unire lac;quoniam corpus coaguli dissolui . tur,&non fit pars casei, &lactis , simili ratione in . spiritu seminis, est omnis anima, tam illa,quae dicitur . mens ,& separabilis est & principium generationis animalis, quam illa, quae est inseparabilis, squidem .s in virtute animam non contineret, non Utique is
haberet ficultatem generandi animal. Est enim ratio in promptu , cum animal per animam sit animal, actu ergo per illud , per quod est principium
animae , generatur animal. homo itaque contine- . tur virtute in semine: quoniam omnis animae hominis facultas est in semine,cum aperte dicat hic Philosophus, in eo prouenire semen principii animalis,
73쪽
id est semen esse animae principium: quam quidem animam diuisit in duo membra. Proinde consonum erito verbis Philosophi, si dixerimus mentem non ea ratio. ne esse separabilem: quia non continetur in semine, sed dici separabilem,quoniam eius actio non commu nicat cum actione corporea, hoc est, ut explicauit li- hro tertio de Anima,non utitur organo nec est cali- . da,aut frigida ,hic enim sensiis,mentem esse in potentia in semine,ac generari in corpore,& esse separabialem,quem nos superius interpretati fuimus, ad ridet verbis Aristot. Nec mea quidem sententia aliter hie locus intelligi potest. ristotelis uerba alia,exsecundo de numa expenduntur. p. x VII.
Ioannes Grammaticus sensit verba Aristot. ex lib.
II. de Anima, Alexandrum ita torsite, ut nullam posset interpretationem reperire iuxta suum do- , sma,sunt autem haec. De intellectu autem,&cotem-- . plativa potentia nihil adhuc manifestum, sed videtur, alterum genus animae est e ;& hoc solum separari ps, test, tanquam perpetuum a corruptibili,reliquae au- tem anima partes, manifestum ex his quoniam non ut quidam dixerunt, sunt separabiles, sed ratione.H e
Philosophus. In his sane verbis se ingerunt tres distae ultates . Prima. cur Arist. dixerit, nihil esse manis stum de intellectu, potiusquam de aliis; cum partic latim de nullis facultatibus adhuc disseruerit, sed pau. in inserius sigillatim illas doceat; ductum igitur Arist. , significare videtur, in communi animae diffinitione, a intellectum non contineri; quod sequentia quoque . nobis significant,cum inquit. Quod videtur esse au
74쪽
terum genus animae . Quare in hac dissinitione, quae iest animam esse actum corporis physici organici, po
tentia vitam habentis,intellectus non comprehendi- tum quoniam superius quoque dixerat, nullius corpo .ris esse actum. Ad haec idem infra sentire videtur,cum inquit,de intellectu speculativo est alia ratio,vbi a ra . tione aliarum partium animae, intelledium quasi se- .cludit. Praeterea,cum de intellectu nostro quem v cat speculatiuum, aperta sententia esse videatur: sp
culat suus enim & practicus nostri intellectus sunt differentiae: ambiguum hic esse videtur dictum Aristot. quia paulo superius dixerat, intellectitium non posse esse sine sensitivo, videlicet,ut modo affirmat ipsum esse separabilem, veluti perpetuum a corruptibili. Postremo cum paulo post,inquit. Reliquar autem partes animae manifestum ex iis, quod separabiles non sunt, sicut quidam dicunt: ratione autem quod aliae,manifestum est, sensitivo enim esse,& opinativo, aliud ; λquidem,& sentire ab ipso opinari, similiter autem,&aliorum unumquodque quae dicta sunt. Haec Arist. . Quibus aperte nobis significat,opinatiuum esse aliud . a sensu o, ratione.Sed lacultas opinandi, ut patet ter- tio libro de Anima est intellectus. quare cdm iam ra- . tione distinguat opinatiuum a sensi ua facultate;& stalerius dixerit, secundum esse non posse separari intelectivum a sensiua facultate; denique postremo asso mat de speculativo intellectu esse aliam rationem: quomodo haec verba Arist. inuice cohaereant, omnes peripateticos plurimum agitauit, illosque in magna controuersam,& dissentientes opiniones distraxit.
Sed vi has difficultates di statuamus, & haec plane intelligas;opus est ut dubitationes,quas superius Arist proposuerat de Anima, in memoriam reuocemus,
75쪽
prima quidem fuit: An omnes sint animae, vel partes
animae, ut sensiua,vegetalis, motiua,appetitiua,& intellectiva. Amplius,an sint hae partes, vel facultates separabiles loco, vel subiecto Porro,autem,cum planum fuerit,an sint separabiles loco, vel ratione, maniis festum quoq. fiet,quae suerint animae, quaeue partes. Nam intellecti uu cum sit inseparabile a sensitio,& vegetali, semper erit animae facultas: sensi uu quoq. semper erit facultas cum sit a vegetali in separabilis. Vegetalis vero in platis erit anima, plures habens facultates quoniam ab aliis secernitur. Atque motivum similiter temper facultas erit,& appetitiuum. Sed dicitur anima tensiva, non quod sit alia anima a vegetali in animalibus ratione carentibus: sed ita nominatura praeiscipua facultate. Similiter,& in homine intelligendum est, quod intellectiva non est alia anima a sensua , de vegetati,cum sint unius animae facultates; verum dicitur rationalis, a praecipua eius facultate, qua a brutis distinguitur. Quare sola vegetalis ab aliis separari potest, caeterae Vero a vegetali non separantur. His explicatis satisfacit Philosophus secundae quaestioni, an separabiles sint loco,vel ratione, inquiens quod caetere ratione separentur, sed vegetalis separatur subiecto,cum costituat plantam, in qua nec sensiua, nec r . tio visitur . sed de intelleetu speculativo, quomodda. caeteris animae partibus secernatur, nondum explica. tum est: no enim dicere possumus ipsum loco, &subiecto separari,quoniam nullum subiectum informat, nec est aliqua corporis particula .Quin nec ratione diuidi asserendum est,cum non communicet, nec cum actione corporis, nec versetur circa sensibilia; sed circa aeterna, & uniuersalia. Quo fit, ut videatur esse
. aliud senus animae, & quamuis Alexandro placeat,
76쪽
illud esse additum, scut perpetuum a corruptibili: in-
de tamen, etiam si admittatur non credendum est, ibium esse aeternum,sed dictum ita, quas multis videa- , tur,intellectum speculatiuum separari a caeteris ani- .mae facultatibus, quemadmodum perpetuum a re ca-
duca:non autem quod id tanquam indubitatum affirmandum si, ut tertio de Anima explicabitur. Quod . si verba Arist. ad intellectum agentem reserenda sunt Vt Alex. probauit,dicendum puto, quod in confusis loquutus suerit de intellectu, & speculativa potentia, nempe libro tertio explicaturus, qualis sit in teli eius in actu ; & quomodo, cum uniuersalia intelligimus, nobis,ut lumen,& habitus accedit. Proinde concilianda sent Arist. verba hoc pacto, quod cum supe- rius dicit. Intellecti uum non posse esse sine sensiuo in , mortalibus,de facultate intelligendi accipiendum id , est e,quq nominatur intellectus potentia: quippe,que sine sensu esse non potest. Cum autem opinatiuum non posse separari a sensu o asserit ad intellectum practicum reserendum esse, qui cum sensu & in esse,& in opere comunicat. At intellectus speculativus, quem QArist. pro agente,uniuersalia nobis aperiens,accepit, longe aliud genus animae esse videtur, ut explicatius 'nos docebit libro tertio. Nec aliam equidem iudicauerim esse huius loci sententiam,praeter hanc. Verba Aristotelis in libro tertio de Anima enarrantur. cap. x V III.
PRopositum erat Arist. de parte intellectiva duo
tractare nulla iam habita ratione an intellectus a caeteris animae facultatibus,separetur magnitu
77쪽
dine,vel ratione duo inquam propositum erat docere de parte animae qua anima intelligit,& sapit,nempe quam habeat differentiam cum sensu,& quo pacto tandem sat ipsum intelligere: quare subdit,s igitur intelligere est, sicut sentire ; aut pati aliquid erit, aut aliquod aliud tale. Hinc Ioannes Grammaticus colligit, intellectum esse impassibilem, ct aeternum: sed longa errat via. Cum enim Aristi duo proposui C., set, aut pati,aut aliquid aliud:tam de intellectu, quam de sensu probat, ipsos esse impassibiles,ut scilicet sunt, facultates cognoscendi. Verum disserentia, qua in passibilis est sensus,& qua intellectus, in serius Arist.
. explicat,ubi docet,qua recognoscentes facultates,ut . mens , & ratio ab obiecto non patiantur vera passi . me, quemadmodum antiquiores censuerunt: sed sint, sitsceptiuae non rerum materialium, sed spetierum; potentiaque illa, quae recipere debent,& non illa,hoci est non habeant actum aliquem quo obiectum recipiant cum non sat a simili ipsi cognitio. Et inhoe 6milis est senses dia noeticae virtuti, quemadmodum enim sensus est potentia sens bile, & intellectus est potentia intelligibile, & reciprocantur : ut sens bile se habet ad facultatem sentiendi, ita & intelligibile ad diano et icam.Non igitur in serre, ex his Arist.dictis,li. cet, facultatem intelligendi esse immortalem. quo- niam,vi optime adnotauit Themistius lib. I. de Ani ma, si intellectus eo quod impassibilis et esset aeter- . ternus; cogeremur,& facultatem sentiendi aeternam. esse assirmare. Nam inquit Philosophus eodem lib. L- de Anima,intellectum impassibilem esse. si enim pate- - xetur,maxime in senio afficeretur quod facultati sen' tiendi non accidit, & omnium minime, intellectui, vomam si senex oculum iuuenis acciperet, videret
78쪽
ut iuuenis. Hinc aperte habes,impassibilitatem,com- 'munem sensui,& facultati intelligendi esse:ditarunt tamen aliqua ex parte, ut libro tertio de AnimaArist. docet sed si quis mihi obiiciat;s intellectus aboletur, igitur necessario patitur. Satisfaciedu est,quod vis in itelligendi,& sentiendi , ut sunt facultates cogno- εscendi, Aristot. in libris de Anima asserit impassibiles
Verum, ut sunt facultates animae informantis subie- ε, tum corruptibile,abolentur, non quidem a contra- rio,ut superius adnotauimus, sed quia subiectum,cu- ius anima erat actus, marcescit, atque iccirco omnes facultates pereunt. Cum autem aduersarius instat, si . intellectus desinit; igitur patitur. Dicas, quod non pa .citur, ut facultas cog noscendi, sed anima, cuius dia . . noetica est pars. Cumque anima, sit actus corporis corruptibilis, ob id omnes facultates concidunt. Proinde stib hac ratione Arist. partern animae qua cognoscimus non tractauit, quoniam sensu hominem com rumpi patebat: atque ita omnia, quae cum homine, quales sunt partes hominis, oriebantur, cum homine quoque aboleri necessarium erat.
Disi untur postrema uerba libri terti de is inrati
ARistoteles in animo habes,de parte animae qua
intelligimus,& sapimus,quae est virtus diano etica duo nos docere,quam scilicet habeat disserentiam cu virtute sentiendi,& quomodo fiat ipsunt intelligere : ut priori, postremum calculum imponeret,& omnes ambiguitates explicaret, primum,docet
qua ratione haec duo simul de intellectu vere dici pos
79쪽
hil cum aliquo commune habere, sicut dixit Anax foras:& quo pacto de eodem recte assirmare possu- mus, eum intelligere; si intelligere, est pati quoddam, ab intelligibili. Deinde,an intellectus intelligibilis sit utiq. ambiguu videtur . Si enim intelligibilis est, non secus quam alia intelligibilia intelligitur, & ut ipsi sane intellectui inest posse seipsum intelligere, ita de
alia haberent intellectum, haecque est una pars disiunctiva,quae insertur, additque rationem, quonia intelligibilia sunt spetie,ac ratione eade. Altera pars disiun tiue est aut necesse est assirmare, quod ut aliquod mixtsi ex intellectu,& intelligibili, ita ut faciat eu esse intelligibilem una pars mixti; & alia pars faciat illum esse intellectum. Porro hos nodos,ita dissoluit primu . quidem, quod intellectus non dicitur passibilis: sed, solum habet hoc simile cum passione quod sit in po-- tentia speties;& antequam intelligat,nullum intelli-- sibile sit,ut superius dixerat,quod eius natura est potentia. Alterum vero, quod ipse intellectu sit intelligibili s,sicut intelligibilia; interpretantur ii, qui intellectum esse aeternum defendunt, hoc, sicut intel Iigibilia id est sicut intelligentiae, quae seipsas comprehendunt : sed ridicula est haec interpretatio,non enim respondet dubitationi dixerat enim vel alia intelligibilia haberent intelle tum: aut esset, quoddam mixtum ipsa facultas intelligendi in quo essent duae partes, quarum altera esset intellectus, altera vero intelligibilis intellecitus. Atqui dicere esse intelligibilem , ut sunt intelligentiar,esset aliquod ad explicationem adductum magis ignotum. Quocirca Arist. respondens dubitationi,inquit quod ipse intellectus est intelligibilis, sicut intelligibilia materialia, quae sicut intellisuntur
80쪽
guntur,cu sant actu, similiterantellectus intelligit seipsum cum est fictus in actu, ut perbelle interpretatus estAlexander. Addidit deinde rationem,qua utraque pars disiunctive soluitur,dicit enim: in his quae sunt sine materia,idem est quod intelligit,& quod intelligitur: scientia namque speculativa, & ipsum scibile idem est. Ex his patet, quare alia intelligibilia mat rialia no habeant intellectum, quod e sie eorum sit in materia in actu,& solum sunt intelligibilia in potentia:sed intellectus factus in actu qui idem est, ct spe calatiuus,hoc esse actuale suum, ut ita cli am habet ne materia quia nulla actio corporalis cum hac acti ne speculandi communicat,ut si peri us dixi, propter hoc idem est intellectus, & res ipsa intelligibilis. Proinde non sequitur primum incommodum, quod alia intelligibilia haberent intellectum: quia esse actuale illorum, est esse materiale, sic nec alterum, quod esset aliquod mixtum ex intellectu, & intelligibili: is quoniam in his, quae sunt sine materia in actu non est mixtio . Sed illud idem, quod est in leti Ixctus, est& intelligibile. Atque iccirco ut rem aperiret, ut nos quidem sentimus, adfert exemplum de scientia speculativa,&scibili: quocauit, ne nos intellectum,ce quo est modo sermo, in numerum in-wlligentiarum reponeremus. Et animaduertit in his Alexander, intellectum nostrum dum speculatur
aliquod intelligibile , intelligere seipsum , cum fiat ipsum intelligibile, quod intelligit, quas intellectum nomine scientiae nobis signas carit Philosophus.Nempe cum speculatur intelligibile, fit illud intelligibile idi se scientia est idem cum ipso intelligibili, modo intellectus inrelligens dicitur scientia.Q9ibus sic e plicatis Ioannea clamat.non habet,quod tota mento