장음표시 사용
51쪽
itudinis 3e temperantiae. ' voluntas eget harum virtutum habi ibuar seluti proxime ostensu suit, potest eos suis
actibus conisarare et non citerso cur ne
temus inesse illos voluntati. Maior suadetur: quia , Oluntas masnam experitur dissi euitatem in amplectendo bono contra passionum impetus adeo ut ijs non alliciatur solum, sed interdum quasi inuita rapiatur: iuxta illud iacob. I. svnusquisque tentatur, a concupiscentia sua aburactus & illectus.JAlterum Seoti prominciatum ex eo ostenditur: quia ad cohibendas effrenatas appetitiones uriusq; appetitus, tam uascendi, quam concupiscendi, ne rationem turbent, voluntatemque ad se trahant; opus est habitibus , qui in utroque appetitu in sint, & eiusdem actibus comparentur: at quod ij uequaquam persectae virtutis rationem obtineant, ea eo constat, quia,ut paulo antea diximus, neque electio, neq; perfit cta libertas, quas
persectae virtutis notio tequiris, inies riorem appetitum conueniunt.
Defenditur opinio T. Thoma, erusque sectatorum.
Caietan. ibid. Capreolus in I. d 33.
q. I. ad argum . contra I. eo l. perror. I.
contra gentes cap. 32. Aegidius quodl. . quaest. 33. scotus lib. 3. de lustitia&iv-re,q. a. art 4.3c alij duersam opinionem dcfendunt, quae hae assertione continetur: Fortitudo di temperantia non inhaerent in voluntate, sed in appetitu sensitivo. Huiusce risertionis prior pars eo potissmum fundamento nititur apud D. Thomam et quia pro certo statuit,
nullam potentiam indigere aliqua qualitate , qua inclinetur ad id , ad quodsiopte inrenio propensa est : quomodo
se habet voluntas tum ad bonum in c5muneatum ad quodlibet par ticulare im- num a proportionatum supposito ipsum expeteti: cuinsmodi est, inquit,omne bonum rationis, quod est ordinis naturalis, ti proprium tali supposito, eiq; con mensuratum. Cum ititur rationis b
A num, quod cernitur in cohibendis passionibus appetitus sensities, sit botii quo
dam ordinis naturalis, ipsi expetenti pro-l rhim, nee eius vites excedens:fit, ut v untas non egeat habitu,quo in tale b num seratur:egeat tamen appetitus sensitivus, qui ex sua natura non tendit in bonum rationis, utpote illius mensuram& raptum ex superans, sed in bonum delectabile. Dabitur nihilominus in volu tate habitus iustitiae, quia haee virtus B dinant immediate affectum hominis ad bonum alterius, siquidem iubet reddere unicuique suum.
Quod si quis opponat, etiam intelle. Obi
ctum inclinari ad verum ι & tamen dari in eo habitum, quo primis principijs an sentitur. Occulendum: diuellam esse Dilutio . utrobiq; rationem, quia intellectus non potest serri etiam in propositiones notissimis,quin in se prius extremora species recipiat.Quare sicuti per notitias ex C tremorum determinatur ad aflentie dum, neque ei suis cit inclinatio naturalis r ita nihil mirum,si admittat habitum relictum ex assensit, quo melius inelinetur : at voluntas nihil intra Ie deposcit,
ut propendeat in obiectum,sibi praedicto
modo eommesuratum. Adde, diuersum inclinandi modum utrique potentiae conuenire. Nam uoluntas per i uelinationem tendit quodamodo extra se in rem ama
tam unde est, quod anima magis diciturm esse ubi amat,quam ubi animat i at intel-υ lectus trahit ad se rem cognitam . Vnde ex hae inclinationis diuersitate fieri via detur , ut volutas suo quasi pondere ab que ope aduentitia habitus seratur per se in obiecta, de quibus antea diximus et non ita vero intellectus. Pollerior pars affert lanis , videlicet quo fortitudo S temperantia insint in appetitu sensitiuo,confirmatur in primis telii monio Aristo t. qui lib. 3. Ethis. cap. E is . ait, sortitudinem & temperantiam ecla partium animae irrationalium, lice est, ad appetitum sensitiuum pertinere,&li. x. cap. 3 .ex instituto probat, has νirtutes versari in modet ad M voluptatibus & d latibus , quae sunt assectiones appetitus sensitivi. Nee satisfaciunt, qui respon- Constat dent, Aristotelem intelligendunt de ha- respouinibus illis bonis, in appetitu sensitivo sioris.
52쪽
ishaerensibus.qui a persecta propriaque
virtutis ratione degenerant: nec sum illa nititudo, vel temperantis, quae in uirtutibus tardinalibus censentur: non , in qua, atras ciunt, quia si Aristi teles alia temperauitam, alumq; sortitudinem in ' voluntate colloratulas putasset, profecto υ- - earum mentionem in tradendis virtutibus fecisset squam tamen nullibi fecit. Se UmQἰς eundo probatur institutum hae ratione : .. cum ximus circa dissicile versetur, ut ari t. in x. Ei h. communi assen i docet;oporte' illam in ea potentia ri sidere , in qua diis ultas ad eius materiam perti- nen, viget:at disse ultas servandi medio l . elitatem in passionibus oritur ex appeti- tu leos: tuo, cuius actus sunt ipsae passiones; t latis tr dicant verba illa D Pauli, Acm. svideo aliam legem in membris meis, lepugnanteni leo mculis meae: J
His ita disputatis, etsi utraque pars controuersiae adrn dum probabilis sit, clibet tamen polieristem defendere, quae maris Peripatetica est: t constat ex te istimoni x Araistotelis paulo ante citatis, fateturq; D. Bona uentura in 3. l. 3. s. sol. I. MI sol. 3.
Dissoluuntur argumenta qus prio E
hunc Vare ratiores prio is sententiae hune in modum explicandae erunt. Ad prima quae primum pron siciatu i uendere nitebatur, die dum ei si liberi .s,& elect o prius periectiusq; uoluntati,quam appetitui conuentant p t men suo etiam modo cadere in actus appetitus sensitivi, quatentis mouetur a voluntate& ei ciuili obsequio paret: idq; sit esse, ut eius habitus es ctilius nunt u. petur. 'd secundam respondeiidum emper eiusmodi actus non tigni in uolunt te temperantiam,aut fortitud nem, cum uoluntas iis habitibus non egeat , ut paulo ante exposui iis . Ad tertiam dicendum:esto in bono rationis contra ia- sui pentis passii num in vetus tuendo amplect cod. q ae difficultatem sentiamus; eam tam n d ille uitarem n ex
. ipsi volvatate,sed ex appetitu lsensitivo prouenire: ad quam propulsandani ne est, appetitum opera benescio is vi reuia recte disponi ac mitigari. patetur tamen
Aristoteles lib. . Eth. dum appetitus pret . . sidio uti tutum communitus non est, egere uoluntatem ad repugnandum egrenatis passionum moribus qualitate quadam, quae Continentia dicitur . quae tamen qualitas non mereator absolute uir in tu is nomen celsi ad habitus studiosos pertineat 9 quia non ta uoluntate firmat& cor roborat, ut passiones oppucnet aevincat; quam ut ne ab illi, capiatur, se din arce rationis sese continea: .nde, de continentiae nomen habet tum 'raet rea, quia non reddot voluntatem sint plia ei ter expeditam prompta n q; ad actiones studiosas quod ulrtutis prori u est Peum se tantum exerceat & in actum piodeat, dum in appetitu vehementes iras so
num motus Otriamur, quibus uolun s
d siles e resistit: ijs enim ostea viri it m habitu edomitis &cchibitis, nu bis iam est commentiae usus. sed illi s iam multo languidiores uoluntas ipsia per se O
E, his patet, quid respondendum fit
ad eam rati ,nem,qi a secundum adii ersa Maeiententiae pro uciatum nitetia M. Nee enim uoluntati necessarii sunt ha. biius .irtutum in ea insidentes ad te aenandos motus apoeti us sensit tui.& habitus, qu s in ei de appetitu ad lit e munusa aesta adiim coiis lituimus propria
uirtutes sunt. Exd:ctis faei 'equitiis intellitet , eum in Angelis non si ut appetitus sentit mi, non competere eis habitum fortitudinis
aut rem iurantiae: e si oen rarium admit
ti posse dicat Scotus . in 3 dii in '. 3 3. quaest. unica . Quod si quis obij. iat, An
dinis biecta posse recte elige eqii id esset a ct uus, ct ex hisce et e ct .on bus repetitis debe e tali si uirtuis habitos ei mparare.Occurendum erit,eiu modi condisitona o electi ,ne, qudis quidem in Anselis dati ii egant si dentur, non sat esse ad generando se runt iii tu una li. bru
53쪽
ad subit cluni quod operatur Mnsat amtem deesse respectu anzelotum. Non proinde tamen desinent in
tu esse post resuriectionem praedicti h
U Ib0m biius: esto in eo statu non iam possint in I a q ε7 tete immoderatae passiones, qu tum ' δ' , T impetunt debeant cohibere: sat enim est.
alienam esse ab eorum natura matellam rationemq; sol malem talium virtutum,
nee ratum possessionem dedecere fel kε illam vitam omnibus bonis eumulatam: quin potius ad illius persectionem ma inopere requiri,cum unum e potioribus adipetituum ornamentis sint virtutes. In beatis inrpropter erunt in beatis reliqui etiaerunt ha- hasuus moralium virtutum; nec ij ta bitus mo- tum, quorum actus ibi exerceri potersit,olium vir sed etiam reliqui omnes:ante resitrectio tutum. nem quidem illi,qui in animo haerent;postea vero tum hi, tum reliqui, qui in appetitu sensiriuo hi sident.In quam sententiam lege quae scripsit D. Augustinus li. I de Trinis .e.s.Beda ad eap. 17. Exosi
De druisone virtutum in intelli ales O morales.
Missa opinione Menedemi Erithtiensis, Aristocliij, ct Zenonis Cittici, si via
tantum virtutem ellera tendebant, variae multi.
plicesq; virtutum non sola ne mine, sed natura etiam differentia se ctiones traditae a Philosophis sunt: ab A riuotele passim in libris de doct. Malal a Platone in . lib. de Republ.ab Alcinoo in ii. de eius De αPlotino in libiae vittat. ca. 3. Iamblicho in lib. de Mysier. Aerypt. Porphylio in lib.de occas. Thrate Pythator in lib. de Virtui. Maeaeio in lib. de Semn. Scit. Ite i Scholasti- eae Theoloxae piose libus in a.dist. 17.
A Plinitim litur virilis, ut iam supra attigimus, is commune sumpta , distribuitur in intelli ctuales & Morales docente Aristotele a. Ei h. cap. I. Virtutes intellectuales sunt, quae in intellectu inhaei e Imorales,quae in appetit u sede m obtinεGR uisus, virtutum in tellectualium aliae sunt contemplatium aliae practicae. Co templativae, squae in contemplatione &cognitione veritatis positae sant, nequeri praxin respiciunt. Practicae, quae praxin V spectant,& in opus incunbunt. Contemplatiuae sunt tres, ut Aristotelas tradit 6. Et hic.e. 3. Intellectus. Scientia,& Sapientia. intellectus est. Ihabitus conlcmplativus, quo quis inclinatur ad assentiendum si imitet Seuidenter primis principijs: seiusmodi sunt haee. Omne totum est maius sua parte: Si ab squalibus demas aequalia,que remanet inualia sunt. Scientia, ut a sapientia distingui- C tur, sest habitus conterlativus, quo quis
inclinatur ad assentiendum firmiter euidenter ij; necessarijs conclusionibus, non tamen per supremas mulas. s Denique Sapientia est Γ habitus contemplatiuus, quo quis inclinatur ad assentiendumconclusionibus necessarijs per primas, S supremas causas:Jqualis est prima philos phia. Pra meae tres numerantur nempe syn dere sis,prudentia,&ars. Synderesis est
M shabitus practicus, quo quisque redditur propensus ad assentiendum primis ,& eommunistimis principijs moralibusJquale est illud: Bonum amplectendum , est,malum vitandum. Item illud. Quod tibi vis, alteri facias quod tibi non vis, alteri ne seceris. Prudentia es recta t iis asibilium:J id est,actuum human
taeni in nobis immanentium. Li et enim prudentia etiam externos actus regars E eiica internos tamen, unde externi manant,praecipue vel satur. Arses tecta ratio sitabilium. Factibilia vero appella
tur, quae sunt per actionem transeu tem in externam materiam: ut domus. Accipitur autem hic ars presse: si Metum scientiae , tam contemplativae aquam practicae , artis nomine comprohenduntur.
Quod ad virtutes morales spectat, dicis intus mores ui mores prout mos tutar
54쪽
t iridem, vel oumlammodo naturalem Ainclinationem ad aliquid axendum si obscat i talem enim inclinationem potemtiis conserunt habitus virtutum moralium , quibus peculiaris est huiusmodi ad actum propensio, quatenus facultas appetens, in qua inhaerent, alias potentias ad agendum mouet: ut explicat D.
petitus ita in rem desiderata propendet, Triplex ut in eam quasi extra se seratur , atque appetit . adeo peculiari modo in eam inclinetur. BPorro quemadmodum facultas appetens est triplex; voluntas, appetitu, e5
opistendi, & appetitus ita ad has
animi secul atra in ossicio eontinendas ornandasque tre oportet dari morat virtvrus; iustitiam ia voluntate, rem rantiam in appetitu concupiscendi, sor- ilitudinem in appetitu ii e. Quod si nomevirtutis moralis laxiori significato usu sepetur, hisce tribus annumerada erit Prudentiae licet non in appetitu, sed in intel- Clectu inhqreat. Iure autem illis annumeratur, quod earum regula sit, & ad eius normam praescriptionemque suos actus componat appetitus , quoties ex illarum trium virtutum imbitu operantur.To P persectio prudentia: no absoluitur intrasne a uitellectus , antequam rectitudo in appetitu inueniatur: quidquid in aduertim partem seripserit Scotus in s. distin.
34. quaest. I. Dii situr autem hi quatuoronatus rivirtute, ordinales:quo nomine eas ap-
virtutes pellauit O. Ambrosius ad O.ε. Lucae, &ordi - b. Hieronymus ad cap. I. Matthaei: pro- . Herea quod ut seres cardinibus a sie illi, omnis moralis vitae honestas & sinctitas sulciatur. Lete etiam D. Ambrosium in lib.de Parad.c. 3. O. A ugustinum lib. I 3. de Civit. Dei,cap. 1 I.D. Gregorium lib. a. Moral .eap. 36.& Philonem lib. t, Alletori ubi quatuor Paradis flaminibus t tam terram interstrantibus comparantitas quatuor virtutes, 'ux, uberrimis Eguentis honestatum actionum vitam nostiam irrigant.
Remotio iis qiuae diximus non obflat, quod D. obiect. Augustinus in lib. de Moribus Ecclesie .l e .assirmata quatuor virtutes mothie, nihil esse aliud nisi amorε recte com positum: nee quod lib. 11. de Civit. Dei, p. 12.d ex. veram virtutem esse ordi-
nem amoris: quibus verbis omnes virtutes in appetitui ad quem amor potine videtur constituere. Nee enim aliud indicat,quam virtutem praestate, ut rectis amemus: siquidem quisquis virtutum presidio septus est,&ex earsi re uia agit, nihil praepostere aut inordinate expetis.
Dι virtutis dinributione in aequistatas infusis.
S Olo etiam virtus late aecem in As
quisita & Insulam dHidi. virtus acquisit Mest squae nostris actibus comparatur.J inlata, squae non acquiritur nostria
actibus, sed a ominfunditur J Sciddum
vero est,ex D. Thomaia r. 1 uuaeli. 12.art. dupliciter habitus diei infuλι : per se, vel per accidens. Etenim qui noliris actibus acquiri possunt, & tamen diuinitus tribuuntur, per accidens inlasi vocantur a cuiuisoai fuit scients , Adin o& Salomoni munere ellesti eoo star uui vero no aliter, qua diuina infusione adipisti queut,inius p se dicu tur; ut gratia.
vel satur autem in disceptatione, uti a aliquae fiat virtutes morales per se insuis. Negat Durandus in 3 dist 3 3 quae R.
6. Arsentinas eadem disi. quare. I. art. t. Oramus io 4 quaest. 3 artic. 3. in ea dein-1ue partem magis inclinat Sciatus in Mist. 36. quaest. I. arti c. 3. Oppositum tamen asserendum est clim D. Thoma in 1. quaest. 63.ar. 3 Caietano ibid. Capreolo in 3. distin. 33. quaest. I. alij que eomplutibus. Cuius semetiae veritas paucis
concludi potest hunc in modum: virtu- tites morales acquisii s veriantur circa me cdium, per comparationem ad rectam rationem retulamque humanam, S in o
dine ad .ltim si s nem naturalem. Atqui in ordine ad supernati iralem finem ocsecundum diuinam retulam , saepe --dium aliter statui oportet multa enim fiunt te estu Mai studinis supernatur ilis 'quae non ita serem, si naturalis dun- . taxat beatii udinis ratio haberetur 9 io' itur necessario praeter virtutes morales 'τcquisitas,qu l cum natur ii fine reruta
55쪽
dae eiu et aliae virtutes missae ab ijs spm tie distir Og, qtis supernaturali beatitu-d ai S diuitis resule apte confluenter que lespondeant. Nee saltaticiunt aduei sati j , dum inquitant,ad hoc pis standum sat esse charitatem inissam, a qua virtvisi actus im-lerentur,& lumen fidei, qucd, ostendato uora p:cto ii elici debeat, ut d super
xim Fit tutis Theckricet , cum habcant Deum pro obiecto , ordinant heminem ad beatitudinem : respi ctu Dei inam diate;non autem te spectu alicrum obie-Ocium, si et ad eγndem beatitudinem reserti erottet. Qi are pinendi ei uniat sui tutes eiusdem crAn.s o mcli rilate 8 fide,proindcque in uss ; quibus licino tarquam idi neta di perit et sinstrum ntis viatii ,εἰ pro dignitate pii inllini atque ex i scio in inponaturalem
Vtrum Prudentia rectὰ ab Arnstotele definita sit 3ARTi CVLVS I.
probatur, particula tmq; exponitur dUmtio Prudentia.
Une de sinpulis virtuti-d bus moralibus disset en dum ei it: ac primum de Pii delia, quae inter
eas princspem locs obtinet: tum quia residet n intellcctu, qui appetitu nobilior est; isi quia et eras texit . unde D. Gretorius, lib. i. in Erech. hom. a. docet, alias vi tutes, nisi quae agunt p ii denter arant, virtutes esse nequaquam posset S Plato virtutes omnes ad prudentiana reuoc
bat,illasq; siue huius piaesidio quasi Dε-dali statuas solutas, fugaces, di instabiles esse aiebat. Disputat autem de prudentia
Aris. 6. Eth. c. s. D. Anx. e. 4. Plutarchus,
in lib. de Fortuna. Cicero lib. s. de Fin. D.Thomas in a. i. a quaest. 4 . Isti ut frudentiam communi Philoso
tus agendi vera esi ratione circa ea, quae hemini bona, et u mala sum J Duitur habitus vera uendi, d est, eius: t reiiciantur non soluin habitus perpetuo iam, cuhismedi est error; sed eti m ij,qtii niterdum in sit starem in utrum, vi optrioa de sit picio. Dicitur H ε. i. d ist, adacti nem diligens: ut excludantur non modo habitus centen plativi, v. g. scientia, R Di i litia , qui sola in sp ctit ne veritatis colenti fiunt, nec ad et ctioi. e praxinue diliguntur; sed etiam a s, quae licet habitus vetus sit. non es tamin hzbitiis asendi,id est . ix e filum num to qui in ime ra acti, ne vel santu scenim :ctio eo
loco sim id erit scd sciensi, hoe est, uim eis ct eneni, sire e 1ieini in crus 1 etimbunt. Additur, circa ea quae ita mirabcra vel mala iunt: , t rc rei Deatur non- nu .li habitus. qni licet veri simi, A i m nentes actiores praecipue spictimi; noutamen humanarum .dicti nil pi bitatem emant, ut Dialectica . id enim prudent in murus est tim te ovae lecte uiuendi r
tio .cm tradit, D quid iligiendunt a Iectendumve sit praese ibis. A superioli disinii sene nihil re ipsa dictit ea, qua proxima quaestic ne attulimus ex D.Themae in a. . q. 7. ait. s. vi deIcet. spi,dentia est licta ratio apit,
Irum: seu habitiis verus , alibilia , id in,
56쪽
Moralis Philo mphia curno sit persecta vir-
ininianentes ritae humanar actiones , di- Ar gens. Quoniam vero-ijs quaeda si int recte iudicare nemo circa ea probe affectus sit, ut alibi hoe epere monuimus: constat, prudentiae dictamina requirere probam voluntat' affectionem. ldet,q; cum prurintia dici tur re cta latio, non intellectus scium,sed voliuntatis etiam rectitudo sisniscatur. unam tamen: lectitudinem voluntatis non exstit moralis philosophia . unde est, quod habentem von simplicitei bin Bnum aest, proiresti; nec perfect m vidituus rationem obtinci, ut prudentia.
Vie tamen quase it aliquis quonam
i modo Prudentia dicatur ab Aristote- Cie habitus agendi vera cum ratione a si tellatur circa ccnt intentis, quae ut suapte natura in utramque partem cadunt, i a iudieium intellectus fallere possunt. Pro explicatione buli iste diis ultatis aduertendi im est quemadmodum tete k ctos diuiditur in speculatiuum&ps cti si,utem Atis. 3 de Anima c. o. x ε'. docuit S.I ho. i p. 3 7s a tr. 3 i. ita duplicem esse velitatem, dii altera i peculatiua, altera practicam. Plior spectatur penes eonfoimitaten cogniti . nis, siue inten
tius co hoscentis 1d rem cogntiam: de eaq; intellipi ne illud Aristotelis in I i. L Perihelm . . t lauta res es aut non est, ideo enuntiatio vera es aut salsa I Poste ,rior aut ein, ut ad praetentem locum si lctat , ecnsiliit in zdaequatione rationis ad appetitum rectum: ut conflat ex ius, quae tradit etiam Aristoteles lib. ε Eth.
eap. a. Quam 2ppetitus rectitudinem sirtutis in eo residentes praestine. . Ex hae
duplici vetitatis notiore si , ut nullus habitus hinenlativus sit x Molute verusanis eire: obiectum necessarium, & quod
aliter se habete non possit,versetur cum eius ueritas a conditione obiecti dependeat. Pretctiens uero, quamuis tendat mobiecti im contingens , possit nihilo misnus esse ueritati colanianens, si it M apt
petrivi adaequetur; qui quid sit de
imitate ad obiectum a c. uncium icta dua natura spectatum.
Hine non diis ite iam erit perspice' bre, cur prudeutia circa uerum De petuo insistat,neque unquam emet. Npna cum suppi nat uoluntatis rcctitudinem, por- .ret eius a ctum esse uetum practice,ν-- prvon ut habet ordinem ad voluntatem rc cta, cui consul matur; et si in obiectum contineens tendat , atque adeo speculata u. istius defrehendi possit. v. r. quod me dis crit-s, quam temperantia requirit, sit in hac aut illa cibi quantitate, ex accidente est; cum in maioris ut minori, pro ratione circumstantiatum, seratari queat: si tamen haec definita quantitas sit recto appetitui conformis, utiq; certum est in-daeium , qtio intellectus eam qu mi item esse mediis ciem. atque adco et Ct dam praescribi sesso contingat spe uiatiue falsum este,cb aliquem CrrOIem sitia culpam iudicantis.
Vtrum actus prudentiae eius. que partes recte tra
N hae dubitatione scie dum primo est rodentia
non praestituere finem uirtutib. morali usa id. int
tionem , & syndetesin, quae te habet ad prudcntiam, ut intellectus p in ripiorum ad scientiam. Itaq; prudentiae munus esti, se de mediis t fit de iis quae ad fine sit,
disponere; diripendo nimirum alias uirtutes morales circa media , 2d ea umnes obtinendos accommodata:. ut doc Aristotelesti c. Eth. e. 3. O D.Thom. in 2 a.' 47art. 6.ubi lege Caietanum,Scoto pro in Thoma respondentem. Hsunt autem tres actus ad prudentiam spectantes: ut Meet Aristat. s. eth cap. Pr
57쪽
ebiIN L I B. ET HIC. A R I S T.
ct inquirere mediar eonstitiato enim si--, ad quem quis obtinendum animum appliear, mouet volantas intellectum o. inuestiget media ad illum assequendum idonea . Secundus est, iudicare quaenam d mediis inuentis ad finem adipiscendu , m conducant. Tertius, praecipere sine imperare, ut ea quae iudicata sunt pergesant irr qui est actas ratiotus siue intellectus, diritentis mouentisque volva
Q-od ri ploius intellios , adueruncta mediorum inquisitione ae in dieio,
di e sentiente voluntate, esseaciterque
eligente medium illud , quod ad finem
eon uendum maris eonducere visum
est, intellectu interna quadam locutione denuntiare 'tq; intimare quid agendum Imperi si itaq; imperium consistit in hae densi id sit. elatione & intimatione, qua intellectus
voluntatem eius, cui imperat , ad age dum permovet. Vbi cernis,ad imperium prae uiri voluntatis consensum)eilia racem electionem ' rursusque ab intelle-etii excitari voluntatem, vi huiu sae eo sensis, & electionis r nisi enim voluntas medium eligeret , nequaqua intellectus ad pendum impelleret. Est autem impertium actus ipsi. prude-tiae peculiariter eonveniens , ut progressu patebit, in quo rario legis eonsistit: quicquid in eontrariam partem nonnul-h asseruet in , existimantes legem non ad intellectum, sed ad , olunratem pertinere.Quorum opinio ex eo b. euiter eonsu statur. quia qua tu libet princeps aliquiis subditi fieri velit,etiamsi de eius volui tale constet, non habet ea voluntas virivgis, nee ad eam impledam cives astrin-xutur, nisi deinde accedat praeceptio itiquet per intellectum fit. Item, quia lex est tunal ster directio δὲ regula: dirite- te vein pertinet ad intellectum ,ut eos ut
ex doctrina Arist. Io. Eth. cap.s.
Quod si quis obijciat, legem diuinam inatui alem esse vere legem, S tamen a recedere omnem actum voluntatis diuinae: quemadmodum & scientia naturalis Dei, eonfideratione nostra, ea prior omni actu diuinae voluntatis: quare aut legem non ccnsistere in impetio, aut imperitim non supponere zctum volunta-MLOccurrendum erit, cuiuia illo imp
x tio legem constituimus, non loqui nos de late naturali, qua talis est; sed de late
pomi ua. Re enim vera quamuis Deus tapriciperet ne quis iliatiretur, qui 's nostrum teneretur mεdacium susere; quia id suapte. natura & intrinseca ratione malum est,' non teneretur tamen leth lia peccata eonsessione exesare, nisi id Deus praeriperet. Itaque si lexis nomen accipiatur, prout tantum significat regulam seu mensuram actionis alicuius, ad a quam irrans tenetur sese consormare. tune etiam dictamina iuris naturalis et unullum actum voluntatis aut intimationem supponant, leges dicentur: non tamen si lex sumatur minustate; sic enimeonsistit in illo imperio, Agodo fiximus.
Uerum utrolibet modo lex sumatur,
semper est actus prude tiae, atque ina caeteros praecipua di tale eminens .
: ARTICVLVS II. lpartibus prudentia , quae mi
grantes vocantur. Uod ad Piudentiae partes attinet. st sciendum ordinarie in qualibet virtute tria partiηm genera in Reniri nemini tates, subiectas, potentia. lea, Intesrantes parteallicuntur, no stvit tutem ipsam interrent & eomponat: sed quod ad persectum illius ἡ nacim, nes eas inmurrere oporteat. s Partes subiectati .irtutis appellantur, quae iiib ea continentur: qum etiam pacto homo dicitur pars subiecta animali. I Potentiales partes I dieuntur virtutes adiunctae et quae ideo potentiales nucupanti ir, quia non totam principalis virtutis potestatem in se cohibent; quemadmodum sin-rulae partes animi potentiales, ut intellectus & voluntas, non includunt in se t tam animi vim & saeuitatem. igitur partes integrantes prudentiae octo numerantur a D. Thoma in a. a. q. t.videlicet memoria, intellitentia, d Mias, tertia,ratio prouidentia, ei reun-s ctio,& cautio. Quarum quinq; priores spectant ad prudentia, ut est habitus c. os adhuea asit pollet rca ad eandem
58쪽
den pertinent,quaten is piaec is πψ, candocosnitionem ad opus. Cuius d uersitatis ratio est,quia circa eo ni illanditia consideranda occurrum . Primo ipsa stulto: quae si praeteritorum sit, dicitarimemo:ia: si piaesentium, sue ea sint cotingentia, siue necessaria,vocatur intelli tentia intellectusve. JNcii accipitur vero tunc intellectus pro ipsa potentia intellitendi praecise ; sed hic ut importat re clam sitiniaticnem alicuius principij moralis,a quo progressus iectae rationis agi Bbilium, id est, prudentiae derivetur. Secundo occulit ipsa cernitionis acqnisitio Quae vel si per disciplinam ue & ad Mespectat sdoeilitas,Jqua quis redditur propius ac facilis ad audiendas aliolum sententias oportet enim prudentem visum virecte iudicet, heriolum &antiquorum audite sententiasse, et fit per inuem tionem;ad quod pertinet Isolertia, J c ius est lepentina mediorum ex gitatio. Tertio expendi potest usus cognitionis, c quo mens ex quibusdam antea eo itis ad alia cognoscenda hi dicandave progreditur, quod est cssicium statistas;Jquam ad pi udenter agendum apte dispositam exi dita mi e ene omitet. Et vero haec, ut recte praecipiat,ilibus indi et, nimirum prouidentia circumspectione, Sc murione. I Prouidentia,lut res suturas ad finem accommodare distionat , ct ordinet scircumspectione , J ut negotiorum circumstantias caute diligenterque ait
dat:Ita utione,J ri impedimenta, quaeae Melaeie possiant,declinet ac remoueat.
Zupartibus subiectisqntentialia
bus Prudentia. QVemadmodum alibile in eommune late pater' ia matri dimisu,
β iur 1pecies:ita di Prudentia, vae ei illud uersatur. Hinc prudelia u an une uartis parte ubiecta a cohibet, qwarum potiores uni quinque:nimiis prudentia solitaria, meo niti, Militaris, retatis,politi . Nam ues quis sese prudenter xerit erra seipsum latum;& haec prudentia dicitur liblitaria. J vel circa multitudinem subernandam. Quae quidem multitudo aut ab eo diri situr ad aliquod speciale netotium pro cera tempore, ut multitudo militum ad bel- sum: in hac gubernanda uersatur ἱ prudentia mili taris. Ii ut ea moltitudo iubeo retimine toto uitae tempore duratura est:quae si sit familia, prudelia qui ad hanc retenda eonstituitur, dicitur l Oeco mira: si autem sit Respublica; in
Principe uocatur I tu sis J ad subduc
subernandos. in ipsis uero iubditis di stuli lilii, qua prudenter se erunt Pii id obtemperandoi, comunis boni patia. Sed, ut subditis erga Principem,ira di in alijs erra eos a quibus re-iuntur , sua etiam piudentia necessaria
est. Partes autem potentiales piudentiae sunt tubuda, Synem,& Gnome. Nam quem admodum tres sunt actus pi udentia, ut superius diximus, uidelicet inquisitio mediorum,iudicium,de mediis inuentis, praeceptio sue imperium ut ea quae lucisara sunt essiciatur;in quorum ultimo prudentiae uix maxime elucet:
ha ad haec tria sicile exacteque praestanda tres sunt tibitus: nimirum ad media accommodata te inuenienda, s E bulla:Jad bene iudi andum de ijs, queti se aliqua definita sunt .ssyneus Jad ferendum vero iudicium de ijs, qu* unon sunt late aliqua determinara , & tamen iapraxin veniunt , iaquibus in
59쪽
De caeteris Virtutibus moralibus.
Nter Virtutes simplieis PQ ter morales principe in i Diseum obtinet Iulutia, tum ratione subiecti,tum ratione obiecti . Ratis ne subiecti, quia cum reliqus morales virtutes appetitui sensitivo innaereant,ut eius perturbationes moderentur de cohibeant; ipsa in appetitu rationali, hoc est, in uoluntate iusidet: ut tradit Aristat eles. s. Et lium . Ratione Oblecti, quia aliae uirtutes morales uersantur pei se duntaxat, & ex proprio instituto circa bo: um eius iη quo sunt: at secundum iustitiam habet te quisti; bene etiaerga alii s,aequalitatem eis praestans r uu de & iustitia bonum alterius dicitur ab Aristotele loco citator uirtutes autem , quae alijs honestissimae sunt, praeliantissilia Mur, ut idem.astetit in a l. Rhe.
Desiuitum ob iustitia hune in moest . iustitia est virtus,quae suum cuique ius tithuit JPorto Ius, docente Aristotele sIus quo- lib. Fili cap. 1. nihil est aliud quam iusiutuplex. O lectunt:qucd quidem in duo membra diuidi m inempe io naturale, Se positiva seu lexit imum flus naturale, J t desinit
eande iii uim Chtinet ; di non quia uide itur uel non videtur, leu quod ubiq; natura sua necessalium e si s & non quia alicuius arbitrio ii id cioue statuit irequale est ut inuocens non occidatur. Ilustiuum seu latitimum est,quod qua tale. non ex ipsa natura, sed ex aluiua institu- si ne pendet. J ut quod mentum tanto preci ' uendatur. De alia iuris disti ibutione, in ius ciuile &gentium . herile, familiare,paternum.& dominatiuum, alia' te eius medi eou ule Aria lib. s th.αε.&7. D. Tho m. in h. 2.qupsi 17. Dicitur erro iustitia suum euique ius reddere, stahistitiae munus est,iu,& a Nilum serua. re vi planus T. de Iustitia & iu e,uberioribus uerbis iussitiae naturam exsicans: I ustitia,J inquit, sest constans & perpetua utiluntas has situm uni utq; tribum di. I tu qua definitione tres conditiones cmui uirtuti communes positae ab Ari stotele lib. 2. Eth.op 4. tradunt v ; nimi rum ut sciens quis asat, ut ex electione , ut perpetuo seu constanter in actione studiosa uerbetur cum et D Iurisconsultus ait, Iustitia est uoluntas, te Phoc est, habitus, quo quis perpetua, di constanti uoluntate ius suum cuiq; tribuit' ii dieat in prim s , iustitiam innaetere in uoluntate . deinde eius cicti im menter administrari,quia quod quis ignorans facit, uoluntatium non est:item si mos labilique animo exeiceri ; & deniq; ex electu napropter honesium finem,eum honestum sit unicuiq; suum tribuere.
P Rius de hisce Iustitiae partibus,qua
iv actibus aternus; propterea quod iii absq; illorum pe ceptionem commode explicati nequeam. Partes integrantes iustitiae,s peneratim loquamur, duaesiuit in tradit D.Thomasia 2.2.s 7 .a.
60쪽
r. nempe sicere bonum, & declinate imalo. Vbi tamen bonum & malum non in ea amplitudine sumi deben qua omnibus competunt virtutibus: nana virtutes uniuertae id commune habent, ut bonum rectumq; amplectantur , & malum effutiant) sed eo pacto sunt accipienda, ut bonum idem sit atq; alteri debitum; malum vero idem q uod alteri noxium aut incommodum est. Itaque sacere bonsivi est pars iustitiae, est aequalitatem seruare inias, quae ad alterum spectant ἰ deest- Bnare autem a malo, est aeqtialitatem non Partes .
subii ctae. si partes iustitiae subiecti, atti' net, distribuitur primum iustitia in generalem& particula iε: ex docti ina Iuri Geon ultorum,& Arist. lib. s. Et h. cap. I.&lib. i. Polit ea. D. Chrysostomi hom. Is .in Matth. I iustitia generalis, J quae etiam legalis dicitur, s est qua quis iuste se habet circa henum commune Pi incipis, Vel Re lib. I Quod Aristoteles ch.loco uceat iustum legitimum & legale, utpote quod leges praecipue intendunt; eum boni e immunis traria sanciantur. iustitia particularis est, qua quis iuste se habet circa bcnum parti ulla re alte
Rursum diuiditur iustitia in dist. ibutivam& ec minutativam . Distiis utilia est, s quae in recte dili tibi: Edo versatur. IHaec autem in duo membra se tur, in remunerativam,& punitivam. s Remu- ου ne ratiua est, quae iubet honores , magi- Vstratus, munera, & bene sit ia, a li: q; id seniis, pro cuiusq; dignitate & meritis, secundum Geometricam proportionem
dispensare.J Punii tua sest, quae similiter centes , ut par est, tuopliciis: isti tu .
proportio VQui mutatiua iustitia est, I aliae qui 'a H . recte se habet in commutatu nibus , sua cuique reddendo secundum Arithmet, cam proporticnem. J Ad hznc pet- tinent Gntractus , impii o- nes, vadimonia , Lc tiones, restituti nes, aliaque eiusmori. nib. supra disput. 7.
Te actibus innitiae commutatium
O Missi, actib. distributivae iustitie,
propterea quod nulla sere in eis quoscendis sit dissicultas. Commutatiuae duodecim potissimum actus numerantur. Plinius es IemptioJ Secundus sved, tis.J Tertius uius ructus : J quo quidem dicitur quis habere ius utendi ae stuen dii ebus alicuius, salua earum iubstantia; ut habetur is de usu fr.St Inst. d. tinui qui habet usumfructum aeri vel horti , potest non solum fructus edere, sed etiam vendere, & artum vel hortum alteri locare . Quartus est i nudus usus, Jquo quis habet ius utendi rebus alienis salua earum substantia, non tamen fruendi. Itetq; ut habetur Inst. de Usu ct habi. mimis iuris est in vi , quam in usuhuctu. Namq; ille uti dicitur, eui tantum illis vesci licet, vel sita alere armenta I ncnt: in in illa aliter distrahere potest, ut vendere se ir ctus, aut agrum locare. Quintus
es Ilocarii J sy:ssiuam intellige quae est
aeceptio rer m mobilium t quas non solum ictaei e tenetur is , cui secatio fit; sed etiam pro usu earum satisfacere. Sextus est conductio, J quae est acceptio roium iiiii ac bilium sub certo pretio : quas etia restituere tenetnr is, qui eas precio utendas accepit. Septimus sdem sit uni.J seu mi tui Iactio deponendi. J qua res alacui traditur, non zd usum, sed ad consem uation E.Cctauus es It ignoris accipitoleum tes traditur n nad usum, sed cum obligatic ne restituendi, soluto eo, eii iustratia p inus accipitur. Nonus estifid
iusso, J cum fit promissio soluendi teddεd que aliquid pro alio, si modo ille non solvat. Decimus es I premissio simplex, iquam videli et O n antecedit petitio promissionis. Vndecinius est stipulatio,Jquae est promissio alicuius praecedem e promissonis petitione. Duodecimus est stransactio,iquae est concordia ci rea rem litigiosam, seu i qualis praecessit. Denis a pacta omnia & csi uentiones pertinent adtulit Ha csi mutatiua , omnesq; csitractus innominati quales sunt, Do ut des , Fatio viticias, in ut sacias , Facio vide